1. Pojęcia podstawowe
Informatyka jako nauka. Pojęcie i elementy definicji procesu informacyjnego. Układ procesu informacyjnego.
2. Powstawanie zasobów informacyjnych
Pojęcia dana, wiadomość, informacja, wiedza i mądrość. Problematyka kodowania. Wykorzystanie narzędzi informatycznych w gospodarce i życiu społecznym
3. Problematyka baz danych
Wcinka rzeczywistości. Pojęcia zbiorowość i wystąpienie. Pojęcie baz danych. Zagadnienia związane z bazami danych: tablica, rekord, atrybut, pole informacyjne, klucz rekordu, dziedzina danych i typy pól danych
4. Proces informacyjny
Cechy i typologia procesów informacyjnych
5. System informacyjny jako środowisko procesów informacyjnych
Podstawowe pojęcia z zakresu teorii systemów. Rodzaje systemów MRP, ERP, CRM, SCM, CAD/CAM
6. Elementy procesu informacyjnego
Elementy systemu informacyjnego: źródła, nadawcy, kanały, odbiorcy, treść i technologia
7. Źródła i metody zbierania informacji
8. Zbiory zasobów informacyjnych
9. Selekcja i dystrybucja informacji
10. Przestrzenne systemy informatyczne
11. Teleinformatyczne wspomaganie procesów informacyjnych
12. Przetwarzanie informacji w procesie decyzyjnym
13. Sieciocentyczność procesów informacyjnych
14. Komunikacja społeczna
Wykład nr 1
Pojęcia podstawowe
Termin „informatyka” pochodzi z połączenia dwóch pojęć: informacja i automatyka. Można stwierdzić, że informatyka to nauka o automatycznym przetwarzaniu danych. W zakres badań tej nauki wchodzą zagadnienia związane z informacją (teorią informacji, potrzebami informacyjnymi, procedurami ich przetwarzania, wykorzystania, badania prawdziwości czy pełności). Drugi nurt związany jest z automatyzacją procesów przetwarzania danych (rozwiązania sprzętowe, inżynieria oprogramowania, wykorzystanie osiągnięć elektroniki, technologii telekomunikacyjnych, techniki video).
Systemy informacyjne (ang. Information Systems) są dziedziną wiedzy wchodzącą w skład informatyki.
Podstawowymi kierunkami badawczymi systemów informacyjnych jako dziedziny wiedzy są:
badanie i opisywanie zasad funkcjonowania systemów informacyjnych,
definiowanie nowoczesnych metodologii tworzenia systemów informatycznych
tworzenie metodologii badania potrzeb informacyjnych,
badanie i budowa narzędzi do sformalizowanego opisu rzeczywistości,
badanie efektywności systemów informacyjnych i informatycznych.
Pojęcia podstawowe
Termin proces wywodzi się z języka łacińskiego (processus) oznaczającego postęp, postępowanie, gdzie jako istotną cechę wskazuję się zmienność środowiska w którym on zachodzi. „Słownik wyrazów obcych PWN” (Słownik 1995, s. 900) określa proces jako „przebieg następujących po sobie, powiązanych przyczynowo określonych zmian, stanowiących kolejne stadia, fazy, etapy rozwoju czegoś, przebieg rozwijanie się”. Można przyjąć, że jest to pojęcie abstrakcyjne, którym można opisać zmiany zachodzące w różnych środowiskach. Przykładami procesu mogą być: hospitalizacja i leczenie chorego w szpitalu, postępująca korozja karoserii samochodu, odradzanie się przyrody po kataklizmach, takich jak pożar czy powódź. W ekonomii mówi się o procesach zarządzania, produkcyjnych czy wreszcie informacyjnych. Jak wynika z przedstawionych przykładów, ich cechą charakterystyczną jest zmienność i ciągła zmiana stanów elementów (tworzywa), które są w nie zaangażowane.
Pojęcie: algorytm
Zadaniem decydentów w różnego typu organizacjach jest kierowanie ich działalnością mającą zapewnić osiąganie założonych celów. Do ich osiągnięcia niejednokrotnie niezbędne jest wykonanie określonych zadań, które często mogą być od siebie zależne co wymuszać będzie kolejność ich realizacji. Bardzo często ich realizacja dokonywana jest według pewnego określonego porządku zapewniającego osiągnięcie najlepszych efektów. Ten z góry zadany porządek nazywany jest procedurą. Z czasem każda powtarzająca się procedura „formalizuje się” stając się stałym sposobem rozwiązywania pewnych problemów przy zadanych przesłankach. W innych wypadkach, kiedy proces dopiero jest kształtowany, jego procedura może zostać opracowana i wdrożona do praktycznej realizacji przez grupę specjalistów.
Projektowanie i wdrażanie systemów informatycznych odbywa się właśnie na zasadach „przyswajania” przez program komputerowy procedur rozwiązywania pewnych problemów dotyczących procesów gospodarczych. W ten sposób zaimplementowane procedury nazywane są algorytmami.
Algorytm - definiowany jest zazwyczaj jako zbiór określonych reguł postępowania, które realizowane są zgodnie z ustalonym porządkiem, umożliwiającym rozwiązanie określonego zadania lub jednoznaczne stwierdzenie, że było ono nierozwiązywalne na gruncie przyjętych ograniczeń. W ten sposób przedstawiona definicja pozwala na wykorzystanie algorytmów do prezentacji procedur postępowania w procesach gospodarczych ale również może stanowić samodzielny opis jakiegoś schematu postępowania.
Konstruując jakikolwiek algorytm należy pamiętać o jego trzech podstawowych cechach:
liczba operacji wchodzących w skład algorytmu musi być skończona - realizacja zadania powinna odbywać się od początku do momentu uzyskania wyniku końcowego, nie dopuszczając do jego przerwania w trakcie realizacji z powodu nieprzewidzianych okoliczności,
każda operacja musi być zrozumiała i wykonalna dla realizatora - twórca algorytmu musi znać potencjalny zbiór operacji, jakimi są w stanie posługiwać się jego realizatorzy. Brak tej wiedzy może spowodować niewykonalność algorytmu z powodu braku zrozumienia i niemożności interpretacji pojedynczych operacji,
kolejność operacji jest istotna - wynika to z samej idei algorytmu. Projektant podczas tworzenia algorytmu musi określić, które operacje są pierwotne względem innych, czyli które operacje warunkują realizację kolejnych. W sytuacjach, gdy operacje mogą być wykonywane równolegle istotne jest ustalenie, która „droga” realizacji algorytmu jest efektywniejsza dla całego procesu. Istnieje zasada realizacji każdego zadania najkrótszą drogą i najmniejszym kosztem.
Proces tworzenia algorytmów nie jest znormalizowany i właściwie realizowany jest głównie na bazie metod heurystycznych, wybranych samodzielnie, adekwatnie do swoich potrzeb przez każdego autora. Mimo to przyjmuje się pewną ogólną procedurę, którą można przedstawić następująco:
Określenie pożądanego stanu wyjściowego.
Określenie stanu wejściowego.
Ustalenie dziedziny dopuszczalnych operacji.
Określenie celów pośrednich (cząstkowych) niezbędnych do realizacji celu głównego.
Budowa procedur realizujących cele pośrednie.
Powiązanie procedur w jedną całość.
Prezentacja algorytmu przy pomocy określonego narzędzia prezentacji algorytmów.
Weryfikacja algorytmu.
Operacja na którą składa się część czynnościowa i argumentowa
Podstawową częścią składową każdego algorytmu jest operacja. Przez operację należy rozumieć najmniejszą elementarną jednostkę „czynnościową” algorytmu, zbudowaną z dwóch części. W pierwszej zwanej operacyjną definiowane są czynności, jakie należy wykonać podczas jej realizacji, w drugiej zwanej argumentową definiowane są parametry, na których wykonywana jest dana operacja.
Procesy opisywane są przez:
czynność – typ zdarzenia zachodzący w ramach procesu,
tworzywo – element na którym zachodzi proces,
stan tworzywa – czyli opisywana cecha oraz jej wartość,
miejsce,
realizatora procesu – kto realizuje czynność.
J. Oleński przez proces informacyjny rozumie „proces semiotyczny, ekonomiczny i technologiczny, który realizuje co najmniej jedną z następujących funkcji:
generowanie (produkcja) informacji,
gromadzenie (zbieranie) informacji,
przechowywanie (pamiętanie, magazynowanie, archiwizowanie) informacji,
przetwarzanie (przekształcanie, transformacja, translacja) informacji,
przekazywanie (transmisja) informacji,
udostępnianie (upowszechnianie) informacji,
interpretacja (translacja na język użytkownika) informacji,
wykorzystywanie (użytkowanie) informacji.” (Oleński 2000, s. 255).
Semiotyka nauka o znakach. Pozwala określać reguły notacji zapisów.
W procesach informacyjnych stosowany jest określony język opisu.
Symbolika komunikacji może być wielowarstwowa. Tradycyjny układ elementów komunikatu przedstawia się następująco:
język naturalny,
alfabet (jako kod zapisu języka naturalnego),
kod kanału (zapis zero-jedynkowy, np. kod ASCII adekwatny dla potrzeb kanału, np. do zapisu danych na nośniku pamięci,
kod wtórny (np. kod powstały w wyniku zastosowania algorytmów kompresji danych),
kod zabezpieczający (kody szyfrujące, spełniające role w zakresie bezpieczeństwa danych).
Współczesne przekazy, ze względu na możliwość stosowania multimediów, mogą abstrahować od języka naturalnego lub alfabetu, np.
pisma obrazkowe,
zdjęcie,
animacja,
zapis dźwiękowy (nie odtwarzający języka naturalnego – np. szum wodospadu czy praca silnika maszyny).
Jeżeli dane zostaną zarejestrowane mogą być przesyłane drogą elektroniczną, a więc mogą być stosowane wspomniane rodzaje kodów.
Przyjmując, że informacja stała się kolejnym czynnikiem procesów gospodarczych, trudno nie brać pod uwagę aspektów ekonomicznych przy analizie procesów informacyjnych. Czynnik ekonomiczny w analizie procesów informacyjnych może mieć różnorodne znaczenie. W trakcie jego analizy można wyróżnić m.in. jego następujące role:
sprawczą,
miernika efektywności,
porządkująco-organizacyjną,
związaną z realizacją wymogów prawnych,
poszerzającą wiedze,
kulturalno-rozrywkową.
