UKŁAD NERWOWY:
Receptory:
Funkcja: odbiór informacji poprzez działanie na nich odpowiednich bodźców.
Rodzaje bodźców:
1)progowe-najsłabsze powodujące pobudzenie receptora
2)nadprogowe- silniejsze od progowych
3)podprogowe- słabsze od progowych

Percepcja- jest to jednoczesne odbieranie kilku rodzajów czucia, pozwalające rozpoznać je jako złożone
Czucie- jest to proste wrażenie zmysłów, stanowiące subiektywną ocenę bodźców
Podstawowe funkcje układu nerwowego:
-odbiór informacji ze środowiska zew i wew, przetwarzanie jej, zapamiętywanie i wysyłanie do odpowiednich efektorów.
Próg pobudliwości- poziom stanu komórki po przekroczeniu którego zostaje ona pobudzona
Prawo swoistej energii zmysłów Mullera:
Każdy receptor bierze udział w powstawaniu określonego swoistego dla receptora czucia, niezależnie od rodzaju działającego bodźca.

Podział układu nerwowego:
1) podział topograficzny:
-ośrodkowy UN
*mózgowie (kresomózgowie, międzymózgowie,śródmózgowie,móżdżek, rdzeń przedłużony)
*rdzeń kręgowy
-obwodowy UN
*nerwy czaszkowe
*nerwy rdzeniowe
2)Podział czynnościowy:
-układ nerwowy somatyczny
*układ piramidowy
*układ pozapiramidowy
-autonomiczny układ nerwowy
*część współczulna (sympatyczna)
*część przywspółczulna (parasympatyczna)

Płat czołowy (ośrodki pisania,kojarzenia,ruchowe mowy)
Płat ciemieniowy (ośrodki czuciowe (odbierające ciepło, zimno,dotyk))
Płat skroniowy (ośrodki słuchu, słuchowy mowy)
Płat potyliczny (ośrodek wzroku)

Kresomózgowie- największa cześć mózgowia, sprawująca kontrolę nad wszystkimi ośrodkami położonymi w pozostałych jego obszarach, złożona z dwóch połączonych symetrycznie półkul.

Międzymózgowie:
W skład wchodzą:
1)wzgórze- miejsce scalenia pobudzeń płynących ze wszystkich pól recepcyjnych z wyjątkiem impulsów węchowych.
Powstają tu wrażenia: lęk, przyjemność, wstręt, niechęć
2)podwzgórze- tu umiejscowione są ośrodki kierujące pracą obu części układu autonomicznego.
Ośrodki znajdujące się w podwzgórzu:
-termoregulacji (stałość temp naszego ciała)
-gospodarki wodnej
-pragnienia
-głodu i sytości
-czynności rozrodczych
-agresji i ucieczki
Śródmózgowie- łączy się z tyłomózgowiem. Znajdują się tu:
-blaszka czworacza- stacja przekaźnikowa pośrednicząca w przewodzeniu impulsów wzrokowych i słuchowych
-jądro czerwienne- koordynujące działanie ośrodków układu pozapiramidowego z czynnością kory mózgu i móżdżku
-istota czarna- ośrodek odpowiedzialny za koordynację ruchów mimowolnych i szybkich
-gałka blada- nadrzędny podkorowy ośrodek ruchowy
Tyłomózgowie
w skład wchodzą:
-most z ośrodkiem pneumotaksycznym stanowiącym część ośrodka oddechowego
-móżdżek korygujący błędy w ruchach i umożliwiający poruszanie się, utrzymywanie postawy wyprostowanej i wykonywanie płynnych ruchów kończyn

Podział móżdżku ze względu na pełnione funkcje:
1) część przedsionkowa-móżdżkowa-kontroluje utrzymanie równowagi ciała i ruchy oczu podczas poruszania się
2) część rdzeniowo-móżdżkowa- kontroluje ruchy wykonywane przez mięśnie.
3) część korowo-móżdżkowa- bierze udział w planowaniu, inicjowaniu i właściwej koordynacji czasowej.

Podział receptorów ze względu na rodzaj odbieranego bodźca:
-mechanoreceptory- pobudzane odkształceniami mechanicznymi
-termoreceptory- odbierają zmiany temperatury
-chemoreceptory- wrażliwe na bodźce chemiczne
-osmoreceptory- rejestrujące zmiany ciśnienia osmotycznego

Podział receptorów ze względu na ich położenie:
-eksteroreceptory- położone w obrębie powłoki wspólnej- receptory dotyku, ucisku, temp, bólu, smaku
-interoreceptory- położone w narządach i jamach ciała- receptory bólu odbierające zmiany chemiczne, baroreceptory itp.
-proprioreceptory- położone w mięśniach, torebkach stawowych, więzadłach- receptory odbierające położenie części ciała względem siebie, pozwalające ocenić kształt, masę przedmiotu, rejestrujące wibracje
-telereceptory- odbierające wrażenia na odległość- wzrok, słuch, powonienia.

