Maruchin -wykład II
Zasada prowadzenia postępowania w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych jest najszerszą zasadą co do swego zakresu , bowiem narusza którekolwiek z zasad postępowania , jak też jakiekolwiek działanie organu podatkowego niezgodne z prawem , będzie powodowało brak zaufania do organów podatkowych.
Z tej zasady wynika m.in. :
- zakres przerzucania na podatnika błędów lub uchybień popełnionych przez samego ustawodawcę polegających na niejasności przepisów.
- zakres obciążania podatnika błędami lub uchybieniami organu podatkowego w szczególności niewłaściwa interpretacja przepisów prawa ( jeżeli podatnik działa w dobrej wierze i w zaufaniu do treści otrzymanej decyzji )
- powinność interpretacji wszelkich wątpliwości dokonywanej przez organy podatkowe na korzyść strony
- brak zaufania obywateli do organów podatkowych może być następstwem naruszenia wartości wyrażonych w :
* przepisach prawa takich jaki : np., równe traktowanie stron , sprawiedliwość np. narusza tę zasadę sytuacja , w której w różnych regionach kraju organy podatkowe prezentują odnośnie tego samego stanu faktycznego skrajnie różne poglądy , gdy chodzi o określenie obowiązków podatkowych prowadzących działalność gospodarczą
* pozaprawnych regulacji postępowania , takich jak życzliwość i uprzejmość w traktowaniu obywateli , bezstronność , eliminowanie biurokratycznego podejścia , uczciwość , itp. np. organ podatkowy rozkładając należność podatku na raty - ustalił ich wysokość w kwotach niemożliwych do zapłacenia , co stwarza iluzję uwzględnienia wniosku podatnika.
Przykład.
Podatnik złożył wniosek do organu podatkowego o stwierdzenie nadpłaty w podatku od towarów i usług uzasadniając wniosek treścią wydanego przez Ministra pisma skierowanego do urzędów i izb skarbowych , opublikowanego w Monitorze Podatkowym. Naczelnik US odmówił podatnikowi stwierdzenia nadpłaty . Niezastosowanie przez organ podatkowy urzędowej wykładni prawa , dokonując przez MF podanej do publicznej wiadomości w formie komunikatu prasowego podważa zaufanie do organów podatkowych.
Zasada udzielania przez organ podatkowy informacji prawnej stronom ( art. 121 Organy podatkowe w postępowaniu podatkowym obowiązane są udzielać stronie na jej wniosek a także z urzędu informacji i wyjaśnień
- dotyczących jedynie prawa podatkowego( obowiązek nie obejmuje innych przepisów prawa , nawet , gdy dotyczą sprawy podatkowej , np. w przepisach prawa rodzinnego w sprawie odpowiedzialności rozwiedzionego małżonka podatnika za jego zaległość podatkową w podatku)
- pozostających w związku z przedmiotem toczącego się postępowania
- niezbędnych ( zezwalając organom podatkowym na ocenę tejże „ niezbędności” w konkretnej sprawie.
Obowiązek ten nie dotyczy udzielania informacji poza toczącym się postępowaniem podatkowym .Organy podatkowe nie mają obowiązku czuwania nad tym , aby strona postępowania nie poniosła szkody z powodu nieznajomości prawa , jak ma to miejsce w art. 9 kp
Nie zwalnia to jednakże organu podatkowego od udzielenia należnych i wyczerpujących informacji. Nie może on ograniczyć się jedynie do przytoczenia samych przepisów , lecz powinien udzielić wyjaśnień służących ich rozumieniu np. dotyczących sposobu ich wykładni.
Naruszenie tej zasady przejawia się w odmowie udzielenia informacji lub wyjaśnień lub w nienależycie udzielonej informacji przez udzielenie niejasnych, błędnych , niewyczerpujących.
