L A S E R
Laser - akronim utworzony z pierwszych liter słów - Light Amplificiation by Stimulated Emission of Radiaton - jest urządzeniem generującym światło o specyficznych, wyjątkowych właściwościach.
Jest to urządzenie w którym uzyskuje się wzmocnienie promieniowania elektromagnetycznego w wyniki emisji wymuszonej.
ŚWIATŁO LASERA
Przez światło rozumiemy promieniowanie elektromagnetyczne zarówno widzialne, jak i niewidzialne dla oka ludzkiego.
Światło w zakresie widzialnym ma przedział długości fali od 380/400 do 700/760 nm.
Fale o długości większej niż 760 - to podczerwień.
Mniejszy niż 380 - ultrafiolet.
ZALETY TERAPII LASEROWEJ
najdelikatniejsza,
bezbolesna,
bezstresowa,
bez przepływu prądu elektrycznego,
najnowsza,
najsympatyczniejsza (atermiczna, bez grzania i chłodzenia tkanek),
najbezpieczniejsza (brak skutków ubocznych, brak powikłań),
najskuteczniejsza,
najbardziej uniwersalna,
poprzez efekty fotochemiczne dodatnio wpływa na funkcję komórek oraz system stymulowania odporności,
najczystsza, bez możliwości infekcji (aseptyczna)
WPŁYW TERAPII LASEROWEJ
Laseroterapia ma działanie:
przeciwbólowe,
przeciwzapalne,
podnosi system odpornościowy,
przyspiesza gojenie ran,
Laser może:
stymulować wchłanianie obrzęku,
zwiększyć produkcję włókien kolagenowych,
wpływać na przebieg reakcji enzymatycznych,
modulować odpowiedź immunologiczną.
WPŁYW TERAPII LASEROWEJ
Silne działanie przeciwbólowe promieniowania laserowego można wiązać z:
działaniem miejscowym podwyższającym próg bólu
poprawą ukrwienia lokalnego
zwiększeniem utlenowania tkankowego
odruchowym blokowaniem impulsacji bólowej
na poziomie odpowiedniego segmentu rdzenia kręgowego
blokowaniem ośrodków podkorowych
przez substancje opiatopodobne
KLASYFIKACJA LASERÓW
W zależności od rodzaju ośrodka laserującego, sposobu zasilania, długość fali o mocy promieniowania.
Lasery o ciałach stałych (ośrodek stały i krystaliczny),
Lasery gazowe (ośrodkiem jest gaz lub mieszanina gazów; hel, neon).
Lasery półprzewodnikowe (ośrodkiem czynnym są złącza półprzewodnikowe; dioda, arsenek galu).
KLASYFIKACJA LASERÓW
Lasery cieczowe (ośrodkiem są ciała ciekłe zw. organiczne lub nieorganiczne, w których zachodzą reakcje chemiczne - pompowanie jonów).
Lasery stosowane w medycynie:
lasery wysokoenergetyczne ( stosowane w chirurgii - laser dwutlenkowo-węglowy).
niskoenergetyczne (biostymulacje laserowe - lasery półprzewodnikowe i lasery helowo - neonowe)
Lasery niskoenergetyczne, emitujące różne długości fal światła w zakresie od 600 do ponad 900 nm, znalazły szerokie zastosowanie lecznicze.
Lasery medyczne można podzielić z punktu widzenia mocy generowanego promieniowania na :
małej mocy : 1 - 6 mW,
średniej mocy : 7 - 500 mW,
dużej mocy : więcej niż 500 mW.
PODZIAŁ LASERÓW
Podział laserów dokonywany jest na podstawie następujących kryteriów:
długość emitowanej fali :
LASERY EMITUJĄCE ULTRAFIOLET;
PROMIENIOWANIE Z OBSZARU WIDZIALNEGO,
PODCZERWIEŃ;
rodzaj ośrodka czynnego,
modulacja pracy,
moc wyjściową wiązki.