Trzeci z wyróżnionych w omawianej definicji aspektów odnosi się do rozwiązań technologicznych stosowanych w trakcie realizacji procesów informacyjnych. Druga połowa XX wieku przyniosła rewolucję technologiczną w zakresie rozwiązań technicznych stosowanych w procesach informacyjnych. Między innymi w miejsce rozmów bezpośrednich, tradycyjnej poczty listowej czy papierowych segregatorów pojawiły się usługi sieciowe, takie jak m.in. e-mail, VoIP, czat czy videokonferencje, a dane zapisywane są na nośnikach pamięci elektronicznej na serwerach w ośrodkach obliczeniowych. Współczesne uzbrojenie techniczno-technologiczne procesów informacyjnych powstało na bazie rozwijającego się sektora IT (technologii informacyjnej).
Wykład nr 2
Powstawanie zasobów informacyjnych
Na funkcjonowanie poszczególnych obszarów działalności przedsiębiorstw składają się procesy i pojedyncze zdarzenia. Część zdarzeń tworzących procesy gospodarcze w ramach poszczególnych obszarów ma charakter powtarzalny. Dlatego też wyróżniane są typy zdarzeń, nazywanych zdarzeniami pierwotnymi. Występujące w praktyce gospodarczej zdarzenie mogą być opisane przez nieskończoną ilość danych. Dane te są nazywane danymi pierwotnymi.
W działalności przedsiębiorstw nie wszystkie dane pierwotne są istotne. W zależności od zgłaszanych potrzeb informacyjnych, rodzaju przedsiębiorstwa oraz możliwości rejestracyjnych wybierane są istotne cechy poszczególnych typów zdarzeń pierwotnych, zwane później atrybutami. Tylko według wspomnianych cech następuje rejestracja danego zdarzenia pierwotnego. Zaewidencjonowane w ten sposób dane nazywa się danymi źródłowymi.
Dane źródłowe mogą podlegać dalszemu przekształcaniu, dzięki czemu użytkownicy uzyskują nowe dane (jest to tzw. informacyjna wartość dodana). Efekt przekształcania danych źródłowych nazywany jest danymi zagregowanymi.
Procesy informacyjne mają charakter wtórny względem procesów gospodarczych, realnych.
W gospodarce procesy składają się ze zdarzeń. Każde zdarzenie realne może wywoływać zdarzenie informacyjne. Można wyróżnić trzy rodzaje zależności między zdarzeniami gospodarczymi a informacyjnymi.
pierwszy rodzaj – zdarzenie gospodarcze nie wywołuje zdarzenia informacyjnego,
drugi rodzaj – zdarzenie gospodarcze wywołuje zdarzenie informacyjne,
trzeci rodzaj – zdarzenie informacyjne jest nośnikiem zdarzenia gospodarczego.
Pojęcia podstawowe na których zachodzą procesy informacyjne
Dana - to opis, odwzorowanie jakiegoś zjawiska, zdarzenia czy procesu.
Wiadomość - jest to sygnał, przekaz dotyczący jakiegoś zjawiska, zdarzenia czy procesu i związane jest ono z czynnością przesyłania.
Informacja - związana jest z interpretacją i możliwością wykorzystania otrzymanej wiadomości czy przetworzonej danej.
Wiedza – uporządkowany i usystematyzowany zbiór informacji dotyczący określonej dziedziny, dający pogląd na zdarzenia i zjawiska do niej przynależne.
Mądrość – umiejętność zastosowania w praktyce gospodarczej posiadanej wiedzy.
Analizując powyższe pojęcia z punktu widzenia systemów komputerowych można stwierdzić.
Komputery gromadzą dane.
Przy zastosowaniu mechanizmów wyszukiwania i filtrowania danych mogą wysyłać wiadomości.
Dla komputerów informacje zawarte są w procedurach programowych. Mogą zrobić tylko to do czego są zaprogramowane, natomiast w programach mogą być ukryte procedury interpretujące dane (najprostsze to instrukcje wyboru).
W systemach informatycznych buduje się bazy wiedzy, gdzie przechowywane są uporządkowane formuły dotyczące danej dziedziny.
Czy komputery mogą być mądre czyli tworzyć wartość dodaną nie zawartą w ich programach wejściowych? Na tym pracują specjaliści z zakresu sztucznej inteligencji.
Dane niepewne – są to dane, których wartość informacyjna nie jest pełna, tzn. prawdopodobieństwo ich prawdziwości jest mniejsze niż 1 (dane o prawdziwości 0 to dane fałszywe, a dane o prawdziwości 0,5 i mniejszej oznaczają że są one raczej fałszywe i trudno na ich podstawie wyciągać prawdziwe wnioski). Niepewność danych może wynikać z niepewności źródła ich pochodzenia (wpłynąć może na to brak zaufania do właściciela źródła, bądź zbyt duża ilość przekształceń danych, przy stosunkowo niskiej odporności na błędy). Ponadto niepewność danych może wynikać z błędnego opisu zdarzeń (procesów) dokonanych przypadkowo lub rozmyślnie.
Analizując zbiór danych pod względem prawdziwości bada się pojedyncze dane elementarne i określa ich prawdziwość w skali prawdopodobieństwa <0, 1>. Wartość informacyjna całego zbioru danych równa się iloczynowi prawdopodobieństw prawdziwości danych składowych. Dane fałszywe przy wiązaniu ich z danymi prawdziwymi fałszują sens całego przekazu. Innymi słowy można porównać działanie danych fałszywych do wirusa niszczącego dane prawdziwe.
Źródło nie zawsze może emitować dane prawdziwe, zwłaszcza gdy tworzy ono dane dotyczące wizji przyszłości (np. analitycy giełdowi czy ekonomiczni). Można je oceniać według średniej arytmetycznej prawdopodobieństw prawdziwości przekazywanych z niego komunikatów.
Przyczyny niepewności informacyjnej:
niezamierzony błąd w trakcie rejestracji danych,
błąd (przekłamanie),
świadoma dezinformacja,
błąd interpretacji,
błędne procedury przetwarzania danych.
Skutki stosowania błędnych informacji lub wiedzy:
złe planowanie,
błędy w działaniu,
generowanie chaosu organizacyjnego i dezinformacji,
frustracja i niezadowolenie współpracowników.
Dane niepełne – to dane, które nie w pełni opisują istotne z punktu danej organizacji zjawiska. Zazwyczaj dane takie opisują zdarzenia pierwotne według innych specyfikacji niż występują potrzeby informacyjne Przykładowo wraz z zastosowaniem systemów informacyjnych wrosły potrzeby informacyjne. Wyróżnia się dwa źródła niepełności danych: wewnętrzne wynikające z braku możliwości rejestracji wszystkich istotnych atrybutów zdarzenia pierwotnego w ramach systemu informacyjnego oraz zewnętrzne wynikające z faktu, że nie zawsze użytkownik danych ma wpływ na zakres i zasady rejestracji danych.
Pożądane cechy danych:
aktualność,
odpowiedni poziom szczegółowości,
spójność,
użyteczność,
brak redundancji
Gromadzenie danych powinno się odbywać na zasadzie ekonomiczności, tzn. korzyści związane z wykorzystaniem danych powinny być większe od kosztów ich uzyskania. Jest to istotne m.in. w następujących sytuacjach:
dobór danych źródłowych z danych pierwotnych.
określaniu zasad wymiany danych z partnerami,
określaniu zakresu przedsięwzięć informatycznych
Wykład 3
Problematyka baz danych
Wycinek rzeczywistości to środowisko, które opisywane jest przez dany system.
Obiekt rzeczywisty to element wycinka rzeczywistości, mający istotne znaczenie dla funkcjonowania danego systemu.
Obiekt informacyjny to opis, odwzorowanie obiektu rzeczywistego w systemie informacyjnym.
Grupa obiektów to obiekty wykazujące podobne właściwości, przez co ich opis dokonywany jest przy wykorzystaniu tych samych cech opisujących zwanych atrybutami.
Cechy opisujące są oznaczane przez nazwy. Natomiast ich wartości opisują poszczególne wystąpienia danej zbiorowości.
Np. Nazwa atrybutu – Nazwisko, wartość atrybutu - Kowalski
Zbiorowość jest to zbiór podobnych obiektów, natomiast wystąpienie jest to jeden z elementów zbiorowości. Zbiorowością mogą być: ludzie, obiekty organizacyjne (organizacje lub ich jednostki czy stanowiska pracy), rzeczy, zdarzenia, dokumenty.
Podstawowym tworzywem na którym realizowane są procesy informacyjne są zasoby informacyjne. Do zasobów informacyjnych należy zaliczyć: dane, informacje, wiedzę i procedury przetwarzania.
Baza danych jest to zbiór danych zawartych w różnego typu tablicach i plikach przeznaczonych do przetwarzania w systemach informatycznych (patrz Baker R., Longman C.1996). Zawarte w bazie dane powinny być w pewien sposób uporządkowane, a także zachodzą między nimi określone logiczne związki.
Twórcą modelu relacyjnego był E. F. Codd. Bazując na teorii mnogości i rachunku predykatów (Codd był z wykształcenia matematykiem) opracował on sposób zapisywania danych w tablicach, równocześnie określił on rodzaje związków jakie mogą zachodzić między danymi. W ten sposób stworzył strukturę danych nazwaną relacją. W omawianym modelu relacja jest dwuwymiarową tablicą posiadającą własną, jednoznaczną nazwę. Omawiana tablica służy do opisywania encji. P. Beynon-Davies (1998, s.190) przez encję rozumie „rzecz, która w organizacji jest rozpoznawana jako rzecz istniejąca niezależnie i jednoznacznie identyfikowana. Encja jest abstrakcją złożoności pewnej dziedziny”. Dlatego też wyróżniając w danym wycinku rzeczywistości encje należy definiować rodzaje rzeczy jakie się na nią składają, a nie konkretne ich wystąpienia. Przykładowo MIASTO może być rodzajem encji, natomiast WARSZAWA czy ŁÓDŹ będą jej wystąpieniami.
