1. Definicja zabezpieczenie społeczne:
   Idea powszechnego zabezpieczenia społecznego, zrodziła się po II wojnie światowej. Zgodnie z nią państwo powinno troszczyć się o zaspokajanie potrzeb wszystkich swoich obywateli, którzy z powodu różnych zdarzeń losowych, nie są w stanie samodzielnie zapewnić sobie środków utrzymania. Zabezpieczenie społeczne to zespół środków i działań (instytucji) przy pomocy których społeczeństwo stara się zabezpieczyć swych członków przed groźbą niezaspokojenia podstawowych potrzeb (I. Jędrasik- Jankowska)

2. Definicja prawa ubezpieczenia społecznego:
   Prawo ubezpieczeń społecznych związane jest ściśle ze stosunkiem pracy i statusem społecznym pracownika, było w Polsce traktowane, przynajmniej dla celów dydaktyki nauczania prawa jako integralna część prawa pracy. Wobec objęcia tym ubezpieczeniem innych grup pracujących poza pracownikami, zaczęto wskazywać na potrzebę traktowania prawa ubezpieczenia społecznego jako wyodrębnionej dziedziny prawa.

3. Wymień źródła prawa krajowego wg konstytucji RP.
   -konstytucja
   - ustawy
   - rozporządzenia
   - akty prawa miejscowego
   - ratyfikowane umowy międzynarodowe

4. Podaj tytuł najistotniejszego aktu prawnego regulującego kwestie ubezpieczeń społecznych:
   Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych- 13.10. 1998r.

5. Definicja umowy ubezpieczenia
   Art. 85 KC- Przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę.

6. Definicja umowy o pracę umowy zlecenie, umowy agencyjnej, umowy o pracę nakładczą
   -UMOWA O PRACĘ- Pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania. Pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników. Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę a pracodawca do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem.
   -UMOWA ZLECENIE- umowa cywilnoprawna uregulowana w kodeksie cywilnym (art. 734-751). Przedmiotem umowy zlecenia jest wykonanie określonej czynności prawnej (odpłatnie lub nieodpłatnie). Stronami umowy zlecenia mogą być dowolne osoby fizyczne lub osoby prawne (pod warunkiem posiadania zdolności do czynności prawnych). Strony umowy zlecenia tradycyjnie nazywa się zleceniodawcą (zlecający wykonanie określonych czynności) i zleceniobiorcą (wykonującym zlecenie).
   - UMOWA AGENCYJNA- przyjmujący zlecenie zobowiązuje się w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do stałego pośredniczenia za wynagrodzeniem przy zawieraniu z klientami umów na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy albo do zawierania ich w jego imieniu. Jeżeli sposób wynagrodzenia nie został w umowie określony, agentowi należy się prowizja. Prowizja jest wynagrodzeniem którego wysokość zależy od liczby lub wartości zawartych umów.
   -UMOWA O PRACĘ NAKŁADCZĄ- powinna być zawarta na piśmie z określeniem rodzaju umowy i jej podstawowych warunków a szczególności rodzaju pracy i terminu jej rozpoczęcia oraz zasad wynagrodzenia. Rozporządzenie stosuje się do osób wykonywujących pracę nakładczą zwanych „wykonawcami” na rzecz pracodawców zwanych „nakładcami”. W umowie strony określają minimalną miesięczną ilość pracy, której wykonanie należy do obowiązku wykonawcy. Minimalna ilość pracy powinna zapewnić co najmniej 50% najniższego wynagrodzenia.

7. Różnice pomiędzy ubezpieczeniem społecznym a gospodarczym:
   

Społeczne	Gospodarcze
-narzędzie polityki społecznej	-narzędzie polityki gospodarczej, jednostek i firm
-charakter przymusowy	-charakter zwykle dobrowolny
- charakter publicznoprawny	- charakter prywatnoprawny
- publiczne zakłady ubezpieczeń	- komercyjne zakłady ubezpieczeniowe

1. Wyjaśnij konstytucyjną zasadę sprawiedliwości społecznej w kontekście ubezpieczeń społecznych:
   Rzeczpospolita polska jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Organy władzy publicznej działają na podstawie i granicach prawa.