GRUPY LASERÓW
M A T E R I AŁ A KT Y W N Y
LASERY O CIAŁACH STAŁYCH - ośr. szklany lub krystaliczny np. jagowo- neodynamiczny (YAG: Nol),
LASERY BARWNIKOWE, w których ośrodkiem czynnym jest ciecz,
LASERY GAZOWE, gdzie materiałem aktywnym są gazy, mieszaniny gazów a także pary metali,
LASERY PÓLPRZEWODNIKOWE - np. na arsenku glinu przy czym określony rodzaj materiału aktywnego decyduje również o długości fali czyli barwie promieniowania.
SPOSÓB DZIAŁANIA
Pod względem sposobu działania klasyfikujemy lasery na:
działające falą stałą - wówczas moc lub natężenie promieniowania w wiązce jest stałe w czasie,
impulsowe - działające na zasadzie wytwarzania powtarzających impulsów; typowe częstotliwości to 1- 4000Hz
MOC GENEROWANEGO PROMIENIOWNIA
LASERY MAŁEJ MOCY - 1 - 6 m W - tzw. miękkie.
LASERY ŚRENIEJ MOCY - 7 - 500mW - w tym najczęściej wykorzystywany: półprzewodnikowy i helowo-neonowy.
LASERY DUŻEJ MOCY - > 500mW - z których najczęściej używany jest laser dwutlenkowęglowy.
Lasery małej i średniej mocy zaliczane są do laserów biostymulacyjnych.
ODDZIAŁYWANIE PROMIENIOWANIA LASEROWEGO
Oddziaływanie fal elektromagnetycznych z materią może polegać na:
odbiciu,
ugięciu,
rozpraszaniu,
absorpcji,
emisji oraz polaryzacji.
WŁAŚCIWOSCI PROMIENIOWANIA LASEROWEGO
Monochromatyczność (jednobarwność promieniowania).
Spójność (taka sama faza fal na dużych odległościach a szczyty zagłębiania fal układają się na jednej linii).
Równoległość (również promieni tworzących wiązkę; laser jako światło emituje wiązkę równoległą).
Duża intensywność i gęstość (wytworzenie impulsu promieniowania o bardzo krótkim czasie trwania).
SKUTECZNOŚĆ DZIAŁANIA LASERU
Z punktu widzenia laseroterapii najważniejszym zagadnieniem jest skuteczne doprowadzenie promieniowania na odpowiednią głębokość tkanki oraz efektywna zmiana światła laserowego w inny rodzaj energii biologicznej, chemicznej.
Uzależnione to jest zarówno od mocy promieniowania, długości fali jak również od budowy naświetlanej tkanki - jej właściwości optycznych i termicznych.
DZIAŁANIE LASERU - długość fali
Promieniowanie laserowe o długości fali 904 nm i mocy wyjściowej 5 mW wnika na głębokość 10-20 mm w tkankach o przeciętnym uwodnieniu, ukrwieniu i spoistości.
Dla tkanki słabo uwodnionej i o znacznej spoistości oraz dużej zawartości pierwiastków ciężkich (tkanka kostna), głębokość penetracji wynosi ok. 5 mm.
DZIAŁANIE LASERU - długość fali
W procesach biostymulacyjnych najbardziej przydatne są długości fal mieszczące się w zakresie od 550 do 950 nm:
promieniowanie widzialne o długości fali 600-700 nm charakteryzujące się mniejszą penetracją w głąb tkanki znajdują zastosowanie w leczeniu zmian chorobowych o lokalizacji powierzchniowej lub płytkiej,
promienie podczerwone o długości fali 830 lub 904 nm - lepiej przenikające w głąb tkanki - wskazane jest do terapii zmian chorobowych o głębszej lokalizacji.
PROMIENIOWANIE LASEROWE - moc
W zależności od mocy promieniowanie laserowe może wywoływać różne efekty w tkankach biologicznych.
