- 50-70% płodów z poronień sporadycznych ma nieprawidłowy kariotyp
- aberracje chromosomowe wstępujące u zarodka de novo lub dziedziczone
Nondysjunkcja:
- nieprawidłowe rozdzielenie się pary chromosomów lub chromatyd siostrzanych
- I lub II podział mejotyczny (w oogenezie lub spermatogenezie)
- mitoza (w podziałach zygoty) → kariotypy mozaikowe
Przyczyny nondysjunkcji:
- późny wiek organizmu
- narażenie na czynniki genotoksyczne (chemiczne np. wolne rodniki, WWA, metale cięzkie: fizyczne np. promieniowanie X, UV)
Zespół Downa – trisomia 21 chromosomu:
- częstość wyst. 1: 700 zywych urodzeń
- upośledzenie umysłowe u 100% osób
- wzrost dorosłych ok 150cm
- przedwczesne starzenie się
- zwiększona zapadalność na ostra białaczkę i chorobę Alzcheimera
- średnia długość życia ok 55 lat (w 1930 ~ 9 lat)
- bezpłodność mężczyzn
Wady narządowe:
- wady serca: ubytki przegrody międzykomorowej, kanał przedsionkowo-komorowy, przetrwały przewód tętniczy
- wada przewodu pokarmowego: zrośnięcie dwunastnicy, choroba Hirschsprunga, przetoki tchawiczo - przełykowe, przerostowe zwężenie odźwiernika, zarośnięcie odbytu i (lub) odbytnicy
- wady układu kostnego: wrodzone zwichnięcie stawu biodrowego
Pozostałe wady w zespole Downa:
- przepuklina pępkowa
- wnętrostwo
- zaćma
- zaburzenia słuchu (niedosłuch u 40-60%)
- niedoczynność tarczycy
- padaczka
Zespół Pataua – trisomia chromosomu 13:
- częstość występowania 1: 8 000 – 1: 10 000
- ryzyko urodzenia dziecka z zespołem Patau'a wzrasta wraz z wiekiem matki
- liczne wady rozwojowe
- 70% dzieci umiera w ciągu pierwszego półrocza życia, 10% przeżywa do 1 roku życia
Cechy dysmorficzne:
- zniekształcenie czaszki: typu microcephalia (mała czaszka), trigonocephalia (czaszka trójkątna) lub arahinencophalia (częściowy brak mózgu i zniekształcenie nosa)
- małoocze, jednoocze, przetrwała błona źreniczna, ubytek tęczówki, zaćma, fałdy nakątne
- rozszczep wargi i podniebienia
- małżowiny uszne małe, nisko osadzone, zniekształcone
- polidaktylia od strony małego palca
- hipoplazja kciuków
- dysplazja paznokci
- sadyktylia
- małpia bruzda
- nieprawidłowy dermatoglif
- wady narządów wewnętrznych: nerki torbielowate, wodonercze, ubytki w przegrodach serca, macica dwurożna
- nieprawidłowości w budowie mózgu: złączenie płatów czołowych mózgowia, brak opuszek węchowych, niedorozwój móżdżku
Zespół Edwardsa – trisomia chromosomu 18:
- częstość występowania 1:5 000
- wiek matki wpływa na ryzyko urodzenia dziecka zespołem Edwardsa
- wady wielonarządowe: ubytki w przegrodach serca, wady przewodu pokarmowego, nerek, niedorozwój zewnętrznych narządów płciowych u dziewczynek, wnętrostwo
Zespół Edwardsa – noworodki:
- niska waga urodzeniowa
- cechy dysmorficzne: małogłowie, wystająca potylica, mała bródka, zniekształcone, nisko osadzone małżowiny uszne, hiperleryzm, zmarszczka nakątna, krótka szyja, nakładanie się palców, stopa „cepowata” - wystająca kość piętowa, krótki paluch, syndaktylia
Trisomia chromosomu 8:
- dodatkowy chromosom 8 we wszystkich komórkach, najczęściej letalne
- możliwe kariotypy mozaikowe
- cechy dysmorficzne: wysokie czoło, mała cofnięta żuchwa, duże odstające małżowiny uszne, duży i zadarty nos, hiperteloryzm
