Transformacja demograficzna i epidemiologiczna.

XXw poprawa sytuacji:

Spadek umieralności niemowląt:

Z 50-100 do 5-15/1000 z.u kraje uprzemysłowione

Z 200-400 do 20-150/1000z.u kraje rozwijające się.

Wydłużenie przeciętnego trwania życia:

-40lat początek wieku do 69l obecnie:

Europa- 74l

Kraje rozwinięte -78l

Polska 74l

Japonia 80l

Wzrost ludności globu:

Z 1 do 2mld upłynęło 110lat(1820-1930)

Z 2 do 3mld 30lat(1930-1960)

Z 3 do 4mld 16lat(1960-1976)

Z 4 do 5mld 11lat(1976-1987)

Obecnie wzrost o 1mld 10-12lat

Transformacja demograficzna:

-Zwana tez teoria przejścia demograficznego

-Utożsamiana jest zazwyczaj z przedłużaniem przeciętnego trwania życia społeczeństw.

-Próba wytłumaczenia sekwencji zachodzących zmian demograficznych za pomocą wskaźników demograficznych.

Czyli: płodność, umieralność, długość życia, przyrost naturalny.

Model transformacji demograficznej:

Zakłada, ze wartość kluczowych parametrów opisujących populacje, które kształtują jej strukturę demograficzna, zmieniają się w zależności od etapu rozwoju społeczno-gospodarczego.

Faza I:

Względna stabilność stanu ludności, osiągana droga wysokiej rozrodczości i wysokiej umieralności.

Przyrost naturalny w niewielkim stopniu odbiega od zera

Współczynnik dzietności -6 dzieci( na 1 kobietę w wieku rozrodczym)

Przeciętna długość życia nie przekracza 45l

Obecnie w fazie tej zacofane ludy

Faza II:

Osiągniecia medycyny i zasięg oddziaływania służby zdrowia powodują: obniżenie poziomu umieralności i wydłużenie życia.

Nadal wysoki poziom rozrodczości

Współczynnik dzietności: 4,5-6

Długość życia 45-65l

Charakteryzuje się eksplozja demograficzna

Afryka, Azja

Faza III

Charakteryzuje się zwolnieniem tempa obniżania się poziomu umieralności i początkowo powolnym a następnie szybkim spadkiem płodności

Współczynnik dzietności- 3-4,5

Długość życia 55-65l

Kraje o wzrastającej zamożności

Faza IV

Następuje nowa stabilizacja ludności przy niskim poziomie umieralności i rozrodczości

Współczynnik dzietności: poniżej 3

Długość życia ponad 65l

Występuje wyraźne starzenie się, co jest charakterystyczne dla bogatych społeczeństw

Faza V

Utrzymanie tendencji z fazy IV

Stopa urodzeń jest na poziomie stopy zgonów i wykazuje tendencje malejąca

Stopa zgonów rośnie

Przyrost naturalny jest zerowy lub ujemny

Społeczeństwa znajdujące się w tej fazie ulegają regresowi ludności

Najbardziej rozwinięte kraje świat w tym POLSKA, RUMUNIA WEGRY NIEMCY

Proces starzenia demograficznego:

Na całym świecie

Wynika z wydłużania się życia i tym samym zwiększania odsetka osób w wieku podeszłym 60, 65

Przy jednoczesnym zmniejszaniu się w strukturze demograficznej udziału procentowego osób z młodszych grup wiekowych.

Zmniejszenia odsetka młodszych generacji w populacji odbywa się głownie za sprawa:

Spodku liczby urodzeń-niska dzietność

Z powodu emigracji osób produkcyjnych

W mniejszym stopniu z powodu przedwczesnych zgonów

Zjawisko Starzenia się populacji Polski

• Zgodnie z opinią ekspertów GUS, należy spodziewać się pogłębienia tego zjawiska:

  • Niskich wartości wskaźnika przyrostu naturalnego, głównie ze sprawą małej liczby urodzeń

  • Wydłużania się czasu życia

• Przy utrzymywanych ww. tendencjach okresowo możemy spodziewać się narastania bądź zmniejszania liczby urodzeń, z racji tzw. „echa falowania wyżów i niżów demograficznych”

Średnie trwanie życia

• W 2008 r. w Polsce mężczyźni żyli przeciętnie 71,3 lat, natomiast kobiety 80 lat

• W porównaniu z początkiem lat 50 ubiegłego stulecia jest to ok. 15 lat więcej dla mężczyzn i ok. 18 lat więcej dla kobiet

• Począwszy od 1-go stycznia 2009 r. średnie dalsze trwanie życia (dla obu płci łącznie) jest podstawą naliczania emerytur (zgodnie z Ustawą o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z 1998 r.) oraz – począwszy od 1-go stycznia 1999 r. – podstawą naliczania kapitału początkowego.

Problemy zdrowotne i opiekuńcze ludzi starych

Podeszły wiek

• To jeden z najważniejszych czynników determinujących skalę potrzeb zdrowotnych społeczeństwa w zakresie:

  • Stacjonarnej i ambulatoryjnej opieki medycznej

  • Długookresowych świadczeń rehabilitacyjnych i pielęgnacyjnych

  • Pomocy społecznej

• W wielu wysoko rozwiniętych krajach ludności powyżej 65 roku życia stanowi ok. 12-20% ogółu ludności,

  • Wykorzystuje ponad 50% udzielania świadczeń medycznych

4 grupy o zwiększonych potrzebach zdrowotnych

1. Osoby biologicznie słabsze

   1. Głównie dzieci i ludzie w młodszych grupach wieku funkcjonujący w zasadzie dzięki osiągnięciom nauk biomedycznych.

   2. Osoby z upośledzonymi mechanizmami obronnymi przed działaniem różnych czynników ryzyka,

2. „Młodsi” starzy, tj. osoby w wieku 65-74 lata,

3. „Starsi” starzy, tj. osoby w wieku 75-79 lat,

4. Powyżej 80 roku życia.

Problemy zdrowotne starzejących się społeczeństw

• Wzrost skali występowania chorób przewlekłych:

  • Zapewnienie medycznej opieki terminalnej

  • Zapewnienie komfortu umierania bez nadmiernych cierpień;

• Nadmierna farmakoterapia:

  • Zapisywanie leków przez długi czas bez kontroli stanu zdrowia

  • Brak porozumienia się poszczególnych specjalistów

  • Samo leczenie chorych

System zdrowotny

Definicja WHO:

System Zdrowotny obejmuje wszystkie organizacje, nakłady oraz instytucje, których założeniem jest wygenerowanie działań ukierunkowanych na poprawę stanu zdrowia.