Skutki prawne udzielenia nieprawidłowej informacji nie powinny obciążać podatnika , dlatego też, aby mógł się powołać na wadliwe działanie, powinien zadbać o to , aby organ podatkowy udzielił informacji w formie pisemnej.
Zasada prawdy obiektywnej (należytej)( art. 122 Op.) jest naczelną zasadą postępowania .
Polega na tym, że w toku postępowania organ podatkowy ma obowiązek podjęcia z urzędu wszelkich niezbędnych działań , które doprowadzą do dokładnego wyjaśnienia wszystkich okoliczności faktycznych rozpoznanej sprawy podatkowej , aby w ten sposób odtworzyć jej rzeczywisty obraz i uzyskać podstawę do trafnego zastosowania przepisów i załatwienia spraw.
Zasada ta ma ścisły związek z realizacją zasady praworządności , gdyż prawidłowe ustalenie stanu faktycznego sprawy jest niezbędnym elementem prawidłowego zastosowania normy prawa materialnego.
Z zasady tej wynikają obowiązki organów podatkowych:
- określenia , jakie fakty mają istotne znaczenie dla sprawy
- jakie dowody dla udowodnienia tych faktów są potrzebne ,
- przeprowadzenie z urzędu dowodów wskazanych w postanowieniu ( nie pomijając dowodów korzystnych dla strony ),
- przeprowadzenie dowodów wskazanych przez stronę ( jeżeli przedmiotem dowodu są okoliczności mające znaczenie dla sprawy - art. 188 op.)
Obowiązki te nie mogą być przerzucane na podatnika , jeżeli to nie wynika z konkretnych przepisów podatkowych. Jednakże strona w trakcie prowadzonego postępowania powinna współdziałać z organem podatkowym w celu prawidłowego ustalenia stanu faktycznego , aby
uniknąć ewentualnego dla siebie rozstrzygnięcia z powodu wadliwego ustalenia stanu faktycznego jedynie w oparciu o wiedzę posiadaną przez organ podatkowy. Powinna zatem wykazać dbałość o przedstawienie stosownych środków dowodowych.
Z realizacją tej zasady wiąże się wymóg prowadzenia postępowania podatkowego w sposób bezstronny. Temu celowi służą przepisy normujące wyłączenie pracownika urzędu podatkowego oraz organu podatkowego oraz organu podatkowego od załatwiania spraw ( art. 130-132 op.)
Przykład;
Decyzja , której organ odwoławczy tylko zdawkowo wskazał , iż „kryzys w rolnictwie” nie może stanowić podstawy uzasadniającej umorzenie wpłat na PFRON zaś zupełnie pominął okoliczności związane ze zwłoką we wnoszeniu wpłat , co może mieć istotne znaczenie , zwłaszcza gdy chodzi o umorzenie odsetek za zwłokę , wydana została z naruszeniem przepisów postępowania , mogących mieć istotny wpływ na wynik sprawy , czyli z naruszenie zasady prawdy obiektywnej .
Zasada czynnego udziału stron w postępowaniu podatkowym ( art. 121 op.) . Na organie podatkowym ciążą obowiązki :
zapewnienia stronie czynnego udziału w każdym stadium postępowania
umożliwia stronie przed wydaniem decyzji wypowiedzenia się , co do zebranych w sprawie dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań.
Odpowiedzi do tych obowiązków - strona ma zagwarantowane prawo:
- inicjowania postępowania przez złożenie żądania wszczęcia postępowania
- wypowiadania się , co do treści żądania , czyli przedmiotu postępowania
- czynnego udziału w przeprowadzaniu postępowania dowodowego ( prawo żądania przeprowadzenia dowodów )
- do wypowiedzenia „ ostatniego słowa „ w sprawie stanowiącej przedmiot postępowania .
Prawo do czynnego udziału strony w postępowaniu podatkowym jest jej uprawomocnienie - nie obowiązku.
