Kultura powszechność i różnorodność, trwałość i zmiana
Wykład 1 (18.02.13r.)

Na ocenę składać się będą:
20% - esej o świętach: „Święta Wielkanocne – dlaczego lubię świętować?” lub „Święta Wielkanocne – dlaczego nie lubię świętować?”. 3-6 str. A4; 1,5 cm odstępu, marginesy, czcionka 12. NA 8 KWIETNIA.
20% - streszczenie dwóch rozdziałów z dwóch lektur, ręcznie. NA 13 MAJA.
60% - egzamin: 4 pytania otwarte, pisemny.
+ lista obecności.

Postawy:
- kultura europejska, kosmopolityzm,
- fani kultury lokalnej, kultura rodzinna kształtowana od chrześcijaństwa

Uczestnictwo we wszystkich kręgach komunikacyjnych – rodzinnym, lokalnym, a nawet europejskim czy ogólno światowym. Procesy globalizacji i europeizacji łączy się z podróżowaniem. Kręgi kulturowe zachodzą na siebie. KEN 1773r.

Wykład 2 (25.02.13r.)
Już w XVIII Herder napisał: Nie ma nic bardziej nieokreślonego niż słowo „kultura”.
Kultura jest zawsze związana z człowiekiem, zwierzęta jej nie tworzą.
Termin „kultura” należy wiązać z łac. colere – uprawianie ziemi. Cyceron (106-43r. p.Ch.) utworzył pojęcia colere animi, czyli przekształcać swój umysł, pracować nad kulturą, uprawiać umysł.

Kultura dla różnych zawodów:
ARCHELOG – kultura to wszystko to, co można wykopać z ziemi, przedmioty, które świadczą o bytności człowieka.
ANTROPOLOG KULTURY – kultura to całokształt dorobku społecznego ludzi, np. przedmioty materialne, wytwory materialne, instytucje, zachowania, działalność gospodarcza, sztuka, zabawa, religia. Antropolog będzie włączał do kultury również coś, co budzi w nas sprzeciw, np. ludożerstwo, kobieta i kilku mężczyzn. Nie wartościuje on czy coś było dobre czy złe, etyczne, moralne. Nie ma kultur lepszych ani gorszych.
PSYCHOLOG – kultura to zbiór zachowań jednostki, jej myśli, uczucia, emocje, motywacje, reakcje. To również zbiór zasad w formie ekspresji, zakazów, nakazów, ocen, sądów; określenie typu osobowości, struktury.
SOCJOLOG – bada współczesne kultury skomplikowane w swojej strukturze funkcjonowaniu społeczeństw. Wydziela obszar życia lub działalności grup ludzkich do badania.

Sposoby badania kultury.
2 odmienne ujęcia kultury:
* W pierwszej grupie znaczeń kultura jest właściwością, własnością ludzkich zbiorowości i obejmuje te cechy, które wyróżniają zbiorowości ludzkie od innych organizmów – wzory zachowań, symbole, tradycje.
* Drugi sposób zwraca uwagę na treść. Kultura jest systemem wzorów o określonym kształcie i treści i to ten system staje się obiektem analizy.
Po raz pierwszy termin „kultura” został użyty w „Wykładzie dziejów powszechnych” Joachima Lelewela (1882r.). Do kultury zaliczył on: moralność, religię, obyczaje, organizacje społeczne, pracę fizyczną i umysłową, naukę i sztukę.

Różne znaczenia terminu „kultura”:
Kultura osobista – znaczenie oceniające, wartościujące. Zjawisko dodatnie, rozwój poziomu intelektualnego.
Ktoś kulturalny – zna się na sztuce, muzyce, filmie, itp.
Kultura = cywilizacja – pojęcia zamienne, ale nie tożsame.
Kultura materialna i duchowa – duchowa ma przełożenie na materialną, np. w materialnym pomniku jest zawarta duchowa wartość, pamięć; książka „Pan Tadeusz” dla Francuza to zwykła książka, ale dla dzieci polskich na Białorusi miałaby duże znaczenie.

Typy definicji kultury.
Kroeber i Kluckhohn w 1952r. doprowadzili do powstania książki ze wszystkimi definicjami kultury. Było ich 168. Pogrupowali je na 6 typów (A. Kłoskowska w „Socjologii kultury” zrobiła notatkę z tych definicji):
1. Typ opisowo-wyliczający (nominalistyczny)
2. Historyczny
3. Normatywny
4. Psychologiczny
5. Strukturalistyczny (systemowy)
- semiotyczne definowanie
- rozumienie kultury
6. Definicje genetyczne

Wykład 4 (11.03.13r.)