2. Wyjaśnij zagadnienie deklaratoryjnych i konstytutywnych decyzji organu ubezpieczenia społecznego:
   Decyzje o charakterze deklaratoryjnym to decyzje, które nie tworzą, nie znoszą i nie zmieniają istniejącego stosunku prawnego lecz potwierdzają istniejące prawa i obowiązki jego adresata(ów). W sposób prawnie wiążący stwierdzają o istnieniu określonego stanu prawnego, rzadziej faktycznego, który istnieje niezależnie od aktu (tzn. akt deklaratoryjny nie kreuje tego stanu).
   Decyzje o charakterze konstytutywnym to decyzje kształtujące, które tworzą nowe prawa i obowiązki adresata, do którego jest skierowany. Wywołują one skutki prawne w momencie ich wydania (albo uprawomocnienia się)

3. Wymień 4 piony ubezpieczenia społecznego:
   1. Emerytalne
   2. Rentowe
   3. Chorobowe
   4. Wypadkowe

4. Wymień i wyjaśnij zasady ubezpieczenia społecznego:
   1. Zasada wzajemności- świadczenia udzielone osobom znajdującym się w potrzebie pochodzą z funduszu wypracowanego wspólnym wysiłkiem ubezpieczonych
   2. Zasada ekwiwalentności składki i świadczenia- wysokość pieniężnych świadczeń ubezpieczonych jest zależna od wysokości otrzymywanego wynagrodzenia a wysokość rent i emerytur uwzględnia również długość okresu składkowego
   3. Zasada przymusu społecznego- podmiot zatrudniający (pracodawca) jest zobowiązany ubezpieczyć pracownika z chwilą nawiązania stosunku pracy.
   4. Zasada powszechności- obowiązkiem ubezpieczenia społecznego objęte SA wszystkie osoby znajdujące się w określonej sytuacji, wszyscy pracownicy.

5. Wymień długookresowe, krótkookresowe i jednorazowe świadczenia z ubezpieczeń społecznych:
   Długookresowe- emerytura, renta z tytułu niezdolności do pracy, renta rodzinna, wypadkowa renta rodzinna, wypadkowa renta z tytułu niezdolności do pracy;
   Krótkookresowe- chorobowe, macierzyńskie, opiekuńcze, wyrównawcze, wychowawcze, świadczenia rehabilitacyjne
   Jednorazowe- zasiłek pogrzebowy, jednorazowe odszkodowania wypadkowe;

6. Wyjaśnij:
   Ryzyko ubezpieczeniowe- część globalnego ryzyka. Ryzyko możemy wyliczyć, oszacować, zmierzyć. Ubezpieczenia dotyczą ryzyka, nie zaś niepewności, gdyż jest ona niemierzalna. Aby można było jakiś stan zaliczyć do ryzyka musi być on mierzalny.
   Ubezpieczony- osoba fizyczna podlegająca chociaż jednemu z ubezpieczeń społecznych
   Składka- pieniężne świadczenie okresowe członka stowarzyszenia bądź ubezpieczonego
   Zasiłek- świadczenie pieniężne lub materialne wypłacane przez instytucję;
   Konto płatnika-konto na którym ewidencjonowana jest kwota zobowiązań z tytułu składek oraz innych składek danego płatnika zbieranych przez ZUS, kwoty zapłaconych składek, stan rozliczeń oraz inne informacje dotyczące płatnika składek;
   Konto ubezpieczonego- konto, na którym ewidencjonuje się informacje o zwaloryzowanej wysokości składek na ubezpieczenie emerytalne, z wyłączeniem składek podlegających odprowadzeniu do otwartego funduszu emerytalnego i zewidencjonowaniu na subkoncie, na którym zapisuje się tę część składek emerytalnych, które po nowelizacji są odprowadzane do ZUS zamiast do OFE
   Otwarty fundusz emerytalny (OFE)- Przedmiotem działalności funduszu jest gromadzenie środków pieniężnych i ich lokowanie z przeznaczeniem na wypłatę członkom funduszu po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego. Czas trwania funduszu jest nieograniczony. Organem funduszu jest towarzystwo emerytalne utworzone zgodnie z przepisami ustawy.
   Zgłoszenie do ZUS- zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego dokonuje się na druku ZUS ZUA. Natomiast osoby, które podlegają jedynie ubezpieczeniu zdrowotnemu są zgłaszane za pomocą druku ZUS ZZA.
   Reforma emerytalna- polega zazwyczaj na zmianie systemu emerytalnego, któremu grozi niewypłacalność na system w którym wysokość wypłat dostosowana jest do sumy zaoszczędzonych i zainwestowanych składek emerytalnych pracownika.

