PRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE
Prawo międzynarodowe publiczne – definicja.
Prawo międzynarodowe reguluje stosunki międzynarodowe pomiędzy podmiotami prawa międzynarodowego (m.in. państwami i organizacjami międzynarodowymi) oraz uczestnikami mającymi zdolność do działania (węziej: reguluje obrót pomiędzy podmiotami).
Stosunki o których międzynarodowość decyduje: kategoria podmiotów, ranga lub istota (np. Ranga Człowieka).
Inne definicje:
ogół norm prawnych obowiązujących pomiędzy państwami uznającymi się za członków społeczności międzynarodowej (Ehrlich, kazus „Lotus”);
regulują stosunki państw w procesie rywalizacji i współpracy (Tonkin, Gilas);
stosunki między podmiotami (Czapliński, Wielozumska);
dynamiczny system w porządku światowym (Mc Dougal), prawo wyraża interesy państw i narodów mające uzasadnienie w słuszności (Franck) lub służą ludzkiej pomyślności – moralności (Falk).
Prawo to kompromis ludzkich egoizmów (Franck).
Inne normy (pozaprawne) w stosunkach międzynarodowych:
polityczne;
moralne;
kurtuazji – grzeczności.
Normy polityczne. Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE). Jest ona efektywniejsza niż ONZ.
Normy moralne. Europa – „państwa moralne”. Rosja, USA – państwa moralizatorskie, mesjanistyczne (niebezpieczne).
Jeśli przechodzimy granicę między „obowiązują bo dobre” prowadzi do destabilizacji systemu międzynarodowego.
Normy kurtuazyjno – grzecznościowe:
depesze gratulacyjne z okazji wyborów, świąt państwowych;
kondolencje z powodu klęski, śmierci ważnej osoby w państwie.
Spotkania „nieoficjalne” na pogrzebach, weselach:
nienarażenie na publiczne odrzucenie;
spotkanie z kimś z wysokiego szczebla.
„Mówimy o kurtuazji, ale patrzymy na biznes”
klęski żywiołowe – współpraca międzynarodowa, pomoc humanitarna.
Funkcje – cele (art. 1 Karty NZ):
zachowanie pokoju i bezpieczeństwa;
rozwój przyjaznych stosunków (z poszanowaniem równości, suwerenności i prawa do samostanowienia);
postęp gospodarczy, społeczny, kulturalny;
ochrona praw człowieka (społeczności międzynarodowe ani państwa nie tworzą praw człowieka, to jest coś, co mamy. One służą ochronie praw człowieka)
realizacja zrównoważonego rozwoju (nowe):
na środowisko składają się 3 elementy: człowiek, środowisko naturalne i środowisko wytwarzane przez człowieka;
środowisko poza człowiekiem (naturalne) jest depozytem danym przez poprzednie generacje do korzystania, ale przekazanie następnym generacjom musi być w stanie niepogarszanym;
procesy gospodarcze, rozwojowe wiążą się z korzystaniem ze środowiska. Powinny one eliminować negatywne oddziaływanie na środowisko.
1960 r. rok dekolonizacji, proces samostanowienia.
Roosevelt (4 wolności – myśli, sumienia, wyznania, strachu przed niedostatkiem).
Cel instrumentalny (narzędziowy) – występowanie implikacji między handlem, demokracją a brakiem postaw agresywnych.
Hamilton – 2 wyjątki, które temu przeczą. Są to Ateny i Kartagina. Ale pozostałe greckie polis potwierdzają tę teorię i państwa Azji.
Poczucie zagrożenia ze strony Rosji jest większe niż ze strony Niemiec. Niemiec w stosunkach wewnętrznych w razie konfliktów rozmawiają, Rosja: „... przeciwników politycznych utopii w strachu” – nie potrafimy się dogadać, więc cię zabiję. Niemcy – nie potrafimy się dogadać, więc cię kupię.