Strona może z niego nie skorzystać. Realizacja tych uprawnień służy :
- obowiązek informowania stron o wszczęciu postępowania podatkowego
- zapewnienie stronie możliwości udziału w postępowaniu wyjaśniającym:
* obowiązek powiadamiania stron o miejscu i terminie przeprowadzenia czynności postępowania dowodowego
*udzielenie informacji o prawo do żądania przeprowadzenia dowodów
- obowiązek organu prowadzącego postępowanie w sprawie pouczenia strony o prawie
a. zapoznania się z aktami sprawy
b. złożenie końcowego oświadczenia
- obowiązek wstrzymania się do wydania decyzji do czasu złożenia powyższego oświadczenia
Organ może odstąpić od obowiązku zapewnienia stronie czynnego udziału :
- gdy w postępowaniu wszczętym na wniosek stron organ zamierza wydać decyzję w całości uwzględniając wniosek strony ( pozytywną)
- w przypadku spraw dotyczących zabezpieczenia i zastawu skarbowego
Przykład.
W sytuacji, w której organ p. naruszył zasadę czynnego udziału strony
w postępowaniu od decyzji adresowanej do kilku stron odwołanie wniosła 1 ze
stron. Organ I instancji uznał, że odwołanie zasługuje w całości na
uwzględnienie i nie zawiadamiając pozostałych stron o wniesieniu odwołania
wydał nową decyzję (uchylającą tę decyzję).
Zasada przekonywania ( zasada przesłanek) art. 126 op. Organy podatkowe powinny wyjaśniać stronom zasadność przesłanek , którymi kierują się przy załatwianiu sprawy , aby w miarę możliwości doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez stosowania środków przymusu ( w sposób dobrowolny) .
Dla realizacji tej zasady ma duże znaczenie prawidłowe realizowanie przez organ podatkowy zasady ogólnej udzielania informacji i wyjaśnień o przepisach prawa podatkowego oraz zasady ogólnej czynnego udziału strony w postępowaniu .
Wyjaśnienie zasadności przesłanek ( tzn. wyjaśnić podstawy faktycznej i prawnej decyzji , wytłumaczenie , dlaczego organ zastosował dany przepis do konkretnych ustaleń lub uznał go za niewłaściwy) po to , aby strona była przekonana o słuszności podejmowanych w toku postępowania czynności oraz podjętej decyzji , ma istotne znaczenie także w sprawach , których decyzja nie zawiera obowiązku podlegających wykonaniu w drodze przymusu np. w przypadku decyzji negatywnych. W takim przypadku celem zasady jest dążenie do uzyskania akceptacji decyzji przez stronę, co stwarza szansę na to, że nie będzie wnosiła środków zaskarżenia.
Zasada przekonywania powinna być przede wszystkim wprowadzona w czyn przez prawidłowo zredagowane i poprawne pod względem merytorycznym uzasadnienie decyzji podatkowej.
Zasada ta powinna być realizowana także w toku całego postępowania .
Podejmując poszczególne czynności procesowe organ powinien :
- podejmować ze stroną dialog
- wysłuchiwać jej stanowiska
- ustosunkować się do jej twierdzeń
- wyrabiać w stronie przekonanie , że podejmowane czynności są w pełni celowe i uzasadnione z punktu widzenia przyszłego rozstrzygnięcia sprawy podatkowej.
Dotyczy to także działań , co do których przepisy nie przewidują wymogu formalnego ich uzasadnienie , np. dokonując wezwania strony do osobistego stawienia się , organ podatkowy powinien wskazać , że wezwanie jest niezbędne dla wyjaśnienia stanu faktycznego lub rozstrzygnięcia sprawy.
Zasada szybkości i prostoty ( art. 125 op.) nakłada na organ podatkowy obowiązek równoważnego realizowania 2 postulatów :
wnikliwości ( działania z poszanowaniem wszystkich reguł prawa procesowego z zwłaszcza zasady prawdy obiektywnej
szybkości działania ( osiągania końcowego celu postępowania w najkrótszym czasie)
posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia.