Idea dwuwymiarowej tablicy stosowanej w modelu relacyjnym polega na tym, że można w sposób jednorodny opisywać każde wystąpienie danej encji. Jak już wspomniano każda tablica posiada unikalną nazwę. Nazwa ta odpowiada wyróżnionej abstrakcyjnej encji. Tymczasem liczba wystąpień danej encji może być nieskończona, co powoduje, że powstaje zbiór wystąpień danej encji. Zbiór ten może zawierać nieograniczoną liczbę elementów. Aby nad takim zbiorem zapanować postanowiono każdy element opisywać według tych samych cech - nazywanych atrybutami. Atrybuty stanowią nazwy kolumn stosowanych w danej tablicy. Przykładowo każde MIASTO można opisać według następujących cech: NAZWA_MIASTA, WOJEWÓDZTWO, LICZBA_LUDNOŚCI. W efekcie można przedstawić tablicę:
Nazwa miasta Województwo Ludność
Kraków Małopolskie 738150
Wrocław Dolnośląskie 636765
Poznań Wielkopolskie 576899
Gdańsk Pomorskie 457937
Każde z opisanych miast oznacza wystąpienie encji MIASTO. Każde z miast jest opisane według tych samych cech, a w tablicy jest mu poświęcony jeden wiersz. Każdy wiersz w tablicy tworzy rekord. Stąd wynika, że każdy element zbioru opisywanego przez daną tablicę jest opisywany przez jeden rekord. Natomiast rekordy składają się z pól danych. Stąd każde przecięcie wiersza i kolumny w tablicy wyznacza pole danych.
W trakcie tworzenia bazy danych należy spełnić następujące warunki:
każda tablica powinna posiadać własną niepowtarzalną nazwę,
niepowtarzalne nazwy powinny posiadać również atrybuty poszczególnych tablic,
każdy rekord w tablicy musi być jednoznacznie identyfikowalny (w tym celu stosowane są klucze rekordów),
przy nadawaniu atrybutów tablicy każdemu z nich określa się typ danych oraz dziedzinę wartości jakie może przyjąć (o ile jest to możliwe).
Należy dodać, że kluczem rekordu może być pojedynczy atrybut lub ich grupa. Przykładem prostego klucza może być NUMER_LEGITYMACJI, natomiast złożonego NAZWISKO i IMIONA (oczywiście przy założeniu że nie wystąpią dwie różne osoby o tym samym nazwisku i imionach).
Natomiast typ danych to określenie jakiego rodzaju dane mogę być wpisywane w poszczególne pola rekordu. Obecnie można wyróżnić m.in. następujące typy danych:
- alfanumetyczne (np. NAZWISKO),
- numeryczne (NR_LEGITYMACJI),
- logiczne (przyjmujące wartości binarne - np. PŁEĆ),
- data (DATA_URODZENIA),
- obiekt (np. graficzne lub dźwiękowe - ZDJĘCIE).
Bazy danych obsługiwane są zazwyczaj przez specjalistyczne oprogramowanie nazywane Systemem Zarządzania Bazą Danych (SZBD).
W ramach SZBD można zdefiniować:
- tablice (miejsca gdzie i jak wpisywane będą dane),
- powiązania między tablicami (relacje),
- formularze – pozwalają na określenie zasad wprowadzania danych i dostępu do nich,
- kwerendy (interfejsy służące do wyszukiwanie danych z baz danych),
- raporty (pozwalające na dostarczanie odpowiednich danych)
Wykład nr 4
Cechy procesów informacyjnych
Proces informacyjny ma charakter wtórny względem procesu realnego. Jego zadaniem jest odwzorowywanie zdarzeń zachodzących w świecie realnym.
Nawet świadoma dezinformacja jest działaniem wtórnym ponieważ odwołuje się do zdarzenia urojonego, które jest jednak umieszczane w realnej czaso-przestrzeni.
Cechy procesów informacyjnych
sztuczność,
wtórność,
abstrakcyjność,
dyskretność, choć mogą być również ciągłe,
mogą być zarówno proste, jak i złożone,
ich tworzywem są zasoby informacyjne,
zasoby informacyjne powinny być prawdziwe,
mogą być wykonywane przez ludzi, jak i przez automaty,
obligatoryjne, jak i fakultatywne.
Klasyfikacja procesów informacyjnych
| I poziom kryterium | II poziom kryterium | Rodzaje procesów |
|---|---|---|
| Ogólne | Natura procesu |
|
| Złożoność procesu |
|
|
| Zależność o woli człowieka |
|
|
| Trwanie procesu |
|
|
| Prawdziwość zasobów |
|
|
| Świadomość zachodzenia procesu |
|
|
| Nastawienie względem procesu |
|
|
| Organizacyjne | Zasięg geograficzny |
|
| Oddziaływanie procesu |
|
|
| Celowość procesu |
|
|
| Formalizacja procesu |
|
|
| Układ procesu |
|
|
| Występowanie procesu |
|
|
| Charakter procesu |
|
|
| Rodzaj procesu |
|
|
| Funkcjonalne | Realizowane funkcje przetwarzania |
|
| Realizowane funkcje informacyjne |
|
|
| Według obszarów działalności | Typy procesów zależą od obszarów realizowanych przez daną organizację | |
| Informacyjne | Tworzywo procesu |
|
| Forma zasobów w procesie |
|
|
| Technologiczna | Narzędzia realizacji procesu |
|
| Podmioty realizujący procesy |
|
|
| Sposób realizacji procesu |
|
|
| Społeczne | Typ powiązań międzyludzkich |
|
| Sposób ekspresji |
|
|
| Odbiorcy procesu |
|
Wykład 5
System informacyjny jako środowisko procesów informacyjnych
Podstawowe pojęcia z zakresu teorii systemów
system - jest to zbiór elementów i relacji, jakie między nimi zachodzą; przy czym zmiana stanów jednych elementów może wywołać zmiany zachowań u innych elementów należących do danego zbioru, system funkcjonuje w ramach pewnego środowiska, zaś to co nie należy do niego należy uznać za jego otoczenie.
W. Koczyński za system uważa „celowo zorganizowany zbiór elementów i relacji zachodzących pomiędzy nimi i pomiędzy ich właściwościami”, albo też jako „celowo określony zbiór zmiennych i ich relacji, przy czym pod pojęciem zmiennej należy tu rozumieć jedną lub więcej osób fizycznych, własności i właściwości obiektów rozpatrywanych w ramach danego systemu”. (Mynarski 1989, s.13). Należy również pamiętać, że żaden system nie funkcjonuje w próżni i pozostaje w różnego typu relacjach ze swoim otoczeniem. Oddziaływania otoczenia na system nazywane są wejściem systemowym, natomiast relacje przeciwne uważane są za wyjście systemowe.
Bardzo istotną cechą systemowego działania poszczególnych układów jest efekt synergii, polegający na tym, że system jako całość nabiera innych cech niż suma cech części składowych
Każdy system funkcjonuje w ramach pewnego abstrakcyjnego obszaru (w tym wypadku obszar nie ma znaczenia geograficznego), posiadającego zazwyczaj pewne ograniczenia. Obszar ten to środowisko systemu. Stąd należy przyjąć, że środowiskiem systemu jest zakres, miejsce, obszar w którym system funkcjonuje. Przykładem może być przedsiębiorstwo dla swojego systemu informacyjnego przedsiębiorstwa. Należy pamiętać, że współczesne przedsiębiorstwa nie zawsze funkcjonują wyłącznie w ramach określonego ograniczonego terytorium należącego do firmy (np. pracownicy marketingu w podróży służbowej również wykorzystują system informacyjny)
Otoczenie systemu jest to wszystko co nie należy do systemu. Wyróżniane są dwa rodzaje otoczenia:
bliższe – które wchodzi w relacje z otoczeniem
dalsze – nie posiada bezpośrednich relacji z otoczeniem, aczkolwiek może pośrednio wpływać na funkcjonowanie systemu
WE systemowe to oddziaływanie otoczenia na system
WY systemowe to oddziaływanie systemu na otoczenie
Z pojęciem systemu związane jest inne pojęcie, a mianowicie:
model - może stanowić pewien wzorzec (ideał), do którego porównuje się oryginały (obiekty i zjawiska realne), takie podejście zastosowano np. przygotowując model jednostki miary; w innym podejściu może stanowić odwzorowanie rzeczywistości poprzez opis obiektów rzeczywistych, ich właściwości strukturalnych lub funkcjonalnych.
Model zazwyczaj stanowi uproszczone przedstawienie pewnego wycinka rzeczywistości (rzeczywistego lub idealnego) w którym wyróżnione są istotne cechy z punktu widzenia istoty modelu natomiast abstrahuje się od innych
Wyróżnia się dwa rodzaje modeli a priori – związany jest z budową wzorca idealnego,
Którego wdrożenie nastąpi później oraz a posteriori – jest to uproszczone odwzorowanie istniejącego wycinka rzeczywistości.
Omawiając pojęcie systemu informacyjnego, należy również wyjaśnić dwa inne pojęcia, tj. system komputerowy i system informatyczny. Oto ich definicje:
system komputerowy - jest układ dwóch elementów: sprzętu elektronicznego (zwanego hardwarem) i oprogramowania (zwanego softwarem).
system informacyjny - jest to zbiór pewnych elementów (np. stanowisk pracy w jakimś przedsiębiorstwie) między którymi następuje wymiana informacji; o systemie informacyjnym mówi się wtedy, gdy przepływy informacyjne oraz sposoby zaspokajania potrzeb informacyjnych są w miarę uporządkowane i stanowią pewną spójną całość.
system informatyczny - jest to część systemu informacyjnego, gdzie zadania przetwarzania danych realizowane są przy pomocy systemów komputerowych.
Systemy informacyjne mogą wspierać całokształt obszarów działalności przedsiębiorstw. Dotyczy to zarówno sfery zarządzania, wówczas są to systemy informacyjne zarządzania, jak i inne obszary działalności.
Przez systemy informacyjne zarządzania należy rozumieć takie systemy informacyjne, w których zachodzą procesy informacyjne wspierające wszelkiego typu działalność związaną z zarządzaniem daną organizacją.
Konstrukcja systemów informatycznych zależna jest od różnych typów czynników. Wspomniane typy czynników pozwalają na wyróżnienie grup kryteriów, według których określane są elementy systemu oraz definiowane rodzaje relacji.
W konstrukcji systemów informatycznych można wyróżnić pięć wynikających kolejno z siebie struktur:
organizacyjną,
funkcjonalną,
informacyjną,
przestrzenną,
techniczno-technologiczną.
Współczesne systemy informatyczne często wychodzą poza granicę funkcjonowania organizacji. Dlatego też można wyróżnić „wewnętrzne” systemy informatyczne, które wspierają procesy zachodzące wewnątrz organizacji i które w całości znajdują się pod kontrolą jej organów oraz „zewnętrzne” umożliwiające udział w różnego rodzaju przedsięwzięciach elektronicznych (np. korzystanie z portali i wortali internetowych, korzestanie ze sklepów i giełd elektronicznych czy udział w organizacjach wirtualnych).
