Systemy ekonomiczne 22.04.2010r.
Temat nr 4. Miejsce w Europie i UE we współczesnym światowym systemie gospodarczym
Europa - nazwa pochodzi z mitologii greckiej i oznaczała imię pewnej bardzo pięknej królewny, która została porwana przez Zeusa i razem z nim założyła nową dynastię. (…) to nie jest kontynent ale jedna z części świata położona na kontynencie Euroazjatyckim . Nie są konkretnie określone granice terytorialne Europy. Powierzchnia Europy wynosi około 10.5 mln km kwadratowych. Ogólna powierzchnia lądów całej kuli ziemskiej to -> 7.1% Zajmuje stosunkowo niewielki fragment lądów znajdującej się na naszej planecie. Nieco większa jest rola Europy gdy weźmiemy pod uwagę liczbę ludności, jest to liczba trudna do ustalenia (w sensie świata nie znajdziemy tej liczby, gdyż kilka państw jest położona np. w Azji, a to jest trudne w sensie statystycznym do określenia) Ludność Europy jest podawana jako ludność wszystkich krajów Europejskich + ludność Federacji Rosyjskiej + część Turcji (Kazachstan – leży w Europie, ale jest spór czy większa część leży w Europie czy w Azji)
Ok. 730mln osób (ok. 12% ludności całego świata, 6 miliardów, 200mln)
Ludność Europy jest bardzo zróżnicowana; jest to kontynent nieco bardziej zaludniony niż cały świat przeciętnie ale mimo wszystko ta gęstość zaludnienia nie jest imponująca – na 1km kwadratowy w Europie przypadają przeciętnie 32osoby. W Polsce na 1km przypadają 123 osoby ( 4 razy więcej). Europa jest obszarem o długiej burzliwej historii. W S części na obszarach Morza Śródziemnego narodziła się nasza europejska cywilizacja (dominuje ona na całym świecie, on częściowo ja naśladował)
Europa jest obszarem bardzo zróżnicowanym np. pod względem geograficznym ( występują różne strefy klimatyczne, różne ukształtowanie powierzchni, linia brzegowa jest bardzo urozmaicona, występują różne gleby, o różnej jakości, obszary różniące się fauną i florą) -> różnice są bardzo wyraźne. Inne warunki panują na S, a inne na N.
Różnice dotyczą również wyposażenia w surowce naturalne, które mają znaczące wyposażenie dla gospodarki, surowce te są rozłożone nierównomiernie i niektórych ważnych bogactw w Europie brakuje. Pewną wadą jest deficyt surowców energetycznych.
Europa jest w sposób zróżnicowany wyposażona w gleby – rolnictwo jest zróżnicowane w sposobie swojej produktywności, pod względem gleb – lepsza sytuacja występuje w Europie Wschodniej(ona dominowała jeżeli chodzi o rolnictwo) żywność „przypływała” z Zachodu na Wschód.
Ludność jest bardzo zróżnicowana, gęstość zaludnienia jest bardzo zróżnicowana. Najgęściej zaludnionymi państwami europejskimi są: Belgia – 332os. , Niderlandy, Wielka Brytania, Niemcy ; słabo zaludnione to np. Finlandia (16os.), Szwecja (20os.) . Nasuwa to wniosek, że również działalność gospodarcza musi być zróżnicowana [ jeżeli jest więcej ludzi na danym obszarze to muszą oni więcej produkować]
Na początku naszej cywilizacji zdecydowanie górowało Południe, było ono najlepiej zagospodarowane, gospodarka była tam na największym poziomie, występują duże miasta, zwane metropoliami.
Rozwijała się produkcja na południu (Grecja, płw. Apeniński, Chorwacja) rozwój gospodarczy S część Europy wynikał stąd, że panowały tam korzystne warunki naturalne- ciepły klimat, dobre gleby, które umożliwiały produkcję różnych upraw w dużej skali, występowały także surowce mineralne. Doskonałe warunki do żeglugi morskiej – była ona dogodnym środkiem transportu- miało to wielkie znaczenie dla gospodarki, a także dla rozwoju kulturalnego i społecznego ludności.