W przypadku większości państw w skład systemu zdrowotnego wchodzą sektory:

• publiczny

• prywatny

• tradycyjny

• nieformalny

Funkcje systemu zdrowotnego:

• zapewnienie usług zdrowotnych

• generowanie nakładów

• finansowanie

• zarządzanie

Modele finansowania systemu zdrowotnego:

• Ubezpieczeniowy- oparty na ubezpieczeniu zdrowotnym obywateli – ubezpieczenia obowiązkowe.

• Narodowej służby zdrowia- oparty na podatkach ogólnych – państwo z podatków finansuje i organizuje opiekę zdrowotną

• Model oparty na prywatnych ubezpieczeniach- zindywidualizowane decyzje ubezpieczeniowe obywateli

Rozwój systemów opieki zdrowotnej

• System opieki zdrowotnej istnieje od kiedy człowiek świadomie starał się wpłyną na swój stan zdrowia

• Wraz z rozwojem nauk medycznych rosło znaczenie systemów opieki zdrowotnej w polityce wewnętrznej państwa.

• Kraje europejskie i pozaeuropejskie zaczęły budowac system ochrony zdrowia o cechach systemu Bismarcka, Beveridge’a czy Siemaszki

Klasyczne modele ochrony zdrowia:

Model Bismarcka

• Środki pochodzą ze składek obowiązkowych, związanych z zatrudnieniem.

• Prawo do świadczeń jest prawem podmiotowym, wynikającem z umowy ubezpieczeniowej

• Tworzone są kasy i zakłady ubezpieczeniowe, które swobodnie zawierają umowy z wytwórcami usług medycznych- lekarzami, szpitalami

• Ubezpieczony jest zobowiązany opłacac składkę- udzielenie mu świadczenia jest konieczne i niezależne od czyjejkolwiek decyzji

Model Beveridge’a

• podstawą jest stabilne finansowanie z podatków ogólnych zasilających budżet państwa

• zagwarantowanie bezpieczeństwa socjalnego wszystkim obywatelom, przez odwołanie się do pojęcia zaspokojenia elementarnych potrzeb.

• Prawo do świadczeń zdrowotnych uznane za uniwersalne uprawnienie wszystkich obywateli.

• Podmiotem odpowiedzialnym za realizacje uniwersalnego dostępu jest państwo i państwowa służba zdrowia.

• Jedynym kryterium stosowanym przy udzielaniu świadczeń jest potrzeba zdrowotna

Model rezydualny:

-Zasada odpowiedzialności indywidualnej

pozostawianie jednostce swobody ponoszenia ryzyka

-odróżnianie obszaru zdrowia publicznego od zdrowia indywidualnego

Sektor publiczny obejmuje ochrone : osoby bardzo biedne, starsze, matki i dzieci znajdujące się w zlej sytuacji

-rządowa kontrola nad wydatkami i rozmieszczeniem sposobów jej minimalizowania

-przyjmuje się ,ze kazda postac wkładu w działania opieki zdrowotnej ( praca, kapitał )powinna przynieść inwestorowi korzyści zgodnie z zasadami gry …

Modele oparte na zasadzie Bismarca : Austria, Niemcy, Szwajcaria, Francja, Benelux

Modele oprate na na modelu Beveridge :W.Brytania, Dania, Irlandia ( i coraz bardziej zbliż. Się do tego modelu : kraje skandynawskie, Islandia, Norwegia, Szwecja , Finlandia )

Modele bedace w trakcie transformacji ,które odeszly już od modeli ubezpieczeniowych i systematycznie zmierzaja w kierunku pelnych modeli budżetowych ( Włochy, Grecja, Hiszpania, Portugalia )

Przyczyny transformacji Ochrony Zdrowia :

- zmiana modelu najczęściej bywa umotywowana politycznie

- w krajach, które przeszly z gospodarki z centralnie sterowanej do gospodarki wolnorynkowej , uznawano,że pozostanie przy ,,starym” modelu budżetowym opieki zdrowotnej jest konserwowaniem konklawy ,,starego reżymu”

-z przejściem na model ubezpieczeniowy łączono nadzieje na lepsze zarobki , lepszą organizacje itp.

Np. w procesie zjednoczenia Niemiec uzgodniono,że obszar b.NRD ( z budzetowym modelem opieki zdrowotnej zostanie automatycznie objety systemem ubezpieczen zdrowotnych obowiązujących w RFN

Cele systemow ochrony zdrowia :

-poprawa stanów zdrowia i promowanie społecznego dobrostanu

-zapewnienie powszechności i równości w dostępie do opieki zdrowotnej

-zapewnienie marko i mikroekonomicznej efektywności wykorzystywania zasobow

-dbalosc o skuteczność kliniczna dostarczonej opieki

-poprawa jakości opieki zdrowotnej i satysfakcji pacjentow

-zapewnienie długookresowego

-zapewnienie długookresowej stabilności finansowej systemu

-wydatki publiczne stanowią około 68% ogółu wydatków na zdrowie

Model amerykanski- HMO Health Maintance Organization

-są obecnie jednym spośród krajów wysoko rozwiniętych, w którym nie ma obowiązkowych ubezpieczeń zdrowotnych, a zabezpieczenie opieki zdrowotnej dla zdecydowanej większości obywateli jest oparte na dobrowolnych ubezpieczeniach prywatnych.

- cecha tego modelu jest nabywanie przez obywateli w prywatnych instytucjach ubezpieczenia zdrowotnego, uprawnień do określonych usług zdrowotnych świadczonych gł. Przez prywatne placówki lecznicze lub konsorcja ubezpieczeniowo-lecznicze

- USA wydaje 17 % PKB na zdrowie 300 mln populacji

- w USA ok. 84 % obywateli posiada ubezpieczenie zdrowotne

-około 47 mln osób trwale nie posiadających żadnych ubezpieczeń zdrowotnych oraz drugie tyle mieszkańców nie posiada ubezpieczeń okresowo

-publiczne federalne ubezpieczenie dla emerytów ( Medicare)

-stanowe publiczne ubezpieczenia zdrowotne dla osób ubogich (Medicaid)

- stanowy system ubezpieczeń zdrowotnych dla dzieci ubogich (SCHIP)

Medicare- zapewnia ubezpieczenie zdrowotne obywatelom powyżej 65 roku zycia oraz cierpiącym na niektóre ch. Przewlekłe. Pacjenci objęci tym programem często wykupują sobie prywatne polisy dodatkowego ubezpieczenia zdrowotnego, w celu zapewnienia usług nie pokrywanych przez Medicare.

Na rynku usług dominuja prywatne firmy świadczące usługi zdrowotne.