Tworzenie systemów informatycznych wewnętrznych i zewnętrznych odbywa się w różnorodny sposób. Systemy wewnętrzne realizowane są zazwyczaj z zachowaniem klasycznych etapów tworzenia. Są to zwykle systemy duże, wielodziedzinowe dotyczące wielu dziedzin działalności przedsiębiorstw. Natomiast systemy zewnętrzne są przeznaczone do realizacji pojedynczych przedsięwzięć gospodarczych, przygotowane przy pomocy współczesnych narzędzi stosowanych w sieciach rozległych, w dużej mierze przy wykorzystaniu usługi WWW oraz języka HTML (bądź jego pochodnych).
Systemy informatyczne funkcjonujące w przedsiębiorstwach doczekały się wielu standardów. Do podstawowych należy zaliczyć:
MRP (Material Requirement Planning) – to pierwszy ze standardów przeznaczony dla systemów informatycznych, których zadaniem było koordynacja przepływu materiałów oraz planowanie ich zapasów w celu utrzymania płynności produkcji, i sprzedaży w przedsiębiorstwie,
MRP II (Manufacturing Resources Planning) – standard został rozszerzony o problematykę sprzedaży oraz wyprane problemy wspierania procesów decyzyjnych,
ERP (Enterprise Resources Planning) – powyższy standard został rozszerzony o problematykę finansów i księgowości oraz planowanie ekonomiczne, ogólnie jest to system wewnętrznie zintegrowany
ERP II – pozwala na rozszerzanie systemu o dostęp do rozwiązań zewnętrznych, gdzie możliwe jest z nich korzystanie oraz aktywna wymiana danych,
DEM (Dynamic Enterprise Modeling) - systemy umożliwiające aktywne dopasowywanie rozwiązań informatycznych do przekształceń organizacyjnych przedsiębiorstw (jest to istotne zwłaszcza przy stosowaniu w przedsiębiorstwach outsourcingu, udziału w organizacjach wirtualnych czy wdrażaniu reenginieringu).
W systemach informatycznych przedsiębiorstw są stosowane również inne rodzaje systemów przeznaczone do realizacji wybranych procesów lub obsługi wybranych obszarów działalności. Do podstawowych rodzajów można zaliczyć:
CAD (Computer Aided Designing) - komputerowe wspieranie procesów projektowania, które mogą być wykorzystywane do projektowania wyrobów (systemy zawierające edytor graficzny oraz bazy danych), z których dane mogą być przenoszone do systemów informatycznych zarządzania oraz programów typu CAM,
CAM (Computer Aided Manufactoring) – systemy wspierające lub nadzorujące procesami wytwarzania, służące do elektronicznego sterowania maszynami,
CRM (Customer Relationship Management) – systemy do zarządzania relacjami z klientami i kooperantami - wykorzystywane do gromadzenia danych z otoczenia, stanowią one coraz powszechniej stosowane narzędzie wykorzystywane przez marketingowców,
SCM (Supplay Chain Management) – systemy zarządzania łańcuchem dostaw
Systemy Obiegu Dokumentacji – służące do rejestracji wszelkiego typu dokumentacji, która przechodzi przez daną organizację wraz ze wskazaniem, kto jest odpowiedzialny za realizację sprawy, której dany dokument dotyczy, system może również kontrolować realizację danej sprawy, wykorzystywane do kontroli obiegu dokumentacji w organizacji, a równocześnie mają zastosowanie w badaniu terminowej realizacji spraw, których przepływające dokumenty dotyczyły
GIS – geograficzne systemy informatyczne – wykorzystywane do prezentacji danych geograficznych, które mogą umożliwiać analizy w zakresie planowania przestrzennego.
.
Trwa rozwój systemów informatycznych w stronę realizacji wyższych funkcji informacyjnych. W tym zakresie są stosowane systemy klasy BI (ang. Business Intelligence), których zadaniem jest dostarczanie odpowiednio zagregowanych danych dla wyższej kadry menedżerskiej przedsiębiorstwa. W ramach systemów klasy BI realizowane są wyższe funkcje informacyjne (od III-ciej do VI-tej)
Funkcje informacyjne:
Wyróżnia się sześć wynikających kolejno z siebie funkcji informacyjnych:
ewidencja danych – związana jest z koniecznością gromadzenia różnego typu danych, wspomniana konieczność może wynikać z czynników zarówno wewnętrznych (potrzeby gromadzenia danych o procesach zachodzących w organizacji, aby lepiej nią zarządzać), jak i zewnętrznych (wynikających z przepisów prawa np. skarbowych, dotyczących ubezpieczeń społecznych, itp.),
sprawozdawczość i informowanie - polega na okresowym przygotowywaniu zbiorów danych zagregowanych opisujących w sposób zestandaryzowany stan organizacji oraz procesów w niej zachodzących, powyższe sprawozdania mogą wynikać z potrzeb wewnętrznych (stan organizacji – np. bilans przedsiębiorstwa) lub zewnętrznych (sprawozdania dla urzędów skarbowych, ZUS, statystyczne, itp.),
automatyczna analiza – system informatyczny może być wykorzystywany do wspierania realizacji zadań analitycznych, w każdym przedsiębiorstwie określa się metody analizy ekonomicznej według których ocenia się stan organizacji (analiza wskaźnikowa)– analiza może być prowadzona w porównaniu do danych historycznych (analiza historyczna), zakładanych (analiza planistyczna) lub na tle branży bądź konkurencji (analiza benchmarkingowa) – rola systemu informatycznego polega na dokonaniu wszelkiego typu obliczeń przy wykorzystaniu danych wprowadzonych wcześniej na podstawie zdarzeń pierwotnych,
automatyczna kontrola – systemowi narzucana jest funkcja „wczesnego ostrzegania”, gdy zdefiniowane parametry ekonomiczne nie będą mieścić się w przewidywanych przedziałach – granice dopuszczalnego „wahania się” poszczególnych parametrów mogą zostać zawarte w bazach normatywnych lub wyliczane na podstawie testów statystycznych (w przypadku danych niepełnych lub niepewnych),
planowanie – systemy informatyczne są wykorzystywane do opracowywania zbilansowanych planów działalności przedsiębiorstwa na przyszłe okresy, funkcja planowania polega na opracowywaniu różnych wariantów dla których definiuje się bazy normatywne wykorzystywane podczas automatycznej kontroli,
wspomaganie procesów decyzyjnych – dzięki powyższej funkcji można optymalizować proponowane warianty decyzyjne i wybrać najlepszy według przyjętych kryteriów (optymalizacja odbywa się zazwyczaj przy wykorzystaniu modeli ekonometrycznych).
Wykład nr 6
Elementy procesu informacyjnego
Procesy informacyjne realizowane są głównie w ramach systemów informacyjnych Generalnie w ich ramach można wyróżnić te same elementy jakie w ramach systemów informacyjnych wyróżnił A. Nowicki [Nowicki 1999, s. 17]. Dlatego też w ramach procesów informacyjnych należy wyróżnić:
- źródła procesów,
- nadawców,
- kanały przekazu,
- odbiorców,
- zbiory danych i wiedzy (treści procesów informacyjnych),
- stosowane rozwiązania technologiczne.
Wyróżnione elementy można poklasyfikować jako podmiotowe, przedmiotowe i techniczno-technologiczne.
Podmiotowe: nadawcy i odbiorcy,
Przedmiotowe: źródła i zbiory danych oraz wiedzy
Techniczno-technologiczne: kanały i rozwiązania technologiczne
Elementy opisu procesu informacyjnego:
procedurę procesu,
miejsce zachodzenia procesu,
atrybuty czyli cechy opisywane przez dany proces,
zmienność stanów opisywanych przez proces,
ograniczenia (wartości krytyczne) wskazywane przez procesy.
Procedura procesu opisuje układ czynności informacyjnych które się nań składają. Przy jej opisie istotne jest nie tylko ustalenie listy czynności, ale również jej kolejności i wskazania wzajemnych zależności. Biorąc za przykład gospodarkę magazynową: magazynier sprawdza czy zamówiony towar został już przyjęty na magazyn; dopiero wtedy może wydać towar (i wystawić dokument WZ – wydanie zewnętrzne), a sprzedawca wystawić fakturę na podstawie WZ. Jak widać, kolejność czynności wynika z organizacji danego procesu
Miejsce zachodzenia procesu odnosi się zarówno do realnych przestrzeni geograficznych, jak i do wirtualnych, jeśli dane procesy zachodzą wyłącznie w środowiskach sieci komputerowych i gdy lokalizacja fizyczna poszczególnych serwerów nie ma merytorycznego znaczenia dla zachodzących procesów. Z punktu widzenia magazyniera nie jest istotne gdzie znajduje się serwer na którym zapisane będą operacje wydanie wyrobów z magazynu, ale w systemie musi być oznaczony konkretny magazyn wraz z jego lokalizacją. Na tej podstawie można określić trasę od dostawy do odbiorcy co jest istotne z punktu widzenia logistyki.
Atrybuty procesów informacyjnych określają jakie procesy realne są przez nie odzwierciedlane. Określa się listę rodzajów procesów, a następnie określa się według jakich cech będą one opisywane. Przykładowo w ramach gospodarki magazynowej można wyróżnić m.in. takie procesy jak: przyjęcie do magazynu, wydanie z magazynu czy inwentaryzacja.
Procesy realne powodują zmianę stanów elementów na których one zachodzą. Przykładowo pobranie towaru z magazynu powoduje zmiany stanów poszczególnych towarów na magazynie, natomiast stan zamówienia zostanie zmieniony z „w produkcji” na „zrealizowane”.
Na procesy informacyjne można nakładać ograniczenia, dzięki czemu użytkownik może uniknąć niekorzystnych dla siebie zdarzeń. W gospodarce magazynowej można wskazać tzw. stany minimalne i maksymalne, dzięki czemu zaopatrzeniowcy w organizacji mogą łatwiej koordynować zamówienia surowców (zwłaszcza gdy jest ich bardzo dużo i trudno codziennie przeglądać i analizować ich stan).
Wykład nr 7
Źródła i metody zbierania informacji
Tworzywem w procesach informacyjnych są dane. Dlatego, aby można było realizować procesy informacyjne niezbędne są odpowiednie źródła danych oraz metody zbierania informacji. Wykorzystując odpowiednie źródła danych przedsiębiorstwa powinny tworzyć własne zasoby informacyjne.
Za źródła danych należy uznać wszelkiego typu zdarzenia, procesy i zjawiska, które podlegają procesowi rejestracji, a także wszelkiego typu zasoby informacyjne, które dana organizacja może wykorzystywać w prowadzonej działalności.
