Rehabilitacja w

reumatoidalnym

zapaleniu stawów

Klinika

• Przewlekła układowa choroba tkanki

łącznej o podłożu immunologicznym i
nieznanej etiologii, charakteryzująca
się nieswoistym zapaleniem
symetrycznych stawów, zmianami
pozastawowymi i objawami
układowymi, prowadząca do
niepełnosprawności, inwalidztwa i
przedwczesnej śmierci.

Epidemiologia

• Schorzenie dotyka około 1%

populacji i występuje 2 – 4 –
krotnie częściej u kobiet niż u
mężczyzn. Może rozwinąć się w
każdym wieku, ale zazwyczaj
rozpoczyna się między 25 a 50 r.ż.

Objawy r.z.s.

• Objawy charakterystyczne: symetryczny ból i

obrzęk stawów rąk i stóp, rzadziej także
dużych stawów (np. kolanowych lub
barkowych); sztywność poranna o różnym
czasie trwania, zwykle mniej niż godzinę.

• Objawy ogólne: stan podgorączkowy, ból

mięśni, zmęczenie, brak łaknienia, utrata masy
ciała.

Kryteria klasyfikacyjne RZS wg

Amerykańskiego Towarzystwa

Reumatologicznego (1987)

• sztywność poranna trwająca minimum 1

godzinę utrzymująca się przez co

najmniej 6 tygodni;

• obrzęk 3 lub więcej stawów utrzymujący

się przez minimum 6 tygodni;

• obrzęk stawów nadgarstkowych,

śródręcznopaliczkowych i

międzypaliczkowych bliższych,

utrzymujący się przez minimum 6

tygodni;

• symetryczny obrzęk stawów,

utrzymujący się minimum 6 tygodni;

• typowe dla RZS zmiany w RTG

(nadżerki, osteoporoza);

• guzki reumatoidalne;
• czynnik reumatoidalny (RF) w surowicy –

w przypadku obecności RF rozpoznane

zostaje seropozytywne RZS; w

przypadku jego braku i obecności

wymaganej ilości objawów

diagnostycznych, rozpoznane zostaje

seronegatywne RZS (przebiegające

zwykle łagodniej).

Leczenie

• leczenie farmakologiczne - niesterydowymi

lekami przeciwzapalnymi oraz lekami
modyfikującymi proces zapalny
(sulfasalazyna, sole złota, D-penicylamina,
glikokortykosterydy, leki przeciwmalaryczne,
leki immunosupresyjne);

• zabiegi operacyjne o charakterze

profilaktyczno-leczniczym i korekcyjno-
rekonstrukcyjnym;

Leczenie c.d.

• kinezyterapia (leczenie ruchem);

• światłolecznictwo (nagrzewania lampą sollux);

• okłady parafinowe;

• krioterapia (leczenie niską temperaturą);

• elektrolecznictwo (leczenie za pomocą

prądu);

• masaże;

• kąpiele solankowe, siarczkowo-

siarkowodorowe w uzdrowiskach (nie wolno

natomiast korzystać z borowin);

• psychoterapia.

REHABILITACJA

• Kompleksowa rehabilitacja osób z r.z.s.,

co bardzo ważne, powinna nie tylko
obejmować fizjoterapię, lecz również
rehabilitację psychologiczną, społeczną i
zawodową.

• Wybór sposobu usprawnienia zależy od

czasu trwania choroby, wieku pacjenta,
jego wydolności i sprawności fizycznej,
stanu pacjenta i nastawienia do procesu
terapeutycznego.

Kinezyterapia

• Kinezyterapia odgrywa zasadniczą

rolę zarówno jako czynnik
profilaktyczny, jak i leczniczy.
Koncepcja leczenia i zapobiegania
winna uwzględnić ochronę stawów i
tkanek okołostawowych. Dlatego
bardzo ważna jest znajomość
funkcjonalna stawów oraz właściwy
dobór ćwiczeń.

Kinezyterapia - przykłady

• ćwiczenia w odciążeniu,
• ćwiczenia w wodzie;
• ćwiczenia manipulacyjne dłoni;
• ćwiczenia w pełnym zakresie ruchu w

stawie.

Działanie

• przeciwbólowe,

• przeciwzapalne,

• zwiększenie siły mięśniowej,

• poprawa zakresu ruchu,

• zmniejszenie napięcia mięśni,

• podwyższania poziomu endorfin,

• poprawa wydolności krążeniowo-oddechowej,

• zwiększenie wydzielania mazi stawowej,

• podwyższanie lub obniżanie ciśnienia krwi,

• nasilenie procesów przemiany materii,

• usprawnienie działania narządów układów trawienia,

• wydalania,

• hamowanie odruchów patologicznych.

