Wykład metodyka komp- korekcyj. 30.03.2012r.

PSYCHOMOTORYCZNY ROZWÓJ DZIECKA DO 6 ROKU ŻYCIA

Specyfika rozwoju psychomotorycznego:
Dziecko żyje w łonie matki przez długi okres, trwający dziewięć miesięcy. W tym okresie rozwijają się podstawowe układy i funkcji organizmu takie, które pozwolą noworodkowi na przeżycie po narodzinach. Ze względu na różnice warunków pomiędzy łonem matki, a światem zewnętrznym, niemożliwy jest jednak całkowity rozwój dziecka. Wiele czynności i funkcji psychomotorycznych rozwija się dopiero po narodzeniu.
Wszystkie sfery rozwojowe łączą się ze sobą. Rozwój mowy uzależniony jest od środowiska zewnętrznego (rodzinnego) ale także od rozwoju poszczególnych funkcji podłoża biologicznego, jak i psychicznego.
Psychika oraz intelekt dziecka są ściśle połączone z motoryką i mają duży wpływ na rozwój mowy. Sfery te są ze sobą tak mocno związane, że często twierdzi się, iż wskaźnikiem rozwoju intelektualnego jest mowa dziecka. Dziecko sprawne ruchowo i z wysokim stopniem rozwoju intelektualnego buduje długie, złożone zdania już bardzo wcześnie. Rozwój funkcji umysłowych zależy również w dużym stopniu od dostarczania wielu bodźców, ale także od możliwości wymiany uczuć i myśli z innymi członkami najbliższego otoczenia.

Klasyfikacja medyczna etapów rozwoju (wg W. Jasińskiego)
1. Okres płodowy (10 miesięcy księżycowych)
2. Okres noworodka (15 dni)
3. Okres Niemowlęcy (do końca 1 roku życia)
4. Okres Dzieciństwa (do 4 roku życia)
5. Okres Przedszkolny (do 7 roku życia)
6. Okres Szkolny (do 14 roku życia)
7. Okres Dojrzewania ( do 17 roku życia)
8. Okres Młodzieńczy (do 20 roku życia)

Etapy rozwoju wg T. Tomaszewskiego
1. Wiek dziecięcy
a) wczesne dzieciństwo (od 0 do 2-3 lat)
b) drugie dzieciństwo (od 3 do 7-8 lat)
c) trzecie dzieciństwo (od 7-8 do 11-13 lat)
2. Wiek młodzieńczy
3. Okres pokwitania
4. Przekwitanie

Etapy rozwoju wg M. Żebrowskiej
1. Niemowlęctwo (do 1 roku życia)
2. Wiek poniemowlęcy (od 1-3 roku życia)
3. Wiek przedszkolny (d 3-7 roku życia)
4. Wiek szkolny (od 7-11 roku życia- 12 roku życia)
starszy wiek szkolny (od 12-13 do 17-18 roku życia)

Rozwój wrażliwości wzrokowej
Noworodek nie ma w pełni dojrzałego systemu wzrokowego, ale mielinizacja nerwów wzrokowych postępuje bardzo szybko już od pierwszego dnia życia. Osesek reaguje na bodźce świetlne i potrafi zatrzymać na nich wzrok, jednak nie ma jeszcze ostrości widzenia, takiej jak dorosła osoba. Pod koniec drugiego tygodnia, niemowlę śledzi poruszające się w płaszczyźnie poziomej przedmioty, a po upływie następnego tygodnia podąża wzrokiem za przedmiotami poruszającymi się w płaszczyźnie pionowej. Rozwój systemu wzrokowego jest stosunkowo szybki, ponieważ w ciągu pierwszych 3-4 miesięcy życia jest już dojrzały. Dwumiesięczne dziecko dłużej śledzi bryły trójwymiarowe, niż dwuwymiarowe. Trzymiesięczne niemowlę poznaje już twarz swojej matki, a za miesiąc będzie zatrzymywało wzrok na kolorze czerwonym i niebieskim. Badania wykazały, że „[…] ujmowanie stałej wielkości i kształtu przedmiotów pojawia się w ciągu pierwszego roku życia, niektóre nowe badania wykazują jednak, iż taką umiejętność posiadają już 5- miesięczne niemowlęta”

