1. DEFINICJA KULTURY: Herder- filozof twierdzi, że nie ma nic bardziej nieokreślonego niż słowo kultura. Ta jest zawsze związana z człowiekiem. Celere-uprawiać. Antropologia kultury- całokształt dorobku społecznego ludzi, przedmioty, wytwory materialne, instytucje. Kultura jest właściwością, własnością ludzkich zbiorowości. Obejmuje te cechy, które wyróżniają zbiorowości ludzkie od innych organizmów. II sposób- treść: kultura jest systemem wzorów o określonym kształcie i treści i to ten system staje się obiektem analizy.
Joachim Lelewel- zaliczył do kultury- moralność, obyczaje, organizacje
społeczna, prace fizyczna i umysłową, naukę i sztukę. Użył słowa.
(wykład dziejów społecznych). Kultura jest regularna. Zbiór zjawisk wyuczonych. Uczymy się jej w sposób nieświadomy, może byto wiedza, przekaz. Sposób działania.
Kulturalny- wartościujący. Kulturowy: określa zjawiska, niezależnie od ceny.
Kultura rzeczywistości: nazwała kulturą bytu( co jest materialne, da się to dotknąc, czy zmierzyć. Można ją nazwać cywilizacją. Można przeciwstawić ją właściwej kulturze. Obejmuje: działania wytwory techniczno związane z produkcją, dystrybucją i usługami, służące zaspokajaniu naturalnych, podstawowych potrzeb człowieka. Inne nazwy: to cywilizacja, technika, technologia, wiedza stosowna., kulturę socjetalną: , społeczną ( wyraża się we wspólności norm i wzorów ich uczenia, przekazywania, dlatego chętniej używa się określenia kultura socjetalna, żeby podkreślić rolę społeczeństwa, które jako sieć wzajemnych powiązań i oddziaływań ludzi, inspiruje całość kultury. , wartości- symboliczna (sfera czynności, wartości, przeżyć nie związanych z zaspokajaniem potrzeb człowieka, jako istoty biologicznej i członka społeczeństwa. . wartości autelitoczne: czyli czynnością samocelową, mają cel sam w sobie.
2. BADANIE KULTURY: Kroemer i Kluckhohn. Znaleźli 168 definicji kultury. Typ opisowo-wyliczający-nominalistyczny: kulturę rozumie się jako zbiór określonych przedmiotów, a jej definiowanie sprowadza się do wymienienia, wyliczenia jej części składowych. Są to np. tradycje, wynalazki, obyczaje, wierzenia. Typ nieprzydatny. Tak traktowali kulturę archeologowie i etnografowie. Typ historyczny: nacisk na tradycję, na przeszłość, jako mechanizm przekazywania dorobku kulturowego.
Definicje normatywne: akcentują podporządkowanie się zachowań ludzkich normom, wzorom, wartościom, modelom. Psychologiczne: skupiają się na psychologicznych mechanizmach kształtowania kultury, a więc mechanizmach uczenia się, formowania nawyków kulturowych, przyswajania norm i wartości obowiązujących w danej grupie, kształtowanie osobowości. Charakter strukturalistyczny: systemowy: interesuje się struktura konkretnej kultury, wewnętrzne powiazania, istota ich integracji. Cztery kategorie elementów: te definicje badają strukturę konkretnych kultur, a nie kultury w ogóle.
Odmianą podejścia systemowego: definicje skupiające się na poszukiwaniu znaczeń, czyli sensów kultury. Kultura jest systemem powiązań elementów, ale najistotniejszy jest fakt, że owe powiązania nadają elementom określone znaczenie. Tworzone są tzw. kody znaczeniowe, czyli elementy i zespoły elementów, zrozumiałę tylko dla tych, którzy ich używają. Definicje genetyczne: w nich acektnuje się dociekanie pochodzenia kultury. Umberto Eco: system znakow służących międzyosobowej komunikacji. Ralph Linton: kultura konfiguracją wyuczonych zachowań i rezultatów zachowań. Stanisław Czarnowski- kultura całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku społecznego.
3. PODCHODZENIE DO KULTURY:
I. -akcent kultury z podłożem ludzkim, czyli jak będzie zjawisko funkcjonowało wśród członków grupy.
II- dystrybutywne i atrybutywne pojmowanie kultury.