Wskazania

• schorzenia i dysfunkcje narządu ruchu,
• zespoły bólowe kręgosłupa,
• stan po zabiegach operacyjnych lub

jako przygotowanie przed zabiegiem,

• stan po udarach mózgu,
• okres ciąży jako przygotowanie do

porodu,

• wady postawy.

PRZECIWWSKAZANIA

• rany skóry, mięśni i tkanek miękkich,
• występowanie silnego bólu przy

ćwiczeniach,

• stany bezpośrednio po zwichnięciach

i innych urazach stawowych.

Ćwiczenia czynno - bierne

Stosujemy przy nadmiernym
napięciu mięśni wywołanym
bólem, unieruchomieniem lub
innymi czynnikami.

Metodyka

• ruch prowadzony jest do granicy bólu,
• ćw. prowadzimy po zabiegach

fizykoterapeutycznych, często pod „osłoną

leków”, tempo ćw. bardzo wolne, liczba

powtórzeń 10 – 15 x w jednej serii, przerwa

2 – 3 minuty,

• ruch powinien poprzedzać opis, w czasie ćw.

pacjent musi być stale informowany jakie

mięśnie ma rozluźnić i w jakim momencie,

jest to podstawowy warunek zapewniający

właściwą współpracę z chorym.

Ćwiczenia czynne w

odciążeniu

Polegają na samodzielnym

wykonywaniu ruchów w stawach
przy odciążeniu ćwiczonego
odcinka ciała.

Metodyka

Zniesienie ciężaru ćwiczonej kończyny osiąga

się przez odciążenie, które spełnia podwójną

rolę:

- pozwala na wykonanie czynnego ruchu, w

pełnym zakresie od pełnego rozciągnięcia do

pełnego skurczu, co wpływa pozytywnie na

mięśnie,

- stwarza możliwość wykonania samodzielnego

ruchu czynnego, co jest dla pacjenta dodatnim

bodźcem psychicznym, mobilizującym do

dalszej intensywnej pracy i nastawia

pozytywnie do prowadzonych ćwiczeń.

Przykłady ćwiczeń

• Prostowanie i zaciskanie palców rąk;
• Dotykanie kciukiem każdego palca;
• Zginanie i prostowanie łokci;
• Unoszenie i opuszczanie ramion;
• Zginanie i prostowanie palców stóp;
• Krążenie stóp;
• Napinanie rzepki;
• Przywodzenie i odwodzenie nogi;
• W pozycji na brzuchu unoszenie na przemian

jednej i drugiej nogi.

Krioterapia

• krioterapia ogólnoustrojowa –

komora krioterapeutyczna,

• krioterapia miejscowa – nadmuchy

schłodzonym powietrzem, parami
dwutlenku węgla, parami azotu.

Komora krioterapeutyczna

• Komora kriogeniczna (kriokomora) to zespół

dwóch chłodzonych pomieszczeń – komory

wstępnej i komory zasadniczej.

• Temperatura jest regulowana przez

obsługującego w zakresie od -40 do -60 stopni

C w komorze wstępnej i od -100 do -160 stopni

C w komorze zasadniczej.

• Czas przebywania pacjentów w obu komorach

jest również regulowany przez obsługującego i

wynosi do 3 minut dla każdej komory.

• Zarówno temperatura jak i czas zabiegu mogą

być dobierane indywidualnie dla każdego

zabiegu.

Krioterapia miejscowa

• Krioterapia miejscowa polega na

przyłożeniu przy pomocy specjalnego

aplikatora bardzo niskiej temperatury,

która dostarczana jest do miejsca

zmienionego chorobowo. Zabieg

zamrażania i rozmrażania powtarza się

w jednym cyklu kilkakrotnie.

Doprowadza to do zamarzania

zawartości komórek, pękania błon

biologicznych i w konsekwencji

destrukcji tkanki

Bibliografia:

1) Borowicz – Paprocka M., Fizjoterapia w

chorobach układu ruchu, Górnicki Wydawnictwo
Medyczne, Wrocław 2007, str. 77 – 91;

2) Wrzosek Z., Bolanowski J., Rehabilitacja –

podręcznik dla studentów medycyny, Akademia
Medyczna, Wrocław 2008, str. 93 – 104;

3) Cegła B., Faleńczyk K., Kuczma – Napierała J.,

Wybrane zagadnienia z pielęgniarstwa
internistycznego, Akademia Medyczna im.
Ludwika Rydygiera, Bydgoszcz 2003, str. 165 –
166.