Ryszard Kapuściński „Spojrzenie na wschód”

1) „Imperium” konstrukcja:

- „Pierwsze spotkania” (1939-1967) – od września 1939 r. w Pińsku do fragmentów z „Kirgiz schodzi z konia”

- „Z lotu ptaka” (1989-1991) – podróże w czasie schyłku istnienia Imperium

- „Ciąg dalszy trwa” (1992-1993) – luźne notatki, refleksje na marginesie podróży – część najbardziej krytykowana, uznawana za niepotrzebną

2) faktografia:

- ciekawe zakończenie: wykaz książek cytowanych w „Imperium”

- autor brał udział w zdarzeniach

3) Motywy autobiograficzne:

- powroty do Pińska

- początek tekstu: lata szkolne w Pińsku.

- koniec tekstu: powrót do rodzinnego miasta i formuła „Wróciłem do swojego dzieciństwa”

4) Nacjonalizmy małych narodów ZSRR są bardzo silne:

- element jednoczący: antyrosyjskość, próby autonomizacji

- Rosja próbuje utrzymać swoją uprzywilejowaną pozycję, rozwiązania autorytarne – najlepszy przykład i najbardziej dramatyczny – Czeczenia

- ponure proroctwo RK: narody nierosyjskie rozrastają się, w przyszłości zagrożą suwerenności Rosji

- ważna identyfikacja narodowa: „pierwsze pytanie, jakie tu kieruje się do kogoś nowo poznanego, dotyczy nazwiska, nie zawodu, nie miejsca zamieszkania, a narodowości”

- ponadnarodowa identyfikacja „homo sovieticus” – człowiek zupełnie wykorzeniony, nie związany z jakąkolwiek narodowością, związany wyłącznie z istnieniem sowieckiego systemu państwa

5) Spuścizna komunizmu:

- strach, poczucie destrukcji

- bieda mieszkań, ubrań, kuchni, sprzętów. Bieda i głód od zawsze towarzyszyły Rosji

6) Religia:

- konfrontacje na linie chrześcijaństwo-islam. Prawosławie działało inaczej niż katolicyzm w Polsce:

- U nas – kościół podtrzymywał wiarę w wolność.

- W Rosji – prawosławie służyło carom. Burzono cerkwie – znak walki z religią, znak walki z tradycją. Cerkwie zamieniano na przybytki walki z religią, muza ateizmu. Ikony używane na strzelnicach, jako chodniki, jako deski kuchenne

- „Islam to nie tylko religia. To kultura. Prawo. Islam obejmuje całego człowieka, ogarnia i jego duchową i społeczną i fizyczną istotę”

7) Konstrukcja „Imperium”:

- całość nie jest domknięta, bo podmiot obserwacji ciągle podlegał transformacji; nie można postawić ostatecznej diagnozy