Organizacje Pomocy Społecznej w Polsce

Pojęcie i działalność Caritas Polska

Istotną rolę w realizacji zadań z zakresu pomocy społecznej odgrywają organizacje pozarządowe, fundacje i stowarzyszenia. One to skutecznie wspomagają państwo w wykonywaniu zadań administracji publicznej i samorządowej, zajmując się ludźmi i ich potrzebami. Do grupy tych instytucji zalicza się między innymi Caritas Polska, która uważana jest za jedną z największych organizacji charytatywnych Kościoła Rzymsko-Katolickiego. Jej zadaniem jest organizowanie i koordynowanie działań pomocowych w Polsce i za granicą.

Caritas Polska jest instytucją charytatywną przynależną do Konferencji Episkopatu Polski. Utworzona została 10 października 1990 r. Jej działalność i tradycja odwołuje się do zasad pracy charytatywnej, właściwej Caritas sprzed 1950r. Funkcjonuje ona w oparciu o ustawę z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego¹. W 2004 r. nadano jej status organizacji pożytku publicznego, a także numer KRS – 0000198645². Jako organizacja Caritas Polska koordynuje prace wykonywane w 44 polskich diecezjach i archidiecezjach, wspierając te diecezje jednocześnie w wykonywaniu powierzonych im zadań statutowych. Dodatkowo Caritas Polska pełni rolę reprezentacyjną, a także formacyjno – informacyjną (prowadząc szkolenia, sympozja, badania nad skalą ubóstwa w kraju oraz występując w imieniu Caritas Polska na szczeblu krajowym i międzynarodowym). Caritas ma za zadanie pełnić również funkcję operacyjne, polegające na inicjacji ogólnopolskich zbiórek funduszy przeznaczanych na pomoc humanitarną, materialną, doraźną oraz psychologiczna świadczoną dla osób w kraju i za granicą³.

Początki działalności Caritas Polska w naszym kraju związane są głownie z jej pracą nad dystrybucją darów, otrzymywanych z zagranicy. A był to czas stanu wojennego w Polsce. Z czasem organizacja ta zmieniła strategie swojego działania i rozpoczęła prace nad udzielaniem pomocy charytatywnej, ze środków pozyskiwanych odludzi dobrej woli i instytucji. Po latach, Caritas stworzyła swoje profesjonalne placówki o charakterze opiekuńczo – wychowawczym, a są nimi po dziś dzień Stacje opieki Caritas, ośrodki rehabilitacyjne (współpracujące z Narodowym Funduszem Zdrowia), Zakłady Pielęgnacyjno – Opiekuńcze, Warsztaty Terapii Zajęciowej, Domy Pomocy Społecznej, Domy Samotnej Matki, kuchnie wydające posiłki dla ubogich, świetlice dla dzieci i osób starszych itd. Poprzez fakt swojego szeroko zakrojonego działania opiekuńczego, Caritas współpracuje z Papieską Radą „Cor Unum” i jest członkiem Caritas Internationalis oraz Caritas Europa⁴.

Wielki Słownik Wyrazów Obcych pod redakcją Mirosława Bańko podaje, iż słowo „caritas” oznacza „miłość bliźniego, podnosząca, wspierająca, akceptująca”. Główna misją Caritasu jest „Usłyszeć głos ubogich”. Motto to kieruje niemalże całą działalnością charytatywną i humanitarną Caritas, w zakresie potrzeb duchowych i materialnych człowieka, wypływającą z ewangelicznego przykazania miłości i mającą na uwadze godność każdej osoby ludzkiej, bez względu na jej wyznanie, światopogląd, narodowość, rasę i przekonania⁵ .” Słowo „ caritas” oznacza miłość, którą Bóg okazuje każdemu z nas. Jest to jednocześnie miłość, jaką powinniśmy kochać innych.

