Metody hodowli:

-hodowlę twórczą- która zajmuje się tworzeniem nowych odmian; jest to szybki, tani i istotny czynnik zwiększania plonów roślin lub zmniej­szenia nakładów na produkcję roślinną; metody o charakterze twórczym: H. krzyżówkowa, mutacyjna, heterozyjna, poliploidacyjna, transmisja genetyczna, : metody selekcji, reprodukcji komponentów mieszańców heterozyjnych, techniki In vitro

-hodowlę zachowawczą- której zadaniem jest utrzymanie stałości cech dziedzicznych, zachowanie genotypów istniejących odmian; brak ho­dowli zachowawczej prowadzi do szybkiego pogorszenia się materiału siewnego i spadku plonów.

Prace hodowlane zdążają do ulepszenia jakiejś grupy cech lub pojedynczej ważnej cechy. Metody o charakterze zachowawczym: metody selekcji, reprodukcji komponentów mieszańców heterozyjnych, techniki In vitro

Krzyżowanie jest więc bardzo skuteczną i najczęściej stosowaną metodą zwiększania zmienności genetycznej.

Rodzaje krzyżowań:

Krzyżowanie proste jest krzyżowaniem 2 komponentów (roślin, linii)

Materiał genetyczny zawarty w jądrze komórkowym mieszańca pocho­dzi w połowie od matki (A), a w połowie od ojca (B). Natomiast cytoplazma prawie w 100% dziedziczona jest po matce

Krzyżowanie zwrotne- AxB BxA

Krzyżowanie wypierające-( wsteczne wielokrotne)-wielokrotne krzyżowanie potom­stwa z jedną z form rodzicielskich (B) ma na celu wyparcie niekorzystnych cech formy drugiej A

Krzyżowanie wielokrotnie dopełniające (wielokrotne) jest to wielo­krotne krzyżowanie każdorazowo z nowym partnerem. Ma ono na celu skumulowanie korzystnych cech z wielu różnych genotypów

Krzyżowanie wielokrotnie zbieżne - ten sam cel (skumulowanie wielu korzystnych cech w jednym organizmie)

Krzyżowanie wsteczne baccross- pozwala na zwiększenie genów jednej z form rodzicielskich

Selekcja:

Rodzaje: masowo- populacyjna, masowo- grupowa, indywidualna, różnicująca, wyrównująca, na jedną cechę, klonów

Jest to najstarsza metoda hodowlana. Polega ona na ukierunkowanym wyborze osobników z określonej populacji wyjściowej. Konsekwencją wyboru jest zawężanie zmienności populacji. Selekcja indywidualna,. Polega na wyborze pojedynczych roślin, ich ocenie oraz wysiewie nasion z każdej z nich na osobnym poletku (traktowanie indywidualne). Oceniamy więc nie tylko wartość pojedynka, ale i jego potomstwa, a więc genotyp selekcjonowanych roślin. Opiera się na dziedziczeniu cech i wartości genetycznej roślin. Zastosowanie tej metody umożliwia wychodowanie nowych, plennych odmian. U roślin samopłodnych: potomstwo jednej homozygotycznej rośliny jest linią czystą, w obrębie linii czystej cała zmienność fenotypowa uwarunkowana jest czynnikami środowiskowymi, krzywa zmienności jest krzywą modyfikacyjną, selekcja w obrębie linii czystej jest nieskuteczna, U roślin obcopłodnych : niesie niebezpieczeństwo nieporządanego wzrostu wsobności, zwężania i zubożania genetycznego materiału hodowlanego, gdy pożądana cecha ujawnia się po kwitnieniu metoda si jest nieskuteczna, selekcja jest możliwa na podst, oceny rośliny matecznej i dlatego jest ona nazywana selekcją po linii matecznej

Pojęcia:

Pojedynek- pojedyncza roślina wybrana do dalszej hodowli, najcenniejsza

Ród- jest to potomstwo pojedynka wysiewane w izolacji

Rodzina- grupa roślin w obrębie rodu o bardzo zbliżonych cechach fenotypowych

Postęp hodowlany- różnica w wartości cechy pomiędzy rodzicami a potomstwem otrzymana w wyniku prac hodowlanych

Współczynnik rozmnażania- stosunek nasion zebranych do wysianych, im współczynnik jest wyższy tym cykl hodowlany krótszy

Cykl hodowlany- okres czasu potrzebny do otrzymania materiału matecznego, w hodowli zachowawczej zaczyna się od pojedynków i trwa ok. 6-7lat

Materiał wyjściowy- jest to populacja roślin o bardzo dużej zmienności genetycznej, wykorzystywana do tworzenia nowych odmian

Wyradzanie się odmian, obniżanie się plenności oraz wartości użytkowej odmian roślin uprawnych; jest następstwem nie sprzyjających warunków rozwoju, zmian genet. oraz selekcjonującego wpływu chorób roślin

Mechanizmy sprzyjające obcozapyleniu:

Dwupienność – zróżnicowanie na na osobniki męskie i żeńskie [konopie siewne, chmiel]

Jednopienność – kwiatostany męskie i żeńskie wyst. Na tej samej roślinie w izolacji [ kukurydza, ogórek ]