Natomiast sprawy , które nie wymagają dowodów , informacji lub wyjaśnień , powinny być załatwione niezwłocznie ( natychmiast , od ręki , na poczekaniu , lub gdy strona zgłosiła organizatorowi dostateczny materiał dowodowy wraz z wnioskiem o wszczęcie postępowania.
Badając sprawę „ wnikliwie” o.p. nie ma prawa zbędnie przedłużać postępowania.
Obowiązek „szybkiego” załatwienia sprawy nie może stanowić usprawiedliwienia do rozpatrywania spraw w sposób powierzchowny , a tym bardziej do odstąpienia od reguł postępowania.
W szczególności organ podatkowy nie może odmówić przeprowadzenia określonego dowodu tylko z tej przyczyny , że spowoduje to przedłużenie postępowania lub też ze względu na to , iż dowód jest zbyt skomplikowany lub też wymaga szeregu zabiegów technicznych.
Celem tej zasady jest przeciwdziałanie powolności działań o. podatkowej , które może być :
- szkodliwe dla interesów publicznych
- może ograniczyć lub udaremnić urzeczywistnienie praw stron.
Realizacja tej zasady zawarta jest w przepisach określających : terminy załatwiania spraw , środki obrony przed bezczynnością , organu podatkowego następnie skarży do S.A. odpowiedzialność pracownika organu podatkowgo.
Ordynacja podatkowa wprowadza obowiązek działania organów w każdej sprawie podatkowej bez „ zbędnej zwłoki” i ustanowiła maksymalne terminy załatwiania sprawy,
zróżnicowanie dla postępowania w 1-wszej instancji i postępowania odwoławczego.
Zasada pisemności - art. 126 op. Wymaga , aby sprawy podatkowe były załatwiane w formie pisemnej, chyba , że przepisy szczególne stanowią inaczej.
Celem zasady jest zagwarantowanie jasności oraz pewności obrotu prawnego.
Z zasady tej wynika obowiązek pisemnego dokumentowania czynności dokonywanych w trakcie całego postępowania podatkowego od wszczęcia poprzez postępowanie wyjaśniające , aż do podjęcia decyzji , gdyż „ załatwienie sprawy „ nie jest czynnością jednorazową , ale obejmuje cały ciąg w/w czynności.
W formie pisemnej zatem w rozsądnym zakresie powinny być dokonywane wszystkie czynności w toku załatwiania spraw. *np. komunikowanie się organuze stronami i stron z organem, przyjmowanie oświadczeń i wyjaśnień stron,przesłuchiwanie świadków, oględziny, odebranie opinii biegłego.
Niektóre czynności ze swej istoty mają formę ustną np. przesłuchanie świadków, biegłego.
Inne mogą być dokonywane na podstawie wyraźnego przepisu prawa np. ustne
złożenie podania art. 168OP
W odniesieniu do tych czynności zasada pisemności oznacza obowiązek
utrwalania ich na piśmie przez organ podatkowy w formie sporządzonego
protokołu. Gdy czynność organu nie podlega utrwaleniu w protokole, a ma
znaczenie dla sprawy lub toku postępowania, powinna zostać utrwalona na
piśmie w postaci adnotacji podpisanej przez pracownika dokonującego tych
czynności art. 172-177 OP
Zasada dwuinstancyjności postępowania podatkowego (art. 127 OP) polega na
tym, że od decyzji organu podatkowego wydanej w sprawie podatkowej po raz
pierwszy, służy stronie zwyczajny środek prawny czyli odwołanie do organu
wyższej instancji, którego wniesienie rodzi obowiązek ponownego rozpatrzenia
tej samej sprawy podatkowej oraz jej rozstrzygnięcie w drodze decyzji.