Atrybutywne: kultura przejawem wolnego i rozumnego działania człowieka, w odróżnieniu od natury, w myśl tego atrybutywnego rozumienia, wszystko co czyni człowiek jest kulturą. -stała cecha każdego człowieka, stała dla ludzkości. Dystrybutywne: kultura jako przejaw działalności dnej grupy. Może być to zbiorowość, naród…przypisuje im się cechy np. społ. Informacyjne. Pozwala nam wyodrębnić poszczególne gtupy, kultury.
III- rozumienie kultury w sensie wartościującym i opisowym. Wartościujące- ocena danej kultury, kryteria. Porównanie. Opisowe- neutralne, okresla ją jako zespół wielu zróżnicowanych zjawisk, których elementy są przedmiotem opisu a nie wartościowania.
ISTOTNE CECHY ZJAWISK KULTUROWYCH:
Wymiar czasowy: Zjawiska są przekazywane z pokolenia na pokolenie jest to rozciągnięcie w czasie, mogą być modyfikowane na przestrzeni tego przekazywania.
Wymiar przestrzenny: osadzona w przestrzeni. Częśc pewnych zachowań kulturowych ludzi wynika z tego osadzenia w przestrzeni. Dotyczy to na przykład miejsca zamieszkania, pewnych zwyczajów, opowieści i legend związanych z tym miejscem. Elementy kulturowe rozprzestrzeniają się, nawet między kulturami
Wymiar systemowy: kultura jest systemem złożonym z elementów, które tworza pewną całośc. Każda kultura me wewnętrzną logikę i zintegrowaną całość
Prawidłowości: kultura trwa i zmienia się według pewnych zasad i regularności. Można ją opisywać, ale można też szukać zasady działania.
Kultura jest aparatem adaptacyjnym człowieka. Jest pośrednikiem między człowiekiem, a środowiskiem w którym człowiek zyje. Jako cecha ludzi, kultura bywa traktowana jako mechanizm adaptacyjny. Kultura sieci i jej język.
PŁASZCZYZNY ZJAWISK KULTUROWYCH:
Materialna: kultura ma wymiar materialny, przyjmuje jakas materie, tworzywy, rozgrywa się w środowisku materialnym. 2. Behawioralna: postawa psychiczna, nastawienie. 3. Psychologiczna: wszystkie nasze zachowania mają źródła w przeżyciach psychicznych. Maja dzięki temu jakieś znaczenie. 4. Aksjonnormatywna- aksjologiczna-dążymy do wartości, wartości są pewną wytyczną.
ŚWIĘTO: zawsze koncentruje się wokół jakiejś wartości. Odbywają się cyklicznie. Za świetem musi być złączona jakaś wspólnota. Święto to naturalna potrzeba człowiekaka, wybawienie od obowiązków. Jak święto to zabawa, radość, maskarada, tańce, przebieranki. Dwa elementy że się angazujemy: wiedzy (im mniej wiemy na temat świat, tym mniejsza jest satysfakcja z danego) zaangażowanie emocjonalne: jeśli jego brak trudno się integrowac ze wspólnotą. Świeto ma cechy, które znacząco wpływają na jego przebieg: o kreślonym czasie, przestrzeni, rytuały, uroczysty strój, osoba, która jest animatorem, (najstarszy człowiek) podziały świat: najpopularniejsze to sacrum i profanum. Religijnie i laickie. Świeta naroowe, lokalne, regionalne prywatne, rodzinne, okazjonalne. Trudno wskazać katolog świat. Powstał również termin zwany świetem globalnym: Funkcje święta: poznawcza, integracyjna, upamietniająca, komunikacyjna, ludyczna. Zwyczaje i obyczaje: zwyczaje nawyki. Obyczaje- sankcja moralna/kulturowa/ obyczaj jest normatywny.
