12.03.2011 PC
Skutki niewykonania lub nienależytego wykonania (odpowiedzialność kontraktowa)
Odpowiedzialność kontraktowa- wyrasta na gruncie umowy która zrodziła miedzy stronami skutek cywilno prawny
Podstawy prawne odpowiedzialność kontraktowej
Podstawą prawną jest artykuł 471 KC
Wg tego przepisu dłużnik jest odpowiedzialny za szkodę która powstała w następstwie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania
Dłużnik może uwolnić się od odpowiedzialności jeżeli wykaże, że szkoda jest następstwem takiej okoliczności za która on nie odpowiada
W art. 471 KC zawarte jest domniemanie prawne odpowiedzialności dłużnika. Jest to domniemanie wzruszalne (presumpcio iuristantum). Może być obalone przeciwdowodem. Dłużnik nie może jednak ograniczyć się do wskazywania, że nie ponosi on winy. Musi wskazać konkretną przyczynę zaistniałej szkody. Na przykład magazynier który przyjął na siebie odpowiedzialności majątkową za niedobory w towarze, może obalić domniemanie swojej odpowiedzialności, przez wykazanie (udowodnienie), że szkodę wyrządził włamywacz, za którego dłużnik nie odpowiada.
471 zawiera dwojakość- Wprowadza domniemanie odpowiedzialności ( dłużnikowi trudno jest udowodnić że przywłaszczył majątek, a po drugiej stronie istnieje możliwość wzruszenia domniemana prawnego, ale przeprowadzić ścisły dowód jest bardzo trudne
Przy obalaniu domniemania sądy z reguły zadowalają się dowodem prima facia- tzn dowodem na pierwszy rzut oka
Przesłanki odpowiedzialności kontraktowej
Szkoda
Za szkodę uznaje się uszczerbek majątkowy powstały wbrew woli osoby poszkodowanej
O szkodzie mówimy tylko wtedy, gdy uszczerbek powstaje w majątku a nie w dobrach osobistych wierzyciela, jeżeli uszczerbek dotyczy dóbr osobistych mówi się nie o szkodzie lecz o krzywdzie
Konsekwencją szkody jest odszkodowanie dla poszkodowanego
Konsekwencją krzywdy jest zadośćuczynienie pieniężne za krzywdę
Szkodę oblicza się wg cen rynkowych, obowiązujących w dniu ustalani wysokości odszkodowania. Z ważnych powodów sąd może przyjąć inną datę określenia wysokości odszkodowania.
Szkoda składa się dwóch elementów:
Faktyczna strata (damnum energenc)- dla właściciela uszkodzonego pojazdu, będzie koszt naprawy tego pojazdu
Utracona korzyść związku z zaistniałym wydarzeniem- dla właściciela uszkodzonego pojazdy utraconą korzyścią będzie nieuzyskanie przez niego zarobku, w okresie naprawy samochodu (lump prumcessant)
Szkoda w stosunku do odszkodowania ma się tak jak 1:1
Odszkodowanie nie może być wyższe od szkody, natomiast może być niższe. Ulega mianowicie zmniejszeniu jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania szkody, a także wtedy gdy z tego zdarzenia które szkodę wywołało, poszkodowany odniósł jakąś korzyść majątkową Np. sprzedał wrak zniszczonego samochodu na złom za określoną cenę. Cena ta zmniejsza wysokość odszkodowania
Niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, to znaczy zdarzenie z którym ustawa wiąże odpowiedzialność dłużnika
Z niewykonaniem zobowiązania mamy do czynienia wtedy, gdy dłużnik niespełna świadczenia w ogóle, np. nie wydaje towaru, nie płaci ceny, nie wykonuje usługi, narusza obowiązek zaniechania
Z nienależytym wykonaniem mamy do czynienia wtedy, gdy dłużnik pełnia w prawdzie świadczenie, ale wadliwie z punktu widzenia jakości jego przedmiotu, lub miejsca albo terminu wykonania.