Cechy:
brak ustawodawcy;
brak przymusu:
sankcje – psychologiczne (anonimowość – na klatce, na drodze; demokracja – wzmacnia sankcję psychologiczną), odwetowe;
retorsje - proporcjonalny odwet środkami zgodnymi z prawem z tytułu naruszenia interesu, np. odmowa pomocy za odmowę);
represalia - proporcjonalna (tzn. konieczna do powstrzymania sprawy) i konieczna samopomoc wobec naruszenia prawa, deliktu [państwo – ofiara egzekwują realizację obowiązku, zawiesza stosowanie prawa] np. wyłamanie płotu przez sąsiada, reakcje Izraela na obstrzał terytorium.
zorganizowane – (polityczne, gospodarcze, zbrojne) powołuje się organizację międzynarodową, np. sankcje gospodarcze lub ekonomiczne ONZ – środki zapobiegawcze i środki przymusu.
brak obowiązującego sądownictwa (MTS nie jest sądem obowiązkowym);
dylematy: czy prawo międzynarodowe jest prawem? nie ma prawa poza i ponad państwem. Państwo wyraża wolę wyższą i posiada najwyższą władzę (Hegel). Prawo międzynarodowe jest zewnętrznym prawem państwowym (Schecher).
... prawem jest nakaz suwerenny poparty sankcją (Austin – szkoła anglosaska).
Hart: ... prawo międzynarodowe to zespół, a nie system norm.
Kelsen: ... jest to prawo „prymitywne” (brak ustawodawcy, sądu i egzekucji oraz samopomoc).
...obowiązek tworzenia prawa np. odpowiedzialność za szkodę środowiskową.
...ucieczka w struktury gdzie istnieją ustawodawcy.
PUNKTY WILSONA
Austro – Węgry;
III Rzesza;
Rosja;
Imperium Otomańskie.
dlaczego Polacy uzyskali akceptację, a Imperium Otomańskie autonomia, a nie stanowienie (stabilność w Europie).
Keynes.
„Krym prezentem od Chruszczowa dla swojej byłej republiki – Ukrainy”.
Bośnia i Hercegowina narodem?? Kosowo??
wyjątek?? Etiopia, RPA? w Afryce nie ma państw narodowych (zasada ochrony stabilności – zachowanie tego, co jest sztuczne, zachowanie granic kolonialnych.
Słowacja i Czechy – bardziej spójne w UE niż jako jedno państwo. Poza Europą prawo do samostanowienia nie istnieje.
W pełni suwerennym państwem jest takie, które nie jest powiązane żadną normą lub systemem umów (obecnie nie ma takiego państwa).
Z ograniczeniem wykonywalności suwerenności mamy miejsce, gdy jest np. ograniczenie geograficzne.
Struktura prawa:
powszechna;
partykularne;
bilateralne.
Hierarchia norm:
Problem hierarchii źródeł a norm.
Zasady – ius cogens (art. 103 Karty NZ i 53 Konwencji Wiedeńskiej prawa traktorów)
Katalog zasad – art. 2 Karty NZ, m.in.:
zasada wolności (wzajemności i prawo do samostanowienia);
zakaz użycia siły lub jej groźby (nakaz pokojowego załatwiania sporów);
zakaz ludobójstwa, niewolnictwa, dyskryminacji rasowej.
Prawo międzynarodowe a prawo wewnętrzne – relacje:
Poglądy:
moniści – jest tylko jedno prawo:
prymat prawa wewnętrznego – w przypadku konfliktu prawo międzynarodowe publiczne „musi ustąpić”;
prymat prawa międzynarodowego – istnieje wspólna norma podstawowa prawa międzynarodowego i wewnętrznego, którą jest albo solidaryzm społeczny albo pacta sunt servanda. Istnieje norma, która to mówi. Pacta sunt servanda – umowy zawarte obowiązują, czy jeśli by tak nie było.
dualizm – różne źródła, różni adresaci, odrębny przedmiot.
Prawo międzynarodowe wyraża ogólnoludzkie spójne wartości (prawa człowieka, demokracja).
Wymóg stosowania przez państwa – dostosowania prawa.
Stosowanie prawa w porządku krajowym (wymaga transformacji):
generalna (inkorporacja). W systemie common law od XVII w. prawo międzynarodowe jest częścią prawa krajowego (blackstone), konstytucje weimarska, włoska, niemiecka. W tym kierunku poszły niektóre Konstytucje (też królestwo Niderlandów, RP). np. sprawa Eureko – KNU. Najkorzystniejszego Uprzywilejowania.
transformacja zwykła (recepcja normy międzynarodowej do porządku krajowego).
W Polsce umowy są publikowane w załączniku do dziennika ustaw mające rangę ustawową lub ponadustawową (i zazwyczaj podkonstytucyjną).