Przy małej i średniej mocy zachodzą reakcje chemiczne metaboliczne ogólnie nazywane procesami biostymulacyjnymi.
BIOSTYMULACJA LASEROWA
Biostymulacja laserowa to oddziaływanie promieniowania laserowego małej mocy na organizm człowieka, celem pobudzenia jego różnorodnych struktur i funkcji.
O biostymulacji mówimy wtedy, gdy moc zastosowanego promieniowania jest na tyle mała, iż nie wywołuje podwyższenia temperatury tkanek większego niż 1 0 C .
EFEKT BIOSTYMULACJI
Bodziec słaby i średniosilny pobudza aktywność fizjologiczną, natomiast bodziec silny lub bardzo silny może ją hamować - prawo Arndta-Schultza.
Dawki energii powinny być dobierane w zależności od;
wieku,
koloru skóry,
typu schorzenia,
przebiegu choroby i ewolucji objawów.
ENERGIA PROMIENIOWANIA
Do skutecznej stymulacji, w czasie każdego zabiegu musi być doprowadzona odpowiednia dawka energii promieniowania.
W celu określenia tej dawki posługujemy się kilkoma wielkościami fizycznymi.
Energia dawki jest określana przez wartości energii promieniowania wychodzącego z lasera w czasie zabiegu. Dla określonej energii:
E= P x t (J = W x sek)
t - czas P - moc promieniowania
MOC WIĄZKI PROMIENIOWANIA
Znając geometrię wiązki promieniowania laserowego (najczęściej stożek lub walc), możemy policzyć moc wiązki dostarczonej na jednostkę powierzchni wielkość tę nazywamy powierzchniową gęstością mocy:
Aby określić energię dostarczaną na jednostkę powierzchni gęstość mocy musimy pomnożyć przez czas trwania zabiegu. Otrzymujemy wtedy tzw. powierzchniową gęstość energii: (ED)
DAWKI ENERGII
Dawki energii stosowane dla przewlekłych zmian chorobowych są kilkakrotnie większe niż dla stanów ostrych, np.:
przy zmianach ostrych stosuje się - 0,1 - 1J / punkt zabiegowy,
przy zmianach chorobowych przewlekłych - 1- 5 J / punkt zabiegowy,
Powierzchniowa gęstość energii w czasie pojedynczego zabiegu waha się od 0,5 d0 10J/cm2.
TECHNIKI LASEROTERAPII
Skuteczne wywołanie określonego efektu oddziaływania promieniowania laserowego na tle biologicznym wymaga zastosowania odpowiednich technik zapewniających bezpieczne doprowadzenie promieniowania do miejsca schorzenia.
Techniki naświetlania można podzielić na:
kontaktowe i bezkontaktowe,
punktowe i powierzchniowe,
inwazyjne i nieinwazyjne.
Niezależnie od typu techniki należy przestrzegać zasady prostopadłego padania wiązki promieniowania.
TECHNIKI BEZKONTAKTOWE
Techniki te charakteryzują się prostota wykonania; (nie trzeba przygotowywać pola zabiegu) oraz pełnym komfortem pacjenta.
Można tu wyróżnić techniki punktowe i powierzchniowe realizowane poprzez:
rozogniskowanie wiązki laserowej;
stosowanie tzw. sond prysznicowych;
tzw. przemiatanie sondą punktową.
Naświetlanie bezkontaktowe jest techniką wyboru w wielu przypadkach, kiedy kontakt sondy za zmianą chor. jest niewskazany (owrzodzenia podudzi, półpasiec, trądzik, ropne rany).
TECHNIKI KONTAKTOWE
Pośród technik kontaktowych wyróżniamy;
przemiatanie,
technikę z uciskiem powodująca lepszą penetrację promieni w głąb tkanek,
technikę z uciskiem pulsacyjnym tzw. „dziobanieh gdzie dodatkowo wykonujemy masaż naświetlonego obszaru.