Caritas jest przede wszystkim kościelną instytucją charytatywną. Dlatego ważna jest formacja duchowa i religijna, dzięki której pracownicy będą w pełni utożsamiali się z misją i stylem działania Caritas, i dzięki której będą oni traktowali swą pracę dla ubogich i potrzebujących wsparcia, jako posługę i świadectwo miłosiernej miłości Boga. Na ten fakt zwrócił swą uwagę już Benedykt XVI w swej pierwszej encyklice: „Gdy chodzi o posługę spełnianą wobec cierpiących, potrzeba przede wszystkim kompetencji profesjonalnych: niosący pomoc powinni być przygotowani w taki sposób, aby potrafili robić to, co właściwe we właściwy sposób, podejmując wysiłek dalszej troski. Kompetencja zawodowa jest tu pierwszym, podstawowym wymogiem, ale ona sama nie wystarczy. Chodzi bowiem o istoty ludzkie, a one zawsze potrzebują czegoś więcej niż technicznie poprawnej opieki. Potrzebują człowieczeństwa. Potrzebują serdecznej uwagi. Ci, którzy działają w Instytucjach charytatywnych Kościoła, powinni odznaczać się tym, że nie ograniczają się do sprawnego wypełnienia, co stosowne w danej chwili, ale z sercem poświęcają się na rzecz drugiego, w taki sposób, aby doświadczył on bogactwa ich człowieczeństwa. Dlatego takim pracownikom, oprócz przygotowania profesjonalnego, potrzeba również i nade wszystko, trzeba ich prowadzić ku takiemu spotkaniu z Bogiem w Chrystusie, które by budziło w nich miłość i otwierało ich serca na drugiego, tak aby miłość bliźniego nie była już dla nich przykazaniem nałożonym niejako z zewnątrz, ale konsekwencją wynikającą z ich wiary, która działa przez miłość (por. Ga 5, 6)” (Deus caritas est nr 31 a)⁶.

Historia Caritas

Uczynki miłosierdzia pełnione były w Kościele od samego początku jego istnienia. Stanowiły one, bowiem realizację szczególnego mandatu pozostawionego przez Chrystusa wszystkim ludziom. Były też i są nadal, najbardziej wiarygodnym świadectwem wierności Ewangelii oraz czytelnym znakiem miłosiernego Boga we współczesnym świecie. Z biegiem upływającego czasu charytatywna działalność Kościoła, czyli niesienie pomocy duchowej i materialnej ludziom potrzebującym, przybierała różne organizacyjne formy. Dopiero jednak w 1870 roku powołano oficjalnie po raz pierwszy do istnienia w Paryżu Centralę CARITAS, koordynującą pracę wielu organizacji i towarzystw dobroczynnych. Przyjęła ona nazwę Office Central des Institution Charitables. Za przykładem Francji poszły inne kraje. W Cesarstwie Niemieckim powstał Caritasverband (1897), w Austrii Zentralle fur Freiwillige Wohltatingkeit (1900), w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej National Conference of Catolic Charities (1910). Również w Polsce, chociaż nie było jej wówczas na politycznej mapie świata, powstały w odpowiedzi na Ewangelię Jezusa Chrystusa i społeczne nauczanie papieża Leona XIII liczne Towarzystwa Dobroczynne, działające na zasadzie Związków i Stowarzyszeń. Swoje siedziby miały one, m.in. w Wilnie, Krakowie i Poznaniu. W ich strukturach pracowały zarówno osoby świeckie jak i duchowe, które pragnęły nieść pomoc drugiemu człowiekowi i realizować swym życiem wezwanie Chrystusa: „Bądźcie miłosierni, jak Ojciec wasz jest miłosierny” (Łk 6,36). Większy rozwój tych charytatywnych organizacji był możliwy jednak dopiero po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku. Towarzystwa Dobroczynne miały dotąd swobodne w podejmowaniu swoich statutowych działań: niesieniu pomocy duchowej i materialnej osobom potrzebującym, budowanie szpitali, noclegowni, itp. Wkrótce okazało się, że aby nieść skuteczną pomoc instytucje te potrzebują koordynacji i ujednolicenia swoich działań. Dlatego w 1922 roku powstał w Poznaniu Związek Caritas, mający swe korzenie w Poznańskim Związku Towarzystw Dobroczynnych Caritas. Siedem lat później przemianowano go na Instytut Caritas, i stał się ogólnopolską centralą Caritas, podejmującą współpracę międzydiecezjalną na terenie Polski. Również „w świecie” z racji szybkiego rozwoju centralnych instytucji krajowych, koordynujących prace organizacji i towarzystw charytatywnych, powołano do istnienia w 1924 roku w Amsterdamie międzynarodową organizacje dobroczynną – Caritas Catholica z siedzibą w Bazylei. Niestety jej prace przerwała II wojna światowa. Odrodzenie tej międzynarodowej centrali dokonało się dopiero w 1947 roku za sprawa ks. J. Rodhain, który przygotował i przeprowadził konferencje dobroczynnych organizacji katolickich. Trzy lata później, współpracując ze Stolicą apostolską, ks. Rodhain – dyrektor francuskiej Secours Catholique doprowadził do utworzenia Caritas Internationalis. Jest ona dzisiaj konfederacją katolickich organizacji prowadzących szeroką działalność na polu dzieł miłosierdzia i działań socjalnych. ⁷