Wszystkie koncepcje aktualne do lat 60tych XX w.. Od lat 60tych pojawiły się organy, sądy, międzynarodowe instytucje powołane do kontroli wprowadzania w życie (implementacji).
Europejska Konwencja Praw Człowieka – prawo Strasburskie.
[szybkość i pewność – w Polsce postępowanie są drastycznie przewlekłe] ustawa – skarga – możliwość odszkodowania.
Klasyczny przykład – Konwencja Wiedeńska – prawo konsularne – odsyła do krajowego prawa notarialnego.
odesłanie (... konsułowie mogą dokonywać czynności notarialne, o ile są upoważnieni przez prawo swojego kraju...)
Pada Bezpieczeństwa NZ podlega prawu międzynarodowemu, nie karcie NZ. Muszą być reprezentowane normy zewnętrzne z gwarantowanym prawem człowieka – prawa humanitarne. Dotyczy nie tylko państw, ale też organizacji międzynarodowych.
Aktualne problemy / wyzwania.
Prawo międzynarodowe jest młode.
1648 r. początek państwa, suwerenność – fundament prawa międzynarodowego.
Koncepcja suwerenności Bodena.
Nigdy nie było tak, że państwo w pełni było rządzone własną ...
Państwa są dziełami prawa międzynarodowego.
Każda Konstytucja, akt zakładał pełne oddanie wartościom.
Od drugiej połowy XX w. mówimy o pojawieniu się międzynarodowych praw człowieka, np. protesty przeciwko kary śmierci oraz konwencja o ochronie zmian klimatycznych.
W relacji: Czechy – Słowacja, państwa te były bardziej niezależne w trakcie istnienia Czechosłowacji, niż jak są teraz w ramach UE.
Podobne relacje obejmują przestrzeń Transatlantycką.
Rola TV (CNN, BBC) w konfliktach zbrojnych.
Hart dzielił normy na normy I i II rzędu podział norm na sankcjonalne i sankcjonujące:
o karze za czyn;
o tym, co jest zabronione i podlega karze.
Nie ma wyzwań prawa międzynarodowego. Prawnicy są w stanie zareagować na każdą potrzebę. Jest problem polityczny, woli posiadania norm i wprowadzania ich w życie.
ŹRÓDŁA PRAWA
materialne: motywy powstania prawa, socjologiczne podstawy powstania prawa - jest to więc kategoria pozaprawna.
pozytywizm - (uzgodniona wola – Anzilotti) wszystko jest wolą podmiotu.
neutralizm – obiektywizm, przyrodzony porządek, nakaz rozumu, solidarność, społeczna – Scelle)
Prawo – przekazanie wartości przez istotę najwyższą w bardzo różnych formach.
Istnieje nadprzyrodzony porządek rzeczy – coś niewymiernego.
Obiektywna wola- obiektywność klasy. Potrzebna aby prawo z narzędzia nie stało się celem. Wada – wszechstronność.
poznawcze: źródła wiedzy o prawie, zbiory dokumentów i orzeczeń (zbiór G.F. Martensa). Czy prawo międzynarodowe jest w całości znane? Nie! Państwa mają swoje tajemnice/interesy, np.:
decyzje wewnętrzne (np. uchwała na jakie ustępstwa może iść państwo);
umowy wojskowe, związane z paliwami (Jamal).
W prawie międzynarodowym pierwsze umowy były zawierane przez władców, co powodowało przemieszanie treści publicznych z prywatnymi. Umowy były tajne (prywatna korespondencja monarchy). To trwało do XIX w., gdy w Imperium Rosyjski. Jeśli narody mają sobie ufać i współpracować, to należy odtajnić umowy międzynarodowe – MARTENS. Liga Narodów uznała, że Martens miał rację i wprowadziła obowiązek rejestracji umów. Od tego czasu trwa wydawanie zbiorów dokumentów, traktatów (UNTS).
formalne: techniki/formy tworzenia prawa – norma prawna, w której przepis jest zawarty (wynik, forma nadana wytworzonemu prawu).
KATALOG ŹRÓDEŁ FORMANYCH
Zawartość.
Preambuła Karty NZ – z umów i innych źródeł. Art. 38 Statutu MTS: „...umowy międzynarodowe..., zwyczaj międzynarodowy, ogólne zasady prawa..., wyroki sądowe oraz opinie...”(artykuł jednostronny, uchwały organizacji międzynarodowych)
Nie ma zamkniętego katalogu źródeł oraz istnieją wątpliwości co do jego zawartości.