Istota analizowanej zasady wyraża się zatem w możliwości dwukrotnego
rozpatrywania i rozstrzygania tej samej sprawy podatkowej
· najpierw przez organ pierwszej instancji
· a w razie wniesienia odwołania - przez organ drugiej instancji
Z istoty zasady wynika, że organ odwoławczy rozpatrując ponownie sprawę
podatkową nie może ograniczyć się tylko do kontroli decyzji organu I
instancji lub kontroli zasadności argumentów podniesionych w odwołaniu, lecz
ma obowiązek zbadać zasadność merytoryczną odwołania i ponownie rozstrzygnąć
tę samą sprawę. Konieczne jest zatem przed rozstrzygnięciem przeprowadzenie
postępowania umożliwiającego osiągnięcie celów dla których jest
przeprowadzone.
Zasad dwuinstancyjności ma zastosowanie niezależnie od tego czy w I
instancji wydana była decyzja pozytywna czy negatywna dla strony (czyli nie
uwzględniająca w całości lub w części żądania zawartego w podaniu)
Naruszeniem tej zasady będzie np. narzucenie przez organ II instancji
rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy przez organ I instancji poprzez wydanie
polecenia czy zalecenia, wykroczenie przez organ II instancji poza granice
wyznaczone rozstrzygnięciem decyzji organu I instancji.
Skutkiem prawnym naruszenia zasady dwuinstancyjności postępowania jest
nieważność decyzji.
Zasada ta nie ma zastosowania gdy w sprawie orzekał w I instancji MF,
dyrektor IS, IC lub SKO. Wniesienie odwołania nie uchyla postępowania w
wyższej instancji, lecz sprawa jest ponownie rozpatrywana przez ten sam
organ, który raz już orzekał w tej sprawie.
Od decyzji ostatecznej nie przysługują środki prawne w toku postępowania instancyjnego .
Są to np:
-Wydanie przez organ I instancji od których strona nie wniosła odwołania w przepisowym terminie i nie przywrócono mu tego terminu.
- Decyzje wydania przez organ odwoławczy
Inny wyjątek od zasady dotyczy orzekania w sprawach odpowiedzialności
odszkodowawczej.
Zasada trwałości ostatecznych decyzji podatkowych (art. 128 OP). Decyzje od
których nie służy odwołąniew postępowaniu podatkowym są ostateczne.
Uchylenie lub zmiana tych decyzji (art. 253,253a, 254, 255) stwierdzenie ich
nieważności (art. 247-252) oraz wznowienie postępowania (art. 140-146) mogą
nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w OP oraz ustawach podatkowych.
Z definicji tej wynika, że jest to ostateczne załatwienie sprawy podatkowej,
która nie może być ponownie przedmiotem postępowania.
Zasada ta ma podstawowe znaczenie zarówno dla ochrony praw strony nabytych
na podst ostatecznej decyzji podatkowej jak też dla ochrony porządku
prawnego.
W związku z tą zasadą przyjmuje się domniemanie mocy obowiązującej decyzji
podatkowych. Istota polega na tym, że Dec. Ostat. Obiwiązuje tak długo,
dopóki nie zostanie uchylona, zmieniona, nie zostanie stwierdzona jej
nieważność na podst. Innej prawnie wydanej decyzji przez kompetentny organ.
Podział decyzji pod. Na nieostateczne i ostateczne opiera się na kryterium
prawnej możliwości zaskarżenia decyzji w drodze zwyczajnego środka prawnego.
Od decyzji nieostatecznych służy odwołanie.
PYTANIA :
Charakterystyka zasad:
zasada prowadzenia postępowania w sposób budzący zaufanie do organu podatkowego
zasada prawdy obiektywnej
z. czynnego udziału stron w prawie podatkowym
z. przekonywania
z. szybkości i prostoty
z. pisemności
z. dwuinstancyjności
z. trwałości ostatecznych decyzji
prawa i obowiązki w/w zasad przy stosowaniu tych zasad ( 1-ej z tych zasad) posiada strona w postępowaniu podatkowym:
- podatnik
- płatnik
- inkasent bądź ich pełnomocnik
4