Podstawe piramidy stanowią placówki sektora prywatnego : szpitale kliniczne prywatnych uniwersytetów medycznych, szpitale fundacyjne, szpitale kongregacji religijnych i gmin wyznaniowych, prywatne szpitalnictwo sieciowe, itp.

Specyfika amerykańska jest szpital otwarty (open hospital), w który lekarz pierwszego kontaktu lub specjalista może położyc i prowadzic swojego pacjenta.

Słabości systemu.

Jedna z konsekwencji amerykańskiego modelu opieki zdrowotnej jest duża ilość nagłych wypadków , które są najkosztowniejszą formą opieki .

Nieubezpieczeni Amerykanie rzadziej przechodzą regularne badania i nie stosują profilaktyki. Amerykanie maja niższa oczekiwaną długość życia niż inne kraje rozwinięte, a śmiertelność wśród noworodków jest wyższa niż srednia w Unii Europejskiej.

W amerykańskim systemie ochrony zdrowia działa ponad tysiac firm ubezpieczeniowych. W związku z tym koszty jego administracyjnego funkcjonowania są ogromne.

Odpowiedz na pytanie czy powinno się wprowadzic w Stanach Zjednoczonych powszechny system ochrony zdrowia jest przedmiotem goracej i odwiecznej debaty politycznej.

MODEL KANADYJSKI:

Model kontrastwy dla ochrony zdrowia w USA

-konstytucyjne prawo obywateli do opieki zdrowotnej

-system finansowy w głównej mierze przez system podatkowy- podatku od dochodów osobistych i przedsiębiorstw

Głowne zasady systemu – model Kanadyjski :

Publiczne zarządzanie : program ubezpieczenia zdrowotnego musi :

-działać na zasadzie Non-profit

-Być administrowany i zarządzany przez publiczną władze

-poddawać się kontroli w zakresie rachunkowości i transakcji finansowych

Slajd 8

Kompletność – program ubezpieczenia zdrowotnego musi :

- zapewnić wszystkie z medycznego punktu widzenia usługi świadczone przez szpitale i lekarzy

-zapewnić niezbędne i dentystyczne usługi chirurgii dentystycznej

-usługi szpitalne obejmują : opiekę , leki, materiały, testy diagnostyczne, szeroki zakres usług ambulatoryjnych

Powszechność_-

-program powinien obejmować cala populacje ubezpieczonych w danej prowincji

-świadczenie usług powinno odbywać się u wszystkich ubezpieczonych na tych zasadach

Dostępność:

-zapewnianie na tych samych warunkach i zasadach dostępność do szpitali i lekarzy bez ograniczeń

- brak dodatkowych opłat

- wykluczenie dyskryminacji ze wzgelu na dochody, wiek , stan zdrowia

Nieograniczoność terytorialna

-gwarancja opieki i jej finansowanie

( w każdej prowincji niezależnie od zmiany )

-za granica kazda prowincja może okreslic limity dotyczące finansowania

Model Kanadyjski opiera się głownie na lekarzach pierwszego kontaktu (51 % czynnych zawodowo lekarzy w Kanadzie )

Lekarze pierwszego kontaktu reguluja dostep do większości specjalistow, szpitali, testow diagnostycznych

Ponad 95 % szpitali Kanadyjskich funkcjonuje jako niepaństwowe jednostki non-profit

Finansowanie leków nie jest objęte ustawą z wyj. Leków z podczas opieki instytucjonalnej

Rząd federalny opłaca leki dla niektórych specyficznych grup np.weterani czy mieszkający w rezerwatach

Wiekszość Kanadyjczyków ( 88% ) korzysta z jakiejs formy finansowania kosztów leków np. w ramach prywatnych ubezpieczeń ( 62 % ), w ramach programow prowincji ( 19 % )

INSTYTUCJE DZIAŁAJĄCE NA RZECZ ZDROWIA

Agencja Wykonawcza ds. Zdrowia i Konsumentów

• Wspieranie wdrażania programu działań wspólnotowych w dziedzinie zdrowia publicznego

• Realizacja unijnego programu działań w dziedzinie zdrowia, programu działań w zakresie ochrony konsumentów i inicjatywy pod hasłem „Lepsze szkolenia na rzecz bezpiecznej żywności”

Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomani(EMCDDA)

• główny ośrodek informacyjny w zakresie problemów w UE.

• Zadaniem Centrum jest gromadzenie, analiza i upowszechniania obiektywnych, rzetelnych i porównywalnych informacji na temat narkotyków i narkomani

• dostarczanie swoim odbiorcom wiarygodnego i udokumentowanego obrazu zjawiska narkomani na poziomi europjeksim

Europejska Agencja ds. Oceny Produktów Leczniczych (EMEA)

• Jej głównym zadaniem jest ochrona i promieniowanie zdrowia ludzi i zwierząt i poprzez ocenę produktów leczniczych (w tym leków) stosowanych u ludzi i do celów weterynaryjnych oraz nadzór nad nimi.

Europejski Urząd ds.. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA)

• udziela niezależnych porad naukowych odnośnie wszystkich spraw mających bezpośredni związek z bezpieczeństwem żywności, łącznie z ochroną zdrowia i warunkami życia zwierząt i roślin.

• EFSA udziela również porad w zakresie żywienia ludności, w powiązaniu z prawodawstwem wspólnoty

Europejska Agencja Środowiska (EEA)

• Zajmuje się dostarczaniem wiarygodnych i obiektywnych informacji w zakresie ochrony środowiska

• Jest głównym źródłem informacji dla podmiotów związanym z opracowywaniem, przyjmowaniem, wdrażaniem i ocenianiem polityki w zakresie ochrony środowiska oraz dla opinii publicznej

• Działalność agencji ma na celu pomoc Unii Europejskiej oraz państwom członkowskim w podejmowaniu świadomym decyzji mających na celu polepszenie stanu środowiska, uwzględnianie zagadnień ochrony środowiska w polityce gospodarczej oraz dążenie do zrównoważonego rozwoju.

Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia Pracy (EU-OSHA)

• zajmuje się stałą poprawą bezpieczeństwa i zdrowia w miejscu pracy, co stanowi kluczowy cel europejskiej polityki społecznej i zatrudnienia

Europejskie Centrm ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób

• Jego zadaniem jest zwiększenie ochrony przed chorobami zakaźnymi. np. grypą, SARS oraz HIV/AIDS

Typologia modeli ochrony zdrowia

Model Beveridge’a, Model Bismarcka, Model Siemaszki Modele ochrony zdrowia w europie

Model rezydualny Model funkcjonujący głównie w USA

Model Bismarcka: tzw model ubezpieczeniowy, (Niemcy, Holandia, Austria, Francja, Szwajcaria)

Model Siemaszki: tzw. Socjalistyczna służba zdrowia, (Państwa Europy Środkowej i Wschodniej)

Model Beveridge’a: tzw. Model narodowej służby zdrowia (Wielka Brytania, Włochy, Hiszpania, Dania, Grecja, Polska

SYSTEM OCHRONY ZDROWIA WIELKIEJ BRYTANII

• Administracja brytyjskiego systemu zdrowotnego zorganizowania jest na trzech poziomach : narodowym, regionalnym i lokalnym

• Dominującym jest publiczny sektor szpitalny

• Szpitale swobodnie dysponują środkami których wielkość zależy od liczby sprzedanych świadczeń

• Wydatki na ochronę zdrowia stanowią około 7% dochodu narodowego brutto (PKB)

• W przeliczeniu na osobę wydatki zdrowotne wynoszą około 1100 euro rocznie

• Służba zdrowia finansowana jest z podatków centralnych

• Globalną kwotę rozdziela się na okręgowe władze zdrowia , te zaś – dla władz z dystryktach

• Władze centralne odpowiadają za planowanie, organizację i finansowanie opieki zdrowotnej na poziomie całego państwa

• Podstawową zasadą brytyjskiego systemu zdrowotnego jest zasada powszechnej dostępności do pełnego zakresu medycznie uzasadnionych świadczeń bez związku z sytuacją finansową i społeczną pacjenta

• Regionalne i okręgowe władze zapewniają opiekę medyczną, stomatologiczną i pomoc doraźną w obrębie swych granic terytorialnych

-------------------------------------------------------------

Od 1773 niech ktos przepisze…

1858-1864

Czynniki ryzyka w chorobie nowotworowej:

• Palenie tytoniu 30%

• Dieta 30%

• Zakażenia 5%

• Czynniki zawodowe 5%

• Zachowania seksualne i dzietność 4%

• Alkohol 3%

• Zakażenie środowiska 2 %

Czynniki ryzyka nowotworów piersi:

• Późne macierzyństwo

• Skrócenie karmienia piersią

• Stosowanie wieloletniej antykoncepcji u kobiet posiadających mutacje w genach brca-1 i brca-2

• HTZ bez monitorowania mammografią i usg narządów rodnych

• Przewlekłe infekcje wirusowe i bakteryjne

Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych, 2006-2015

• Zahamowanie wzrostu zachorowań na nowotwory

• Osiągnięcie średnich europejskich wskaźników w zakresie wczesnego wykrywania nowotworów

• Osiągnięcie średnich europejskich w zakresie leczenia

• Stworzenie warunków do wykorzystania wiedzy o mechanizmach rozrostów i przyczynach

• Utworzenie systemu ciągłego monitorowania skuteczności zwalczania nowotworów w skali kraju i regionów

Moduły programu:

• Profilaktyka raka szyjki macicy

• Profilaktyka raka piersi

• Przesiewy w kierunku raka j. grubego

• Program opieki nad osobami z nowotworami rodzinnymi

• Wdrożenie programu kontorli jakości w diagnostyce ostrej białaczki u dzieci

• Rozwój paliatywu w onkologii

• Utworzenie systemu radioterapii onkologicznej w Polsce

Narodowy program zdrowia:

Oczekiwane efekty:

• Zwiększenie wykrywalności chorób we wczesnym stadium

• Upowszechnienie poradnictwa genetycznego w oparciu o ebm

• Rozwój nowoczesnego leczenia w pierwszym stadium

Zadania:

• Zwiększenie efektywności wczesnego diagnozowania poprzez populacyjne badania przesiewowe

• Wdrożenie działania w celu obniżenia lęku przed rakiem za pomocą profesjonalnego kreowania zmian świadomościowych (buahahaha)

• Uzupełnianie aparatury w jednostkach onkologicznych

Koniec:P

(chyba ze ktos jeszcze cos przepisze albo wrzuci.

Notatki od dr G.

Należy rozróżnić trzy pojęcia, trzy kategorie:

• ZDROWIE - jako dający się określić stan;

• ZDROWIE ZBIOROWOŚCI – jako kategorię abstrakcyjną

• ZDROWIE PUBLICZNE – jako wiedzę i działanie

ZDROWIE JEST STANEM CAŁKOWICIE DOBREGO POCZUCIA FIZYCZNEGO, PSYCHICZNEGO I SOCJALNEGO, A NIE TYLKO BRAKIEM CHOROBY CZY NIESPRAWNOŚCi

(Podobnie rzecz ujmują inne pozytywne definicje zdrowia. Np. definicja sformułowana przez Rene Dubios:

Zdrowie to nie tylko brak choroby, lecz zespół cech pozytywnych pozwalających człowiekowi na wykorzystanie wszelkich możliwości twórczych oraz osiągnięcie siły i szczęścia.

Albo przez Marcina Kasprzaka:

Zdrowie: proces dynamiczny, nie tylko brak choroby czy niedomagania, lecz także dobre samopoczucie oraz taki stopień przystosowania się biologicznego i społecznego do środowiska, jaki jest osiągalny dla danej jednostki w najkorzystniejszych warunkach.)
Radykalny zwrot, jaki dokonał się w sposobie myślenia o zdrowiu, doprowadził do powstania ekonomiczno-społecznego modelu zdrowia. Wg modelu, zdrowie rozumiane w kategoriach pozytywnych, to pełnia możliwości zarówno w fizycznym jak i społecznym wymiarze jego funkcjonowania. W modelu podkreśla się wieloczynnikowe uwarunkowania zdrowia oraz fakt, że tylko poprzez oddziaływania na wszystkie czynniki warunkujące zdrowie człowieka można stworzyć mu szansę osiągnięcia potencjału, jakim dysponuje w zakresie swych fizycznych, psychicznych i społecznych możliwości, a tym samym skutecznie zapobiegać chorobom.

Jak rozległe i skomplikowane są uwarunkowania zdrowia człowieka pokazuje model ludzkiego ekosystemu. Z modelu tego wynika, że potencjał jakim dysponuje człowiek w zakresie sprawności fizycznej i psychicznej zależy od:

• właściwości biosfery,

• środowiska przyrodniczego,

• środowiska stworzonego przez ludzi,

• od środowiska społeczno-ekonomicznego,

• od cech biologicznych człowieka,

• od kultury i cech społeczności, w której żyje człowiek,

• obowiązującego stylu życia,

• systemu lecznictwa,

• miejsca pracy,

rodziny i otrzymywanego wsparcia z jej strony

• oraz osobistego zachowania każdej jednostki.