Źródła prawa a podstawa orzecznictwa (podzbiorem zbioru źródeł prawa, ale to zbiór zamknięty).
UMOWA MIĘDZYNARODOWA
Umowa międzynarodowa – zgodne oświadczenie woli podmiotów prawa międzynarodowego, które wywołuje skutki prawne (tzn. tworzy prawa i obowiązki).
Art. 2 Konwencji wiedeńskiej prawa traktatów definiuje na potrzeby konwencji.
Od czasów Rzymskich inny katalog podmiotów, inne szczególne regulacje.
Art. 13 Karty NZ – ta konferencja miała za zadanie stopniowo rozwinąć i modyfikować:
prawo zwyczajowe umów międzynarodowych;
konwencja wiedeńska (prawo pisane);
konwencja umów między państwami a organizacjami międzynarodowymi a państwami (nie weszła w życie).
Jak w przypadku umów, tak i traktatów decydującą jest wola polityczna.
Budowa umowy:
Tytuł (pakt, traktat, umowa itp.) + o czym jest.
Preambuła (motywy, opis okoliczności powstania – wstęp do umów; dlaczego i opowiadanie historii; normy rozbudowane, tytuły władców, państw, przedstawicieli, bez barwności).
Dyspozycja:
postanowienia materialno – prawne;
postanowienia formalno – prawne.
Data i podpis według reguł:
alternatu (umowy dwustronne: są dwa identyczne egzemplarze z różną kolejnością podpisu);
alfabetu (zwyczajowo w umowach wielostronnych – w kolejności nazw państw; w różnych językach może być różne);
pele-mele (regułą przypadkowości);
konkordat (bardzo silnego zwyczaju – umowy zawierane przez państwa ze stolicą Apostolską, np. państwo – papież).
umowa + w jakiej sprawie
Karta (nazwa oraz rodzaj umowy) Narodów Zjednoczonych (umowa o kształcie stosunków międzynarodowych), np. umowa w współpracy gospodarczej, umowa o współpracy kulturalnej, umowa o pomocy dewizowej.
Czy preambuła miała moc wiążącą CD Karty NZ? – Nie, bo nie miały treści normatywnej.
Klasyfikacja umów – kryteria:
materialne:
umowy ustawy (np. Polsko – Niemiecka ustawa o dobrym sąsiedztwie) i umowy kontrakty (umowa współpracy zawarta między ministrami kultury RP i D);
ogólne i szczegółowe.
formalne:
rodzaje stron (państwa, organizacja);
ilość stron (dwie, wielostronna);
tryb zawarcia (prosty - bez ratyfikacji lub zatwierdzenia, złożony);
możliwość przystąpienia (zamknięte, półotwarte, otwarte);
organ występujący w imieniu państwa (państwowe, rządowe, resortowe);
treść (polityczne, gospodarcze);
relacje pomiędzy umowami (główne, wykonawcze);
równoprawne lub nierównoprawne (np. USA – Egipt) – decyduje całokształt stosunków;
ramowe – z istoty regulują założenia ogólne w sposób ogólne, bo wdrożenie w życie umowy musi być uregulowane w sposób szczególny.
Język umowy – była łacina, teraz języki narodowe traktowane tak samo. Jeśli języki są skrajnie różne, to jest w trzech wersjach (+ w języku angielskim). Umowy wielostronne są zawierane w języku ONZ-towskim (art. 111 Karty NZ).
Forma.
Swoboda wyboru formy: pisemna lub inna.
Art. 3 Konwencji wiedeńskiej prawa traktatów zawiera jednak stwierdzenie, że konwencja reguluje wyłącznie umowy pisemne oraz z wymogu rejestracji umów wynika wymóg umów formy pisemnej dla celów dowodowych (art. 103 Karty NZ).
Na niekorzyść – Traktat monachijski, Układ poczdamski.
Na korzyść państw trzecich umowy związane z NZ – pomoc przewiduje się; stawki preferencyjne na rzecz państw nie biorących udziału w tych ustaleniach uprzywilejowuje państwa najsłabiej rozwinięte.
Praktyka państw – podzielenie materii na materię norm pierwszego stopnia (pierwotnych) i norm pochodnych (wtórnych).
Istotne byłoby, aby normy podstawowe i wtórne wydawane były razem.