Północ była o wiele słabiej rozwinięta, znajdowała się w inne epoce. Gospodarka przemieszczała się w kierunku zachodnim i północnym, obecnie jest inaczej niż p.n.e. Obecnie bardziej rozwinięta jest północ niż kraje południa. [ kłopoty finansowe Grecji, która jest prawie na skraju bankructwa] Najbogatsze kraje to te które są najbardziej położone na N czyli Norwegia (niekorzystne warunki, skaliste obszary itp. Mimo wszystko zdobyła dla siebie wysoki poziom gospodarki, a także związany z nim poziom życia, świadczą o tym wskaźniki przeciętnego życia ludzkiego, które są o wiele wyższe niż np. w Grecji.)
Warunki naturalne są bardzo ważnym czynnikiem rozwoju gosp. Ale niekoniecznie decydującym! W pewnym sensie niekorzystne warunki są bodźcem Trudne warunki naturalne wymuszają na ludziach większą aktywność, większą pracowitość i to powoduje, że swoją pracą mogą z nadwyżką zrekompensować niekorzystne warunki naturalne. Źródłem rozwoju gospodarczego jest ludzka praca [ludność południa nie należy do ludzi zbytnio pracowitych, co jest przeciwieństwem ludzi z północy; nie tylko w Europie występuje taka prawidłowość]
Część zachodnia jest bardziej rozwinięta niż część wschodnia. Dotyczy to także uwarunkowań demograficznych typu – przynależność kulturowa, języki, religia -> wszystko to jest bardzo zróżnicowane. Dla Europy wielkie znaczenie miało chrześcijaństwo, które bardzo szybko się rozpowszechniało (uważa się, że cywilizacja europejska jest cywilizacją chrześcijańską) Następnie pojawiły się kolejne podziały, część zachodnia podzieliła się na różne rozłamy protestantyzmu, które przykładały do gospodarki wielkie znaczenie. Te kraje w których dominuje wyznanie protestanckie to przeważnie należą do najwyżej rozwiniętych.
Zróżnicowanie polityczne – Europa jest podzielona gęstą siatką granic politycznych oddzielających różne państwa, istnieje duża liczba państw, obecnie są 43 państwa leżące w Europie, ta liczba jednak ulega zmianie zarówno obecnie jak i dawniej. Liczba państw rośnie ostatnio w związku z transformacją systemową np. Bałkany – Kosowo (państwo bardzo młode, nie wszyscy uznają je za państwo, Polska np. je uznaje. Czymś w rodzaju państwa jest tzw. Jest Republika Naddniestrzańską i np. na Kaukazie (Osetia) . Państwa o współcześnie uznawanym statusie państwa to 43, jest to duża liczba, na znacznie większym Półwyspie Amerykańskim mieszczą się tylko 3 państwa.
W wielu miejscach Europy ciągle mają miejsce działania polityczne zmierzające do oderwania się od państwa do którego należą i utworzenia nowych jednostek państwowych – tzw. Ruchy separatystyczne, np. kraj Basków, Korsyka, Irlandia N (są to działania ukrywane przed opinią publiczną) Widzimy więc, że Europa jest niestabilnym politycznie kontynentem. W Europie znajduje się państwo, które jest najmniejsze państwo świata- Watykan, który obejmuje tylko kilkaset ha rozrzuconych w obrębie całego Rzymu, ludność poniżej 1000.
Federacja Rosyjska – jej powierzchnia to ponad 17mln km kwadratowych ( czyli znacznie więcej niż cała Europa razem wzięta) na kontynencie Azjatyckim większość jego terytorium się rozpościera.
Obecnie do tych największych państw należy: Ukraina, Francja- 551 tys. Km, Hiszpania- 506, Szwecja-450, Niemcy-357, Finlandia- 328, Norwegia- 323, POLSKA-312,7 ( od II wojny światowej)
Do najmniejszych państw należą: San Marino (enklawa), Monako, Andora -> one nie są wymieniane wśród państw UE, chociaż w niej są. Najmniejsze państwo w UE to Malta (jest jednym z 27 państw członkowskich UE)
Europa ze względu na swoją długa historię i rozwój gospodarczy zdobyła wiele terytoriów położonych poza Europą – np. kolonie, nazywane w statystykach jako posiadłości -> oderwały się od państw macierzystych, np. na kontynencie Afrykańskim- Wyspy Kanaryjskie, które nalezą do Hiszpanii, Gujana – Francja, Falklandy – W. Brytania, Grenlandia – Dania. Było to źródłem bardzo dramatycznych wydarzeń w historii UE – np. wojny, powstania narodowościowe, wyzwoleńcze, ruchy separatystyczne występują także. W związku z II wojną światową Europa podzieliła się na 2 części, na część wschodnią i zachodnią (która była bardziej rozwinięta niż wschodnia)