Podział kliniczny receptorów ( ze względu na budowę i topografię)
- 4 zmysły kliniczne: wzrok,słuch,powonienie,smak
-czucie powierzchniowe-dotyk,ciepło,zimno,ból
-czucie głębokie-z mięśni,stawów, ścięgien, czucie bólu głębokiego
-czucie trzewne- ból trzewny,głód,nudności

Zmysł wzroku:
-zmysł dominujący
-narząd odbiorczy-oko
-przez drogę wzrokową łączą się z polem wzrokowym w korze mózgowej gdzie zachodzi analiza bodźców wzrokowych

Proces widzenia:
-fotoreceptory- receptory siatkówki wrażliwe na fale elektromagnetyczne z zakresu światła widzialnego
-rodzaje fotoreceptorów: czopki i pręciki zawierające fotopigmenty, które absorbują światło
-w pręcikach pigmentem jest rodopsyna, która pod wpływem światła rozpada się na białko (opsynę) i retinol (pochodna wit. A)
-rodopsyna regeneruje się w ciemności
-czopki zawierają 3 rodzaje fotopigmentów: zielone, niebieskie i czerwone
-czopki umożliwiają widzenie barwne (trójskładnikowa teoria widzenia barwnego)
-czopki zlokalizowane są w plamce żółtej
-czopki odpowiadają za widzenie dzienne,a pręciki za widzenie zmierzchowe, nocne, czarno-białe

Test Amslera
Siatka Amslera to kwadrat o wymiarach 10x10cm. Czarne lub białe linie dzielą go na mniejsze kwadraty o bokach 5mm, które z odległości do czytania (30-40cm) odpowiadają kontowi widzenia 1 stopnia. W centrum siatki znajduje się punkt, na który należy skierować wzrok. Test umożliwia ocenę czynności centralnej części siatkowki (plamki)

Odruchy źreniczne:
-odruch zwężania źrenicy na światło
-odruch zwężania źrenicy na bliskość
-odruch rozszerzania źrenicy na ciemność

Ostrość wzroku i pole widzenia:
-widzenie plamkowe, centralne- obraz powstaje w plamce żółtej
-widzenie obwodowe- mniej dokładne, ale pozwalające poruszać się w przestrzeni
-pola widzenia- cała przestrzeń postrzegana przez oko fiksujące przy unieruchomionej głowie
-plamka ślepa- miejsce na siatkówce całkowicie pozbawione czopków i pręcików, niewrażliwe na bodźce świetlne.

Powonienie
-bodźcem dla zmysłu węchu są substancje chemiczne zawarte we wdychanym powietrzu, które są rozpuszczalne w tłuszczach lub wodzie
-doznania węchowe są odbierane za pośrednictwem nabłonka węchowego
-obwodowa część narządu powonienia- stanowi ją 20 dwuwypustkowych komórek stykających się bezpośrednio ze światem zew, których aksony tworzą nić węchową, wnikającą do czaszki przez blaszkę kości sitowej

Przyczyny zaburzeń powonienia:
-urazy czaszkowo-mózgowe okolicy czołowej lub potylicznej
-jednostronna lub obustronna utrata węchu
-napady hakowe- szczególny rodzaj napadów padaczkowych, podczas których chory odczuwa nieprzyjemne zapachy.

Słuch

-bodźcem dla słuchu jest fala dźwiękowa, której natężenie odpowiada za głośność dźwięków
-częstotliwość- jest to liczba drgań na sekundę mierzona w hercach (Hz). Formy o dużej częstotliwości skreśla się jako wysokie, o małej jako niskie. Zakres częstotliwości odbieranych przez ucho ludzkie wynosi od 16 do 20000 Hz.
Od 16Hz to infradźwięki; od 20000Hz to ultradźwięki

Podział narządu ze względu na funkcje:
-część przewodzeniowa
-ucho zew tj małżowina uszna i przewód słuchowy zew
-ucho środkowe tj jama bębenkowa z kostkami słuchowymi, wyrostek sutkowaty i trąbka słuchowa
-część odbiorcza
-ucho wew tj ślimak oraz nerw słuchowy, ośrodki podkorowe i korowe słuchu w płatach skroniowych

Drogi dochodzenia dźwięku do ucha wew:
-przewodnictwo powietrzna-droga dźwięku: przewód słuchowy zew, błona bębenkowa, kosteczki słuchowe, okienko przedsionka
-przewodnictwo kostne- droga dźwięku: ściany przewodu słuchowego zew i część kości skroniowej, błędnik

Smak

-bodźce smakowe są odbierane przez chemoreceptory znajdujące się w jamie ustnej i skupione na kubkach smakowych
-komórki te odbierają 4 podstawowe smaki: słodki, gorzki, kwaśny i słony

Równowaga

-za utrzymywanie równowagi, kontrole podstawy ciała i orientacje przestrzenną odpowiadają:
*narząd wzroku- każdy ruch głowy powoduje ruchy kompensacyjne gałek ocznych
*narząd czucia głębokiego- mięśni, ścięgien,stawów
*narządy przedsionkowe- błędnik złożony z woreczka, łagiewki i kanałów półkolistych umieszczonych w uchu.