Podstawowym źródłem danych są zdarzenia, które podlegają procesowi rejestracji. Kierownictwo każdej organizacji odpowiada za określenie typów zdarzeń, jakie powinny podlegać rejestracji oraz ustalenie sposobów ich rejestracji. Wykaz zdarzeń oraz sposobów ich rejestracji nie zawsze wynika z potrzeb wewnętrznych organizacji. Często kierownictwo organizacji przy określaniu źródeł danych musi brać pod uwagę istniejący porządek prawny. Dlatego też rodzaje zdarzeń są wyznaczane zgodnie z przepisami prawa, co powoduje, że przedsiębiorstwa rejestrują m.in.: wszystkie akty kupna – sprzedaży (dla celów fiskalnych), nowo zatrudnionych pracowników (dla celów ubezpieczeniowych i dla ewidencji statystycznej i urzędów pracy), stan rodzinny pracowników (m.in. dla celów socjalnych czy ubezpieczenia zdrowotnego), itp.
Oczywiście wiele danych, które są rejestrowane ze względu na wymogi prawne są zazwyczaj wykorzystywane również do celów zarządzania daną jednostką. Na ich podstawie można następnie opracowywać różnego typu sprawozdania, analizy, a także podejmować decyzje o dalszych kierunkach rozwoju danej organizacji.
Możliwości rejestracyjne zależną od infrastruktury technicznej wykorzystywanej do rejestracji zdarzeń. W tym wypadku istotne są narzędzia rejestracji. Rejestracja może mieć charakter zapisu tekstowego (otwartego lub zakodowanego), graficznego (np. schemat, wykres, rysunek, mapa, zdjęcie, zapis kamerą video), elektronicznego (zapis w postaci bajtów), fizycznego (fale elektromagnetyczne np. akustyczne). Istotne jest w rejestracji, aby zapis miał charakter trwały.
Jeśli czytnikiem zdarzenia jest maszyna, opis zależeć będzie od algorytmu według którego następuje rejestracja zdarzenia. Możliwość komunikacji z maszyną wynika z funkcji, jakie zostały jej zaprogramowane. Maszyna ma ich skończoną ilość. Komunikacja z maszyną polega na dwóch aspektach:
rozpoznaniu typu zdarzenia,
dobraniu odpowiednich argumentów.
Typologia źródeł danych:
| Kryterium | Podział | Opis |
|---|---|---|
| Rodzaj źródła | Tradycyjne Elektroniczne |
Źródła papierowe, telefon, bezpośrednia rozmowa Dane zapisane w formie elektronicznej |
| Pochodzenie zasobów | Własne Obce |
Powstałe w wyniku rejestracji własnych zdarzeń Opisujące zdarzenia zachodzące w otoczeniu |
| Pewność źródła | Pewne Niepewne |
Źródła zawierające wyłącznie prawdziwe dane Źródła nie budzące pełnego zaufania |
| Poziom agregacji zasobów | Pierwotne Zagregowane |
Rejestrowane na podstawie zdarzeń pierwotnych Dane przetworzone |
| Legalność źródła | Legalne Nielegalne |
Powyższe kryterium odnosi się do kwestii etycznych w trakcie pozyskiwania danych |
| Geneza źródła | Rejestracja zdarzeń Potrzeby informacyjne |
Opis poszczególnych typów zdarzeń pierwotnych Zakres gromadzonych danych zależy od potrzeb informacyjnych tzw. użytkowników końcowych |
| Typ gromadzonych zasobów | Dane Wiedza |
Opis poszczególnych zdarzeń Analizy, ekspertyzy dotyczące określonych zjawisk czy wycinków rzeczywistości |
| Dostępność źródeł danych | Zamknięte Otwarte |
Tylko dla określonych użytkowników Powszechnie dostępne |
Tab. 3.3. Typologia źródeł danych
Reasumując prowadzone rozważania do najważniejszych współcześnie źródeł zasobów informacyjnych dla procesów biznesowych można zaliczyć m.in.:
dane gromadzone w systemach informatycznych przedsiębiorstw,
wyniki eksperymentów i badań prowadzonych w laboratoriach danej organizacji,
efekty prowadzonych rozmów bezpośrednich m.in. ze współpracownikami, ekspertami, przyjaciółmi i innymi,
czasopisma i literatura fachowa,
publikowane wyniki różnego typu projektów gospodarczych, technicznych czy naukowych,
sieci rozległe (m.in. Internet), a zwłaszcza portale informacyjne czy wortale tematyczne,
nawiązane relacje informacyjne (np. z partnerami gospodarczymi),
czujniki rejestrujące (np. poziom wody, temperaturę, itp.)
Generalnie w ramach procesu gromadzenia zasobów informacyjnych należy wyróżnić następujące elementy:
kryteria pozyskiwania danych,
procedury rejestracyjne,
weryfikacja zasobów,
porządkowanie i dopasowywanie zgromadzonych zasobów.
przedsiębiorstwa
Zewnętrzne systemy informatyczne przy pomocy których przedstawiciele danego przedsiębiorstwa mogą realizować procesy informacyjne.
Nośnikami procesów informacyjnych jest dokumentacja
Działalność przedsiębiorstw czy innych organizacji powoduje konieczność zapisywania danych źródłowych opisujących poszczególne zdarzenia pierwotne. Do tego celu służy dokumentacja. Dokumentacja tworzona jest przez dokumenty. W 6-ciotomowej Nowej Encyklopedii Powszechnej PWN (t. II, s.96) przez dokument rozumiany jest „każdy przedmiot materialny będący świadectwem jakiegoś faktu, zjawiska lub myśli ludzkiej ...”. Natomiast zbiór dokumentów tworzy dokumentację. W każdym przedsiębiorstwie przechowuje się wiele różnego typu dokumentacji. Zazwyczaj każda jednostka organizacyjna przechowuje (i odpowiada za nie) dokumenty, które sama tworzy lub często wykorzystuje w swojej działalności. Do pozostałych dokumentów może mieć dostęp poprzez inne jednostki organizacyjne danego przedsiębiorstwa lub system informatyczny (lokalny wewnątrz przedsiębiorstwa lub rozległy np. internet). Istotnym wyznacznikiem dokumentów powinna być ich trwałość, bez względu na jakim nośniku zostaną zarejestrowane.
Gromadzone w przedsiębiorstwie dokumenty mogą być wykorzystywane do różnych celów. Dlatego też dokumentacji można przypisać następujące funkcje:
rejestracyjne,
informacyjne,
kontrolne,
nośnika wiedzy,
nośnika zdarzeń gospodarczych.
Treść gromadzonych na dokumentach danych zależy zazwyczaj od trzech czynników: wielkości przedsiębiorstwa, ekonomii i kultury informacyjnej.
Gromadzona i przechowywana w przedsiębiorstwach dokumentacja może mieć bardzo różnorodny charakter. Dlatego też można podzielić dokumentację według kilku kryteriów.
Pierwszym z wyróżnionych kryteriów typologicznych jest rola jaką spełniają dane dokumenty w działalności przedsiębiorstw. W ramach powyższego kryterium dokumentację można podzielić na stanowiącą i opisującą.
dokumentacja stanowiąca - zawiera zbiór wszystkich dokumentów w których zawarte są wszelkie uregulowania prawne oraz wydane zarządzenia, które regulują zasady funkcjonowania danego podmiotu gospodarczego, dokumenty zaliczone do wspomnianego typu mogą być zewnętrzne lub wewnętrzne. dokumenty zewnętrzne są opracowywane przez podmioty decyzyjne znajdujące się poza przedsiębiorstwem, natomiast wewnętrzne to zbiór uregulowań stworzony przez organy przedsiębiorstwa,
dokumentacja opisująca jest tworzona w trakcie rejestracji wszelkich faktów, zjawisk, procesów czy zdarzeń pierwotnych istotnych dla przedsiębiorstwa, można ją podzielić na techniczną (zawierającą wszelkie dokumenty projektowe i techniczne odnoszące się produktów, towarów oraz narzędzi i urządzeń budowanych lub wykorzystywanych w przedsiębiorstwie) i ekonomiczną (opisującą konkretne zdarzenia gospodarcze).
Innym kryterium podziału dokumentacji jest jej formalizacja, gdzie dokumenty dzieli się na niesformalizowane (które opisują zazwyczaj zdarzenia nietypowe lub rzadko występujących i nie posiadają one specjalnych formularzy, jak również brak jest regulacji co do ich formy) i sformalizowane (opisujące powtarzalne typy zdarzeń pierwotnych, których opis odbywa się według ściśle określonych cech – atrybutów).
Dokumenty można również podzielić na tradycyjne i elektroniczne.
dokumenty tradycyjne, to te które zapisywane są lub wymagane jest ich przygotowanie w formie papierowej,
dokumenty elektroniczne nie wymagają wersji papierowej, wystarczy, że posiadają swój odpowiednik w wersji elektronicznej.
Wykład nr 8
Zbiory zasobów informacyjnych
Przez zbiór zasobów informacyjnych należy uznać miejsce gdzie gromadzone są dane, informacje, wiedza oraz zasoby proceduralne służące do ich obsługi wraz z jego zawartością. Innymi słowy należy znaleźć odpowiednie miejsce w którym chce się przechowywać wspomniane zasoby, odpowiednio je przygotować, a następnie można tam gromadzić wszystkie istotne zasoby informacyjne. Przy czym z użytkowego punktu widzenia istotniejsza jest zawartość zasobów, a nie miejsce ich przechowywania.
Różnice wynikające z technologicznej organizacji przechowywania zasobów przenoszą się zresztą na późniejszy sposób ich przetwarzania. Generalnie można wyróżnić różne kryteria podziału zbiorów zasobów informacji. W niniejszych rozważaniach zostaną wyróżnione trzy podstawowe z punktu widzenia realizacji procesów gospodarczych:
typ zbiorów,
lokalizację
rodzaj przechowywanych w nich zasobów.
Typy zbiorów można podzielić:
- tradycyjne,
- elektroniczne
Lokalizacja zasobów:
- baza danych – dane sformalizowane i uporządkowane według atrybutów,
- baza dokumentów – dane w postaci niesformalizowanych dokumntów,
- baza metod – zbiór procedur służących do automatycznego wyliczania wybranych wskaźników ekonomicznych lub finansowych,
- baza modeli – zbiór procedur pozwalających na zdefiniowanie i rozwiązanie modeli matematycznych, statystycznych czy ekonometrycznych – mających zwłaszcza zastosowanie w ekonomii i zarządzaniu przedsiębiorstwami,
- baza wiedzy – zbiór reguł opisujących zależności występujących w danym wycinku rzeczywistości; baza wiedzy jest tworzona przy współudziale specjalistów – ekspertów z danej dziedziny wiedzy,
- baza faktów – zbiór danych rzeczywistych gromadzonych we wszystkich wcześniejszych rodzajach baz, które są następnie przetwarzane przy wykorzystaniu bazy wiedzy,
- hurtownie danych – systemy gromadzenia danych według różnych przekrojów i sposobów ich przetwarzania,
- markety danych – tematyczne wycinki hurtowni danych.
