Funkcje krwi:

Krew i jej poszczególne składniki spełniają wiele istotnych zadań, mających na celu podtrzymanie procesów życiowych. Głównym zadaniem jest transport tlenu i składników pokarmowych do komórek i transport powrotny produktów końcowych przemiany materii np. dwutlenku węgla czy mocznika. Poza tym krew transportuje hormony i inne substancje pomiędzy komórkami. Ponadto krew zapewnia homeostazę, tzn. utrzymanie równowagi wodnej i elektrolitowej, regulację wartości pH oraz temperatury ciała.

Jako część układu odpornościowego krew pełni funkcje obronne przeciwko ciałom obcym (odpowiedź odpornościowa nieswoista) i antygenom (odpowiedź odpornościowa swoista) dzięki fagocytom (komórkom żernym) oraz przeciwciałom. Krew jest ważnym elementem przy reakcji na skaleczenia (krzepnięcie krwi i fibrynoliza).

Oprócz tego, poprzez stałe ciśnienie wywierane na ściany naczyń krwionośnych, krew spełnia także funkcje podporowe. W związku z tym krew odpowiada za ruch narządu (erekcja, odnóża pająka) lub całego organizmu (dżdżownicowate)[1].

Ciągły przepływ krwi zapewnia stałą ciepłotę ciała (stałocieplność). U zdrowych ludzi wynosi ona około 36,5 °C i wartość ta dotyczy temperatury narządów wewnętrznych organizmu (temperatura powierzchownie położonych narządów, np. skóry może być inna w związku z procesami termoregulacji).

Skład krwi:

Elementy morfotyczne krwi – upostaciowane składniki krwi, będące albo żywymi komórkami (leukocyty), wyspecjalizowanymi komórkami o ograniczonym metabolizmie (erytrocyty), bądź fragmentami komórek (trombocyty). Elementy morfotyczne krwi są wytwarzane w układzie krwiotwórczym, który obejmuje głównie szpik kostny czerwony, a także węzły chłonne, śledzionę, migdałki, grasicę. Muszą być stale wytwarzane; u człowieka długość ich życia wynosi od kilku godzin do kilku lat.

Wyróżnia się:

1. leukocyty

2. erytrocyty

3. trombocyty

Erytrocyty:

Krwinki czerwone, nazywane inaczej erytrocytami lub czerwonymi ciałkami, są to krwinki wytwarzane w szpiku kostnym czerwonym. Widziane z boku mają kształt biszkopta, co zwiększa ich powierzchnię. Przed wydostaniem się do krwi tracą jądro komórkowe. Żyją około 120 dni. Przez cały ten okres (120 dni) pełnią rolę "przenośnika" gazów w krwi, co możliwe jest dzięki zawartemu w nich barwnikowi-hemoglobinie. Erytrocyty transportują głównie tlen, który zabierają z płuc i przenoszą do narządów ciała, ale także dwutlenek węgla, który transportowany jest z komórek do płuc głównie w osoczu krwi. Po tym okresie niszczone są w tzw. układzie siateczkowo śródbłonkowym, głównie w śledzionie.

Trombocyty:

Płytki krwi nazywane są inaczej krwinkami płytkowymi lub trombocytami. Są to małe fragmenty cytoplazmy oderwane od wielkich komórek szpiku nazywanych megakariocytami. Biorą one udział w procesie krzepnięcia krwi-zawierają one duże ilości serotoniny, która obkurcza naczynia krwionośne. Krwinki te gromadzą się w miejscach uszkodzeń naczyń, gdzie "przyczepiają" się do uszkodzonej ściany naczyniowej, a następnie uwalniają serotoninę. Substancja ta powoduje lokalny skurcz ściany naczyniowej, co zmniejsza krwawienie. Zapoczątkowuje ona tworzenie włókienek białkowych, czopując ranę. W utworzoną wcześniej "sieć" wpadają krwinki tworząc skrzep, który po wyschnięciu przemienia się w tzw. strup i umożliwia rozpoczęcie procesu odbudowy .

