CHOROBA ZWYRODNIENIOWA STAWU BIODROWEGO
W stawie biodrowym dominujący jest ruch poślizgu. Silniejszy jest tu układ mięśniowy, jest to ważne ponieważ staw jest narażony na duże obciążenie, które równe jest wartości ciężaru tułowia. Przy jednonożnym podparciu obciążenie jest równe 4x masa ciała.
W czasie chodu w chorobie zwyrodnieniowej stawu biodrowego dochodzi do pochylenia tułowia w stronę chorego biodra w celu zmniejszenia bólu (dochodzi do przesunięcia środka ciężkości). Jednak zamiast skrzywienia bocznego tułowia kończynę można odciążyć za pomocą kul. Należy pamiętać o tym że kula musi znajdować się po stronie zdrowej.
Dużą rolę w chodzeniu po schodach odgrywają mięśnie pośladkowe. W trakcie schodzenia dochodzi do przodopochylenia- wtedy środek ciężkości wypada równolegle na linię łączącą oba stawy biodrowe.
W RZS jest trudno odciążyć kd kulą ponieważ mogą być obecne zmiany jeszcze w innych stawach. W przypadku zmian w stawie łokciowym i barkowym stosowane są kule pachowe. W przypadku zmian w stawie nadgarstkowym stosuje się kule łokciowe. Gdy w stawie nadgarstkowym mamy doczynienia z przykurczami wskazane są kule dla reumatyków posiadające podparcia na przedramienia.
Badania:
-podstawowym badaniem jest badanie kliniczne
-badanie funkcjonalne: pozwala określić funkcję kd i kg w trakcie pracy np. w trakcie chodu, przy obciążeniu kończyn górnych do 1 kg
Objawy zmian w stawie biodrowym:
-ograniczenie przeprostu i rotacji
-zwężenie szpar stawowych
-powierzchnie stawowe ulegają pogrubieniu
I stopień uszkodzenia chrząstki:
-leczenie zachowawcze
-przed rozciąganiem np. zabiegi fizykalne
-rozciąganie np. PIR
-ćwiczenia czynne z oporem
II stopień uszkodzenia chrząstki
-ćwiczenia czynne wolne
III i IV stopień uszkodzenia chrząstki:
-zwężenie szpar
-ograniczenie ruchomości
-kwalifikuje się do leczenia operacyjnego
-w III stopniu ćwiczenia wzmacniające siłę mięśni a w IV ruch jest bolesny i niepełny
Wskazane ćwiczenia:
-ćw mięśni odwodzących uda (pozycja przywiedzeniowa może powodować np. w przypadku protezy zwichnięcia)
-ćw zginania ze zgiętym kolanem
-ćw zginania i prostowania stawu biodrowego są błędne
Kompensacja przykurczów:
Przykurcz zgięciowy stawu biodrowego kompensowany jest przez:
Zgięcie kolana co powoduje skrócenie kończyny
Zgięcie podeszwowe stopy
Poleca się wtedy pacjentowi chodzenie z wyprostowanym kolanem. Do prawidłowej kompensacji powinno się podwyższyć obcas i odciążyć nogę kulą.
Ograniczenie ruchu zgięcia w siedzeniu pacjent kompensuje przez kifotyzację odc L, spłyca się wtedy lordoza.
Leczenie:
- zabiegi fizykalne
- wyciągi do utrwalenia lub rozciągnięcia np. wyciągi komaszkowe (odciążenie powierzchni stawowych), wyciąg Degi (na przykurcz przywiedzeniowa- zgięciowy). Wyciągi stosuje się w odciążeniu ok. 20- 30 minut.
Profilaktyka stawu biodrowego:
Nie siadać na niskich fotelach
Spać na brzuchu z workiem obciążeniowym ok. 5 kg na pośladkach- może to kompensować lordozę
Stopy poza łóżkiem
W leżeniu na boku klin między nogami
Redukcja wagi- dobry efekt dają ćw w wodzie, pływanie na plecach zmniejsza hipolordozę lędźwiową
Odciążenie kulami
Przygotowanie pacjenta do zabiegu operacyjnego
Rozciąganie mm
Nauka chodzenia o kulach
1 dzień po zabiegu- ćw izometryczne, oddechowe, p/zakrzepowe
Stosujemy zasadę do 90 nie więcej
Zakaz ruchów obrotowych stojąc na kd operowanej
Zakaz przywodzenia ze zgiętym kolanem
Zakaz siadania z nogą na nogę
Powikłania:
Złamania kości udowej
Skostnienia
Obluzowania
Infekcje
Biodro trzaskające:
- haczy się pasmo biodrowo- piszczelowe- to wywołuje trzask i dużą bolesność w okolicy krętarza wielkiego. Wskazane jest tutaj: solux, później operacja.