Rodzaje przechowywanych zasobów informacyjnych:
- dane,
- informacje,
- wiedza,
- zasoby proceduralne
Wykład nr 9
Selekcja i dystrybucja informacji
Selekcja zasobów informacyjnych polega na stworzeniu mechanizmów przeglądania danych pod kątem ich użyteczności. Jest ona stosowana zarówno na etapie gromadzenia zasobów informacyjnych, jak i ich dystrybucji.
Na etapie gromadzenia określa się typy zdarzeń pierwotnych, jakie powinny być rejestrowane oraz według jakich cech powinna się odbywać ewidencja. Natomiast w przypadku pozyskiwania danych zewnętrznych, uzyskane dane powinny podlegać procesowi weryfikacji.
Na etapie wyszukiwania selekcja polega na wyborze odpowiednich zasobów informacyjnych zgodnych ze specyfikacją użytkownika systemu informatycznego. Dla współczesnych twórców systemów informatycznych istotnym problemem jest stworzenie odpowiednich interfejsów (systemów odpowiadających za komunikację użytkownika z systemem informatycznym) w których użytkownik mógłby precyzyjnie wskazać swoje potrzeby informacyjne oraz budowa odpowiednich procedur wyszukiwania zasobów adekwatnych do złożonej specyfikacji.
Stosowanie odpowiednich mechanizmów selekcji i dystrybucji zasobów informacyjnych zależy od wielu czynników, zaliczyć do nich należy m.in.:
stosowane systemy informacyjne (czy są skomputeryzowane),
rodzaje gromadzonych zasobów informacyjnych (jakiego typu dokumentacja jest gromadzona i w jaki sposób – czyli jakie bazy są stosowane),
stosowana polityka bezpieczeństwa informacyjnego,
otwartość na otoczenie w realizowanych procesach biznesowych (np. udział w różnych przedsięwzięciach gospodarczych realizowanych przy współpracy z podmiotami zewnętrznymi).
Metody tradycyjne:
Tradycyjne archiwum. Dostęp przez administratora archiwum
Wyszukiwanie według dat, tematyki: - regały w archiwum, akta, teczki w aktach – dokumenty poukładane zazwyczaj sekwencyjnie według dat lub sygnatur.
Problemy z obrotem dokumentami tradycyjnymi:
- możliwości obsługi wyłącznie w archiwum,
- kwestia bezpieczeństwa archiwum,
- wielość i możliwa różnorodność kopii tego samego dokumentu.
Metody informatyczne:
Dokumentacja sformalizowana – bazy danych
Wyszukiwanie według zasad logiki (wyszukiwanie poprzez podanie prostych specyfikacji, przeszukiwanie tablic według wybranych atrybutów. W tym celu wykorzystuje się m.in. takie narzędzia jak SQL (ang. Struktured Querry Language), służące do przeszukiwania baz danych.
Tworzenie standardowych procedur wyliczających odpowiednie wskaźniki
Tworzenie otwartych interfejsów umożliwiających wyszukiwanie (wyliczanie) odpowiednich danych.
Dokumentacja niesformalizowana – bazy dokumentów
Stosunkowo najwięcej narzędzi zostało opracowanych do przetwarzania dokumentów tekstowych. Zaliczyć do nich można m.in.:
przeszukiwanie po łańcuchach znaków (np. według wyrazów lub fraz, a współczesne wyszukiwarki mogą ponadto korzystać z reguł logiki przy definiowaniu zapytań,
dokumenty można przeszukiwać po sygnaturach, które są im nadawane w trakcie rejestracji w bazie dokumentów,
poszczególne dokumenty mogą być opisane poprzez tzw. słowa kluczowe, dzięki czemu system będzie przeszukiwał dokumenty poprzez ich opis, a nie zawartą w nich treść,
dokumenty można porządkować przy pomocy tematycznych folderów, czyli każdy dokument elektroniczny jest przypisywany do konkretnego folderu,
ponadto na dokumentach można tworzyć aktywne linki z innymi dokumentami elektronicznymi, dzięki czemu można przeglądać równocześnie wiele dokumentów powiązanych ze sobą tematycznie,
Bazy dokumentów multimedialnych.
Do ich przeszukiwania niezbędne powinny być narzędzia służące do rozpoznawania obrazów i dźwięku. Na dzień dzisiejszy nie są to narzędzia stosowane powszechnie. Dlatego też wyszukiwanie danych bazuje głównie na dwóch rozwiązaniach.
Pierwsze polega na konwertowaniu wersji multimedialnych dokumentów do formatów tekstowych i wówczas wyszukiwanie odbywa się na podobnych zasadach jak w bazach dokumentów. Jeśli natomiast dany dokument nie może zostać skonwertowany do formatu tekstowego wówczas można nadać mu metryczkę opisującą jego zawartość oraz przydzielić do odpowiedniego folderu.
Dodatkowym rozwiązaniem może być zastosowanie systemu informacji przestrzennej. Dokumentom mulimedialnym można nadawać atrybuty przestrzenne (np. niektóre współczesne modele aparatów cyfrowych mają wbudowane mechanizmy GPS, dzięki czemu każde zdjęcie może być zlokalizowane przestrzennie). Wówczas tworzone zdjęcia można grupować według mechanizmów stosowanych w Geograficznych Systemach Informatycznych (np. łączyć dokumenty o tych samych współrzędnych lub stosować mechanizmy geometryczne lub kartograficzne).
Pewną specyfikę wykazują procedury selekcji i dystrybucji zasobów informacyjnych w systemach rozproszonych. Systemy rozproszone mogą funkcjonować m.in. w:
przedsiębiorstwach o strukturze przestrzennej wielozakładowej (np. w Intranecie),
ugrupowaniach przedsiębiorstw (np. rozwiązania ekstranetowe),
w systemach otwartych (bazujących m.in. na usługach sieci Internet).
Wykład 10
Przestrzenne systemy informatyczne
Systemy Informacji Przestrzennej – są to systemy służące do gromadzenia i prezentacji danych posiadających atrybuty pozwalające na ich lokalizację w dowolnej przestrzeni. Stanowią one rozwinięcie Geograficznych Systemów Informatycznych.
Geograficzne Systemy Informatyczne (GIS) to przykład systemu informatycznego, którego zadaniem jest gromadzenie i prezentacja danych geograficznych.
Generalnie systemy typu GIS należy traktować jako swego rodzaju elektroniczne atlasy geograficzne. Mogą one prezentować różnego typu dane geograficzne m.in. przy pomocy różnych:
- warstw tematycznych (jedna warstwa opisuje jedno zagadnienie np. sieć drogową),
- skali map (przejścia między skalami nie są płynne, skale są skokowe),
- symbolizacje map,
- typy map:
ortofotomapy – zdjęcia satelitarne (lotnicze) w określonej skali,
mapy rastrowe – mapy jednorodne, bez możliwości wyróżnienia pojedynczych obiektów, tworzone np. poprzez skserowanie jakiejś mapy,
mapy wektorowe – poszczególne obiekty zawierają własne współrzędne, można je proporcjonalnie rozszerzać lub pomniejszać, bądź nanosić nowe warstwy tematyczne,
mapy cyfrowe – to mapy zapisane w postaci elektronicznej.
Zastosowanie GIS.
Tworzone elektroniczne atlasy geograficzne (zestawy różnych map i warstw tematycznych)
Systemy GPS (ang. Global Positioning System) – służące do pozycjonowania obiektów wykorzystywane głównie w logistyce do ułatwiania wyboru tras lub śledzenia pojazdów (lub innych obiektów np. paczek z cenna zawartoscią) – bazujące na systemach satelitarnych (GPS, GLONASS, Galileo i innych).
Analityka obszarów geograficznych m.in. pod kątem:
- inwestycji w terenie: (dróg, sieci energetycznych i innych)
- analizy stanu terenu (np. analiza sprzedaży w danym terenie, wskazywanie punktów POI w odpowiedniej odległości)
Mechanizmy GIS można również stosować do wizualizacji przestrzennej zjawisk nie geograficznych np. do tworzenia map przedsiębiorstw.
Analizując współczesne rozwiązania w zakresie systemów informacji przestrzennej można określić pewien schemat konstrukcyjny omawianej klasy systemów na który składa się pięć wyróżnionych elementów. Poniższy rysunek przedstawia zasady tworzenia i funkcjonowania systemów informacji przestrzennej..
Struktura zastosowania rozwiązań bazujących na technologii SIP
Elementy oznaczone numerami 1, 2 i 3 można uznać za warstwę technologiczną, natomiast 4 i 5 za warstwę użytkową przedstawionej struktury.
Wykład 11
Teleinformatyczne wspomaganie procesów informacyjnych
Rozwiązania z zakresu technologii informacyjnej (IT) wspomagają głównie kanały przesyłania zasobów informacyjnych (procesy komunikacyjne) oraz procedury przetwarzania danych w ramach systemów informatycznych.
W ramach kanałów wspierających procesy informacyjne można wyróżnić przedstawione poniżej rodzaje.
Kanały naturalne (ludzie):
mowa,
impuls,
gest.
Kanały techniczne (maszyny i automaty):
sygnał,
łącza transmisyjne (np. taśmociąg, winda przemysłowa).
Kanały medialne:
prasa,
radiowęzły,
banery promocyjne i tablice ogłoszeniowe,
radio,
telewizja.
Kanały telekomunikacyjne i teleinformatyczne:
telefonia stacjonarna,
telefonia komórkowa GSM, DCS, UMTS
urządzenia mobilne i bezprzewodowe,
platformy telewizji satelitarnej,
sieci energetyczne,
sieci komputerowe,
łącza radiowe,
łącza satelitarne.
Rodzaje łączy kablowych:
kable – skrętki,
kable koncentryczne,
kable światłowodowe,
fale radiowe,
komunikacja satelitarna,
łączność komórkowa,
fale podczerwieni.
Sygnał cyfrowy i analogowy.