AUN

-podstawowe funkcje: kierowanie procesami fizjologicznymi:
a)krążenie krwi
b)oddychanie
c)trawienie
d)wydzielanie gruczołowe
e)rozmnażanie

-czynności AUN nie są uniezależnione i przebiegają bez udziału naszej woli
-AUN odpowiada za utrzymanie homeostazy organizmu
-narządami wykonawczymi (efektorami) unerwionymi przez AUN są:
a)mięśnie gładkie narządów wew i naczyń krwionośnych
b)mięsień sercowy
c)gruczoły wydzielania wew i zew
-podstawowy mechanizm AUN- odruch
-Budowa AUN- tworzą go:
a) ośrodki autonomiczne
b) drogi aferentne (neurony dośrodkowe)
c) drogi eferentne ( neurony odśrodkowe)

Drogi aferentne AUN:
-przewodzą impulsy z receptorów narządów wew i naczyń krwionośnych do ośrodków autonomicznych
-ciała komórkowe tych neuronów znajdują się wraz z neuronami czucia somatycznego w zwojach rdzeniowych lub w odpowiednich zwojach nerwów czołowych

Drogi eferentne AUN
-stanowi obwodową, efektorową część układu nerwowego
-drogi te są dwunerwowe i jeden neuron doprowadza pobudzenie do komórek zwojowych, drugie do narządu wykonawczego

Podział AUN:
a) część przywspółczulna
b) część współczulna
c) jelitowa
d) trzewno-czuciowe

Ośrodki części przywspółczulnej- umiejscowienie:
-pień mózgu- śródmózgowie, most, rdzeń przedłużony
-część krzywizn rdzenia kręgowego

Nerw błędny (X)- największy nerw, unerwia wszystkie narządy klatki piersiowej i większość organów jamy trzewnej

krzyżowy-neurony tego odcinka umiejscowione są w segmentach krzyżowych kręgosłupa od S2 do S4, tworząc wspólny nerw miednicy zaopatrujący kończynę, część układu pokomorowego, pęcherz moczowy i narządy płciowe

Nerw trzewny jest najważniejszym nerwem współczulnym
Część jelitowa

Funkcja-koordynacja ruchów jelita, wydzielanie jelitowe. Aktywność tej części jest modyfikowane przez część współczulną i przywspółczulna AUN

Część trzewno-jelitowa
Funkcja: odpowiada za czucie trzewne, odbiór inf i neuronów czuciowych rdzenia kręgowego o stanie czynnosciowym narządów wew do OUN w trzewnych odruchów autonomicznym:
1)trzewno-trzewnych
2)trzewno-somatycznych
3)somatyczno-trzewnych

Główne transmitery AUN i ich receptory:
1)Acetylocholina (Ach)-pobudza receptory cholinergiczne ( receptor nikotynowy)
2)Noradrenalina (NA)- pobudza receptory adrenergiczne( alfa i beta)
3)Adrenalina (A)-pobudza receptory adrenergiczne ( alfa i beta)

Receptor M- muskarynowy- występowanie:
-mięśnie gładkie
-mięsień sercowy

-gruczoły

blokowany przez atropinę

Receptor N-nikotynowy- występowanie:
-zwoje autonomiczne
-pobudzane przez Ach i nikotynę
blokowany przez heksametonium (obniża ciśnienie tętnicze poprzez rozszerzenie naczyń krwionośnych)

Receptory alfa i beta
alfa-obecne w mięśniach gładkich

beta- obecne w mózgu, sercu, mięśniach gładkich narządów, w których adrenalina jest regulatorem metabolizmu

AUN	cz. współczulna	cz.przywspółczulna
Działanie ogólne	Kataboliczne-przygotowuje organizm do walki lub ucieczki	Anaboliczne- pomaga organizmowi odpoczywać, trawić pokarm
oko	Rozszerza źrenice	Zwęża źrenice
serce	Przyspiesza czynności, zwiększa siłe skurczu	Zwalnia czynność
oskrzela	rozszerza	zwęża
Naczynia krwionośne: -skóry -m.szkieletowych -narządów miednicy mniejszej	Zwężą zwęża i rozszerza zwężą	rozszerza
żołądek	Zmniejsza czynności ruchowe	Zwiększa czynności ruchowe
jelito	Zwalnia perystaltykę	Przyspiesza perystaltykę
Gruczoły potowe	Pobudza wydzielanie potu	Hamuje wydzielanie potu
Gruczoły ślinowe	Pobudza wydzielanie śliny skąpej i gęstej	Pobudza wydzielanie śliny obfitej i wodnistej
wątroba	Powoduje rozkład glikogenu i uwolnienie glukozy do krwi
nadnercza	Pobudza wydzielanie adrenaliny (epinefryny) i noradrenaliny (norepinefryny)

WPŁYW ŻYWIENIA NA ORGANIZM

Zadania białek funkcjonalnych w ustroju:
-sterowanie procesami metabolicznymi (enzymy)
-trawienie pokarmu
-zwalczanie bakterii i wirusów (przeciwciała)
-przekazywanie informacji o stanie organizmu (hormon)
-przenoszenie substancji chemicznych do komórek z komórek
-umożliwia krzepniecie krwi
-utrzymywanie równowagi kwasowo-zasadowej

Podział białek ze względu na rolę odżywczą:
-B. pełnowartościowe- zawierają wszystkie niezbędne aminokwasy odpowiadające potrzebom budulcowym organizmu. Są to białka pochodzenia zwierzęcego ( mięso, wędliny,ryby,jaja,mleko i jego przetwory)
-B. niepełnowartościowe- zawierają aminokwasy w ilości niewystarczającej dla pokrycia potrzeb organizmu. Są to białka pochodzenia roślinnego, wśród których stosunkowo wysoką wartość biologiczną mają nasiona roślin strączkowych

Biologiczna wartość białka- stopień w jakim skład białka odpowiada składowi aminokwasowemu tkanek zwierzęcych określa jego wartość biologiczną. Idealnym wzorcem jest białka jaja kurzego, którego wartość biologiczna wynosi 100