Trzyletnie dzieci różnicują cztery podstawowe barwy: czerwoną, niebieską, żółtą i zieloną. Pięcioletnie dziecko potrafi określić wielkość przedmiotu z danej odległości, potrafi również dostrzec znaną cechę w nowym przedmiocie, a zdolności te wiążą się ze wzrostem ostrości wzroku.

Rozwój percepcji słuchowej
Początki rozwoju percepcji słuchowej sięgają do okresu prenatalnego. Organ słuchu kształtuje się już w 3 tygodniu życia płodowego. Wówczas powstają pęcherzyki słuchowe. W 7 tygodniu małżowina uszna ma już specyficzny kształt, który dziecko odziedziczyło po swoich rodzicach. Przed 20 tygodniem ciąży ucho wewnętrzne płodu osiąga wielkość typową dla człowieka dorosłego. Już w 6 miesiącu życia płodowego dziecko odbiera dźwięki z zewnątrz i słyszy bicie serca matki. Po narodzinach w powierzchniach słuchowych znajduje się jeszcze ciecz płodowa, dlatego noworodek reaguje tylko na silne dźwięki z otoczenia.
Badania dowiodły, że już po 12 godzinach od urodzenia noworodek reaguje na rytmiczne dźwięku mowy ludzkiej, zaś od 2-m-ca życia rozróżnia fonemy (ba, ga, pa) – dźwiękowe składniki słów. Od 2 miesiąca życia osesek reaguje na odgłosy o niskiej częstotliwości, a także na dźwięki rytmiczne i powtarzanie. Wiąże się to z rozwojem odruchu orientacyjnego. Między 3 a 8 miesiącem życia obniża się próg wrażliwości słuchowej dziecka.
Około 2=3 m-ca dziecko zaczyna reagować na głos matki i pojawia się na jego twarzy uśmiech społeczny. Ok. 7-8 m-ca główną rolę w odbiorze mowy spełnia melodia i ton, a nie jej znaczenie. Trzylatki upraszczają budowę harmoniczną utworu, a także dostosowują mowy do jednego akordu lub fazy. Wraz z wiekiem wzrasta ostrość słuchu, która dojrzałość osiąga w 10 r. ż.

Rozwój myślenia
Rozwój myślenia w wieku poniemowlęcym ściśle łączy się z rozwojem mowy. Rozwój myślenia – wg J. Piageta- dzielimy na 4 stadia:
sensoryczno- motoryczne,
przedoperacyjne,
operacji konkretnych,
operacji formalnych.

Dziecko do 6 r. ż przechodzi przez dwa stadia:

1. Sensoryczno- motoryczne, stadium to trwa od narodzin do 2 r.ż. w 4-8 miesiącu istnieje już koordynacja wzroku z dotykiem, pod koniec 1 r.ż. rozwija się pojęcie stałości przedmiotu, kształtuje się świadomość, że nie tylko dziecko jest sprawcą pewnych wydarzeń, np. piłka trąca i przewraca butelkę. Początek 2 r.ż. wiąże się z rozwojem zachowania się polegającego na eksperymentowaniu. Dziecko staje się zdolne do reprezentowania zdarzeń w umyśle, a także zdobywa wiedzę o cechach fizycznych przedmiotu. Jedno słowo oznacza konkretne osoby lub rzeczy. Zauważa się również proces asymilacji, czyli modyfikacji nowej informacji z otoczenia, tak aby pasowała do wcześniej zdobytych wiadomości.
2. Stadium drugie przedoperacyjne trwa od 2 do 6 la.
Jedno słowo odnosi się do wielu osób, rzeczy i czynności. Dziecko odróżnia jedną klasę przedmiotów od drugiej. Posługuje się także reprezentacjami przy rozwiązywaniu problemów. Myślenie jest skuteczniejsze, szybsze oraz bardziej mobilne. Wyodrębnić można proces akomodacji, czyli modyfikacji istniejących schematów tak, aby nowa informacja mogła do nich lepiej pasować. Dziecko charakteryzuje się jeszcze dużym egocentryzmem (czyli skłonnością do skupienia przeżyć i poczynań dookoła własnego „ja”, własnych życzeń i potrzeb) i centracją (tj. koncentracją na jedynie centralnych właściwościach obiektu);