STAW KOLANOWY
Jest to staw zawiasowy, w którym fizjologiczny przeprost może wynosić 10 . możliwe są w nim ruchy prostowania i zginania. Posiada takie więzadła jak: poboczne, przyśrodkowe, krzyżowe przednie i boczne. ChR niszczy chrząstkę, warstwę podchrzęstną. Staw jest narażony na duże obciążenia. Ważne są ćw mm kulszowo- goleniowe, trójgłowy łydki, m czworogłowy.
Dochodzi do przykurczu zgięciowego. Stanowi on duży problem diagnostyczy. Objawem jest brak czynnego wyprostu kolana które może wynikać z: osłabienia mm lub ze zrostu rzepki. Brak czynnego wyprostu zaburza chód. Często obserwuje się tzw uciekanie kolana do tyłu.
Zapobieganie deformacjom:
-ćw izometryczne mm
-relaksacja postizometryczna
-rozciągające ćw np. torebki, więzadeł krzyżowych- ok. 20 min. rozciąganie ma dwa etapy:
I etap- przy maksymalnie zgiętym kolanie, podwieszka na podudziu
II etap- podwieszka na stopę i górną część podudzia
-I i II stopień uszkodzenia chrząstki- ćw wolne
Przykurcz wyprostny może być spowodowany np. wysiękiem, ziarniną. Aby go zlikwidować wykonujemy ćw zginania stawu kolanowego oraz ćw na brzuchu.
Duża bolesność w stawie rzepkowo- udowym. Powstają tu osteofity. Bolesność duża przy wchodzeniu po schodach, im idzie się dalej tym bardziej boli.
Nieprawidłowy przebieg osi kd powoduje zmiany zwyrodnieniowe stawu kolanowego. Zmiany te dotyczą:
-przedziału udowo- piszczelowo przyśrodkowego (zmiany szpotawości)
-przedziału udowo- piszczelowo bocznego (koślawość)
W RZS- pogrubienie więzadła krzyżowego przedniego. Występuje triada reumatycznego kolana. Gdy chodzimy mamy niewielki przykurcz kolana w rotacja zewnętrznej podudzia tzw. pseudokoślawość. Ta deformacja wywołuje płaską stopę.
Stosujemy kule łokciowe w celu odciążenia kończyny np. pachowe, kule z podporami na przedramienia. Jeśli mamy doczynienia z uszkodzeniem więzadeł dochodzi do niestabilności kolana dlatego trzeba stosować stabilizatory. Ważne jest w profilaktyce przygotowanie pacjenta do opracji.
Synowektomia- wycięcie zmienionej zapalnie i przerośniętej błony maziowej wraz z ziarniną. Dzięki temu chronimy staw przed zniszczeniem.
Działania po operacji:
Zwiększenie zakresu ruchu
Znosimy przykurcze w miarę możliwości
Nie przeciążamy operowanej kończyny
Nie krzyżować kończyn
W I okresie unikać chodzenia po schodach
STAW SKOKOWY
Występuje w nim duże obciążenie w trakcie chodu. Najczęstszym problemem jest ograniczone zgięcie grzbietowe. Brak tego ruchu powoduje wypchnięcie kolana do tyłu i obciążenie stawu biodrowego. Prawidłowa kompensacja możliwa jest dzięki prawidłowo dobranemu obuwiu (buty ortopedyczne z usztywnioną cholewką)
Stopa płasko- koślawa
Występuje tu spłaszczenie sklepienia podłużnego i poprzecznego oraz koślawe ustawienie pięt. Dochodzi również do deformacji palców: szponiaste lub młoteczkowate, koślawość palucha 9wskazana jest tu pelata odwodząca)
RZS reumatoidalnej- modzele pod głowami II i V kości śródstopia.
Gdy występują deformacje stopy stosuje się wkładki filcowe lub wymodelowane do zniekształceń. Gdy nie ma deformacji stosujemy wkładki ortopedyczne. W celu odciążenia stopy obuwie ortopedyczne.
ZZSK KRĘGOSŁUPA
CHOROBA BEHTEREWA:
Od 15- 35 roku życia, ujawnia się częściej u kobiet, jest to choroba przewlekła, postępująca o podłożu zapalnym prowadząca do ograniczenia ruchomości kręgosłupa i klatki piersiowej u ¼ pacjentów atakuje inne stawy. Mamy dwie postacie tej choroby:
Postać osiowa- dotyczy kręgosłupa
Postać obwodowa
Rozpoczyna się w stawach krzyżowo- biodrowych. W celu odciążenia tych stawów pacjent zmienia położenie miednicy na bardziej pionowo co znosi lordozę lędźwiową oraz wywołuje przeprost w stawie biodrowym. We wczesnym okresie zachowana jest ruchomość odcinka L dlatego należy szybko wejść tutaj z kinezyterapią.