Czynniki wpływające na zwiększone zapotrzebowanie na białko:
-stres
-choroby zakaźne
-zaburzenia lub brak snu
-ciężka praca fizyczna
-wysoka temp
-stany bólowe
-obawy,lęki

Niedożywienie białkowo- energetyczne i jego skutki:
-zahamowanie rozwoju masy mięsniowej
-zmniejszanie zawartości potasu w mięśniach
-zmniejszenie wielkości poszczególnych włókien mięśniowych
-zmiany w tkance kostnej
-w efekcie zmniejszona aktywność ruchowa

Rola węglowodanów w żywieniu:węglowodany stanowią najważniejszy składnik energetyczny w żywieniu człowieka oraz największy procent pokarmów spożywanych przez człowieka głównie w postaci wielocukru-skrobi oraz dwucukru-sacharozy, występujących pod postacią cukru buraczanego.

W organizmie występują w postaci cukrów prostych np. glukoza czy złożonych np.glukagon

Ich źródłem są ogólnie dostepne produkty spożywcze, pochodzenia roślinnego zwłaszcza zbożowe, ziemniaki

Nadmierne spożywanie węglowodanów prowadzi do ich przekształcenia się w postać tkanki tłuszczowej j jest gromadzone jako materiał zapasowy
Udział węglowodanów w diecie powinien wynosić ok. 60%
Cukry pełnią w organizmie przed wszystkim rolę substratów energetycznych.
Wchodzi w skład nukleotydów czyli składników kw. Nukleinowych jako ryboza lub deoksyryboza, glikoproteidów, czyli węglowodanów połączonych z białkami oraz innych związków złożonych.

Występują w postaci polisacharydów
Pod wpływem enzymów trawiennych następuje rozkład wielocukrów do dwucukrów-sacharozy i maltozy a w dalszych etapach do cukru prostego-glukozy. Jest to niezbędny składnik krwi.

Glukoza jest substratem energetycznym dla organizmu a w kom nerwowych utlenianie tego związku pokrywa 30% zapotrzebowania energetycznego.
W ciągu doby w warunkach spoczynku organizm zużywa ok. 150g glukozy
W czasie pracy mięśniowej zużycie wzrasta.
Z pokarmem organizm otrzymuje zwykle dziennie od 100 do 1500g glukozy.
Po posiłkach nadmiar glukozy magazynowany jest w wątrobie i w mięśniach szkieletowych, część zaś podlega przemianie w tłuszcze.
W okresie między posiłkami niezbędne ilości glukozy są uwalniane z glikogenu w wątrobie.
Dzięki temu stężenie glukozy we krwi utrzymuję się na stałym poziomie, wynoszącym ok. 0.8-1.0g/l

Utrzymanie stałego stężenia glukozy we krwi jest niezbędne do funkcjonowania kom nerwowych.
Zasoby glikogenu w wątrobie nie przekracza na ogół 100g
Zapasy glikogenu w mięśniach mogą wynosić ok. 600g i są zużywane na potrzeby własne komórek mięśniowych.

Regulacja poziomu glukozy we krwi odbywa się pod kontrolą trzustki.
UKŁAD POKARMOWY
Jama ustna i przełyk- zadania
-wstępna obróbka pokarmu, wstępne trawienie skrobi
-czynności motoryczne tego odcinka to żucie i połykanie
Żucie-rozdrobnienie pokarmu,zmieszanie go ze śliną
Połykanie-przechodzenie kęsa pokarmowego z jamy ustnej do żołądka

Ślina- wydzielana w ilości 1-2l na dobę przez 3 pary gruczołów ślinowych (przyuszne,podjęzykowe,podżuchwowe) i liczne mniejsze gruczoły rozmieszczone w błonie śluzowej jamy ustnej.

Skład śliny:
-ponad 99% śliny to woda
-pozostałe składniki to związki organiczne i nieorganiczne
-Do nieorganicznych należą kationy: Ca,Mg,Na,K,NH3

-Do organicznych:
*opiorfina- substancja przeciwbólowa
*czynniki wzrostu (np. czynnik wzrostu nerwu)
*hiastyna i defensyna- zaburzające metabolizm bakterii i grzybów
*białka enzymatyczne: amylaza, proteinazy, fosfatazy

Funkcje śliny:
-ochronna-buforowanie subs drażniących, wypłukiwanie resztek pokarmowych, właściwości bakteriobójcze, nawilżanie błony śluzowej jamy ustnej
-trawienna- zlepianie cząstek pokarmowych w formę kęsa, trawienie skrobi do dwucukrów przez ptialinę.

Żołądek
-oddzielony od przełyku wpustem a od dwunastnicy- odźwiernikiem
Motoryka żołądka:
-Dno- magazynuje treść pokarmową, rozluźnia się pod wpływem nowych porcji pokarmu
-cz. środkowa (głównie trzon)- mieszanie pokarmu z sokami trawiennymi
-cz.dystalna- odźwiernik- opróżnianie żołądka z miazgi pokarmowej
Pojemność żołądka: od 1000 do 3000ml

Wydzielanie żołądkowe:
-kom okładzinowe- produkcja HCl
-kom główne- wydzielanie pepsynogenu, który pod wpływem kwasu solnego zmienia się w pepsynę rozpoczynającą trawienie białek
-kom dodatkowe- produkcja śluzu
-kom G- wytwarzanie gastryny- hormonu żołądkowo-jelitowego zwiększającego wydzielanie soku żołądkowego i motoryki żołądka
Sok żołądkowy- mieszanina kwasu solnego, enzymów trawiennych, śluzu, soli min i wody. Stężnie jonów wodorowych- pH 1.