7. Wymień 5 podmiotów objętych obowiązkiem ubezpieczenia emerytalnego i rentowego oraz wskaż okres obowiązku ubezpieczeniowego w tych 5 przypadkach:
   - Pracownicy- od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku
   - Funkcjonariusze służby celnej- od dnia nawiązania stosunku służby do dnia zwolnienia ze służby
   - Stypendyści sportowi- od dnia spełnienia określonych warunków do dnia zaprzestania spełnienia tych warunków
   - Duchowni- od dnia przyjęcia stanu duchownego do dnia wystąpienia z tego stanu
   - Osoby wykonujące pracę nakładczą- od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy

8. Krótko wyjaśnij na czym polega wypłacanie świadczeń emerytalnych z jednego, dwóch, trzech źródeł ubezpieczenia zwanych filarami:
   I FILAR- Zreformowany ZUS. Pierwszy filar jest obowiązkowy dla wszystkich pracowników. Trafia do niego 80% całej obowiązkowej składki na ubezpieczenie społeczne, czyli 36,59% wynagrodzenia każdego pracownika (po ubruttowieniu). Składki wpłacane do pierwszego filaru nie są opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych, natomiast płaci się zaliczkę na poczet tego podatku od wypłacanej przez ZUS emerytury lub renty.)
   II FILAR- Otwarte Fundusze Emerytalne (jest on obowiązkowy dla osób, które urodziły się po 31 grudnia 1968r. Można go wybrać spośród OFE działających obecnie na rynku finansowym; W II filarze wybieramy fundusz emerytalny inwestujący środki przekazywane co miesiąc przez ZUS ze składki na I filar emerytalny (19,52%) w wysokości 2,3% wynagrodzenia brutto na indywidualny rachunek. Jest to realny kapitał, który pracuje na przyszłą emeryturę. Wpłacane w II filarze składki są zwolnione z podatku dochodowego i w ograniczonym stopniu podlegają dziedziczeniu).
   III FILAR- Indywidualne ubezpieczenia (trzeci filar z racji tej, że przystąpienie do niego jest dobrowolne, ma bardziej liberalne od pozostałych filarów (obowiązkowych) rozwiązania legislacyjne. Pracownik za zgromadzone w otwartym funduszu emerytalnym środki zobowiązany będzie do wykupienia dożywotniej emerytury w zakładzie emerytalnym, natomiast uczestnik pracowniczego programu emerytalnego z chwilą osiągnięcia wieku emerytalnego może przeznaczyć uzbierane środki na dobrowolny cel)

9. Wyjaśnij na czym polega waloryzacja rent i emerytur
   Polega na pomnożeniu kwoty świadczenia i podstawy jego wymiaru przez wskaźnik waloryzacji. Waloryzacja świadczeń emerytalno-rentowych zapobiega spadkowi realnej wartości emerytur i rent po ich przyznaniu.

10. Scharakteryzuj ZUS, przedstaw organy, strukturę organizacyjną, 3 kompetencje ZUS
    Struktura:
    Prezes- powołany przez prezesa rady ministrów
    Zarząd- liczy od 2 do 4 członków powołanych przez Radę Nadzorczą na wniosek Prezesa
    Rada Nadzorcza- 4 członków Rady, 5 letnia kadencja
    ZUS- państwowa jednostka organizacyjna posiadająca osobowość prawną, zajmująca się gromadzeniem składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne obywateli oraz dystrybucją świadczeń. Odpowiedzialny za przyznawanie i wypłacanie świadczeń z ubezpieczeń społecznych.
    Zadania:
    - realizacja przepisów o ubezpieczeniach społecznych
    - dysponowanie środkami finansowymi funduszów ubezpieczeń społecznych i funduszu alimentacyjnego
    - realizacja umów i porozumień międzynarodowych w dziedzinie ubezpieczeń społecznych.

11. Pojęcia:
    Niezdolność do pracy- za niezdolną do pracy uznaje się osobę, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania tej zdolności po przekwalifikowaniu.
    Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba , która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy
    Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.
    Niezdolność do pracy orzeka się na okres nie dłuższy niż 5lat.
    Niezdolność do pracy orzeka się na okres dłuższy niż 5 lat, jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu.
    Renta z tytułu wcześniej zwana była rentą inwalidzką. Przyznaje ją się osobie, która w całości lub w części utraciła zdolność do pracy.
    Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przysługuje osobie, która:
    - jest niezdolna do pracy
    -ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy
    - niezdolność do pracy powstała w okresach składkowych i nieskładkowych albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.
    Możemy rozróżnić 2 rodzaje rent:
    - renta stała- przysługuje osobie, której niezdolność do pracy została uznana za stałą
    -renta okresowa- jeśli niezdolność do pracy ma charakter czasowy.