Leukocyty:

Krwinki białe, nazywane są inaczej leukocytami. Duże zapasy ich są stale gromadzone w szpiku kostnym, śledzionie i węzłach chłonnych, skąd wyrzucane są do krwi pod wpływem odpowiedniego impulsu. Będąc w krwi mogą zwiększyć swą liczbę nawet dziesięciokrotnie. Po wpływem odpowiednich bodźców może także zwiększyć się wytwarzanie krwinek białych. Krwinki białe dzielą się pod względem wyglądu i budowy na kilka rodzajów: granulocyty,agranulocytu( limfocyty i monocyty). Największą grupę stanowią granulocyty. Ich nazwa pochodzi od zawartości licznych ziarnistości w cytoplazmie.

Granulcyty:

W zależności od pochłaniania określonych barwników wyróżnia się trzy rodzaje granulocytów:

1. neutrofile-obojętnochłonne; Pełnią zasadniczą rolę w odpowiedzi odpornościowej przeciwko bakteriom, ale nie pozostają obojętne również względem innych patogenów. Ich znaczenie wynika głównie z faktu szybkiego reagowania na obce organizmowi substancje.

2. eozynofile-kwasochłonne; rodzaj krwinek białych, zawierające w cytoplazmie ziarnistości, które przy barwieniu eozyną barwią się na kolor ceglastoczerwony. Granulocyty kwasochłonne należą do komórek układu odpornościowego, które odgrywają zasadniczą rolę w zwalczaniu pasożytów oraz reakcjach alergicznych. Eozynofile powstają w szpiku kostnym z wielopotencjalnej komórki

3. bazofile-zasadochłonne. Wykazują zdolności do fagocytozy. Spełniają także ważną funkcję obronną. Magazynują histaminę, którą wydzielają, kiedy zostają pobudzone do reakcji (co ma znaczenie w reakcji alergicznej).

Obojętnochłonne stanowią 50-70% wszystkich krwinek białych. Kwasochłonne stanowią 1-4%, a zasadochłonnych jest 0,4%. Jądro małych granulocytów jest w kształcie podkowy lub pałeczki. Potem, w miarę dojrzewania jądra, staje się wielopłatowe (segmentowane). Granulocyty wytwarzane są w szpiku kostnym. Komórki obojętnochłonne po "wejściu" do krwi przebywają w niej około 7 godzin, żyją około 30 godzin. Wiele z nich opuszcza ustrój przewodem pokarmowym. Granulocyty obojętnochłonne mogą przedostać się do tkanek, poprzez ścianę naczyń włosowatych. Ten samoistny proces nazywany jest diapedezą. Następuje on pod wpływem pewnych związków chemicznych powstających w zakażonych tkankach. Te granulocyty otaczają ciała obce (m.in. ciała obce) usiłując je zniszczyć. W ognisku zakażenia pojawia się płyn zwany ropą. Złożony on jest z milionów fagocytów. W przebiegu zakażenia ustroju bakteriami liczba granulocytów zwiększa się, ponieważ mobilizują się one do krwi poprzez czynnik zakaźny.

określa się rodzaj leukocytów, które w cytoplazmie zawierają liczne ziarnistości oraz posiadają podzielone na segmenty (segmentowane) jądro komórkowe.

Pochłanianie barwników o określonej kwasowości lub zasadowości jest cechą różnicującą te komórki nie tylko morfologicznie, ale także funkcjonalnie, dlatego każda z subpopulacji granulocytów pełni także określone, odmienne od pozostałych, funkcje w obronności organizmu. Wysoki poziom granulocytów świadczy zwykle o infekcji bakteryjnej, zwłaszcza jeśli towarzyszy mu podwyższona liczba białych krwinek pałeczkowatych (powyżej 5%).

Granulocyty zdolne do fagocytozy, czyli obojętnochłonne i w mniejszym stopniu kwasochłonne, zwane są mikrofagami.

Agranulocyty:

Limfocyty:

Limfocyty są to komórki krwi wytwarzane głównie w węzłach chłonnych(limfatycznych) i grasicy. Stosunkowo mniejsza część wytwarzana jest w szpiku kostnym. Limfocyty zdolne są do wytwarzania przeciwciał, dlatego należą do komórek immunokompetentnych. Np. jeżeli do ustroju przedostanie się obce białko, co jest równoznaczne z wtargnięciem niebezpiecznych dla życia drobnoustrojów chorobotwórczych, następuje wówczas szereg reakcji obronnych, tzw. reakcji immunologicznych, które polegają na wytworzeniu substancji, które reagują z ciałem obcym, tak aby jak najszybciej zostało ono unieszkodliwione i wydalone z ustroju.