Jelito cienkie
zachodzą tu zasadnicze procesy trawienne
ma powierzchnie wchłaniania-7.5 m2
z powierzchni komórek nabłonka jelit-enterocytów- wystają do światła jelita mikrokosmki w obrębie których zachodzi trawienie i wchłanianie produktów pokarmowych
Motoryka jelita cienkiego
-aktywność skurczowa mięśniówki gładkiej jelita cienkiego służy mieszaniu miazgi pokarmowej z sokami trawinnymi oraz jej przesuwaniu w kierunku okrężnicy
- czas przejścia miazgi pokarmowej przez jelito czcze to 2-4h

Rodzaje skurczów jelita cienkiego:
1)skurcze odcinkowe (segmentowe)- okrężne skurcze trwające ok 5s dzielące jelito na segmenty o dł ok 2cm-powodują mieszanie się miazgi pokarmowej z sokami trawiennymi
2)skurcze perystaltyczne (robaczkowe)- fale skurczów okrężnych obejmującym odcinek 2-3cm, od których obwodowo powstaje rozszerzenie jelita.

Pobudzenie jelita w jakimś punkcie wywołuje skurcz powyżej lub poniżej wyzwalając falę perystaltyczną- jest to tzw. prawo jelit.
Sekretyna:
-uwalnia się w dwunastnicy pod wpływem jonów wodorowych, aminokwasów i tłuszczów
-silnie pobudza wydzielanie wodorowęglanów przez trzustkę, wątrobę i dwunastnicę.
-hamuję motorykę żołądka, wydzielania gastryny i kwasu solnego

-pobudza wydzielanie pepsyny.

Cholecystokinina:
-uwalnia się do dwunastnicy pod wpływem produktów trawienia białek i tłuszczów.
-silnie pobudza wydzielanie enzymów trzustkowych
-kurczy pęcherzyk żółciowy powodując wypływ żółci
Trawienie w jelicie cienkim występuje przy udziale soku trzustkowego, żółci i soku jelitowego.
Sok trzustkowy- zobojętnia kwaśną treść żołądka, w ciągu doby wydziel się ok. 2l

Enzymy soku trzustkowego:
-trypsynogen- w dwunastnicy pod wpływem enterokinazy uczynnia się do trypsyny-enzym trawiący białka
-rybonukleoza i dezoksyrybonukleoza- enzymy trawiące kwasy nukleinowe
-lipaza- trawi tłuszcze do kwasów tłuszczowych i glicerolu

Żółć:
-jest wytwarzana w komórkach wątroby- hepatocytach w ilości 250-1000ml na dobę
-jest niezbędna do trawienia i wchłaniania tłuszczów oraz do wydalania substancji nierozpuszczalnych w wodzie takicj jak cholesterol i bilirubina

Skład żółci:
1) kwasy żółciowe- cholowy, chenodezoksycholowy, dezoksycholowy- biorą udział w trawieniu i wchłanianiu tłuszczowych przez obniżenie napięcia powierzchniowego i aktywację lipazy
2)barwniki żółciowe- bilirubina i biliwerdyna- zaburzenia wydzielania bilirubiny powoduje jej obecność we krwi i odkładanie w tkankach wywołując żółtaczkę.
3)fosfolipidy-umożliwiają rozpuszczanie soli żółciowych
4)cholesterol
5)elektrolity
Sok jelitowy- sok produkowany przez liczne gruczoły śluzówki jelita. Ma odczyn lekko alkaliczny i zawiera enzymy dokonujące ostatecznego trawienia związków pokarmowych np. proteazy jelita, amylazę, sacharazę, laktazę. Jest białawą substancją, mętną ze względu na dużą zawartość śluzu i białek
Jelito grube
-czynności: wchłanianie wody, elektrolitów i witamin
-dzięki obecności bakterii odbywają się w nim procesy gnicia i fermentacji
-formowanie i wydalanie kału

FIZJOLOGIA ROZRODU:
Proces spermatogenezy:
-początek ok 10rż
-zdolność plemników do zapłodnienia- 12-16rż
-proces ten odbywa się w kanalikach nasiennych
-dojrzałe plemniki odrywają się od komórek podprogowych a następnie przechodzą przez ogon najądrza do nasieniowodu
Kontrola hormonalna procesu spermatogenezy:
-czynność endokrynną jąder kontroluje hormon luteinizujący (LH), pobudzający komórki śródmiąższowe jąder do produkcji testosteronu
-folikulotropowy (FSH)- hormon podwzgórza regulujący przebieg spermatogenezy.
-prolaktyna (PRL)-pobudza rozwój i czynność jąder
Nasienie-sperma

-płyn zawierający plemniki,osocze,cynk,fruktozę, kwaśną fosfatazę

-wydzielana jest przez pęcherzyki nasienne, gruczoł krokowy, najądrza i jądra

Fizjologiczna objętość ejakulatu podczas jednego wyprysku wynosi przeciętnie 3-4ml, a w 1 ml znajduje się ok. 70-100 mln plemników.