Normy wtórne – pochodne – tworzy się nie tworząc norm pierwotnych, np. Statut Rzymski Międzynarodowego Trybunału Karnego, bo nie ustalono definicji agresji.
... – niezgodność z ius cogens (art. 53 Konwencji wiedeńskiej)
zawieszenie stosowania.
wygaśnięcie umowy:
przewidziane w umowie (upływ czasu, spełnienie warunku rozwiązującego, wypowiedzenie);
nieprzewidziane w umowie (utrata przez stronę podmiotowości, jednostronne pogwałcenie umowy, niemożność wykonania umowy (rebus sic stanibus), powstanie nowej normy);
obowiązywanie w czasie.
obowiązywanie w czasie.
Zakres umowy:
Podmiotowy: umowy wiążą strony (pacta tertis nec nocent nec prosunt).
Wyjątki: na korzyść strony trzeciej (pacta in favoren tertii) – domniemane zgody; na niekorzyść (pacta in derimentum tertii) – zgoda pisemna, przypadek agresora, np. sankcje ONZ przeciwko Irakowi.
Terytorialny (całe terytorium, wyraźne określenie części).
Rzeczowy: obowiązują w całości.
Wyjątki: zastrzeżenia (jednostronne oświadczenia, złożono przed ostatecznym związaniem się umową, zmierzające do uchylenia lub zmiany niektórych postanowień wobec składającego). Możliwe reakcje na zastrzeżenia: sprzeciw zwykły (umowa obowiązuje) lub kwalifikowany (umowa nie obowiązuje).
Umowy na niekorzyść np. demilitaryzacja Niemiec (niezbędne środki ochrony).
Umowy mogą przewidywać wyłączenia terytorialne, mogą przewidywać załagodzenia reżymu lub jego osłabienia.
Niedopuszczalne są zastrzeżenia, sprzeczne z celem umowy. Mogą one dotyczyć m.in. zastrzeżeń technicznych (wyjątek: umowy przewidujące „szycie na miarę”, np. Europejska Karta Społeczna w reżymie Rady oraz Zmodyfikowana Karta Społeczna), ponieważ mogą wybrać z jednej grupy – nie mniej niż..., z drugiej – nie mniej niż..., z trzeciej grupy – nie więcej niż... .
Nie ma państw, które są ze sobą związane takimi samymi zobowiązaniami, co wynika zazwyczaj z sytuacji finansowej.
Wykładnia:
pojęcie;
podmiot;
reguły.
W konwencji wiedeńskiej nie jest powiedziane, jakie normy są normami ius cogens. Normy ius cogens mają charakter norm, chroniących prawa człowieka.
Państwo powinno używać języka naturalnego, wtedy będzie tekstem wzorowym. Z drugiej strony, prawo w wielu momentach potrzebuje ostrożności, np. prawo karne. Jednak ostrożność trzeba używać w przypadku bezwzględnej potrzeby.
Czasami tekst prawny nie jest jasny – dlatego potrzebna jest wykładnia.
Prawo międzynarodowe wykłada się inaczej niż prawo krajowe. Ważnym elementem jest wykładnia historyczna, zastanawiamy się „co autor miał na myśli”.
Wykładnia systemowa – każda umowa prawa międzynarodowego jest wyrazem stosunków międzynarodowych.
Wykładania celowościowa – umowa – narzędzie realizacji celu. Strony mogą modyfikować sposób realizacji umowy, jeśli jest ona narzędziem niedoskonałym. Jeśli umowa nie jest w stanie osiągnąć te cele, to (zakłada się) że wykładnia powinna pomóc w osiągnięciu ustalonych celów.
Traktujemy terminy jako pojęcia uzupełniające [deklaracje dołączone do traktatu Lizbońskiego]. Bardzo ważnym elementem wykładni jest wykładnia systemowa (tzn. odwołania so systemu).
Wyodrębnienie – Statuty Organizacji Międzynarodowych – interpretowane z regułami umów międzynarodowych i konstytucji.
Interpretacje wykładni:
interpretacja umów międzynarodowych;
interpretacje historyczne;
interpretacje Konstytucyjne.
Metoda aktualnego ustawodawcy – np. jakby dzisiaj napisali Konstytucję.
Spory wokół normatywnej treści art. 38 Statutu MTS. Czy są to zasady prawa czy zasady prawa międzynarodowego, czy istnieją zasady wspólne da wszystkich systemów?