Przewaga sygnału cyfrowego
niższe koszty przesyłania,
możliwość kompresji,
możliwość szyfrowania,
kompatybilność z innymi systemami,
odporność na zakłócenia,
jakość przesyłanych sygnałów
Rodzaje kanałów:
simpleks – przekaz wyłącznie w jednym kierunku,
półdupleks – jednorazowo przekaz w jednym kierunku, możliwość zmiany kierunku przepływu komunikatów,
pełny dupleks – transmisja dwukierunkowa.
Komunikacja asynchroniczna – czas nadania jest różny od czasu otrzymania.
Komunikacja synchroniczna – przekaz jest natychmiast dostarczany odbiorcy
Rodzaje sieci LAN, MAN, WAN
Sieć szkieletowa – BN (backbone network) – tworzy infrastrukturę sieci MAN
Odmiany sieci:
VPN – Virtual Private Network – powstaje z łączenia sieci LAN w większe struktury przy pomocy sieci rozległych. Na wspomniane struktury nakłada się tzw. – tunele – umożliwiające szyfrowanie danych
VAN – Value Added Network – wydzierżawiona sieć na którą nakłada się odpowiednie nowe usługi i oddaje lub odsprzedaje do dyspozycji innym użytkownikom.
Technologie sieciowe:
Ethernet,
Token-Ring,
FDDI,
ATM.
Rodzaje sieci bezprzewodowych:
WPAN – prywatne sieci bezprzewodowe,
WLAN – lokalne,
WMAN - metropolitalne,
WWAN – rozległe.
Model OSI – opisuje warstwy konstrukcyjne komunikacji w sieciach komputerowych:
Warstwa 7 – warstwa aplikacji zapewnia interfejs między tym co użytkownik widzi na ekranie a systemem komunikacji,
Warstwa 6 – warstwa prezentacji ustala składnię danych przesyłanych między komunikującymi się aplikacjami. Jej zadaniem jest określenie wymaganego sposobu prezentacji tych danych.
Warstwa 5 – warstwa sesji pozwala programom na synchronizację komunikacji i wymiany danych. Dzieli dane na jednostki odpowiedniej długości oraz synchronizuje przepływ danych.
Warstwa 4 – warstwa transportowa (np. TCP oraz UDP) przesyła dane między dwiema jednostkami warstwy sesji.
Warstwa 3 – warstwa sieciowa (IP) zajmuje się przesyłaniem danych pomiędzy systemami. Zapewnia adresowanie wewnątrz sieci.
Warstwa 2 – warstwa łącza danych określa połączenia między warstwą sieciową a fizyczną, umożliwiając niezawodne przesyłanie danych. Przykładowe protokoły tej warstwy Ethernet, FastEthernet, Token Ring, Frame Relay, ATM.
Warstwa 1 – warstwa fizyczna opisuje fizyczne, elektryczne i mechaniczne standardy interfejsów między urządzeniami w sieci. Definiuje właściwości nośnika komunikacyjnego, takiego jak światłowód, skrętka miedziana, łącze satelitarne. Standardowymi interfejsami sieciowymi w warstwie fizycznej są złącza: V.35, RS-232c, RJ-11, RJ-45, AUI oraz BNC.
Komunikacja adresowalna i nieadresowana
Komunikacja adresowalna następuje wtedy, gdy nadawany komunikat jest wysyłany do konkretnego odbiorcy (np. SMS/MMS na konkretny numer telefonu, email na ściśle określony adres, bezpośrednia rozmowa z konkretnym człowiekiem).
Komunikacja nieadresowana polega na rozsyłaniu komunikatów bez określenia konkretnego odbiorcy (np. umieszczanie dokumentów elektronicznych na powszechnie dostępnej stronie WWW czy forum dyskusyjnym, a także wszelkiego typu komunikaty medialne – radiowe, telewizyjne czy prasowe).
Własność kanału
prywatny, powszechny
rzeczywisty, wirtualny,
naturalny, sztuczny,
płatny, częściowo lub warunkowo bezpłatny, bezpłatny,
komercyjny, niekomercyjny
Dostępność kanału dla odbiorcy:
ogólnodostępny – można z niego korzystać bez ograniczeń,
limitowany – dostęp według przyznanych uprawnień stałych, czasowych lub jednorazowych; limitowanie może następować m.in. ze względu na bezpieczeństwo lub koszty przekazu.
Schemat realizacji komunikatu –
przygotowanie treści komunikatu - kodowanie – transmisja – odkodowanie – wiadomość
Kody kanału:
kod fizyczny – jest określony przez fizyczną postać przekazu,
kod szyfrowy – specjalnie, odwracalnie przekształcona treść przekazu w celu zabezpieczenia przekazu,
kod logiczny – zawiera logiczny opis treści przekazu – np. kod materiału,
kod naturalny – naturalna treść przekazu,
przedmiot przekazu – przedmiot, zdarzenie będący przyczyną przekazu.
Wykład 12
Przetwarzanie informacji w procesie decyzyjnym
Decyzje jest to zbiór danych opisujących pożądany przez decydenta stan przyszłości w ramach określonej dziedziny. W procesach decyzyjnych realizowanych w przedsiębiorstwach podstawowym celem jest określenie stanu organizacji w odpowiedniej perspektywie czasowej oraz wskazanie zadań jakie należy wykonać, aby zakładany stan osiągnąć.
Procesy informacyjne w ramach procesu podejmowania decyzji mają przebieg dwukierunkowy.
Decyzje, zadania, polecenia Sprawozdania o uzyskanych wynikach
Kierownictwo przedsiębiorstwa podejmuje decyzje w zakresie planu działalności. Określa się cele główne działalności, rozbija się je na cele pośrednie, a te z kolei na zadania i czynności. Wspomniany proces uszczegółowienia przyjętych rozwiązań planistycznych nazywany jest dezagregacją procesów decyzyjnych.
Przykładowo zakłada się przewidywany zysk z działalności, na tej podstawie określa się przewidywana wielkość produkcji. To z kolei określa wielkość zatrudnienia, niezbędne koszty materiałów i surowców oraz koszty stałe. Powyższe zadania umieszcza się w harmonogramach dzięki czemu można na bieżąco monitorować stan realizacji zakładanych planów. Na podstawie przygotowanych harmonogramów opracowuje się szczegółowe plany produkcji.
W ramach dezagregacji procesów informacyjnych przepływy informacyjne odbywają się od najwyższego kierownictwa organizacji do poprzez kolejne szczeble hierarchii aż do pracowników szeregowych.
Jednakże opracowanie problemów decyzyjnych wymaga odpowiednich danych, które pozyskuje się m.in. na podstawie rejestracji zdarzeń pierwotnych realizowanych w okresach wcześniejszych.
Odpowiednia obróbka i systemy przetwarzania danych źródłowych pozwalają na agregację danych w celu przygotowania danych odpowiednio przetworzonych do opracowania modeli decyzyjnych. Decyzje w dużej mierze są podejmowane na podstawie wyników uzyskanych w poprzednich okresach.
Modele decyzyjne opisywane są przez trzy elementy:
- cechy opisujące – dane opisujące dany problem decyzyjny,
- ograniczenia – cechy określające obszar decyzyjny (np. moce produkcyjne, płynność finansowa, chłonność rynku, itp.),
- funkcje kryteria wyboru – wskazanie czynników, które maja kluczowe znaczenie dla podejmującego decyzje (np. maksymalizacja zysku, zachowanie stanu osobowego pracowników, itp.).
Procedura podejmowania decyzji.
1. Rozpoznanie sytuacji problemowej (decyzyjnej).
2. Zgromadzenie danych opisujących problem decyzyjny (cechy opisujące i ograniczenia).
3. Określenie dostępnych wariantów decyzyjnych (opracowanie kilku wersji planów).
4. Zdefiniowanie funkcji kryterium wyboru optymalnego wariantu decyzyjnego.
5. Wybór optymalnego wariantu decyzyjnego.
6. Dezagregacja decyzji.
7. Poinformowanie wykonawców o przypadających im zadaniach.
Podejmowanie decyzji w sytuacjach trudnych – np. sztaby kryzysowe.
W logice dowodzenie polega znalezieniu prawdziwego zdania B z którego zdanie A wynika.
Dowodzenie (ang. command) - to proces, przez który dowódca narzuca swoją wolę i zamiary podwładnym oraz w ramach którego wspomagany przez swój sztab planuje, organizuje, motywuje i kontroluje działania podległych mu wojsk przez użycie standardowych procedur działania i wszelkich środków przekazywania informacji. (na podstawie wikipedia)
Dowodzenie polega na stworzeniu organu uprawnionego do podejmowania decyzji i egzekwowania swej woli wśród podwładnych.
Jest ono stosowane głównie w wojsku oraz w trakcie zarządzania w sytuacjach kryzysowych.
Z punktu widzenia informacyjnego istotną rolę odgrywa sztab przy dowódcy, którego zadaniem jest gromadzenie wszelkich danych mających na celu wspieranie działań i decyzji podejmowanych przez dowódcę.
Wykład 13
Sieciocentyczność procesów informacyjnych
Sieciocentyczność
Amerykańskie (ang. Network Centric Warfare − NCW).
Brytyjskie NEC (ang. Network Enabled Capability)
Polega na stworzeniu wspólnej platformy do wiązania zagadnień występujących w różnych dziedzinach. Celem jest możliwość równoczesnego dostępu do danych obejmujących różne zagadnienia i pozwalających uzyskiwać większą perspektywę analizy zachodzących zjawisk.
Możliwość korzystania z danych dotyczących wielu dziedzin ściśle wiąże się z procesami informacyjnymi.
Realizacja procesów decyzyjnych powinna być unifikowana przez stosowanie podobnych narzędzi przetwarzania danych. Dlatego też istotne jest tworzenie podobnych (bazujących na tych samych standardach) interfejsów systemów, procedur przetwarzania danych, a także metod integracji systemów informatycznych, warto również korzystać z tych samych standardów plików.
W efekcie stosowania systemów informatycznych możliwe jest wiązanie danych pochodzących z różnych źródeł w ramach jednego modułu przetwarzającego. Warunkiem możliwość komunikacji między różnymi systemami komunikacyjnymi.
Wykład 14
Komunikacja społeczna
Pojęcie komunikacji – jest to zjawisko przenoszenia zasobów w przestrzeni lub przekazywania ich między wybranymi podmiotami. Postrzegane jest w trzech płaszczyznach:
- jako technika przewozu ludzi i ładunków (transport),
- przekazywanie informacji (łączność),
- technika przekazywania danych między układem technicznym a otoczeniem i między układami technicznymi.