Zdrowie nie jest celem samym w sobie, a jedynie środkiem dla satysfakcjonującego życia. Zdrowie jest wartością, dzięki której człowiek może realizować swoje aspiracje, zasobem, gwarantującym rozwój społeczny i ekonomiczny, środkiem do osiągnięcia lepszej jakości życia

ZDROWIE ZBIOROWOŚCI

Zdrowie zbiorowości jest pojęcie (kategorią ) abstrakcyjnym. Nie jest ono z pewnością prostą sumą stanów zdrowia jednostek tworzących daną społeczność. Tak jak społeczność, zbiorowość ludzka, wspólnota, nie jest prostą sumą składających się nań jednostek.

Pojęcie to wymyka się próbom jednoznacznego zdefiniowania. Można je określić jedynie poprzez ocenę sytuacji zdrowotnej danej zbiorowości ludzkiej

Można w przybliżeniu stwierdzić, że o zdrowiu danej zbiorowości ludzkiej świadczy jej sytuacja zdrowotna oceniania głównie poprzez zastosowanie tzw. negatywnych mierników zdrowia ludności.

Do podstawowych mierników należy:

ZAPADALNOŚĆ: liczba nowych zachorowań na daną chorobę, w stosunku do liczby ludności narażonej na zachorowanie, w określonym przedziale czasu.

CHOROBOWOŚĆ: liczba chorych na daną chorobę, w stosunku do liczby ludności narażonej na tę chorobę, w określonym przedziale czasu.

UMIERALNOŚĆ: liczba zgonów (wszystkich, niezależnie od przyczyny = umieralność ogólna; na daną chorobę = umieralność szczegółowa; w określonych grupach wiekowych, np. umieralność niemowląt) w stosunku do liczby ludności narażonej na zgon, w określonym przedziale czasu.

ŚMIERTELNOŚĆ: liczba zgonów w stosunku do liczby chorych na daną chorobę (odsetek zgonów spośród chorych na daną chorobę).

Szczegółowa analiza tych zjawisk, wsparta wynikami pomiaru wskaźników demograficznych (urodzenia, średnie trwanie życia, rozrodczość, proporcje mężczyzn i kobiet itp.), z uwzględnieniem różnych grup i kategorii społecznych, wydzielonych według kryteriów wieku, płci, zawodu, wykształcenia, miejsca zamieszkania (miasto, wieś), zatrudnienia itd. przybliża ogólną sytuację zdrowotną i stan zdrowia zbiorowości.

W tym sensie można mówić o zdrowiu narodu, zdrowiu wspólnoty (community health), zdrowiu dzieci, młodzieży, kobiet, ludzi w wieku podeszłym itp.

Negatywne mierniki pozwalają jedynie ocenić, czy sytuacja zdrowotna społeczności kształtuje się niepomyślnie czy nie. W dłuższej perspektywie umożliwiają także ocenę zmian sytuacji zdrowotnej (pogorszenie, poprawa). Pozwalają na ogólną charakterystykę niektórych zjawisk i w pewnym stopniu przybliżają obraz zdrowia zbiorowości.

Ostatnio podjęto (WHO, Narodowy Instytut Zdrowia USA) próby wypracowania mierników pozytywnych, odzwierciedlających stan zdrowia zbiorowości przy uwzględnieniu jakości życia (quality of life).

Zdrowie jednostki i zbiorowości pozostają we wzajemnych relacjach i są determinowane przez bardzo wiele czynników najrozmaitszej natury.

Koncepcja „pól zdrowia” Lalonda pozwala na przyporządkowanie każdego czynnika, któremu można przypisać wpływ na stan zdrowia, jednej z czterech kategorii:

• czynnikom genetycznym,

• czynnikom środowiskowym,

• zachowaniom jednostkowym,

• służbie zdrowia.

Bank Światowy wysuwa koncepcję zdrowia jako funkcji dwóch głównie czynników :

• stanu zamożności i

• wykształcenia.

Wzrost bogactwa i wzrost wykształcenia to, według tej koncepcji, najpewniejsze metody poprawy stanu zdrowia.

Według teoretyków francuskich, czynniki kształtujące stan zdrowia jednostki i populacji można przyporządkować do następujących grup :

• czynniki środowiska naturalnego;

• czynniki demograficzne;

• czynniki społeczno-ekonomiczne;

• czynniki psychologiczno-kulturowe;

• czynniki polityczno-administracyjne;

• czynniki związane z organizacją i funkcjonowaniem systemu opieki zdrowotnej

Przytoczone koncepcje i wiele innych, powinny być oceniane według kryterium przydatności do praktycznego działania i rozumienia problemów zdrowia publicznego.

Mówiąc o zdrowiu, o jego definicji i uwarunkowaniach, nie sposób więc pominąć szczególnej kategorii jaką jest

ZDROWIE PUBLICZNE.

Pojęcie ZDROWIA PUBLICZNEGO i zakres działania.

Definicję tej dyscypliny wiedzy zaproponował w roku 1920 C. E. A. Winslow. Definicja ta, w swojej pierwotnej wersji brzmiała następująco:

„Zdrowie publiczne to nauka i sztuka zapobiegania chorobom, przedłużania życia i promocji zdrowia fizycznego poprzez wysiłek społeczności, higienę środowiska, kontrolę zakażeń, nauczanie zasad higieny indywidualnej, organizację służb medycznych i pielęgniarskich ukierunkowaną na zapobieganie chorobom i wczesne ustalanie diagnozy, rozwój mechanizmów społecznych zapewniających każdemu indywidualnie i społeczności, warunki życia pozwalające na utrzymanie zdrowia”

„Zdrowie publiczne to nauka i sztuka zapobiegania chorobom, przedłużania życia, promowania zdrowia, poprzez zorganizowane wysiłki społeczne".

„Zdrowie publiczne jest to troska o zachowanie i umacnianie zdrowia w wymiarze makrospołecznym, lokalnym i środowiskowym, polegająca na

• naukowym rozpoznawaniu stanu zdrowia i potrzeb zdrowotnych zbiorowości,

• inicjowaniu i organizowaniu skoordynowanych wysiłków instytucji rządowych, samorządowych i pozarządowych w celu osiągania pożądanych standardów zdrowia.

Cel ten uzyskuje się poprzez:

• kontrolę czynników ekologicznych,

• tworzenie sprzyjających zdrowiu warunków społeczno-ekonomicznych,

• zapobieganie zakaźnym i niezakaźnym chorobom społecznym,

• powszechny i równy dostęp do opieki medycznej,

• a przede wszystkim w wyniku kształtowania nawyków zdrowego stylu życia w ramach edukacji przedszkolnej i szkolnej

• oraz realizacji programów promocji zdrowia w środowisku ludzi dorosłych"

W słowniku epidemiologii, wydanym przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Epidemiologów (IEA) zdrowie publiczne definiuje się jako zorganizowany wysiłek społeczeństwa na rzecz ochrony, promowania i przywracania ludziom zdrowia, a wszelkie programy, świadczenia i instytucje zajmujące się tą problematyką są ukierunkowane na zapobieganie chorobom i potrzeby zdrowotne populacji jako całości.