Pojęcie: zasady bez których nie może funkcjonować żaden system prawny. Kazus „fabryka członkowska”: naruszenie zobowiązania powoduje obowiązek odszkodowania. Nie można traktować zasady prawa jak hazardu, tzn. uda się czy nie uda. W państwie, w którym nie ma pewności co do spełnienia obowiązku odszkodowania, całe elementy gospodarki nie mogą normalnie funkcjonować (uzupełnienie art. 38 Statutu MTS).
Funkcja ogólnych zasad prawa. Zasady prawa a non liquet. Po wprowadzeniu uzupełnień do art. 38 niektóre państwa socjalistyczne powiedziały, że te ogólne zasady dotyczą prawa międzynarodowego, a nie zasad prawa. Niechęć państw socjalistycznych była tak wielka, że nie prowadziły one sprawy, które miałyby wygrane.
Istnieją wspólne dla wszystkich systemów zasady prawa (wg systemu rzymskiego).
Anglicy proponowali by były to zasady tylko prawa międzynarodowego. To nadal byłyby zasady non liquet.
W głosowaniu został przyjęty artykuł 38.
Ogólne zasady – są to zasady prawa międzynarodowego, a nie tylko prawa (głosowanie na konferencji paryskiej).
System prawny opiera się na zasadzie ochrony własności.
Państwa socjalistyczne były niechętne do toczenia spraw przed MTS; z przyczyn ideologicznych nie toczyły one spraw, które miałyby wygrane (np. sprawa arrasów wawelskich). Po II wojnie światowej rząd PRLu zwrócił się do Kanady o zwrot arrasów, zaś rząd Kanady powiedział że nie można oddawać arrasów komunistom. Rząd kanadyjski powiedział rządowi PRLu o złożenie podania do MTS, ale ZSRR nie pozwolił Polsce podać Kanady do MTS. Rozwiązanie: spotkanie delegacji polskiej i kanadyjskiej – blef Polaków przyniósł sukces – reakcja ludzi.
Czy istnieją wspólne zasady dla wszystkich systemów? – Nie.
Ostatni argument państw socjalistycznych: „uznane przez narody cywilizowane”, co to znaczy „naród cywilizowany. Dziś na podstawie zasady zręczności nie użylibyśmy terminu „narody cywilizowane” lub „człowiek cywilizowany”.
Termin „narody cywilizowane” pojawił się pod koniec XIX w., gdy Rosja zaproponowała zakaz używania niektórych broni. Naród, który był mocarstwem postanowił zrezygnować z użycia broni, co byłoby dowodem „cywilizacji”. A każdy naród, które tego postępowania odmówi, będzie narodem niecywilizowanym.
[Odpowiedź podręcznikowa jest zła!] Ogólne zasady prawa międzynarodowego to jest coś zupełnie innego niż zasady prawa międzynarodowego ius cogens.
AKTY JEDNOSTRONNE
Akt jednostronny – jest nim wyrażenie woli państwa z zamiarem wywołania skutków prawnych w stosunku do jednego lub więcej państw lub organizacji międzynarodowych.
Analiza prawnicza, poglądy:
Istotą aktu jednostronnego jest jego autonomia. Wydanie takiego aktu leży w wyłącznej kompetencji państwa podejmującego akt; jedynym jego źródłem jest suwerenna wola państwa, a skuteczność aktu nie zależy od woli i zachowania innych podmiotów prawa międzynarodowego. W tym sensie, akt jednostronny jest prawie samowystarczalny.
Koncepcja dwustronnej czynności prawnej. (My dajemy niezależnie d tego, czy ktoś przyjmie czy nie, wywołuje konsekwencje niezależnie od zachowania innego podmiotu).
Katalog aktów jednostronnych:
uznanie (recognition), np. uznanie państwa, rządu, nabytku terytorialnego;
protest, przyzwolenie (acquiescence), tzn. sprzeciw – protest przeciw budowy oczyszczalni ścieków;
zrzeczenie (waiver) – zrzekamy się jednej z dwóch rzeczy;
przyrzeczenie (promise) – obiecanie że będą w określony sposób postępować.