Zwiększa się kifoza piersiowa- dlatego środek ciężkości przesuwa się przed trzon kręgosłupa. Aby mieć szerokie ple widzenia pacjent wysuwa do przodu i odchyla do tyłu głowę- w ten sposób pogłębia lordozę lędźwiową. Zwiększona kifoza Th powoduje przesunięcie łopatek w bok i do przodu co ogranicz ruch kkg.
Proces zapalny prowadzi w konsekwencji do skostnienia. Zmiany zapalne kostniejące dotyczą stawów żebrowo- kręgosłupowych i mostkowo- żebrowych co prowadzi do zniesienia ruchomości klatki piersiowej i zmniejszenia wydolności. U niektórych pacjentów występuje spłaszczona klatka piersiowa.
Stawy biodrowe- przykurcz zgięciowy, który kompensowany nie może być przez odc L ponieważ jest on sztywny.
Zmniejszenie lordozy L zwiększa kifozę Th. Utrzymanie równowagi jest możliwe dzięki zgięciu w kolanach i biodrach.
Mm pośladkowe duże i brzuszne są rozluźnione co sprzyja przykurczom w stawie biodrowym. Mm grzbietu są rozciągnięte i stale są obciążone pracą statyczną.
Nie ma leku hamującego. Stosuje się lek p/zapalne, p/bólowe, rozluźniające. Mamy tu doczynienia z błędnym kołem. W leczeniu stosuje się kule, stabilizatory, kołnierze na odc szyjny
Cel leczenia usprawniającego:
Opóźnienie procesu zesztywnienia i deformacjom
Ma trzy etapy.
I etap- podstawowy elementem są ćw w odciążeniu całkowitym tzw pływającym. Zwiększamy zakres ruchu w kręgosłupie, w stawie barkowym i biodrowym. Pas pod miednicą jest podczepiany pod bloczek aby pacjent mugł wykonywać ruchy rotacyjne miednicą.
Aby utrzymać lub pogłębić lordozę skracamy linki pod miednicą. Takie wyciąganie ok. 15 min, a następnie powrót do pozycji wcześniejszej i ponownie wykonywanie ruchów rotacyjnych.
II etap- wszystkie linki zawieszamy na wysokości pępka. Pacjent może wykonać ruchy zgięcia bocznego kręgosłupa oraz odwodzenia i przywiedzenia w stawie biodrowym.
III etap- całkowite podwieszenie na boku na wysokości talerza biodrowego. Możliwe jest tutaj zgięcie i prostowanie kręgosłupa.
Jednopunktowe podwieszenia wywierają nacisk na stawy dlatego nie stosuje się ich u pacjentów z dyskopatią
Leczenie deformacji
W zależności od stopnia i wielkości deformacji. Gdy sztywny tylko odc L to kompensacja przez zwiększenie kifozy Th lub wzrost przeprostu w stawie biodrowym.
*sposoby rozciągania przykurczu w stawie biodrowym w ZZSK.
1) Jeśli może położyć się na brzuchu- obciążenie nad kolanem, stabilizacja miednicy. Pod brzuch poduszka lub wałek i stopniowo skracamy długość linek.
2)Gdy nie może się położyć to w poz siedzącej, stabilizacja ud, podwieszka pod pachami i na głowie. Wykonać max odchylenie do tyłu, następnie poluźniamy linki. Pacjent swoim ciężarem zmniejsza przykurcz.
Poprawa siły mięśni kręgosłupa
Wzmacniamy mięśnie rozluźnione (mm brzucha)- najlepsze ćwiczenia to przechodzenia z leżenia do siadu. Jeśli odc L jest jeszcze wolny to przeprowadzamy ćw dynamiczne z kkg. Jeśli jest sztywny to przeprowadzamy ćw izometryczne.
Prowadzimy ćw obręczy barkowej- ćw zapobiegające zwiększeniu kifozy piersiowej.
Ćw mm międzyłopatkowych- sadzamy pacjenta przodem i ćw samo wspomagane i oporowe
Ćw ogólnousprawniające co najmniej 2 X dziennie
Ćw zwiększające ruchomość klatki piersiowej oraz poprawa wydolności- ćw oddechowe. Ćw oddechowe mogą być stosowane wraz z podwieszeniem w korekcji kifozy. Przez skracanie podwieszek wypychamy klatkę piersiową.