Większość limfocytów T dojrzewa w grasicy, natomiast limfocyty B powstają w czerwonym szpiku kostnym i nigdy nie przechodzą przez grasicę.

1. Limfocyty T limfocyty grasico zależne - komórki układu odpornościowego należące do limfocytów odpowiedzialne za komórkową odpowiedź odpornościową. Limfocyty T wytwarzane są w czerwonym szpiku kostnym następnie dojrzewają głównie w grasicy skąd przemieszczają się do narządów limfatycznych oraz do krwi obwodowej.

2. Limfocyty B limfocyty szpikozależne- komórki układu odpornościowego należące do limfocytów odpowiedzialne za humoralną odpowiedź odpornościową, czyli wytwarzanie przeciwciał. Limfocyty B powstają w szpiku kostnym,

Monocyty

Monocyty są czynnymi fagocytami, podobnie jak granulocyty obojętnochłonne .Powstają przeważnie w szpiku kostnym. Po wydostaniu się ze szpiku przebywają 2-3 dni we krwi. Mają zdolność wydostawania się poza światło naczyń układu krążenia (diapedeza) w miejscach zapalnych gdzie trafiają dzięki chemotaksji oraz szybkiego ruchu pełzakowatego. Są fagocytami, które oczyszczają krew ze skrawków obumarłych tkanek oraz bakterii. Produkują interferon[potrzebne źródło], leukotrieny i interleukiny.

Hemopoeza:

Wszystkie komórki krwi powstają w procesie zwanym hemopoezą, który zachodzi w szpiku kostnym. Z pluripotentnych komórek macierzystych powstają multipotentne komórki macierzyste, które mogą dać początek różnym typom komórek, z których rozwijają się poszczególne komórki krwi.

Regulacja fizjologiczna:

Odpowiedź odpornościowa nieswoista –Ten typ odpowiedzi stanowi pierwszą linię obrony organizmów przed patogenami. Za nieswoistą obronę odpowiadają czynniki komórkowe, takie jak monocyty, makrofagi, granulocyty oraz inne, bliżej niezwiązane z układem odpornościowym komórki, np. nabłonkowe

Mechanizmy odporności nieswoistej mogą działać praktycznie natychmiast po kontakcie z antygenem i często wystarczają do eliminacji patogenu. Niemniej jednak ich działanie nie jest tak precyzyjne jak w przypadku mechanizmów swoistych i nie zawsze daje możliwość usunięcia obcych antygenów. Ponadto odporność nieswoista nie może wytworzyć pamięci immunologicznej.

Odpowiedź odpornościowa swoista, odpowiedź immunologiczna swoista, odpowiedź immunologiczna adaptacyjna -to gałąź odpowiedzi odpornościowej, w której główną rolę odgrywają mechanizmy swoiste. Ponieważ jedynymi komórkami, które są odpowiedzialne za specyficzne rozpoznanie antygenu są limfocyty, odpowiedź swoista jest uzależniona właśnie od ich działania. Podstawą rozwoju odpowiedzi swoistej są zjawiska prezentacji antygenu oraz selekcji klonalnej, pozwalają one bowiem na wyodrębnienie z puli wszystkich limfocytów jedynie tych, które mogą rozpoznawać dany antygen.