Za całkowicie bezpłodnych uznaje się mężczyzn mających poniżej 20 mln/ml

Kontrola hormonalna cyklu miesięcznego:
-hormon gonadotropowy-wydzielany przez podwzgórze- regulator cykl miesięcznego u dziewcząt, stymuluje produkcje hormonu folikulotropowy FSH i hormonu luteinizującego LH.

Hormonalna kontrola gametogenezy

Cykl miesięczny

-Długość cyklu miesięcznego liczona jest od 1 dni krwawienia i średnio wynosi 28-30 dni. -Cykliczne zmiany zachodzące w organizmie w tym czasie to inaktywowanie hormonów przysadki, wzmożona aktywność jajników i zmiany w macicy.

-Za uwalnianie hormonów z przysadki mózgowej jest nadrzędny ośrodek rozrodczy w podwzgórzu wytwarzający hormon GnRH- tzn luliberyna lub czynnik uwalniający syntezę gonadotropiny..

-jest on produkowany pulsacyjnie a jego stężenie w osoczu decyduje o wydzielaniu FSH lub LH.

-Częstość wyrzutów regulowana jest przez estrogeny,które pobudzają pulsację i progesteronu, który ją hamuje.

-pierwszy tydzień cyklu to zwiększone wydzielanie FSH i aktywacja komórek warstwy ziarnistej, które uwalniają 95% estradiolu obecnego we krwi i inhibinę, która hamuję syntezę i uwalnianie FSH z przysadki.

Faza folikularna

-jest to faza w której występuje wzrost pęcherzyków w jajniku i gromadzenie dużej ilości estradiolu w płynie pęcherzykowym;

-czas trwania tej fazy wynosi średnio 14-18 dni.

-duże stężenie estradiolu zwiększa wydzielanie FSH i LH przez przysadkę

-Na 24godz przed pęknięciem pęcherzyka następuje zwiększenie wydzielania progesteronu niezbędnego do owulacji.
-Pęcherzyk po uwolnieniu komórki jajowej wypełnia się krwią tworząc tzw. ciałko krwotoczne.
-Komórka jajowa jest wychwytywana przez strzępki jajowodu i przemieszczana w kierunku macicy.

Faza lutealna

-jest to okres w którym ciałko żółte syntetyzuje progesteron i estrogeny.

-czas jej trwania jest stały i wynosi 14 dni.

-jeśli nie dojdzie do zapłodnienia ciałko żółte ulega luteolizie (degeneracji) tworząc tzw. ciałko białawe

-następuje faza krwawienia, która trwa od 3 do 5 dni.

-krew miesięczna to 75% krwi tętniczej i 25% krwi żylnej

Ciąża

-trwa przeciętnie 280 dni (40tyg) licząc od daty pierwszego dnia ostatniej miesiączki

-poród między 38 a 42 tyg ciąży określany porodem o czasie, dziecko urodzone przed 37 tyg ciąży określamy jako wcześniak, ciąża trwająca ponad 42 tyg to ciąża przeterminowana.

Zmiany zachodzące podczas ciąży:
-wzrost macy ciała o ok. 20%
-wzrost ilości wody zatrzymywanej przez organizm kobiety o ok. 6-8l

-zwiększone zapotrzebowanie energetyczne

-powstanie łożyska

Funkcje łożyska:
-wymiana gazów oddechowych, substancji odżywczych i produktów przemiany materii

-produkcja: progesteronu, estrogenu,gonadotropiny kosmówkowej,laktogenu łożyskowego- substancje te wpływają na prawidłowy przebieg ciąży i porodu i rozwój płodu;

-stanowi barierę przed zarażeniami bakteryjnymi, zatrzymuje insulinę, heparynę,IgM,IgA

Przez łożysko przechodzą: alkohol,nikotyna,wirusy, antybiotyki

Fazy porodu:
1) okres rozwierania szyjki macicy- od początku do całkowitego rozwarcia-10cm

2)okres wydalania płodu lub skurczów porodowych

3)okres oddzielania i wydalania łożyska

Połóg

-jest to ok 6-8 tyg, okres poporodowy

-zachodzą w nim procesy inwolucji macicy, odnowy i gojenia się narządów płciowych, proces wytwarzania mleka (laktacja),ponownie podjęcie funkcji generatywnej przez jajniki

Menopauza

-ustanie miesiączkowania u kobiet,które w naszym klimacie występuje ok. 50rż

-wiąże się to z malejącą liczbą pęcherzyków pierwotnych w jajnikach wraz z wiekiem, co z kolei wpływa na mniejszą ilość produkowanego estrogenu i progesteronu.

UKŁAD KRĄŻENIA

Funkcja serca:
-tłoczenie krwi z naczyń żylnych, w których panuje niskie ciśnienie do naczyń tętniczych i spowodowanie w nich wysokiego ciśnienia ( w granicy normy fizjologicznej)

-Do realizacji tej czynności konieczne są konieczne są stałe, rytmiczne skurcze serca

Bodźce odpowiadające za skurcze powstają w samym sercu w układzie przedsionkowo-komorowym, który tworzą:
*węzeł zatokowo-przedsionkowy

*węzeł przedsionkowo-komorowy

*pęczek przedsionkowo-komorowy (Hisa) wraz z jego odgałęzieniami

Węzeł zatokowo-przedsionkowy

-jest głównym rozrusznikiem serca wywołującym u danego człowieka skurcz serca w rytmie 50-80 na min.

