SYSTEMATYKA:

Klasa: Monocotyledonopsida – jednoliścienne

Rząd: Orchidales - storczykowe

Rodzina: Orchidaceae – storczykowate

Rodzina ORCHIDACEAE obejmuje ponad 30 tyś gatunków
i 660-700 rodzajów

Zgodnie z tymi szacunkami co 10 gatunek roślin występujących w przyrodzie to Storczyk.

Rodzina ta, chociaż tak liczna nie ma swoich przedstawicieli wśród roślin wodnych. Charakteryzuje się ogromną różnorodnością, istnieją bowiem storczyki tylko nieco większe niż główka szpilki,
np.: Pleurothallis, a także pnącza osiągające długość kilku metrów,
np.: Vanilla planifolia

Występowanie:

Storczyki występują we wszystkich częściach świata poza obszarami

Polarnymi i wielkich pustyń, zarówno na terenach nizinnych, jak i w górach

Do wysokości 4 tyś. m n.p.m. W niektórych częściach Himalajów storczyki znajdują się w większej liczbie niż inne gatunki roślin. Niektóre Australijskie gatunki rosną nawet w jaskiniach.

Wyróżniono 3 główne rejony występowania storczyków:

1. Międzyzwrotnikowa (tropikalna) Afryka i wyspy leżące na wschodzie:

Angraceum, Bulbophyllum, Disa, Habenaria, Liparis, Microstylis

2. Międzyzwrotnikowa Ameryka (Meksyk, Am. Środkowa, część Am. Płd. i sąsiednie wyspy); stamtąd pochodzą powszechnie uprawiane w ogrodnictwie ozdobnym takie gatunki jak:

Brassavola, Cattleya, Gongora, Laelia, Miltonia, Zygopetalum, Vanilla

3. Międzyzwrotnikowa Azja i sąsiednie wyspy:

Cymbidium, Dendrobium, Paphiopedilum, Vanda, Phalaenopsis

W Polsce występuje 49 gatunków, które znajdują się pod ochroną. Do najbardziej znanych zalicza się Cypripedium calceolus (obuwik pospolity), Platanthera bifolia (podkolan biały), Ophrys (dwulistnik),

Pod względem sposobu życia storczyki dzielimy na:

1. Naziemne (rosnące w ziemi) (semifity)

2. Rosnące na drzewach (epifity)

3. Rosnące na skałach (litofity)

4. Rosnące zarówno na ziemi lub jako epifity (semiepifity)

Ze względu na charakter wzrostu dzielimy na:

1. Storczyki monopodialne (Phalaenopsis, Vanda)

Oś główna kontynuuje wzrost dzięki pąkowi szczytowemu.

2. Storczyki sympodialne (Cattleya, Cymbidium, Dendrobium, Cambria)

Wzrost jest kontynuowany przez pąki boczne wyrastające u podstawy pędu.

Najniższą część osi pędu stanowi pełzające kłącze. U wielu gatunków

Epifitycznych z tej grupy łodyga przekształca się w pseudobulwę.

STORCZYKI MONOPODIALNE

• Oś pędu kontynuuje wzrost dzięki pąkowi szczytowemu

• Nie tworzą ani kłączy ani pseudobulw

• Pędy boczne jeżeli powstają – nigdy nie przewyższają długością pędu głównego

• Brak wyraźnego okresu spoczynku

• Rosną bardzo wolno i nigdy nie osiągają dużych rozmiarów

• Istnieją tutaj formy pnące np.. Vanilla, formy długopędowe oraz formy o

• silnie zredukowanych pędach (falenopsis)

• Liście mają osadzone luźno lub gęsto

• Pędy kwiatostanowe wyrastają zawsze z kątów liści na łodydze i nie mają ochronnych pochew otaczających kwiatostany

Storczyki sympodialne

• Każdy pęd zamiera po 1-2, rzadziej po kilku okresach wegetacji

• Wzrost kontynuowany przez pąki boczne znajdujące się u podstawy pędu, zwykle powstają 2 lub więcej, ale tylko jeden się rozwija

• Najniższą część każdej nowej osi pędu tworzy krótsze lub dłuższe pełzające kłącze pokryte łuskami, jego wierzchołek wznosi się w górę, wydaje pęd liściowy lub kwiatowy i kończy swój wzrost (epifity, semiepifity)

• Głównie u epifitów łodyga przekształca się w pseudobulwę – zgrubiały odcinek pędu nadziemnego powyżej kłącza, który pełni te samą funkcję co prawdziwa bulwa (zgromadzona w organie woda i substancje zapasowe pozwalają roślinom przetrwać okres suszy), a jej wielkość bywa różna

• Grammatophyllum speciosum – długość 2,5 m

• Bulbophyllum – średnica 1-3 mm

• Typy pseudobulw:

• 1. Pseudobulwa homoblastyczna (złożona ze zgrubienia kilku międzywęźli)

• 2. Pseudobulwa heteroblastyczna – grubieje odcinek pomiędzy dwoma węzłami

• Korzenie storczyków epifitycznych

• Pokryte są z zewnątrz welamenem – gąbczastą warstwą obumarłych komórek skórki. Welamen wychwytuje wilgoć z atmosfery i gromadzi wodę a także pozwala na przytwierdzenie się roślin do podłoża

• Korzenie storczyków nie posiadają włośników

• Zawierają chloroplasty i mogą fotosyntetyzować

• W korzeniach zachodzi mikoryza – współżycie storczyków z grzybami głównie z rodzaju Rizoctonia sp.