Dobre odciążenie daje woda, pływanie na grzbiecie, żabka ale tylko kryta.
Wypracowanie prawidłowej kompensacji
Utrzymanie prawidłowej zdolności oddechowej
Ważne jest prawidłowe ułożenie do spania: jedna poduszka, wskazaniem jest leżenie na brzuchu. W okresie ostrym wskazane jest leżenie w łóżku przez ok. 3 dni. Zalecane są częste zmiany pozycji, ćw bierne oraz oddechowe. Pacjenci z RZZS są zmęczeni, a z RZZK czują się lepiej.
OSTEOPOROZA
To choroba przewlekła, upośledza sprawność ruchową, wpływa na psychikę. Ważny jest dobry program fizjoterapeutyczny. Dotyka zazwyczaj kobiety w wieku około 50 roku życia gdy przechodzą okres przekwitania. U młodzieży zazwyczaj możemy wyróżnić osteoporozę posterydową.
Profilaktyka:
Dążenie do osiągnięcia maksymalnej masy kości w wieku dojrzewania
Odpowiednie odżywianie (Ca, wit D…)
Ćw fizyczne odpowiednio obciążające układ kostny
Utrzymanie odpowiedniego poziomu hormonów płciowych
Fizjoterapia polega na profilaktyce, postępowaniu po złamaniach osteoporotycznych.
Ostra osteoporoza:
Kompresyjne złamania kręgosłupa
Pogłębienie kifozy Th
Sylwetka podobna do ZZSK
Rozciągnięcie mm grzbietu
Skrócenie mm szyjnych, lędźwiowych
Przeciążenie tk. Miękkich powoduje dużą bolesność
Zmniejszona aktywność pacjenta
Zadania fizjoterapii:
Uzyskanie maksymalnie wysokiego poziomu szczytowej masy kostnej u osób w okresie dojrzewania
Spowolnienie procesu utraty masy kostnej u osób w okresie przekwitania
Poprawa siły mięśni
Utrzymanie lub zwiększenie ruchomości stawów kręgosłupa lub stawów obwodowych
Utrzymanie prawidłowej postawy ciała i korekcji
Poprawa ogólnej sprawności fizycznej
Zapobieganie upadkom i złamaniom
Zmniejszenie dolegliwości bólowych
Edukacja pacjenta
Poprawa stanu psychicznego
Stosowanie ćw wzmacniających mm grzbietu, brzucha, pośladków
Ćw rozciągające mm piersiowe, przykurcze w stawie biodrowym
Ćw oddechowe ponieważ oddech jest spłycony
Ćw wzmacniające w pozycjach izolowanych. Im bardziej zaawansowana osteoporoza tym mniej ćw dynamicznych natomiast więcej izometrycznych
Możemy zastosować elektrostymulację mm gdy są duże zniekształcenia czy dolegliwości bólowe
Ćw powodujące wzrost tkanki kostnej- w długiej osi kośćca
Ćw z oporem (ciężarki, taśmy elastyczne, piłki gumowe), czynne wolne
Ćw równowagi i koordynacji ruchowej- mają duże znaczenie profilaktyczne upatków
W pozycji pionowej: stanie na jednej nodze, naprzemienne stanie palce i pięta, ćw na platformie
Ćw oddechowe- zwiększanie ruchomości i wydolności oddechowej, kifoza Th zaburza oddychanie
Spacery, marsze, pływanie, ćw do muzyki- równowaga, koordynacja, sprawność ogólna
Dobór ćwiczeń zależy od stanu pacjenta, wieku, chorób współistniejących. Ćwiczenia są zalecane każdego dnia ok. 30 minut.
Wskazania:
Turystyka piesza
Rower (stacjonarny z podniesioną kierownicą aby nie pogłębiać kifozy)
Aerobik niezbyt dynamiczny
Przeciwwskazania w osteoporozie zaawansowanej:
Energiczne ruchy skrętne, zginanie kręgosłupa
Postępowanie po złamaniu:
I okres- unieruchomienie w obrębie kręgosłupa, duży ból- zalecane gorsety odciążające kręgosłup. Maksymalnie od 6- 12 tygodnia można stosować gorset. Ważne jest aby jak najszybciej uruchamiać.
Pole magnetyczne- wpływa na gęstość masy kostnej. Powoduje wzrost.
Ważne jest dostosowanie mieszkania do indywidualnych potrzeb pacjenta. Ważne jest obuwie z antypoślizgową powierzchnią, ważne jest usunąć dywaniki itd.