-czynność tego węzła nie zależy od pozostałych struktur układu

Elektrokardiograf

-pracy serca towarzyszą zjawiska elektryczne, które bada się za pomocą urządzenia zwanego elektrokardiografem
-zapis czynności bioelektrycznej serca nazywamy elektrokardiogramem (EKG)

Załamek P- będący efektem depolaryzacji włókien mięśniowych w przedsionkach bezpośrednio przed ich skurczem

-zespół załamków QRS, które są wyrazem depolaryzacji włókien mięśniowych w komorach w początkowym okresie skurczu komór, pokrywają one repolaryzację przedsionków, powstające tuż przed ich rozkurczem

-załamek T-oznacza szybka repolaryzacje włókien mięśniowych w komorach występujących bezpośrednio przed rozkurczem komór.

Cykliczność pracy serca:
-skurcze przedsionków powodujące wyciśniecie z nich krwi do komór

-rozkurcz przedsionków (pozwala na ich ponowne napełnienie się krwią napływająca z żył)

-skurcz komór-rozpoczyna się po napełnieniu komór krwią.

-rozkurcz komór

-pauza-okres przerwy następujący po rozkurczu komór

UKŁAD WYDALNICZY

Funkcje nerek:
-wydalanie zbędnych produktów przemiany materii i substancji obcych

-regulacja objętości płynów pozakomórkowych

-regulacja osmoralności krwionośne

-utrzymanie równowagi jonów

-regulacja pH krwi

-czynność wewnątrzwydzielnicza

Nefron- funkcjonalna jednostka nerki

rodzaje:
-nefrony korowe- o krótkich pętlach Henlego zaginające się w zew części rdzenia nerki.

-nefrony przyrdzeniowe- o długich pętlach, schodzących głęboko i zaginających się w okolicy brodawki nerkowej. Odgrywają istotną rolę w procesie zagęszczania moczu

Proces tworzenia moczu:
-przesączanie w kłębuszkach

-wchłanianie zwrotne- resorpcja w kanalikach

-wydzielanie- sekrecja w kanalikach

Filtracja osocza krwi płynącej w naczyniach włosowatych kłębuszków nerkowych odbywa się dzięki różnicy ciśnienia hydrostatycznego w naczyniach włosowatych kłębuszka (ok. 55 mmHg), ciśnienia onkotycznego osocza (ok. 25 mmHg) oraz ciśnienia w torebce kłębuszka (ok. 15 mmHg).

Efektywne ciśnienie filtracyjne- jest to różnica wartości ciśnień powodujących filtrację i przeciwstawiających się jej. Wynosi ona ok 15 mmHg.

Mocz pierwotny:
-powstaje w pierwszej fazie tworzenia moczu, tzw. filtracji kłębkowej

-jego skład to odbiałczone osocze tzw. przesącz kłębkowy, które warunkuje struktura błony filtracyjnej kłębuszków zatrzymująca krwinki oraz większość białek.

-wielkość filtracji kłębkowej wynosi 180l na dobę, co stanowi 19% objętości osocza przepływającego przez nerki w ciągu minuty (650ml/min)

-wielkość filtracji kłębkowej oblicza się dzięki technice klirensowej

-klirens danej substancji oznacza ilość osocza (wyrażonej w ml) która została całkowicie oczyszczona z danej subs w ciągu minuty

-wielkość filtracji kłębuszkowej (GRF) można określić za pomocą klirensu inuliny (polisacharydu, który przechodzi z naczyń włosowatych kłębuszka do moczu pierwotnego i nie ulega resorpcji ani sekrecji przez komórki kanalików)

Ilość inuliny w moczu pierwotnym=ilości inuliny w moczu ostatecznym

PinxGFR=UinxV

gdzie:
Pin-stężenie inuliny w moczu pierwotnym

GFR- wielkość filtracji kłębuszkowej

Uin- stężnie inuliny w moczu ostatecznym

V-objętość moczu ostatecznego

po przekształceniu: GFR= UinxV/Pin GFR=125ml/min

Jeśli klirens jakieś subs jest mniejszy od klirensu inuliny oznacza to, że jest ona wchłaniana przez kom kanalików.

Większy klirens oznacza, że dana subs jest wydzielana przez kom kanalików do ich światła. W tym przypadku ilość danej subs w moczu ostatecznym będzie większa niż w moczu pierwotnym.

Czynność wewnątrzwydzielnicza nerek -układ renina-angiotensyna-aldosteron

-spadek ciśnienia w tętnicy nerkowej jest bodźcem do uwalniania enzymu-reniny, który powoduje odszczepienie od angiotensynogenu angiotensyny I

-pod wpływem enzymu-konwertyny z angiotensyny I powstaje angiotensyna II, która pobudza korę nadnerczy do produkcji aldosteronu

Erytropoetyna

W aparacie przykłębuszkowym syntetyzowana jest erytropoetyna, główny czynnik stymulujący erytropoezę, dlatego w przebiegu niewydolności nerek występuje niedokrwistość, a usunięcie nerek prowadzi do zahamowania erytropoezy.

Prostaglandyny

Nerki produkują PGE2- główną prostaglandynę nerkową, silnie rozszerzającą naczynia krwionośne i obniżająca ciśnienie krwi. Usunięcie nerek prowadzi do wzrostu ciśnienia tętniczego.