Wartości: decydują o życiu człowieka, o specyficznych zachowaniach, treściach w sztuce, mediach, formie wytworów materialnych Kulturowe zrozumienie wartości: przedmioty o symbolicznym lub niesymbolicznycm charakterze, które są porządane w danym społeczeństwie. Wartośc kultora: wartośc społecznie usankcjonowana. Typowa dla danej kultury, uwewnętrzniona przez członków społeczeństwa, pomaga im dokonywać wyborów, ukierunkowuje i wskazuje cel działania oraz środki, dzięki którym te cele można realizować. Znaczenie wartości kulturowych: osobiste- odsyła nad do miejsca danej wartości w kulturowym systemie. Subiektywne: miejsce jakei zajmuje dana wartość w kulturze osobowości. Rodzina- obiektywna.
Centrum kultury: kanon wartości, co do których mamy przekonanie, że sa one najważniejszymi centralnymi. Panuje wobec tych wartości powszechny konsensus, są podstawą organizacji systemu społecznego oraz tożsamości kulturowej. Działają one jako identyfikacyjne, symboliczne dla grupy. Wokół nich koncetrują się idee, ideały etyczne, społeczne, religijne, polityczne, wzory życia codziennego, wzory życia świątecznego, miejsca kultu, miejsca pamięci. Wobec wartości przyjmujemy stany psychospołeczne, które podpowiadają nam jak mamy zachowywać się wobec różnych wartości, przedmiotów. Centrum kulturowe: to wartości wytrowy kulturowe, związane z nimi stany psychospołeczne. Centrum kulturowe jest zintegrowanym zbiorem centalnych wartości kulturowych i utrwalających je wytworow oraz ukształtowanych w związku z nimi wzorówców reakcji uczuciowych, struktur myślowych, wzorów międzyosobowych kontaktów.
ZNAK A SYMBOL: Znak to wszelkie wydarzenie lub przedmiot, powiązane w doświadczeniu jakiejś żywej istotne z innym przedmiotem lub wydarzeniem , do którego się odnosi. Znak ma zawsze relacjonalny charakter. Istnieje w nim związane między tym, c naczące signans i między tym co znaczone signatum. Znakami posługujemy się w komunikacji. Najbardziej rozwiniętym systemem znakow jest język. Najważniejsza jest relacja miedzy zaiem a człowiekiem. W jaki sposób człowiek nadaje znaczenie. Mamy różne rodzaje znaków - oznaki- odnoszą się najczęściej do zjawisk naturalnych, znaki naturalne lub symptomy, znaki konwencjonalne- znacznie wynika z konwencji z jakiejś umowy. Znaki ikoniczne: częściowo mogą się zawierać w znakach konwencjonalnych, obrazy, przedstawienia. Znaki konwencjonalne dziela się na podkategoirie: sygnały (sygnalizacja ) znaki właściwe (język znaki plastyczne, znaki dźwiwkoer, przedmiotowe, motoryczno-kinetyczne, komunikacja niewerbalna, gesty,mimika): słowa, znaki przydatne: przydatne okresowe, zastawa stołowa.
FUNKCJA ZABAWY W KULTURZE: Pojęcie to rozpatruje się na poziomie 4 dyscyplin naukowych- antropologii kultury, antropologii, socjologii kultury i psychologii. Główne składniki zabawy: podmiotowa, bezinteresowna, autolityczna motywacja, sztuczność, inność świata ludycznego, stała, powtarzalna struktura, reguła, która nią rządzi. Zabawa to jest zachowanie swobodne, pozostające poza zwykłym życiem, podejmowane bezinteresownie i bez motywacji materialnych, w obrębie wydzielonego, sztucznego czasu i własnej przestrzeni, przebiegające zgodnie z przyjętymi regułami i powołujące do zycia własne związki społeczne, grupy. Rodzaje zabawy: imitacyjne (pozoruja rzeczywistośc, naśladownictwo) gry-opieraja się na konkurencji. Gra jest zawsze walką o coś, zabawa imitacyjna jest czymś węższym, ma otwarte zakończenie. Gra musi mieć zamknięte zakończenie. Gra posiada stałe sekwencje, procedura jest podporządkowana zdobyciu trofeum. Podział Cailloisa- alea- (gry losowe, zależny od czynników zewn) mimicry (naśladowanie, udawanie) ilinx- (poszukiwanie ekstazy oszołomienia) Alkohol, muzyka seks.