(Badawcze) sposoby podchodzenia do kultury:
1. Pierwszy sposób akcentuje związek kultury z podłożem ludzkim, czyli w jaki sposób dane zjawisko kulturowe funkcjonuje wśród członków grupy.
Przeciwstawieniem tego zjawiska jest badanie treści tego zjawiska kulturowego (elementów, wartości, zwyczajów, rekwizytów).
2. Atrybutywne i dystrybutywne rozumienie kultury (* pytanie na egzamin)
Atrybut – cecha.
Atrybutywne ujęcie wskazuje na to, że kultura jest przejawem wolnego i rozumnego działania człowieka w odróżnieniu od natury, którą kierują instynkty. W myśl tego rozumienia wszystko, co czyni człowiek, jest kulturą, np. Majdanek. Każdy człowiek ma taką cechę, skłonność. Jest to ogólne podejście do kultury. Ta kultura jest stałą cechą człowieka jako jednostki lub jako ludzkości. Jest to aspekt uniwersalny, np. grupy mafijne. Kultura jako przymiot człowieka.

Ujęcie dystrybutywne jest przeciwstawne do atrybutywnego. Nie mówimy o kulturze w ogóle, tylko o kulturze jako przejawie działalności danej grupy. Mówimy w sposób konkretny o: zbiorowościach, narodowościach, kulturze społeczeństwa informacyjnego. To ujęcie pozwala wyodrębniać te kultury. Można w ten sposób badać kulturę amerykańską, francuską, polską. Mają one specyficzne cechy. Kultura w liczbie mnogiej – kultury współistnieją, trzeba wskazać, która tworzy kulturę, np. kultura szlachecka, kultura nauczycieli.
3. Rozumienie kultury w sensie wartościującym i opisowym.
To wartościowanie zawiera ocenę danych kultur, zbiorowości ludzkich, określenie na podstawie różnych kryteriów, która jest lepsza, a która gorsza. Często jest to charakterystyczne dla nas samych podczas zetknięcia się z innymi kulturami.
Podejście opisowe – neutralne rozumienie kultury. Określą ją jako zespół wielu zróżnicowanych zjawisk, których elementy i powiązania są przedmiotem opisu, ale nie wartościowania.

Kulturalny – wartościowanie zachowania.
Kulturowy – określa wszystkie zjawiska niezależnie od oceny (cechy, elementy, normy).

Podział kultury (kategorie kultury) – jej podstawowe działy, które różnią się charakterem elementów, które wchodzą w jej skład. Są między nimi różne powiązania.

Kroeber podzielił kulturę na 3 kategorie:
1. Kultura rzeczywistości
2. Kultura socjetalna
3. Kultura wartości

Ten podział przejęła Kłoskowska:
1. Kultura bytu (rzeczywistości, cywilizacja)
2. Kultura społeczna (socjetalna)
3. Kultura symboliczna (wartości)

Ad. 1.
Kultura bytu – wszystko, co jest materialne, co można dotknąć, zmierzyć. Przeciwstawia się ją właściwej kulturze. Obejmuje działania i wytwory technologiczne związane z produkcją , dystrybucją i usługami, służące zaspokajaniu naturalnych, podstawowych potrzeb człowieka. Inne nazwy: technika, technologia, wiedza stosowana, cywilizacja. Organizacja życia tak, aby przeżyć.

Ad.2.
Kultura społeczna – cała kultura ma charakter społeczny, wyraża się we wspólności norm i wzorów, ich uczeniu i przekazywaniu. Dlatego chętnie używa się określenia kultura socjetalna, żeby podkreślić rolę społeczeństwa, które jako sieć wzajemnych powiązań i oddziaływań ludzi inspiruje całość kultury. Podmiotem i przedmiotem określonych działań są tu sami ludzie. To kultura społecznego życia ludzi między sobą i społecznych struktur normujących stosunki między grupami ludzi w procesach pracy i konsumpcji, zabawy. Chodzi też o takie elementy jak podział władzy, dostęp do dóbr, funkcji i pozycji społecznej, np. rodzaj zabawy, obsługa petentów w urzędach w różnych krajach.

Ad. 3
Kultura symboliczna – sfera wartości, czynności i przeżyć niezwiązanych z zaspokajaniem potrzeb człowieka jako istoty biologicznej i członka społeczeństwa. Brane są tu pod uwagę wartości autoteliczne, czyli czynności samo celowe, te, które mają cel sam w sobie. Wyróżniamy tu zjawiska związane ze sztuką, zabawą, nauką i religią. Są to 4 podkategorie kultury.
Funkcje: estetyczne, poznawcze, ludyczne (nie są one konieczne, niezbędne do życia; są twórczością).
Często nazywa się tą kulturę kulturą duchową. Ciężko jest wyodrębnić, rozdzielić kulturę materialną od duchowej.