Witamina D3

W nerce zachodzi ostatni etap aktywacji tej witaminy przy udziale parathormonie

Witamina D3 wzmaga w nerkach resorpcje wapnia, fosforanów w cewkach bliższych

Gospodarka wodno-elektrolitowa

-całkowita ilość wody w organizmie stanowi u kobiet ok. 52%, u mężczyzn ok 63% masy ciała

-jej ilość jest odwrotnie proporcjonalna do ilość tkanki tłuszczowej

-udział wody w beztłuszczowej masie ciała jest stały niezależnie od płci i wynosi 70%

Na całkowitą wodę organizmu (TBW) składają się:
-woda wewnątrzkomórkowa-ICW- ok 40% masy ciała, zależnie od metody pomiaru

-woda zewnątrzkomórkowa-ECW- ok 15-30% masy ciała, zależnie od metody pomiaru

-przestrzeń wewnątrznaczyniowa- osocze krwi

- przestrzeń zewnątrznaczyniowa- płyn mózgowo-rdzeniowy, jamy ciała (opłucna, osierdzie, otrzewna), płyn w komórkach oka, torebkach stawowych i przewodzie pokarmowym

Bilans wodny

-płyny-połowa całkowitej ilości przyjmowanej wody

-woda zawarta w pokarmach stałych

-woda powstająca w procesach spalania składników pokarmowych

-minimalne dobowe zapotrzebowanie na wodę wynosi 1,4l

Sytuacje powodujące zwiększoną utratę wody:
-wydalanie moczu- ok 1.5 l na dobę

-wydzielanie potu- zależy od temp ciała, otoczenia, wilgotności powietrza

-wydalanie kału- ok 100-200 ml na dobę

-wydychanie powietrza z płuc- ok. 300 ml na dobę

Regulacja gospodarki wodnej:
-klinicznym następstwem zaburzeń objętości płynów ustrojowych jest odwodnienie, przewodnienie

-istnieją dwa podstawowe mechanizmy regulujące bilans wodny

*układ pragnienia- pobudza go podwyższenie ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych

*regulacja hormonalna wydalania wody- kontrolowana przez działanie wazopresyny, która zwiększa resorpcję wody w kanalikach nerkowych (działanie antydiuretyczne).

UKŁAD ODDECHOWY:
wentylacja płuc wiąże się z ruchami oddechowymi, które obejmują wdech i wydech

Wdech jest zawsze procesem czynnym i powoduje zwiększenie wymiarów klatki piersiowej. Następuje on w wyniku skurczu przepony oraz mięśni międzyżebrowych zew.

Wydech spokojny stanowi akt bierny polegający na rozkurczu mięśni wdechowych.

Podczas wydechu głębokiego skurczowi ulegają mięśnie wydechowe tj. mięśnie brzucha, mięśnie międzyżebrowe wew, mięsień najszerszy grzbietu i in.

Objętość oddechowa- jest to ilość powietrza, która dostaje się do płuc lub jest z nich usunięte podczas spokojnego wdechu i wydechu ( 500cm3)

Z tego do pęcherzyków płucnych dostaje się ok. 350cm3, a pozostałe 150cm3 wypełnia tzw. martwą przestrzeń, bierze udział w wymianie gazowej

Objętość zapasowa wdechowa- jest to ilość powietrza, którą można jeszcze dodatkowo pobrać po wykonaniu spokojnego wdechu (ok. 2500cm3)

Objętość zapasowa wydechowa- jest to największa objętość powietrza którą można usunąć po zakończonym wydechu (ok.1000cm3)

Objętość zalegająca- jest to objętość powietrza którą nie daje się usunąć z płuc po wykonaniu najgłębszego wydechu (ok. 1200cm3)

Pojemność życiowa płuc- jest to suma objętości oddechowej, objętości zapasowej wdechowej i wydechowej ( ok. 4000cm3)

Pojemność całkowita płuc- ze względu na powietrze zalegające pojemność całkowita płuc jest większa od pojemności życiowej płuc i wynosi 5200cm3.

Regulacja wentylacji płuc

Częstotliwość oraz głębokość oddechów reguluje ośrodek oddechowy znajdujący się w rdzeniu przedłużonym, który składa się z ośrodka wdechu i ośrodka wydechu.

Ośrodek wdechu- działą automatycznie wysyłając serie impulsów nerwowych do mięśni wdechowych pobudzając je do skurczów. Równocześnie wysyłana jest informacja nerwowa do ośrodka pneumataksycznego znajdującego się w moście mózgu, który hamuje zwrotnie ośrodek wydechu na 1-2s. Po tej krótkiej pauzie ośrodek wdechu znowu wysyła serie impulsów nerwowych.

Ośrodek wydechu- podczas wydechu głębokiego przesyła pobudzenie do mięśni wydechowych.

Automatyzm ośrodka oddechowego polega na rytmicznym powstawaniu w nim serii impulsów nerwowych kierowanych neuronami ruchowymi do mięśni oddechowych, nawet po przerwaniu powiązania z mózgiem i rdzeniem kręgowym.

Samoistne działanie ośrodka oddechowego zależy od zmian stężeń: HCO3-, tlenu i jonów wodorowych (zakwaszenie) we krwi tętniczej, które są odbierane przez chemoreceptory tętnic szyjnych i chemoreceptory aortalne, a następnie przekazywane drogą nerwową do tego ośrodka.

Niewielki wzrost stężenia CO2 i jonów wodorowych lub zmniejszenie stężnie tlenu we krwi tętniczej pobudza ośrodek wdechu.