Szkoła: XIII Liceum Ogólnokształcące im. Bohaterów Westerplatte, Karolina Wolnik

Kraków, ul. Sądowa 4 V rok fil. pol.

Klasa: III c grupa N2

Data: 21.10.2009

Jednostka lekcyjna: jedna (45 minut)

Opiekunka grupy dydaktycznej: dr H. Mrazek

KONSPEKT

do lekcji języka polskiego

TEMAT LEKCJI: Koncepcja miłości w erotykach Kazimierza Przerwy-Tetmajera

CELE GŁÓWNE:

• Zapoznanie się z, nowoczesną na ówczesny czas i niezwykle śmiałą obyczajowo, koncepcją miłości młodopolskiej, która kontrastowała wyraźnie z miłością romantyczną oraz dostrzeżenie jej wartości i znaczenia dla historii polskiej literatury.

CELE OPERACYJNE:

Uczeń:

• analizuje i interpretuje tekst erotyku,

• wskazuje w tekście metafory oraz przykłady stylizacji, określa, jaką funkcję spełniają te środki stylistyczne,

• definiuje pojęcie erotyku, wskazując na cechy gatunku, które ilustruje przykładami z tekstu,

• definiuje pojęcie hedonizmu na podstawie na podstawie informacji zdobytych na lekcji,

• porównuje różne muzyczne opracowania tekstu poetyckiego,

• dyskutuje o roli muzyki w interpretacji tworzywa słownego,

• wskazuje na te elementy w tekście, które budują siłę ekspresji relacji i budują napięcie oraz uzasadnia swój wybór,

• dostrzega różnicę w przedstawieniu miłości w obu tekstach, formułuje wnioski,

• dostrzega i uświadamia sobie pozycję i rolę kobiety w okresie Młodej Polski.

METODY NAUCZANIA:

• metoda problemowa,

• metoda dyskusji,

• metoda przekładu intersemiotycznego.

ŚRODKI I MATERIAŁY DYDAKTYCZNE:

• tekst erotyku Lubię, kiedy kobieta… K. Przerwy-Tetmajera (podręcznik Klucz do świata),

• tekst erotyku Mów do mnie jeszcze… K. Przerwy-Tetmajera (K. Przerwa-Tetmajer, Erotyki, Warszawa 1994),

• nagranie utworu Lubię, kiedy kobieta w wykonaniu Michała Żebrowskiego i Katarzyny Nosowskiej,

• nagranie utworu Mów do mnie jeszcze… w wykonaniu Czesława Niemena.

BIBLIOGRAFIA:

• B. Drabik, J. Pstrąg, A. Zawadzki, Klucz do świata. Podręcznik do języka polskiego. Klasa II, część 1, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa 2008.

• K. Przerwa-Tetmajer, Erotyki, Warszawa 1994.

WPROWADZENIE

Lubię, kiedy kobieta... to utwór opublikowany w II serii Poezji Tetmajera w 1894 roku. Jest jednym z najpopularniejszych polskich erotyków. Z historycznoliterackiego punktu widzenia ten i kilka innych wierszy tego autora o podobnej tonacji i tematyce dokonały swoistej rewolucji w sposobie prezentacji kobiety w literaturze.

OPRACOWANIE MATERIAŁU

1. Po przeczytaniu wiersza rozpoczyna się jego analiza:

• Tytuł stanowi równocześnie pierwsze słowa wiersza; wskazuje, że to nie sama kobieta, ale raczej sytuacja i doznania z nią związane są przedmiotem relacji podmiotu mówiącego;

• Utwór jest przykładem liryki osobistej, bezpośredniej (użycie 1 os. L.p) o tematyce miłosnej;

• „lubię” tworzy dystans nie tylko do towarzyszki erotycznego uniesienia, ale również do całej sytuacji; podmiot mówiący wyznacza skalę uczuć, jakie panują w wierszu (o ile bardziej pasowałoby tu wyznanie kocham, uwielbiam); powtórzone w wierszu pięciokrotnie słowo „lubię” podkreśla brak zaangażowania emocjonalnego podmiotu lirycznego w akt seksualny;

• Podmiot liryczny jest nim mężczyzna, choć tak naprawdę nie istnieje na to żaden gramatyczny (w postaci odpowiedniej formy zaimka, czasownika, przymiotnika) dowód; o męskości podmiotu świadczy przede wszystkim wyraźne eksponowanie różnic między kobietą a mężczyzną oraz typowo;

• Kobieta trzy i pół strofy zostało poświęcone opisowi kobiety w czasie aktu seksualnego; mężczyzna – podmiot liryczny – jest tam obecny jedynie w postaci fragmentów swego ciała: ramienia i ust; warto zauważyć, że „ramię” (pojawia się dwukrotnie: w pierwszej i drugiej strofie) wydaje się być (w sensie kulturowym) typowo męskim atrybutem, to mężczyzna podaje ramię kobiecie, podobnie silne ramiona to ważny atrybut męskości;