Inaczej mówiąc, zdrowie publiczne zajmuje się zdrowiem na poziomie populacji,

• zapobieganiem chorobom,

• przedłużaniem życia,

• promowaniem zdrowia i aktywności fizycznej

poprzez

• zorganizowane wysiłki na rzecz higieny środowiska,

• kontrolę chorób zakaźnych,

• oświatę dotyczącą zasad higieny osobistej,

• tworzenie i funkcjonowanie służb medycznych i opiekuńczych w celu wczesnego diagnozowania i zapobiegania chorobom,

• rozwijanie takich społecznych mechanizmów, które zapewnią każdemu standard życia umożliwiający zachowanie i umacnianie zdrowia.

(W latach 70-tych XX wieki Światowa Organizacja Zdrowia w definicji zdrowia publicznego umieściła również administrowanie i zarządzanie opieką zdrowotną. Było to rozszerzenie, o którym wcześniej zapomniano, a jego rola jest bardzo ważna. Właściwe zarządzanie jednostkami opieki zdrowotnej pozwala na spełnienie wszystkich wspomnianych wyżej celów zdrowia publicznego, czyli zapobieganie chorobom, leczenie ich oraz edukacja zdrowotna. Cele te może przecież w pewnych stopniu spełniać każdy szpital lub przychodnia.)

Wielość istniejących definicji zdrowia publicznego wprowadza pewną dezorientację i oczekiwania na sformułowanie nowej, obowiązującej wszystkich definicji. Ale nie ma takiej potrzeby. Definicje zdrowia publicznego różnią się w sformułowaniach i w szczegółach, ale nie różnią się zasadniczo co do treści i zakresu.

Mówiąc najprościej, ZDROWIE PUBLICZNE jest instytucją społeczną i oznacza po prostu zdrowie ludności.

W pojęciu tym zawarty jest element ogólnej odpowiedzialności społeczeństwa za zwalczanie chorób i za nadzór nad utrzymaniem zdrowia.

W codziennym użyciu, termin ten oznacza, że podmiotem i przedmiotem tej działalności jest ludność ogółem, czyli suma jednostek żyjących razem.

LUDNOŚĆ nie jest jednak prostą suma składających się na nią jednostek. Jest to bowiem zbiorowość żyjących na określonym obszarze ludzi, pomiędzy którymi zachodzą wzajemne relacje, wywierające wyraźny wpływ na stan i zachowanie się poszczególnych jednostek.

W rzeczywistości wszelkie świadczenia dla ludności są zwykle administrowane przez społeczeństwo, lub ściślej, przez wybranych lub dobranych jego przedstawicieli.

Podstawowym narzędziem zdrowia publicznego pozostaje nadal epidemiologia – jest ona głównym narzędziem pomiaru sytuacji zdrowotnej, potrzeb zdrowotnych, uczestniczy więc w formułowaniu priorytetów zdrowotnych, pozwala wreszcie oceniać skuteczność podejmowanych działań.

Dla celów praktycznych identyfikuje się podstawowe funkcje zdrowia publicznego. Wyróżnić je należy w dwóch grupach:

Działania na rzecz ogółu ludności

1. Monitorowanie stanu zdrowia populacji; walka z chorobami o znaczeniu społecznym, wypadkami i urazami;

2. Identyfikacja i zwalczanie zagrożeń zdrowotnych w środowisku, miejscu zamieszkania, pracy, w żywności i wodzie;

3. Nadzór epidemiologiczny, kontrola laboratoryjna chorób zakaźnych - w tym zawleczonych z zagranicy - oraz zagrożeń środowiskowych;

4. Promocja zdrowia, organizacja aktywnego współuczestnictwa społeczeństwa w działaniach na rzecz zdrowia, determinanty zdrowia i choroby;

5. Zarządzanie opieką zdrowotną, ekonomika zdrowia, systemy organizacji i finansowania ochrony zdrowia;

6. Ocena jakości świadczeń zdrowotnych, zagadnienia prawne w medycynie, bioetyka, orzecznictwo lekarskie.

Działania na rzecz indywidualnych osób

1. Profilaktyka indywidualna, organizacja służb zapobiegawczych, np. szczepienia ochronne, profilaktyka zakażeń szerzących się drogą kontaktów seksualnych, planowanie rodziny;

2. Profilaktyka i leczenie chorób o znaczeniu społecznym: choroby zakaźne w tym AIDS, gruźlica, choroby psychiczne, uzależnienia, wybrane choroby cywilizacyjne (np. cukrzyca);

3. Organizacja czynnego poradnictwa dla grup wysokiego ryzyka zachorowania;

4. Podstawowa opieka zdrowotna, pomoc medyczna dla bezdomnych i innych osób pozbawionych dostępu do świadczeń zdrowotnych;

5. Organizacja opieki zdrowotnej finansowanej przez instytucje pozarządowe.

Wymieniona lista obejmuje te funkcje i zadania zdrowia publicznego, których finansowanie spoczywać musi na państwie, bez względu na skalę wprowadzonych do systemu

ochrony zdrowia mechanizmów rynkowych regulujących sposób finansowania świadczeń medycznych. Poza państwem brak bowiem nabywców indywidualnych czy instytucjonalnych, funkcjonujących w oparciu o mechanizmy rynkowe, mogących akceptować ponoszenie nawet części kosztów tej grupy działań.

W większości krajów odpowiedzialność za realizację podstawowych funkcji zdrowia publicznego - w szczególności

tych, które dotyczą ogółu ludności - spoczywa na powołanych przez państwo i finansowanych z budżetów centralnych narodowych instytutach zdrowia publicznego i innych wyspecjalizowanych agendach rządowych.

Część podstawowych funkcji zdrowia publicznego, które dotyczą indywidualnych osób, choć pozostaje w gestii odpowiedzialności państwa, realizowana jest z reguły przez terenową administrację państwową oraz samorządy lokalne.

Zapewnienie kompleksowej opieki medycznej, w pełni dostępnej i ukierunkowanej również na zapobieganie chorobom, bardzo wzmacnia poczucie bezpieczeństwa zdrowotnego, lecz nie jest w stanie zastąpić bazy tego bezpieczeństwa, którą stanowią działania na rzecz zdrowia ogółu ludności.