W pojęciu szerszym problematyka komunikacji odnosi się do tworzenia powiązań w przestrzeni. Należy rozróżnić infrastrukturę komunikacyjną od samego procesu komunikacji. Infrastrukturę tworzy całokształt rozwiązań: możliwości technicznych, podmiotów organizacyjnych oraz rzeczywistych środków komunikacji.
Przedmiotem komunikacji mogą być:
materiały i surowce,
maszyny,
ludzie,
komunikaty.
Można stwierdzić, że na problematykę komunikacji składają się następujące elementy:
rodzaj komunikacji,
infrastruktura komunikacji (organizacja, technologia),
środki komunikacji,
przedmiot komunikacji.
Współczesne możliwości techniczne wyznaczają techniki adekwatne do rodzajów komunikacji:
komunikacja lądowa (piesza, naturalna z wykorzystanie zwierząt, kolejowa, samochodowa),
wodna (morska i śródlądowa),
powietrzna i satelitarna.
Podmioty organizacyjne to jednostki czy firmy tworzące infrastrukturę:
kompanie komunikacji samochodowej,
przedsiębiorstwa kolejowe,
firmy żeglugowe (śródlądowe i morskie – pasażerskie i towarowe),
kompanie lotnicze,
ośrodki lotów kosmicznych.
Rzeczywiste środki komunikacji to między innymi:
sieć autostrad i dróg,
szlaki kolejowe,
porty i szlaki żeglugowe śródlądowe (rzeki, kanały i jeziora) oraz morskie,
sieć lotnisk i samoloty,
lądowiska i pojazdy kosmiczne.
Sfera komunikacji informacyjnej polega na przekazywaniu treści między nadawcą i odbiorcą.
Cechy komunikacji gospodarczej w organizacji.
Rola komunikowania (na podstawie T. Goban-Klas):
- komunikacja jako transmisja – przekaz danych,
- komunikacja jako rozumienie – dążenie do interpretacji zachowań innych i własnego przez otoczenie,
- komunikacja jako oddziaływanie na siebie – różni ludzie dzięki komunikacji mogą próbować wpływać na zachowanie innych,
- komunikowanie przez łączenie – wpływa na tworzenie ogólnej wizji otoczenia przez zbieranie pojedynczych komunikatów,
- komunikacja jako interakcja – komunikacja z wykorzystanie wspólnych symboli,
- komunikacja jako wymiana – dążenie do unifikacji wspólnych wartości i ich wzajemna akceptacja,
- komunikacja jako składnik procesu społecznego – powodujące powstawanie i rozprzestrzeniane się ogólnie przyjętych norm.
Komunikacja społeczna jest to ogół technik i metod mających na celu przesyłanie komunikatów między członkami społeczeństwa wpływających na kształtowanie społeczeństwa.
Jakość i treść procesów komunikacyjnych może wpływać na świadomość społeczną oraz na rozwój społeczeństwa. W wieku XX pojawiły się koncepcje, tzw. Społeczeństwa informacyjnego, głoszące że jednym z podstawowych czynników kształtujących funkcjonowanie społeczeństw jest masowy przekaz informacji.
Komunikacja skuteczna polega na dokonywaniu przekazu komunikacyjnego w taki sposób, aby intencje nadawcy przekazywane do komunikatu były jak najbardziej zbieżne z interpretacją komunikatu uzyskaną przez odbiorcę.
Inne cechy:
efektywna i ekonomiczna,
totalna – obejmująca wszystkie węzły informacyjne,
alternatywne drogi komunikacji,
właściwy poziom szczegółowości,
aktualna,
bezpieczna,
czytelna i zrozumiała
odpowiednie rozwiązania technologiczne - dostęp do najnowszej technologii adekwatnie do potrzeb i możliwości finansowych organizacji, kompatybilna z partnerami gospodarczymi.
Środowisko procesów komunikacyjnych jest to abstrakcyjny obszar w którym zachodzą relacje komunikacyjne. Można wyróżnić komunikację:
człowiek – maszyna,
interpersonalną,
międzygrupową,
międzyobiektową.
Środowisko jednopodmiotowe i wielopodmiotowe
W środowisku wielopodmiotowych występuje wymóg komunikacji.
Relacje mogą mieć różny charakter:
Obowiązkowy – fakultatywny,
Zawodowy – personalny,
Hierarchiczny – poziomy,
Wrogi – neutralny – przyjazny,
Intencjonalny – wymuszony,
Osobisty – medialny,
Werbalny – niewerbalny
Zjawisko komunikacji w ramach pracy zbiorowej
Przedmiotem komunikacji jest przekaz. Przekazem może być człowiek, materia, energia lub sygnał (impuls), który posiada określone cechy stanowiące o jego wartości zarówno dla nadawcy, jak i odbiorcy.
Przekaz informacyjny zawiera treść dotyczącą jakiegoś zdarzenia, procesu, opinii. Powyższe zdarzenie, proces, opinia może być prawdziwa, fałszywa, realna, wirtualna, opisywać zdarzenie pierwotne lub być relacją pośrednią (jest to przekaz danych zagregowanych).
Występujące błędy w komunikacji:
błędny pomiar (np. zła kalibracja urządzenia),
błędny odczyt (przez człowieka) lub błędna interpretacja (przez maszynę),
błędny opis zjawiska (zła wartość cechy, opis niepełny),
błąd kodowania (ludzki lub maszynowy),
błąd syntaktyczny (błąd w zapisie znaków w trakcie opisu lub kodowania),
błąd ortograficzny,
błąd gramatyczny narzędzia komunikacji,
błąd logiczny (złe rozumienie poszczególnych zapisów),
błędna lub niepełna wiedza.
Błędy nadawcy:
warstwa pragmatyczna - źle przygotowana treść komunikatu (błąd nadawcy – umyślny, zawiniony, nieumyślny),
warstwa syntaktyczna – błędy zapisu (ortografia, gramatyka, stylistyka, forma),
warstwa semantyczna – błędne stosowanie kodu
Analizując problematykę szumów informacyjnych warto również zwrócić uwagę na bariery komunikacyjne występujące w procesach biznesowych. Bariery komunikacyjne mogą wpływać nie tylko na wzajemne kontakty nadawców i odbiorców, ale mogą również destrukcyjnie oddziaływać na same procesy biznesowe (np. opóźniając je lub deformując).
Przykładowymi barierami mogą być. m.in.:
organizacyjne, źle skonstruowane kanały komunikacyjne,
różnice percepcyjne w ocenie zachodzących zjawisk czy procesów,
różne potencjały intelektualne,
bariery językowe,
hiperinterpretacja (nadinterpretacja) komunikatów (doszukiwanie się treści nie zapisanych otwarcie w komunikacie),
subiektywna ocena wagi poszczególnych komunikatów,
podejście afektywne do wybranych relacji komunikacyjnych,
dostępność odpowiedniej infrastruktury komunikacyjnej i inne.
W procesie przełamywania barier komunikacyjnych można stosować różnorakie sposoby odnoszące się do różnych typów działań. Przykładowo można wyróżnić działania:
działania organizacyjno-prawne, w ramach których opracowywane są ciągi informacyjne oraz wydawane odpowiednie regulaminy,
wzbogacanie wiedzy i kompetencji uczestników procesów komunikacyjnych,
działania negocjacyjne w sytuacji ujawnienia konfliktów komunikacyjnych, mogą być one realizowane na platformie biznesowej (np. uzgadnianie reguł nowych kontraktów) lub społecznej mającej na celu stworzenie odpowiedniej atmosfery między współpracownikami i wzbudzanie wzajemnego zaufania,
działania dostosowawcze w sferze technologicznej, m.in. poprzez stworzenie wspólnej infrastruktury dla wszystkich uczestników danego procesu biznesowego,
wdrożenie wspólnego systemu informatycznego.
Pytania
Zestaw 1:
Czym zajmuje się informatyka jako nauka?
Czym zajmują się systemy informacyjne jako dziedzina wiedzy?
Co to jest proces?
Co to jest algorytm?
Cechy dobrego algorytmu
Procedura tworzenia algorytmu
Co to jest operacja w algorytmie?
Podział operacji na część operacyjną i argumentową
Co to jest generowanie (produkcja) informacji
Co to jest gromadzenie (zbieranie) informacji,
Co to jest przechowywanie (pamiętanie, magazynowanie, archiwizowanie) informacji,
Co to jest przetwarzanie (przekształcanie, transformacja, translacja) informacji?
Co to jest przekazywanie (transmisja) informacji?
Co to jest udostępnianie (upowszechnianie) informacji?
Co to jest interpretacja (translacja na język użytkownika) informacji?
Co to jest wykorzystywanie (użytkowanie) informacji?
Zestaw 2
Co to jest proces informacyjny
Na czym polega aspekt semiotyczny w procesach informacyjnych
Na czym polega aspekt ekonomiczny w procesach informacyjnych
Na czym polega aspekt technologiczny w procesach informacyjnych
Opisz typy powiązań między procesami realnymi i informacyjnymi
Co to są dane?
Co to są wiadomości?
Co to są informacje?
Co to jest wiedza?
Co to jest mądrość?
Co to są zdarzenia pierwotne?
Czym się różnią dane pierwotne i źródłowe?
Co to są dane zagregowane?
Co to są dane niepełne?
Co to są dane niepewne?
Czym się różnią dane niepełne i niepewne?
Źródła niepewności danych.
Przyczyny niepełności danych?
Cechy procesów informacyjnych
Zestaw 3
Co to jest system?
Co to jest system komputerowy?
Co to jest system informacyjny?
Co to jest system informatyczny?
Co to są zewnętrzne systemy informatyczne?
Co to są wewnętrzne systemy informatyczne?
Co to jest MRP/MRP II?
Co to jest ERP/ERP II?
Co to jest BI?
Co to jest CRM?
Co to są GIS?
Elementy procesu informacyjnego (wg Nowickiego).
Elementy opisu procesu informacyjnego.
Źródła zasobów informacyjnych dla procesów biznesowych
Zestaw 4
Co to jest baza danych
Co to jest baza dokumentów
Co to jest baza metod
Co to jest baza modeli
Co to jest baza wiedzy
Co to jest zbiorowość?
Co to jest kartoteka?
Co to jest tablica w bazach danych?
Co to jest rekord?
Co to jest pole informacyjne?
Cechy komunikacji gospodarczej
Błędy komunikacji
Co to jest sieciocentryczność procesów informacyjnych
Co to jest dezagregacja procesów decyzyjnych?
Co to jest dowodzenie
Zestaw 5
Jedno pytanie z książki „Procesy…”
Z każdego zestawu po jednym pytaniu
W sumie 5 pytań.