Rozwój pamięci i uwagi:
Mimowolna uwaga dziecka dominuje przez cały okres wczesnego dzieciństwa. Polega ona na zahamowaniu czynności i ruchów wykonywanych w chwili nastawiania narządów odbiorczych na bodziec. 7-8 miesiąca dziecko potrafi zająć się jednym przedmiotem przez około 15-20 minut. Jest to tak zwana aktywność badawcza, dziecko w tym czasie manipuluje przedmiotem i zauważa jego nowe aspekty. Dziecko w wieku 3 lat może utrzymać uwagę przez około 20-35 minut. Początki uwagi dowolnej możemy zaobserwować w starszych grupach przedszkolnych, ale jest ona słaba i łatwo ulega rozproszeniu. Uwaga dowolna rozwija się w toku nauki szkolnej.

Dziecko 2- letnie jest w stanie rozpoznać znajome osoby lub przedmioty po 2-3 tygodniach rozłąki, a na początku 3 roku życia już po miesiącu.
Dziecko 3-letnie pamięta imiona osób nieobecnych tu i teraz i rozpoznaje bliskich po kilku miesiącach rozłąki.
Pięciolatek- potrafi pojąć zabawę tematyczną, a to wiąże się z rozwojem pamięci świadomej i celowej.
Rozwój pamięci krótkotrwałej obserwuje się przez odtwarzanie przez dziecko ciągów liczbowych. 3 – latek powtórzy dwie liczby, a 5-latek już trzy do czterech liczb, 6-8-letnie dzieci powtarzają pięć liczb, natomiast 9-12- letnie sześć liczb.

Rozwój motoryczny
Rozwój motoryczny ma duży wpływ na rozwój mowy. Dziecko zmienia swą pozycję ciała i dzięki temu może obserwować, a tym samym uczyć się nazywać nowe zjawiska, osoby, przedmioty.

Podsumowanie
Średni wiek przedszkolny cechuje znaczny postęp w rozwoju organizmu dziecka. Do ej pory tempo zmian rozwojowych było umiarkowane, między 4 a 5 r.ż. następuje wyraźne ich nasilenie.
Kościec wykazuje szybsze tempo mineralizacji, wyrzynają się zęby stałe, stabilizują się fizjologiczne krzywizny kręgosłupa, silniejsze stają się mięśnie szkieletowe na skutek utraty podściółki tłuszczowej. Tym samym wzrasta wytrzymałość i siła.
Oddech dziecka staje się głębszy, rytm wolniejszy, ponieważ wzrasta pojemność płuc. Podobnie dzieje się z mięśniem sercowym, w którym poprzez powiększenia masy, zwiększa się pojemność wyrzutową, nasilają się skurcze i zwalnia rytm. W okresie tym postępuje okres mielinizacji tkanek nerwowych, dzięki czemu układ nerwowy dziecka działa sprawniej a także zwiększa się bogactwo koordynacja ruchów.
W tym czasie zanika tkanka tłuszczowa i tym samym sylwetka dziecka staje się bardziej smukła. Wydłużeniu ulegają kończyny oraz szyja. Chłopcy między 5 a 6 rokiem życia stają się pełniejsi, a to ze względu na większy przyrost masy ciała.