Zakres działania zdrowia publicznego nie ogranicza się obecnie wyłącznie do zapobiegania chorobom, lecz coraz wyraźniej obejmuje problematykę opieki zdrowotnej.

Medycyna zapobiegawcza i zdrowie publiczne stanowią integralną część medycyny praktycznej, tj. usług medycznych świadczonych indywidualnym pacjentom przez lekarzy praktyków.

Każdy lekarz, zwłaszcza zatrudniony w publicznej opiece zdrowotnej, jest odpowiedzialny za realizację określonych zadań w zakresie zdrowia publicznego. Musi wobec tego, dysponować wystarczającym zasobem wiedzy z tej dziedziny zapewniającej:

• nastawienie na zbiorową, społeczną odpowiedzialność za zdrowie i rolę państwa w ochronie i promocji zdrowia społeczeństwa,

• ukierunkowanie na korzyści dla całej populacji,

• nacisk na działania zapobiegawcze (przede wszystkim jako prewencja pierwotna),

• docenianiu wagi edukacyjnych i socjoekonomicznych determinant zdrowia, czynników ryzyka zdrowotnego i chorób

POLITYKA ZDROWOTNA

Sposoby realizacji zadań zdrowia publicznego przez państwo i samorządy oraz działania władz państwowych i samorządowych i innych instytucji w tym zakresie, nazywa się polityką zdrowotną. Jednym z najważniejszych elementów polityki zdrowotnej jest tworzenie priorytetowych programów zdrowia publicznego.

Polityka zdrowotna to współcześnie jedna z najważniejszych form aktywności publicznej, tak ze względu na znaczenie, jakie ludzie przypisują zdrowiu, i nadziei wiązanej z możliwościami jego ochrony, jak i z uwagi na wysokość wydatków ponoszonych na opiekę zdrowotną.

Nie powinno dziwić, że sprawa dla ludzi tak ważna jest żywo dyskutowana, stając się bardzo często przedmiotem naukowych i politycznych kontrowersji, znajdujących swój wyraz także w różnych sposobach definiowania czym jest czy powinna być polityka zdrowotna.

Inne definicje:

1. Polityka zdrowotna kraju lub społeczności to przyjmowana strategia, służąca kontrolowaniu i optymalizowaniu wykorzystywania przez nie wiedzy medycznej i dostępnych zasobów (Pellegrino)

2. Polityka zdrowotna opiera się na wyborze problemów priorytetowych dla danej społeczności, na wyborze celów, wyborze grup objętych działaniem i wyborze interwencji jaka ma być podjęta” (Jardel)

Inne sformułowanie pochodzi ze słownika przygotowanego przez European Observatory on Health Systems and Policies. Stwierdza się, że:

Polityka zdrowotna to „formalne określenie lub określona procedura stosowana w instytucjach (szczególnie w rządzie) w których ustala się priorytety i parametry działania podejmowane w odpowiedzi na potrzeby zdrowotne, biorąc pod uwagę dostępne zasoby i różne polityczne naciski”. Ponadto stwierdza się, że polityka zdrowotna jest często realizowana poprzez akty prawne i inne metody normotwórcze, w których określa się reguły udzielania świadczeń zdrowotnych i realizowania programów zdrowotnych oraz korzystania z tych świadczeń i programów.

I wreszcie najbardziej bodaj zagmatwana definicja Cezarego Włodarczyka:

„Polityka zdrowotna jest dającym się wyodrębnić procesem intencjonalnie wywołanych zdarzeń odnoszących się do spraw zdrowia w skali ponadjednostkowej, w którym to procesie obecne są rozstrzygnięcia o charakterze władczym. Oznacza to, że treścią polityki zdrowotnej są decyzje albo działania jakiś podmiotów publicznych, wywołujących pewien stan rzeczy, którego skutki mogą być wiązane ze zdrowiem.”

1. 1977r. Światowe Zgromadzenie Zdrowia ogłosiło, że nadrzędnym celem polityki zdrowotnej realizowanej przez wszystkie rządy w nim reprezentowane powinno być

„dążenie do zapewnienia wszystkim obywatelom takiego stanu zdrowia, jaki umożliwi im sensowne i twórcze funkcjonowanie w społeczeństwie”

Rezolucja „Zdrowie dla wszystkich do roku 2000” - to najważniejsze pojęcie międzynarodowej polityki zdrowotnej na kolejne dziesięciolecia.

Punktem wyjścia dla wytyczenia polityki zdrowotnej i tworzenia programów zdrowia publicznego jest:

• Ocena sytuacji zdrowotnej ludności i ustalenie najważniejszych zagrożeń zdrowia ludności, w kolejności wg ich zakresu i siły oddziaływania, za pomocą epidemiologicznych badań opisowych (w formie sondaży epidemiologicznych, badań reprezentatywnych, badań długofalowych monitorowych), czyli rzeczywistych potrzeb zdrowotnych ludności.

• Oszacowanie potrzeb wynikających z chorób, niedomagań, wypadków i oczekiwania członków danej zbiorowości w tym zakresie, skierowywane pod adresem zakładów opieki zdrowotnej i fachowego personelu medycznego - czyli tzw. wyrażonych potrzeb zdrowotnych,

• Ustalenie, na tej podstawie, potrzeb ludności w zakresie opieki zdrowotnej i kierunków działań prewencyjnych.

• Bilans środków tworzących potencjał działania w zdrowiu publicznym (fundusze, kadry, baza logistyczna) i przyjęcie zasad alokacji tych środków (ile, na co).

Te cztery elementy stanowią podstawę określenia i uszeregowania priorytetów zdrowia publicznego (co jest najważniejsze i jakiej kolejności).

Do priorytetowych programów zdrowia publicznego w Polsce, zgodnie z przyjętymi założeniami polityki zdrowotnej, należą

m. i.

• Program szczepień ochronnych;

• Program zwalczania palenia tytoniu;

• Programy reagowania i ochrony ludności w sytuacji zawleczenia do kraju szczególnie niebezpiecznej choroby zakaźnej.

• Zapobieganie zakażeniom i zachorowaniom HIV/AIDS

Kompletny wykaz strategicznych celów zdrowotnych i priorytetów w zakresie zdrowia publicznego zawiera NARODOWY PROGRAM ZDROWIA NA LATA 2007 -2015:

Pandemia może się zacząć, jeśli jednocześnie zaistnieją 3 warunki:

• Pojawi się nowy podtyp wirusa grypy;

• Będzie zakażał ludzi wywołując poważną chorobę;

• Będzie łatwo i nieprzerwanie rozprzestrzeniał się wśród ludzi.