Dzisiejsza kultura popularna nawiazuje do mimicry- poprzez zanurzanie się w zsieci, hulanie w kantera po lanie i teamie. Również przywiazuje uwage do ilinx.
KULTURA MASOWA A POPULARNA: 1. Masowa( charakter przekazu, publikacje w prasie wysokonakładowej, tradycyjne radio, kinematografia, telewizja). 2. Popularna: (cecy treści przekazu, liczy się zainteresowanie odbiorców, festyny, widowiska sportowe, jarmarki, koncerty, spektakle uliczne). Źródła: 1. Masowa ( ziastnia wraz z rewolucja przemyswa i techniczna 18 i 19 wiek. MCDonald pisze esej- powołuje się na Hoolywodzkie kino. 2 Popularna: istniałą wczesniej, jako czesc kultury ludowej, mieszczańskie, religijność. Nadawcy: 1. Masowa: profesjonaliści, największe media, centralizacja ośrodków nadawcych. 2. Popularna: twórcy, amatorzy, blogerzy, decentralizacja ośrodków nadawczych.
Odbiorcy: 1. Masowa: anomnimowani, masowi odbiorcy, przeciętni, nie maja wpływu. 2. Popularna: zindywidualizowanych i zdefiniowani odbiorcy pod kontem ich zainteresowań i upodobań. Odbiorca zyska szanse by modyfikować tresci. Samodzielnie buduje swoje przekazy i umiejscawia je.
Charakter: 1. masowa- homogeniczny, masowy. 2. Pipularna: zróżnicowany, zindywidualizowany, znak +. Plus w kulturze popularnej jest wybór. Nie musi oznacząc kultury kiczu.
Podział kultury- Krajewski- A) Kultura transparencji (norma i standard uważa się przenikanie świata mediów do sfery intymności ludzi. Są to gadżety plotkarskie, talkshaw w TV. Ludzie nie mają hamulców, by przedstawiać siebie w bardzo intymnym świetle. Nie mamy przejrzystego życia politycznego, społecznego i gospodarczego. Wmiar technologiczny, duża szczegółowość, wszystko chcemy widzieć czarno na białym, fakt seksualizacji człowieka, stawia ją na piedestale. Seksualizacja dzieci i dzieciństwa. Czyni sięten temat głównym lementem tożsamości człowieka. Gigi Durham (efekt lolity)konstrukt oparty na ekspplatacji i ograniczeniu seksualnej podmiotowości, który za cel obiera młode dziewczyny. Szczególnie nośnikiem sa media komercyjne, wzbudza się zainteresowanie i podzadanie. Dążenie do osiągnięcia idealnych wymiarów sylwetki, które ma być gwarancją sukcesu. B) kultura okrucieństwa: Krajewski analizue okrucieństwo ze strony producentów telewizyjnych, na uczestników róznego rodzaju talk Shaw i turniejów, programó realisty show, krwawe filmy grozy c) Kultura repetycji: wspomnienia typu (za komuny było lepiej) powtarzane są w telewizji publicznej dziesiątki razy, różnego rodzaju seriale z okresu PRL. Kutura związana z nostalgią i chęcią powrotu do przeszłości. D) kultura aromatyzacji- kultura perfum, pozbywamy się naturalnych zapachów, definiuje się zapach człowieka, poprzez jego smak.