12. Wyjaśnij komu i w jakich okolicznościach przysługuje świadczenie:
    Renta rodzinna- przysługuje uprawnionym członkom rodziny, osoby która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy…
    Wypadkowa renta rodzinna- przysługuje po ubezpieczonym lub renciście uprawnionym do świadczenia na podstawie ustawy, który zmarł wskutek następstw wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.
    Zasiłek macierzyński- przysługuje ubezpieczonej która w okresie ubezpieczenia chorobowego lub w okresie urlopu wychowawczego:
    - urodziła dziecko
    - przyjęła dziecko do 7 roku życia
    - przyjęła dziecko do 10 roku życia na wychowanie i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia.
    - przyjęła dziecko do 10 roku życia na wychowanie w ramach rodziny zastępczej.
    Zasiłek pogrzebowy- przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebowe. Także pracodawcy, domowi pomocy społecznej, gminie, powiatowi, związkowi wyznaniowemu jeżeli pokryły koszty pogrzebu.

13. Krótko scharakteryzuj KRUS
    Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-instytucja realizująca zadania m.in. obsługi rolników w sprawach dotyczących obejmowani a ubezpieczeniem społecznym rolników, opłacania składek, przyznawania i wypłaty świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń emerytalno- rentowych, wypadkowych, chorobowych, macierzyńskich itp.

14. Wyjaśnij co oznacza, że organ pomocy społecznej:
    Musi przyznać świadczenie- świadczenie ma charakter roszczeniowy, przekształca się w zaopatrzenie społeczne
    Powinien przyznać świadczenie- charakter uznaniowy decyzji został zachowany ale organ który ją wydaje w miarę możliwości oraz stosownie do okoliczności ma dążyć zgodnie z tą wskazówką do przyznania świadczenia.
    Może przyznać świadczenie- typowa uznaniowość w przyznawaniu świadczeń

15. 3 zasady pomocy społecznej
    - pomoc społeczna jest organizowana przez organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując z organizacjami społecznymi, związkami wyznaniowymi, stowarzyszenia o charakterze charytatywnym, fundacjami i osobami fizycznymi.
    - ma zaspokajać niezbędne potrzeby życiowe osób i ich rodzin oraz umożliwić im bytowanie w warunkach odpowiadających godności człowieka.
    - zakres działania pomocy społecznej jest otwarty na różne potrzeby i nie jest ograniczony dostosowując się do czasu i okoliczności.

16. Wyjaśnij na czym polega:
    środowiskowa pomoc społeczna- kładzie się nacisk na znaczenie pomocy środowiskowej w miejscu zamieszkania, zarówno ze względu na niższe jej koszty jak i pożądane efekty oraz możliwości prowadzenia działalności profilaktycznej. Wynika z potrzeby organizacji pomocy społecznej najbliższego miejsca zamieszkania zainteresowanego.
    zakładowa pomoc społeczna- instytucja świadcząca osobom wymagającym całodobowej opieki z powodu wieku, choroby, niepełnosprawności usługi bytowe, opiekuńcze, wspomagające, edukacyjne w formach i zakresie wynikającym z indywidualnych potrzeb.

17. Wskaż organy odpowiedzialne za organizację pomocy społecznej:
    - Gmina -Powiat -Województwo

18. Rozwiń skrót i wyjaśnij symbol: ZUS, OFE, GUS, PPE, Dz.U., art., ust., KP, KC, KRUS, OPS, DPS, MPiPS, PTE, FUS, UE
    ZUS- Zakład Ubezpieczeń Społecznych OFE- Otwarty Fundusz Emerytalny
    GUS- Główny Urząd Statystyczny PPE- Pracowniczy Program Emerytalny
    Dz.U.- Dziennik Ustaw art.- artykuł ust.- ustęp KP- Kodeks Pracy
    KC- Kodeks Cywilny KRUS- Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego
    OPS- Ośrodek Pomocy Społecznej DPS- Dom Pomocy Społecznej
    MPiPS- Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
    PTE- Polskie Towarzystwo Ekonomiczne FUS- Fundusz Ubezpieczeń Społecznych
    UE- Unia Europejska