Związek przyczynowy między szkodą a niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązań
Kodeks cywilny stoi na gruncie tak zwanego adekwatnego związku przyczynowego
Z adekwatnym związkiem przyczynowym mamy do czynienia wtedy, gdy istnieje podstawa do przyjęcia, że szkoda jest normalnym następstwem zachowania się dłużnika
***Zaistnienie każdej z tych przesłanek jest warunkiem odpowiedzialności dłużnika za szkodę
Dłużnik nie odpowiada jeżeli brak jest którejkolwiek z tych przesłanek- muszą one wystąpić łącznie
Zasady odpowiedzialności kontraktowej
W prawie cywilnym wyróżnia się cztery zasady odpowiedzialności, to znaczy reguły wg których odpowiedzialność za szkodę przypisuje się tej a nie innej osobie
Zasady:
Zasada winy
Winę dzieli się na umyślną i nie umyślną
Umyślna-sprawca szkody chce wyrządzić szkodę, przejawia w tym kierunku wolę i szkodę wyrządza- dolus directus; z winą umyślną mamy do czynienia także wtedy, gdy sprawca nie dąży wprost do wyrządzenia szkody, ale liczy się z możliwością jej powstania i na to się godzi- dolus ewentualis( wina umyślna ewentualna)
Nieumyślna- polega na tym, że dłużnik nie dokłada należytej staranności przy wykonywaniu zobowiązania. Wyrazem winy nieumyślnej jest zazwyczaj niedbalstwo. Obowiązuje zasada, w myśl której dłużnik odpowiada za każdą postać winy (umyślnej i nieumyślnej), a zarazem nie odpowiada za szkody przez siebie niezawinione, powstałe na przykład w następstwie działania siły wyższej
Od tej zasady możliwe jest odstępstwo- strony umowy mogą mianowicie postanowić, że:
Dłużnik nie będzie odpowiadać, za szkody powstałe z winy nieumyślnej (ograniczenie odpowiedzialności dłużnika)
Dłużnik będzie odpowiadał także za szkody niezawinione- rozszerzenie odpowiedzialności do granicy ryzyka
Strony nie mogą w umowie postanowić że dłużnik nie będzie odpowiadał za szkody wyrządzone umyślnie (art. 473 KC)
Jeżeli strony rozszerzą odpowiedzialność dłużnika i obejmą nim także siłę wyższą, to oznaczać to będzie, że dłużnik odpowiada nie na zasadzie winy, lecz na zasadzie ryzyka)
Zasada ryzyka
Polega ona na tym, że dłużnik odpowiada za szkody powstałe bez jego winy (szkody przypadkowe)
Szkody te mogą być następstwem winy osoby podlegającej dłużnikowi (podwładnego), albo następstwem siły wyższej (powódź, huragan, rozruchy społeczne)
Zasada słuszności
Może być ona podstawą odpowiedzialności dłużnika tylko wtedy, gdy przepis prawa dopuszcza taką odpowiedzialność.
Wg obowiązującego stanu prawnego, ta zasada może wchodzić w rachubę, przy odpowiedzialności skarbu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego za szkody powstałe przy wykonywaniu władzy publicznej, mimo że nie zostały spełnione ustawowe warunki tej odpowiedzialności, a zasady współżycia społecznego przemawiają za przyznaniem odszkodowania
Zasada ta, może znaleźć zastosowanie także przy odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez zwierzę, chowane przez określoną osobę
Może także znaleźć zastosowanie w stosunku do osoby nieletniej, której nie można przypisać winy, a zasady współżycia przemawiają za tym by obciążyć ją skutkami jej działania
Zasada gwarancyjno- repartycyjna
Ma ona zastosowanie w przypadku gdy zakład ubezpieczeń odpowiada za szkody wyrządzone przez ubezpieczonego
*Przy odpowiedzialności kontraktowej wchodzić mogą w grę tylko 2 zasady- zasada winy i zasada ryzyka (art. 471, 472,473 KC)
**Wina zawsze uzasadnia odpowiedzialność natomiast ryzyko tylko wtedy, gdy strony tak postanowiły w umowie
Rozkład ciężaru dowodu
Polega na tym, że przepis prawa nakłada na dany podmiot obowiązek wykazania (udowodnienia), że twierdzenie o zaistnieniu danego faktu jest prawdziwe
Przepis może przewidywać, że skutki niewykazania, że twierdzenie jest prawdziwe obciążać będą tego na którym ciąży obowiązek udowodnienia faktu
Z punktu widzenia formalnego przepis może przewidywać, że ten kto nie udowodni danego faktu przegrywa proces
Ogólne reguły rozkładu ciężaru dowodu ustala art. 6 KC- wg tego przepisu fakt obowiązana jest udowodnić osoba która z faktu tego wywodzi skutki prawne
W świetle tego przepisu w przypadku odpowiedzialności kontraktowej, poszkodowany obowiązany będzie udowodnić, że zaistniały wszystkie trzy przesłanki odpowiedzialności dłużnika- szkoda, niewykonanie zobowiązania, nienależyte wykonanie i związek przyczynowy.
Jeżeli zaś dłużnik zechce uwolnić się od odpowiedzialności, będzie musiał udowodnić, że szkoda powstała na skutek takiej okoliczności, za którą on nie ponosi odpowiedzialności
W świetle art. 6 KC istnieje podstawa do przyjęcia, że udowodnieniu w postępowaniu sądowym podlegają tylko pozytywne twierdzenia o zaistnieniu danego faktu ( danego zdarzenia )
Natomiast nie podlegają udowodnieniu zaprzeczenia danemu faktowi