Wszystkie techniki kontaktowe wymagają wstępnego przygotowania powierzchni naświetlanej (umycie i odtłuszczenie skóry).
W praktyce często stosuje się połączenie tych dwóch technik naświetlania.
Leczenie zaburzeń w tkankach miękkich
położonych głębiej
ZABIEG
Czas pojedynczego zbiegu wynosi 1 - 20`, a liczba zbiegów w kuracji, w zależności od schorzenia waha się pomiędzy 5 a 60, przy czym standardowa ilość naświetlania w tygodniu wynosi 3-5 x q, w niektórych schorzeniach dobre wyniki zapewnia codzienne wykonywanie zabiegów a nawet 2 x w ciągu dnia.
wskazane jest wykonywanie ich o stałej porze dnia z tolerancją (+, -) 2 godz. (odpoczynek 10 - 20 `).
dobre wyniki daje powtórzenie serii zabiegów po 1, 3, lub 6 miesiącach.
ZABIEG
W trakcie przeprowadzanego zbiegu stosujemy najpierw technikę przemiatania bezkontaktowego po czym naświetlanie jedną z technik kontaktowych.
wszystkie te techniki należą do technik nieinwazyjnych.
wprowadzane ostatnio techniki inwazyjne w leczeniu promieniami laserowymi stosuje się np. w leczeniu gruczołu krokowego, szyjki macicy i innych schorzeniach.
EFEKTY DZIAŁANIA
Na poziomie tkanki obserwuje się następujące efekty:
poprawę mikrokrążenia krwi,
wzrost amplitudy potencjałów czynnościowych włókien nerwowych,
działanie immumodulacyjne,
działanie hipokoagulacyjne,
wzrost hormonów i kinin,
pobudzenie angiogenezy,
EFEKTY DZIAŁANIA
Na poziomie komórki stwierdza się:
przyspieszenie wymiany elektrolitowej między komórką a jej otoczeniem,
wzrost aktywności mitotycznej,
działanie antymutagenne,
zmiany struktury ciekłokrystalicznej błon biologicznych,
wzrost aktywności enzymów oraz zwiększenie syntezy ATP i DNA,
EFEKTY DZIAŁANIA
Na poziomie subkomórkowym - pochłanianie pewnych ściśle określonych długości fal elektromagnetycznych przez składniki łańcucha oddechowego.
Laseroterapię, tak jak inne metody fizykoterapii stosujemy w serii powtarzanych zabiegów.
Pełna kuracja składa się z kilkunastu lub kilkudziesięciu zabiegów o czasie trwania od kilku do kilkunastu minut.
WSKAZANIA
Schorzenia skóry i zabiegi chirurgii plastycznej (rany pooperacyjne, owrzodzenia, przeszczepy skóry, infekcje bakteryjne, łuszczyca, trądzik pospolity i półpasiec, oparzenia),
Choroby pochodzenia kostnostawowego (RZS, ZZSK, łuszczycowe zapalenia stawów kręgosłupa),
Schorzenia narządu ruchu o etiologii:
przeciążeniowej i zwyrodnieniowo twórczej (zapalenia pochewek ścięgien, zapalenia okołostawowe, stany zapalne stawów, zapalenie kaletek maziowych, zapalenie przyczepów mięśniowych, przewlekły Achilles, łokieć tenisisty, kręcz szyi, zapalenie więzadeł rzepki).
WSKAZANIA
Uszkodzenie nerwów obwodowych (bóle, nerwobóle, rwy),
Choroby urologiczne (przerost i zapalenie prostaty, zapalenie cewki moczowej i pęcherzyka moczowego).
Choroby ginekologiczne (zapalenie przydatków, stany zapalne pochwy , nadżerki szyjki macicy, rany pooperacyjne).
Schorzenia stomatologiczne (afty, podrażnienia i zapalenia miazgi, zapalenie dziąseł i próchnica, suchy zębodół, opryszczka warg, parodontoza, urazy błony śluzowej).
7