1. ewolucjonizm- Edward Burnett Tylor (1832-1917), Lewis Henry Morgan (1818-1881) 2. dyfuzjonizm - reakcja na ewolucjonizmWilhelm Schmidt (1868-1954), Franz Boas (1858-1942) 3. funkcjonalizmBronislaw Malinowski (1884-1942) 4. funkcjonalizm strukturalny- Alfred Radcliffe-Brown (1881-1955). 4. strukturalizm- Claude Levi-Strauss 1908 -5. kultura i osobowosc- Ralph Linton (1893-1953), Edward Sapir (1884-1936). 6. neoewolucjonizm i ekologia kulturowa. Leslie Alvin White (1900-1975), Julian H. Steward (1902-1972). 7. Antropologia kognitywna i symboliczna. Ward Hunt Goodenough (1919- Clifford James Geertz (1926-2006)
Ewolucjonizm - Edward Tylor (1832-1917)- Antropologia ma byc ,,naturalna historia rodzaju ludzkiego”, nauka o rozwoju kultury; Wierzyl w rozwój cywilizacyjny, regres w kulturze jest zawsze przypadkowy, dominuje postep. Wskazywal na ciaglosc kultury w czasie i uporzadkowanie faktów kulturowych od stanu dzikosci do cywilizacji wyzszej. Dzikosc i barbarzynstwo nie jest wynikiem upadku kulturowego, ale nierównomiernego tempa rozwoju. O rozwoju kultury decyduje wynalazczosc czlowieka, która jest naturalna dla czlowieka. Zakladal tozsamosc natury ludzkiej, psychiczna jednosc rodzaju ludzkiego wprowadzil teze, ze wszedzie czlowiek rozwija podobne idee elementarne: czynniki zewnetrze, srodowiskowe, kontakty kulturowe powoduja, ze te idee elementarne przejawiaja sie jako idee ludowe i róznicuja poszczególne kultury. Kultura rozwija sie na mocy naturalnych procesów nakazujacych czlowiekowi poszukiwanie coraz to lepszych sposobów zaspokajania potrzeb (tzw. prawo rozwoju kulturowego).
Ewolucjonizm - Lewis Henry Morgan (1818-1881). Zasady ewolucjonizmu. Teza o jednosci natury ludzkiej czlowieka - cechy psychiczne sa zawsze i wszedzie niezależne od rasy, epoki, historii czy srodowiska, ta tozsamosc umyslu ludzkiego gwarantuje, ze kultury w swych podstawowych formach sa zawsze te same. Poglad o uniwersalizmie rozwoju kulturowego, wytwory kultury sa rezultatem wynalazczości czlowieka a zapozyczenia kulturowe odgrywaja wtórna role w podstawowym procesie ewolucji, rozwojowi (moze miec rózna szybkosc) podlega kazda kultura i kazdy wytwór, regresja jest przypadkiem. Uznawano genetyczna ciaglosc rozwoju, rozwój jest warunkowany stanem wcześniejszym. Poglad o ukierunkowaniu zmiany kulturowej - proces rozwoju jest jednokierunkowy a kierunek ma charakter progresywny, stanowi zasade postepu gdyz rozwój jest kumulatywny, gromadzi wciaz nowe doswiadczenia ludzi. Dyferencjacyjny charakter zmiany kulturowej, proces rozwoju od form prostszych do zlozonych, wzbogacaja sie poszczególne elementy, ale i komplikuje caly uklad wzajemnych powiązań Przekonanie o gradualizmie - czyli stadialnosci rozwoju, ogólny przebieg ewolucji kultury wyznaczaja nastepujace po sobie stadia lub etapy lub stopnie rozwoju, stadia tworza ciag od najnizszych do najwyższych. Akceptacja pogladu o unilinearyzmie rozwoju w dlugich przekrojach czasowych, poszczególne kultury cechuje paralelizm rozwojowy gdyz stadia rozwojowe maja zasieg uniwersalny. Metoda porównawcza podstawowa procedura badawcza - zbieranie przykladów z całego swiata Ostatecznym celem badan ewolucji bylo poszukiwanie genezy zjawisk kulturowych. Analiza przezytków dala rekonstrukcje ewolucji kultury, ich kluczowa rola
Funkcjonalizm - Bronislaw Malinowski (1884-1942). Dyfuzjonizm budzil jego sprzeciw poniewaz nie uwzglednial kontekstu kulturowego ispolecznego./ Metody badawcze Indukcja jest sposobem tworzenia teorii naukowych, a weryfikacja teorii polega na konfrontacji ze szczególowymi obserwacjami, odrzucal zasade czystego doswiadczenia i czystego opisu, postulowal gromadzenie czystych faktów i oddzielanie faktów od interpretacji. Najwazniejsze wedlug niego były terenowe. Postulaty dobrych badanStosowac rózne procedury i techniki badawcze (obserwacja, wywiad, tablice genealogiczne,.dokumentacje statystyczne). Poznawac osobiscie teren, zamieszkujac w spolecznosci badanej. Utrzymac dystans - ale jednoczesnie wtopic sie w srodowisko badane. Znac jezyk - to pozwala odtworzyc ogólne ramy kultury, zaobserwowac instytucje, strukture, codzienne zycie, uwzglednic opinie, reakcje uczuciowe, formuly magiczne, opowiesci mityczne.Kultura: Obejmuje odziedziczone ludzkie wytwory materialne a takze dobra, procesy techniczne, idee, nawyki, wartosci; Jest caloscia, bez kontekstu kulturowego nie da sie jej opisac, jest caloscia zintegrowana, systemem Przedmiotem nauki o kulturze sa zaleznosci miedzy jej elementami, przydatne do ich badania jest pojecie funkcji. Funkcja to zaspokajanie potrzeb ludzkich. Kultura jest wiec dla niego aparatem instrumentalnym sluzacym zaspokajaniu potrzeb ludzkich, a funkcja - zaspokojenie potrzeby przez dzialanie.