Przedsłupność – przedwczesne dojrzewanie słupka

Przedprątność – przedwczesne dojrzewanie pręcika

Herkogamia – izolacja słupka i pręcika w kwiecie

Heterostylia – wystawanie kwiatów długo i krótkosłupkowych

Samoniezgodność – niezgodność do zapylenia własnym pyłkiem mimo że jest on zdolny do zapylenia innych osobników yego gatunku

Męska sterylność - = sterylność pyłku,wytwarzane są woreczki zalążkowe z funkcjonalnymi komórkami jajowymi, pyłek nie tworzy się wcale lub jest nieżywotny

Mechanizmy sprzyjające samozapyleniu:

Kleistogamia – zapylenie zachodzi w zamknietym kwiecie [jęczmień , owies]

Chosmogamia – zapylenie zachodzi przy owartych kwiatach [bawełna , pomidor]

Ramsz- populacja roślin wysiewana w celu rozmnożenia nie prowadzimy prac hodowlanych, zachodzi tam tylko selekcja naturalna

Odmiany oryginalne odróżniające się odrębnością, wyrównaniem i trwałością

Odmiany selekcjonowane- wyprowadzone z odmiany oryginalnej przez innego hodowcę

Materiał chroniony- sa to rody znajdujące się w obrocie handlowym, gdzie państwo na wniosek twórcy chroni jego prawa do tego materiału

Dobór odmian- to wszystkie odmiany dopuszczone do uprawy w Polsce

Heterozja- bujność mieszańców I pokolenia

Rozmnażanie- jest właściwością organizmów warunkującą ciągłość gatunkową

Zmienność zjawisko wyst, różnic między osobnikami, odmianami lub gatunkami

Zmienność osobnicza- różnice pomiędzy osobnikami w grupie, dzieląca osobniki od innych osobników tego gat, których nie można przypisać rodzicom: wieku, płci i pozycji w cyklu życiowym

Zmienność ciągła- zmienność fenotypowa wyrażona przez cechy ilościowe, może się zmieniać w obrębie populacji w niedostrzegalnym stopniu od jednej skrajnej do drugiej

Zmienność nieciągła- zmienność która rozpada się na conajmniej 2 zachodzące na siebie klasy np. masa

Zmienność ilościowa- zmienność cech policzalnych

Zmienność transgresyjna- fenotyp potomstwa jest poza zakresem zmienności formy rodzicielskiej

Zmienność środowiskowa- zmiany fenotypowe powstałe w wyniku działania środowiska, nie są przekazywane na następne pokolenia

Zmienność somatoklonalna- pojawienie się nowych cech u roślin uzyskiwanych z kallusa w hodowli tkankowej

Zmienność gametoklonalna- pojawienie się nowych cech u roślin haploidalnych rosnących w hodowli tkankowej

Zmienność rekombinacyjna- otrzymuje się osobniki o różnej kombinacji genów łączących obie formy rodzicielskie

Podział odmian ze wzg, na sposób powstania

Miejscowe- uprawiane na niewielkim terenie

Hodowlane- powstałe w wyniku celowego działania człowieka

Ze wzg. na sposób rozmnażania:

Klonowe-powstałe w wyniku rozmnażania wegetatywnego są bardzo wyrównane, ulegają wyradzaniu

Liniowe- bardzo wyrównane, nierozszczepiające się, najwolniej ulegają wyradzaniu

Rodowe- odmiany obco płodne, warunkiem wysokich plonów jest heterozygotyczność poszcz, osobników

Heterozyjne- wykorzystujące efekt heterozji

Syntetyczne- heterozyjne składające się przynajmniej z 4 czystych linii

Ze wzg, na poziom poliploidalności w obrębie odmian:

Izoploidalne- gdzie wszystkie organizmy mają identyczną liczbe genomów

Aizoploidalne- stanowią mieszaninę form o różnym poziomie poliploidalności

Ze wzg, na zasięg upraw:

Uniwersalne- uprawiane w całym kraju

Lokalne- uprawiane na niewielkim terenie (nadmorskie)

Technika krzyżowania:

1 wybór odpowiednich roślin i ich przygotowanie do krzyżowania:

1. Rośliny zdrowe o cechach korzystnych

2. Regulowanie okresu kwitnienia roślin matecznych

2kastracja i izolacja wybranych kwiatów

1. Konieczna u roslin samopłodnych, u obcopłodnych gdy nie można wykluczyć samozapłodnienia

2. Przeprowadzona w odpowiednim stadium rozwoju

3kontrolowane zapylenia

1. Pyłek przenosi się gdy rośliny ojcowskie zaczynają pylić a znamiona zapylonych roślin osiągnęły dojrzałość fizjologiczną

4izolacja zapylonych kwiatów

1. Pyłek przenosi się gdy rośliny ojcowskie zaczynają pylić a znamiona zapylonych roślin osiągnęły dojrzałość fizjologiczną

5dokumentacja przeprowadzonych krzyżówek

1. Każda roślina pozostaje oznaczona etykietką z zapisami: numerem krzyżówki, rodzajem krzyżówki, datami przeprowadzanych kastracji i zapylenia

6zbiór nasion mieszańcowych