- skrzywienie kręgosłupa, dodatkowe kręgi, żebra, rozszczep kręgów, brak rzepki
Delecja krótkich ramion chromosomu 5 (zespół cri du chat):
- zespół kociego krzyku
- częstość występowania 1:50 000 – 1: 100 000
- zaburzenia budowy i funkcji krtani (mała wąska, romboidalnego kształtu) i nagłośni (wiotka, mała, hipotoniczna), brak mowy
- opóźnienia rozwoju psychoruchowego
- szeroko rozstawione gałki oczne
- zez zbieżny
- małe nisko osadzone małżowiny uszne
Zespół Prader – Willi (PWS Prader – Willi Syndorome):
- częstość występowania: 1: 10 000 – 1: 15 000 żywych urodzeń
- delecja długiego ramienia chromosomu 15, pochodzenia ojcowskiego
- opóźnienie rozwoju psychoruchowego
- hipotonia mięśni, skrzywienie kręgosłupa
- hiperfagia → otyłość
Zespół Angelmana:
- częstość występowania 1: 25 000 urodzeń
- delecja długiego ramienia chromosomu 15, pochodzenia matczynego
- zespół szczęśliwej kukiełki (happy puppet syndrome)
- opóźniony rozwój psychoruchowy
- zaburzenia chodu u 100% chorych
- ciężkie zaburzenia mowy lub jej brak
Zespoły aberracji chromosomów płciowych:
- zespół Turnera
- zespół kobity 47, XXX
- zespół Kinefeltera
- zespół mężczyzny 47, XYY
Zespół Turnera:
- częstość występowania 1:3000 urodzonych dziewczynek
- monosomia chromosomu X (45, X) lub 46 XX/45, X)
- zaburzenia wzrostu: brak skoku pokwitaniowgo, niski wzrost w wieku dorosłym, krępa budowa ciała, brak talii, skłonność do nadwagi
- skąpe owłosienie pachowe i łonowe
- niedorozwinięte zewnętrzne narządy płciowe
- pierwotny brak miesiączki
- pierwotna bezpłodność
Zespół kobiety 47, XXX:
- częstość występowania 1: 1000 urodzeń dziewczynek
- wzrost i budowa ciała jest prawidłowa
- lekkie upośledzenie umysłowe u ok 15-25% pacjentek
- wczesna menopauza
- zaburzenia miesiączkowania
- ok 75% kobiet jest płodna
Zespół Klinefeltera:
- częstość występowania 1: 1000 urodzonych chłopców
- obecność dodatkowego chromosomu X: 47, XXY
- w 50% przypadków dodatkowy chromosom X pochodzi od matki, w 40% od ojca
- trudny do zdiagnozowania prze okresem dojrzewania
Fenotyp:
- wzrost powyżej 180 cm
- słaby zarost na twarzy
- wydłużone kkd
- kobieca sylwetka ciała
- ginekomastia
- skąpe owłosienie pachowe i łonowe
- pierwotna bezpłodność, stopniowy zanik potencji
Zespół mężczyzny 47, XYY:
- częstość występowania 1: 1000 urodzonych chłopców
- wysoki wzrost powyżej 190 cm
- typowo męska budowa ciała
- zaburzenia zachowania, nadmierna agresja
Dziedziczenie wieloczynnikowe
- zależne o różnych genów (wiele par genów nieallelicznych – poligeny)
- cechy wynikiem oddziaływania genów (efekt kumulatywny)
- na kształtowanie cechy maja wpływ czynniki niegenetyczne (środowiskowe)
Cechy uwarunkowane wieloliczbowo:
- Ilościowe:
- wyrażone liczbowo
- zmieniają się w sposób ciągły (rozkład Gaussa), np.: masa ciała, wzrost, kolor skóry, ciśnienie krwi, inteligencja (IQ), liczba erytrocytów
- Jakościowe:
- cecha uwidacznia się po przekroczeniu wartości progowej
- zmienność cech nie jest ciągła (charakter skokowy) np.: wady: rozszczep wargi, wady serca, stopa końsko szpotawa. Choroby: cukrzyca, schizofrenia, RZS, padaczka