Formy wyrażenia woli i problemy prawne praktyki:
nota dyplomatyczna;
konferencja prasowa (tzn my dajemy, a ktoś przyjmuje lub nie);
przemówienie na forum organizacji międzynarodowej (np. ONZ). Coraz częściej umowy międzynarodowe przewidują protesty i sprzeciwy, chcąc rozstrzygnąć problemy na wcześniejszym etapie.
Inne podmioty państwa uznają, że istnieją akty jednostronne. Akty jednostronne w praktyce nie wywołują problemów międzynarodowych, ale najlepiej żeby były powszechnie znane.
Zrzeczenie się przez Polskę reparacji wojennych (odszkodowań) od Niemiec, uprawniona przez Umowę Poczdamską. Ale nie chciano popełnić błędów po I pierwszej wojnie światowej, gdzie poziom reparacji wojennych wywołał następną wojnę.
Czasami podmioty prawa międzynarodowego chcą, by akty jednostronne były znane powszechnie i jednocześnie, żeby adresat nie był znany.
Ius cogens – powtórzenie koncepcji prawa cywilnego (dopowiedziany fundament; rewolucja w prawie międzynarodowym), normy bezwzględnie obowiązujące, w przeciwieństwie do ius dispositive – normy kształtowane przez strony.
Np. sprzedaż nieruchomości – akt notarialny vs sprzedaż długopisu – dowolnie.
Normy, które wiążą strony, nie w konkretnych stosunkach, ale w ogóle, zawsze, których naruszenie przez inny akt prawny skutkuje nieważnością aktu – z samego faktu sprzeczności wynika nie nabranie mocy wiążącej, np. nie ma aktu sprzecznego z Konstytucją, nie ma pełnej swobody kształtowania norm.
UCHWAŁY ORGANIZACJI MIĘDZYNARODOWYCH
Uchwały organizacji międzynarodowych – formalny akt woli organizacji międzynarodowych wydany przez statutowo upoważniony organ tworzący nowy porządek prawny obowiązujący w stosunkach pomiędzy lub wewnątrz państw.
Przedmiot regulacji:
regulujące wewnętrzne sprawy organizacji (pro foro interno);
regulujące materię kompetencyjną organizacji, adresowane do członków (pro foro ex termo).
Dekady rozwoju i parametry pomocy państw rozwiniętych państwom rozwijającym się były przyjęte w postaci rezolucji.
Nie ma czegoś takiego jak „soft low” – miękkie prawo: prawo albo jest, albo go nie ma.
PODMIOTOWOŚĆ MIĘDZYNARODOWA
Podmiotowość międzynarodowa – oznacza zdolność bycia adresatem uprawnień i obowiązków i zdolność do uczestniczenia w obrocie międzynarodowym poprzez działania i czynności wywołujące skutki międzynarodowe (MTS w sprawie „Bernadotte’a” uznał, że jest nią zdolność roszczeniowa).
Inne poglądy:
podmiotem prawa międzynarodowego jest adresat normy prawej (Verdross);
podmiotem prawa międzynarodowego są wszyscy, których stosunki regulowane są prawem międzynarodowym a zarazem nie są jego przedmiotami (Berezowski).
Klasyfikacja podmiotów (wg Berezowskiego);
zorganizowane:
terytorialne:
suwerenne (państwa);
niesuwerenne (trwałe lub czasowe, np. naród walczący o niepodległość);
bezterytorialne (np. organizacje międzynarodowe).
niezorganizowane (jednostki).
Przykład podmiotów niezorganizowanych – grupy społeczne (zwane mniejszościami).
Zastrzeżenie: UE w traktatach międzynarodowych mówi, że jest organizacją międzynarodową oraz że jest terytorialna.
Trwale suwerenne: np. w przeszłości kolonie, obecnie trwale niesuwerenne podmioty nie istnieją.
Czasowo niesuwerenne: np. naród walczący o niepodległość.
Prawnicy mówią, że państwo jest albo suwerenne, albo go nie ma. Również mówią, że albo państwo „wypełnia warunki” suwerenność, albo – w przeciwnym przypadku – jest ograniczone w suwerenności.
Protektorat międzynarodowy – opieka sprawowana przez organizacje międzynarodowe lub – rzadziej – pojedyncze państwa.
Katalog podmiotów:
państwa podmiotowość pierwotna;
Stolica Apostolska;
organizacje międzynarodowe podmiotowość nadana;
jednostki;
narody;
powstańcy; strona wojująca.
Kontrowersje: podmiotowość korporacji międzynarodowych.