  • Opis kobiety jest równocześnie subtelny i odważny; w ówczesnych czasach kierowanie się rozkoszą oraz uznawanie przyjemności za główny motyw ludzkiego postępowania, będący warunkiem do osiągnięcia szczęścia, wywołało swoisty skandal obyczajowy (na tym etapie analizy zadaniem uczniów jest nazwanie takiego postępowania mężczyzny konkretnym pojęcie, określoną definicją podmiot mówiący kieruje się hedonizmem!);

  • Pierwsze dwie strofy mówią wyłącznie o wyglądzie kobiety i jej zachowaniu; każda jednostka składniowa to nowy obraz ciała w erotycznym uniesieniu;

• Siła ekspresji relacji budowana jest między innymi dzięki oscylacji między spojrzeniem na całą postać kobiety, a przybliżeniem jakiegoś szczegółu jej ciała:

Lubię, kiedy kobieta omdlewa w objęciu, kiedy w lubieżnym zwisa przez ramię przegięciu, [...] Lubię, kiedy ją rozkosz i żądza oniemi,[...] i oddaje się cała z mdlejącym uśmiechem. W tych fragmentach najważniejsze jest ukazanie kochanki jako istoty, która całkowicie się poddała aktowi seksualnemu: omdlenie, oniemienie, oddanie kobiety w sposób wyraźny kontrastują z chłodnym wyznaniem „lubię”; Kobieta w wierszu jest postacią niezindywidualizowaną to każda kobieta; opisy bardziej szczegółowe eksponują przede wszystkim erotyzm i wyraźne oznaki przeżywania rozkoszy: gdy jej oczy zachodzą mgłą, twarz cała blednie i wargi się wilgotne rozchylą bezwiednie. [...] gdy wpija się w ramiona palcami drżącemi, gdy krótkim, urywanym oddycha oddechem [...] Ukazanie rozchylających się warg, drżenia palców, urywanego oddechu sprawia, że cały opis do dziś wydaje się mocny. Budowanie napięcia budując napięcie w wierszu poeta, posłużył się głównie epitetami: „lubieżnym”, „wilgotne”, drżącemi”, „krótkim, urywanym”, „mdlejącym”,; zwraca uwagę również tautologia: „oddycha oddechem” (epitet tautologiczny – określenie wyrażające oczywistą właściwość danego przedmiotu) Strofa trzecia ma już nieco inny charakter; tutaj mowa jest nie o ciele, ale o wewnętrznym rozdźwięku w kobiecie: między wstydem, że „czuje rozkosz”, a prawdziwym pożądaniem; między słowami, a czynami. ten dysonans został podkreślony na poziomie formalnym silnymi przerzutniami; tę strofę można czytać jako aluzję do uwięzienia kobiety w normach narzuconych przez ówczesną obyczajowość i kulturę, które pozbawiały ją potrzeb natury seksualnej. jedyny sposób, w jaki kobieta jest w stanie przeżywać akt erotyczny to sposób zwierzęcy: „szuka ust, a lęka się słów i spojrzenia”. w Młodej Polsce panowało przekonanie, że domeną kobiety jest „sfera powszedniości, instynktów biologicznych” i właśnie podczas aktu płciowego „zniża” mężczyznę - jego domeną jest świat ducha, idei - do poziomu fizjologicznego. Puenta tutaj dokonuje się wyraźny podział świata kobiecego i męskiego: „Lubię to - i tę chwilę lubię, gdy koło mnie wyczerpana, zmęczona leży nieprzytomnie, a myśl moja już od niej wybiega skrzydlata w nieskończone przestrzenie nieziemskiego świata” PODSUMOWANIE MATERIAŁU Po dokładnej analizie wiersza uczniowie zastanawiają się nad sensem koncepcji miłości wyznawanej przez Tetmajera. W tym samym czasie słuchają muzycznej interpretacji wiersza Lubię, kiedy kobieta… w wykonaniu Michała Żebrowskiego i Katarzyny Nosowskiej. WNIOSKI Jak widać wiersz ten jest manifestacją nie tylko hedonizmu, ale i wolności. Mężczyzna, mimo że uczestniczy w akcie seksualnym, nie jest nim zniewolony jak kobieta. Akt opisu tej sytuacji to znak całkowitej kontroli, mężczyzna jest jakby na zewnątrz wydarzeń. Chłodne „lubię” to także świadectwo wolności – niezaangażowania emocjonalnego. Dla skontrastowania koncepcji miłości cielesnej, jakiej wyznawcą jest Tetmajer w erotyku Lubię, kiedy kobieta…, nauczyciel przygotował dla uczniów do analizy jeszcze jeden wiersz tego autora : Mów do mnie jeszcze. Podczas gdy uczniowie zastanawiają się nad sensem zestawienia obu erotyków oraz nad wizją miłości w nich zawartą, nauczyciel przedstawia interpretację muzyczną Mów do mnie jeszcze w wykonaniu Czesława Niemena. W zakończeniu lekcji uczniowie dzielą się z nauczycielem i kolegami swoimi spostrzeżeniami i opiniami.