Dyfuzjonizm (szkola kulturowa-historyczna, szkola kregów kulturowych), przedst.. Wilhelm Schmidt (1868-1954) - konkurencyjna wobec ewolucjonizmu wizja rozwoju ludzkosci. Zasady dyfuzjonistów to zarzuty wobec ewolucjonistów: Uproszczone i zbyt optymistyczne schematy jednokierunkowego rozwoju kultury bazujace na tezie o naturalnej wynalazczosci czlowieka. Rzeczywistosc zdaniem dyfuzjonistów nie potwierdza rozwoju od form nizszych do wyzszych. Zasada progresywnosci jest subiektywna, a fakty wskazuja, ze czesto mlodsze formy kultury sa regresem, zd. dyf. kultura rozwija sie w róznych kierunkach, które sie ze soba krzyzuja i oddzialywaja, a o procesie rozwoju decyduje dyfuzja czyli zapozyczenia oraz zwiazane z nia rozprzestrzenianie sie elementów kulturowych, myslenie ewolucjonistyczne nie jest odrzucone, ale neguje sie teze o istnieniu uniwersalnych praw rozwoju kulturowego, warunkujacych paralelizm rozwojowy, naturaln wynalazczosc czlowieka dyfuzjonisci przypisuja role drugorzedna. Odrzucenie przez d. metod ewolucjonistów, a tym samym rezultatów ich badan, d. chcieli odtworzyc historie kultury, ale przez zrekonstruowanie nastepstwa kontaktów i migracji róznych spoleczenstw i kultur - które to kontakty warunkowaly przebieg procesów dyfuzji, sluzyc temu miala analiza przestrzennego rozmieszczenia róznych elementów kulturowych
neoewolucjonizm Leslie Alvin White (1900-1975) przyczynil sie do rozwoju studiów ekologicznych w kulturze, skrajny determinizm kulturowy: niezaleznie od tego jak wiele w ludzkim zachowaniu moze wyplywac z glebokich warstw osobowosci wszystko jest produktem czy refleksem kultury , wszelkie indywidualne idee, wartosci wywodza się takze ze srodowiska kulturalnego”. Proces kulturowy ciag wzajemnych oddzialywan miedzy elementami kultury, który prowadzi w okreslonym ogólnym kierunku i którego to kierunku nie zmienia dzialania nawet tych jednostek, które zajmuja czolowe miejsca w strukturze spolecznej. Swoistosc kultury wiazal z ludzka zdolnoscia tworzenia i poslugiwania sie symbolami , dzieki nim rzeczy sa wyposazone w znaczenia, cala kultura zalezy od symbolu. Jego wykorzystanie bylo tym, co przywiodlo kulture do istnienia, a uzycie symbolu tym, co ja utrwala. Symbol wedlug niego to rzecz , której Kultura jest systemem, który White definiuje jako organizacje rzeczy i zdarzen tak powiazanych, ze relacje czesci do czesci sa zdeterminowane przez relacje czesci do calosci. System kultury ma wlasciwa sobie strukture: cztery rodzaje skladników, które nazywa komponentami: 1. ideologiczny - np. wierzenia 2. socjologiczny - zwyczaje, instytucje, wzory zachowan 3. psychologiczny - sentymenty, uczucia, postawy 4. technologiczny - narzedzia i technologie