Obecnie można więc przyjąć, że pod pojęciem odpowiedzi swoistej umieszczać możemy:

1. działanie przeciwciał i limfocytów B

2. aktywność limfocytów T pomocniczych

3. aktywność limfocytów T cytotoksycznych

Bariera szpikowa:

Narządy krwiogubne:

Hemoglobina:

Hemoglobina, oznaczana też skrótami Hb lub HGB – czerwony barwnik krwi, białko zawarte w erytrocytach, którego zasadniczą funkcją jest przenoszenie tlenu – przyłączanie go w płucach i uwalnianie w tkankach.Cząsteczka hemoglobiny jest tetramerem złożonym z dwóch par białkowych podjednostek. Podjednostki oznaczone są najczęściej literami greckiego alfabetu (np. α,β,γ,δ). Podjednostki nie są związane kowalencyjnie. Każda podjednostka zawiera jako grupę prostetyczną (niebiałkową) cząsteczkę hemu. Cząsteczka hemu zawiera położony centralnie atom żelaza (Fe2+) umożliwiający jej wiązanie cząsteczek tlenu (O2). Jedna cząsteczka hemoglobiny może przyłączyć od jednej do czterech cząsteczek tlenu.

Pochodne hemoglobiny

1. oksyhemoglobina - z tlenem

2. karbaminohemoglobina - hemoglobiny z jonami wodorowęglanowymi HCO3

3. karboksyhemoglobina - kompleks hemoglobiny i tlenku węgla (potocznie zwanego czadem)

4. methemoglobina - utleniona hemoglobina powstała w wyniku nieodwracalnej reakcji przyłączania tlenu, co związane jest ze zmianą stopnia utlenienia żelaza wchodzącego w skład hemoglobiny z II na III. Jon żelaza jest związany z heminą. Nie posiada zdolności przenoszenia tlenu.

Krzepnięcie krwi:

Wszystkie procesy, które mają na celu ochronę organizmu przed wypływaniem krwi z naczyń krwionośnych nazywane są hemostazą. Rozróżnia się hemostazę pierwotną i hemostazę wtórną.

W hemostazę pierwotną oprócz płytek krwi zaangażowane są różne czynniki znajdujące się w osoczu i na ścianie naczyń krwionośnych. Współdziałanie tych składników prowadzi do uszczelnienia przecieku krwi z naczynia w ciągu dwóch do czterech minut. Czas ten określa się jako czas krwawienia. Najpierw dochodzi do obkurczenia się naczynia, następnie trombocyty przyklejają się do miejsca przecieku i ostatecznie powstaje skrzep fibrynowy, który pozostaje na miejscu do czasu wygojenia uszkodzenia. Zachodzące później procesy fibrynolizy przywracają pierwotny przepływ krwi w naczyniu.

Hemostaza wtórna zachodzi przy udziale różnych czynników krzepnięcia. Obejmują one jony wapnia i syntetyzowane w wątrobie białka. Czynniki krzepnięcia krążą w postaci nieaktywnej, stają się aktywne w procesie kaskady krzepnięcia krwi. Mogą zostać aktywowane szlakiem wewnątrzpochodnym (endogennym) poprzez kontakt z odsłoniętymi włóknami kolagenowymi śródbłonka lub szlakiem zewnątrzpochodnym (egzogennym) poprzez kontakt z trombokinazą, która jest uwalniania w momencie uszkodzenia naczynia. Celem tych procesów jest utworzenie nierozpuszczalnych polimerów fibryny tworzących skrzep.

Hematokryt (liczba hematokrytowa, wskaźnik hematokrytowy)

Stosunek objętości skoagulowanych erytrocytów do objętości całej krwi lub stosunek wszystkich elementów morfotycznych krwi do całej objętości. Wyrażany jest zwykle w procentach lub w postaci ułamka

Odczyn Biernackiego, Opad Biernackiego, OB, BR, ESR

Reakcja Biernackiego– wskaźnik sedymentacji erytrocytów) – miara szybkości opadania czerwonych krwinek w osoczu w jednostce czasu. Zwykle jest określany po jednej, a czasem dwóch godzinach.

Fizjologiczne:

1. w czasie ciąży i w okresie połogu

2. podczas miesiączki

3. podczas stosowania hormonalnych środków antykoncepcyjnych

W innym przypadku przyspieszony opad może wskazywać na:

1. Ostry stan zapalny

2. Przewlekły stan zapalny - gorączka reumatyczna, reumatoidalne zapalenie stawów

3. Niedokrwistość

4. Niedoczynność i nadczynność tarczycy

5. Ziarnica złośliwa

6. Szpiczak mnogi

7. Stosowanie niektórych leków dożylnych

8. Urazy, złamanie kości

9. Zespół nerczycowy

10. Wstrząs