Komitet Doradczy ds. Szczepień w USA (Advisory Commitee on Immunisation Practices – ACIP) określił następujące grupy ze szczególnymi wskazaniami do szczepień przeciwko grypie:

+ OSOBY POWYŻEJ 50 ROKU ŻYCIA

+ DOROŚLI I DZIECI Z PRZEWLEKŁYMI ZABURZENIAMI W UKŁADZIE ODDECHOWYM LUB UKŁADZIE KRĄŻENIA, W TYM TAKŻE DZIECI Z ASTMĄ

+ PENSJONARIUSZE DOMÓW OPIEKI SPOŁECZNEJ LUB INSTYTUCJI DLA PRZEWLEKLE CHORYCH, NIEZALEŻNIE OD WIEKU

+ DOROŚLI I DZIECI BĘDĄCE W UPRZEDNIM ROKU POD NADZOREM SPECJALISTYCZNYM LUB HOSPITALIZOWANE W TYM OKRESIE Z POWODU PRZEWLEKŁYCH CHORÓB METABOLICZNYCH (Z CUKRZYCĄ WŁĄCZNIE), CHORÓB NEREK, HEMOGLOBINOPATII LUB IMMUNOSUPRESJI (Z POLEKOWĄ WŁĄCZNIE)

+ DZIECI I MŁODZIEŻ W WIEKU OD 6 MIESIĘCY DO 18 ROKU ŻYCIA LECZONE PRZEZ DŁUŻSZY CZAS ASPIRYNĄ I Z TEGO POWODU STANOWIĄCY GRUPĘ RYZYKA WYSTĘPOWANIA ZESPOŁU REYE'A PO GRYPIE.

+ KOBIETY KTÓRE ZNAJDĄ SIĘ W DRUGIM LUB TRZECIM TRYMESTRZE CIĄŻY PODCZAS NADCHODZĄCEGO SEZONU GRYPOWEGO

Oprócz wyżej wymienionych grup wysokiego ryzyka z powodu możliwości powikłań grypowych, Komitet Doradczy zaleca również szczepienia ochronne osób, które mogą zarazić wirusem grypy ludzi z tychże grup.

Są to w szczególności:

• lekarze, pielęgniarki oraz personel służb medycznych, zarówno w szpitalach, jak i w lecznictwie otwartym,

• pracownicy domów opieki społecznej i instytucji dla przewlekle chorych, którzy stykają się z mieszkańcami tych placówek,

• sprawujący opiekę domową nad osobami należącymi do grup wysokiego ryzyka (pielęgniarki, opiekunowie – ochotnicy),

• współmieszkańcy osób należących do grup wysokiego ryzyka.

Ponadto wymienia się grupy osób, które mogą odnieść szczególne korzyści ze szczepień (szczepienia ze względów epidemiologicznych. Są to:

• osoby zatrudnione na stanowiskach, na których absencja jest szczególnie niepożądana,

• osoby, które chcą zmniejszyć ryzyko zachorowania na grypę ze względu na obowiązki domowe lub zawodowe,

• uczniowie, studenci oraz osoby w zamkniętych społecznościach,

• osoby starsze lub należące do grup ryzyka, podróżujące do rejonów, w których występuje grypa,

• osoby zakażone HIV.

Poza tym szczepionkę można podawać każdemu, kto pragnie uchronić się przed zakażeniem grypą. Może ona być podawana również małym dzieciom powyżej 6 miesiąca życia.

Nie należy podawać szczepionki jedynie osobom uczulonym na białko jaja kurzego lub na inne składniki szczepionki (wyszczególnione przez producenta w ulotce załączonej do każdego opakowania szczepionki. Jednakże nawet osoby podające w wywiadzie uczulenie na składniki szczepionki, a należące jednocześnie do grupy wysokiego ryzyka powikłań grypowych, mogą skorzystać z dobrodziejstw szczepienia po odpowiednim odczuleniu.

Częstą przyczyną zaniechania szczepienia jest mylne przekonanie jakoby szczepionka przeciw grypie powodowała często powikłania poszczepienne, a nawet wywoływała zachorowanie na grypę.

W rzeczywistości, złe samopoczucie występujące u około jednej czwartej osób 8-24 godziny po szczepieniu, jak i przemijający, umiarkowanie nasilony odczyn miejscowy w postaci obrzęku, rumienia i bolesności w miejscu wstrzyknięcia, występujący u ok. 5%, a nawet krótkotrwałe

(1-2) dni objawy ogólne jak podwyższenie temperatury ciała, bóle mięśniowe czy złe samopoczucie – w żadnym wypadku nie mogą być traktowane jako powikłania poszczepienne. Ostatnio przeprowadzone w USA badania wykazały, że objawy te występowały z taką samą częstością w grupie osób, które otrzymały placebo w iniekcji.) Nierzadko zresztą objawy ogólne zwłaszcza, gdy towarzyszą im wyraźne symptomy nieżytu górnych dróg oddechowych, są następstwem przypadkowego zbiegu okoliczności tj. ujawnienia się infekcji nabytej na krótko przed szczepieniem i niesłusznie są przypisywane szczepionce.

Rzeczywiste powikłania poszczepienne, w nowoczesnej terminologii zwane niepożądanym odczynem poszczepiennym

(NOP, Adverse Event Following Immunisation – AEFI ), są niezwykle rzadkie i po szczepieniu przeciwko grypie związane prawie wyłącznie z nierozpoznanym uprzednio uczuleniem na składniki szczepionki stanowiącym przeciwwskazanie do szczepienia.

Pomijając sporadyczne przypadki wstrząsu anafilaktycznego w takich przypadkach, jedynym poważnym odczynem po szczepieniu przeciwgrypowym bywał tzw. Zespół Guillaina i Barre’go ( GBS ) w postaci polineuropatii pochodzenia alergicznego. W czasie Narodowego Programu Szczepień przeciwko grypie w 1976 roku, którym objęto 45 milionów ludzi, zespół ten występował raz na każde 100.000 osób zaszczepionych szczepionką zawierającą szczep wirusa pochodzący od świń.

Po zmianie szczepionki, od 1977 roku GBS obserwuje się z częstością 1 przypadku na ok. milion ludzi poddanych szczepieniu i ryzyko jego wystąpienia jest istotnie niższe od ryzyka przebycia ciężkiej grypy.

Najwłaściwszą porą dla dokonania szczepienia jest wczesna jesień. Powinno się szczepić każdego roku o tej porze przed spodziewaną epidemią grypy, nie wcześniej jednak, niż gdy na rynku farmaceutycznym pojawią się szczepionki o zmodyfikowanym składzie antygenowym, który jest corocznie aktualizowany przez Światową Organizację Zdrowia