Budowa kwiatu

• Rodzaje kwiatów:

• Pojedyncze (rzadkość) – Paphiopedilum, Cypripedium

• Kwiatostany :

• Grono- Cattleya, Cymbidium

• Wiecha – Oncidium, Epidendrum

• Kłos – Disa, Orchis

• Pęd kwiatostanowy może być wzniesiony lub zwisły

• Występuje różna liczba kwiatów w kwiatostanie: kilka, kilkanaście, kilkadziesiąt np. Phalaenopsis wydaje nawet 200 kwiatów w kwiatostanie

• Sposób wyrastania pędów kwiatostanowych zależy od charakteru wzrostu storczyków:

• Storczyki monopodialne – z kątów liści na pędzie jak korzenie powietrzne, brak pochew otaczających kwiatostany

• Storczyki sympodialne – w rożnych miejscach na roślinach, mogą ale nie musza mieć pochew ochronnych:

• - na szczycie pędu – Cattleya, Paphiopedilum

• Z boku (u podstawy) pseudobulwy lub pędu wegetatywnego – Cymbidium, Ocidium

• Z kątów liści osadzonych na pędach wegetatywnych lub pseudobulwach – Dendrobium

• Kwiaty storczyków są:

• górne, grzbieciste, obupłciowe

Typy kwiatów

• Kwiaty diandryczne (dwupręcikowe) – 2 pręciki płodne, 3 zanikły, 1 płony

• Kwiaty monandryczne (jednopręcikowe) – 1 pręcik płodny, 3 zanikły, 2 tworzą małe pręciki płonne.

• Zalążnia – jednokomorowa zbudowana z 3 owocolistków

• Pyłek może być sypki lub zlepiony w pyłkowinę

• Pyłek sypki- u storczyków prymitywnych, gdzie kwiaty przystosowane są do zapylania przez owady o małej masie ciała np. muchy (Vanilla, Pterostylis)

• Pyłek zlepiony – u storczyków wyższych form zawartość pylnika jest zlepiona w jedną masę i przenoszona razem – pyłkowina.

• Kwiat storczyków (okwiat) nie jest zróżnicowany na kielich i koronę

• Listki okwiatu ułożone są w dwóch okółkach po 3

• W listkach okółka zewnętrznego (sepala) – górny listek jest często bardziej okazały od dwóch pozostałych i wznosi się nad warżką

• Płatki okółka wewnętrznego tworzą trzy listki (petala), dwa zazwyczaj są podobne do siebie, a dolny ma specyficzną budowę i zwany jest warżką (labellum) Wykazuje największą różnorodność form ze wszystkich elementów kwiatu

• Kształt warżki:

• Trąbka – Dendrobium nobile

• Warga – Cattleya labiata

• Bucik – Cypripedium, Paphiopedilum

• Symetryczna płytka – Oncidium

• Łódź – Cymbidium

• Kotwiczka – Phalaenopsis

• Zewnętrzna powierzchnia warżki jest gładka, błyszcząca, nieowłosiona. Od wewnętrznej strony, głównie u podstawy silnie owłosiona, pełni role wskaźnika dla zapylaczy (często najintensywniej zabarwiona cześć kwiatu, z plamkami, kreskami)

• Prętosłup (kolumienka) – wznosi się w środku kwiatu, powstał ze zrośnięcia się szyjki i znamiennie słupka z 1 lub 2 płodnymi pręcikami i łączy się z zalążnią.

• Słupek jest dolny

• Zapłodnienie – po kilku tygodniach od zapylenia. Z każdego zalążka powstaje nasienie

• Nasiona są drobne bezbielmowe i lekkie jak pyłek, dlatego mogą być unoszone z prądem powietrza

• Owoce – torebki (dojrzewają bardzo długo):

w warunkach naturalnych od jednej pory suchej do drugiej. W warunkach szklarniowych u gatunków z rodzaju Vanda – 18-20 miesięcy, Cattleya – 12 miesięcy, Phalaenopsis 3-6 miesiecy

Rozmnażanie generatywne

Nasiona są drobne i bezbielmowe

W naturze kiełkują tylko w obecności

Grzybów symbiotycznych

Na skalę produkcyjną wysiewa się je

w kulturach in vitro

Metoda symbiotyczna – wysiew nasion

na pożywkę zawierającą kultury grzyba

które wcześniej wyizolowano z korzeni

danego gatunku

Metoda asymbiotyczna – Wysiew na

pożywkę bez udziału grzybów a z

zastosowaniem cukrów, pH 4,8-5,2

zestaloną agarem

Rozmnażanie wegetatywne:

Pobieranie merystemów do kultur in vitro (pąki spiące w kontach liści) namnażanie protokormów na pożywkach płynnych inicjacja pędów i korzeni na pożywkach zestalonych agarem.

Phalaenopsis – Falenopsis (Ćmówka)

Wymagania:

Temperatura: 18-25C Nie powinna spadać poniżej 16C,

Światło: okno wschodnie lub zachodnie nie znosi bezpośredniego nasłonecznienia

Woda: Podłoże powinno być stale lekko wilgotne. Woda powinna być miękka i ciepła. Podlewamy obficie co 7dni nadmiar wody z podstawki należy usunąć