Tymczasem w Polsce wojna nie przerwała, a wręcz przeciwnie spotęgowała działalność polskich organizacji charytatywnych. Mimo formalnego rozwiązania ich przez niemieckiego okupanta. Trzeba wspomnieć tu m.in.: księcia metropolitę arcybiskupa krakowskiego Adama Stefana Sapiechę. W porozumieniu z innymi biskupami i organizacjami dobroczynnymi prowadził On szeroko rozumiana działalność charytatywna, kontynuowana następnie z powodzeniem w latach powojennych. Rozwijające się w Polsce dzieła Caritas przeszkadzały jednak komunistycznej władzy. 23 stycznia 1950 roku, mimo protestu Episkopatu Polski, agendy Caritas zostały bezprawnie przekazane decyzja komunistów w zarząd Paxu, a następnie na mocy ustawy z 24 marca tego samego roku „O przejęciu przez państwo dóbr martwej ręki” część dzieł Caritas oddano prokomunistycznemu Związkowi Katolików Świeckich „Caritas”.⁸

Powstanie i działalność Caritas w Diecezji Sandomierskiej

Caritas Diecezji Sandomierskiej powołał do życia Biskup Sandomierski Wacław Świerzawski dekretem z dnia 15 września 1992 roku.

Rys 1. Dekret powołania Caritas Diecezji Sandomierskiej

Na mocy tego dokumentu do nadwiślańskiego, historycznego grodu Sandomierza wróciła ponownie przedwojenna organizacja dobroczynna o nazwie Caritas Diecezji Sandomierskiej. Kontynuuje ona dzieło Caritas Przedwojennej, która istniała do 1950 roku oraz Katolickiego Związku Instytucji i Zakładów Wychowawczych, Opiekuńczych i Dobroczynnych Diecezji Sandomierskiej. Przez kolejne lata organizacja ta aktywnie działała na niwie dobroczynności oraz działań charytatywnych.⁹

Caritas Diecezji Sandomierskiej, posiada osobowość prawną: kościelną – na podstawie kanonów 114 - 116 Kodeksu Prawa Kanonicznego i Dekretu Biskupa Sandomierskiego Nr 1052/92, z dnia 15 września 1992 r., oraz państwową – na podstawie art. 7 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 23 maja 1989 r. Nr 29, poz. 154 z późniejszymi zmianami), wobec czego Caritas Diecezji Sandomierskiej działa w oparciu o przepisy Kodeksu Prawa Kanonicznego, niniejszego statutu i prawa obowiązującego w Rzeczpospolitej Polskiej. Caritas Diecezji Sandomierskiej działa również na podstawie ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r., Nr 234, poz. 1536 z późn. zm.)¹⁰.

Cele i zadania Caritas Diecezji Sandomierskiej

Terenem działania Caritas Diecezji Sandomierskiej jest obszar Diecezji Sandomierskiej, a siedzibą głowną – miasto Sandomierz. Dla właściwej realizacji celów statutowych Caritas Diecezji Sandomierskiej może prowadzić działalność poza granicami Diecezji Sandomierskiej jedynie zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami prawa. ¹¹

W przypadku prowadzenia działalności pożytku publicznego, a zwłaszcza w zakresie: pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywania szans tych rodzin i osób, działalności charytatywnej, działania na rzecz osób niepełnosprawnych, krajoznawstwa oraz wypoczynku dzieci i młodzieży, pomocy ofiarom katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i wojen w kraju i za granicą, promocji i organizacji wolontariatu.¹²

Celem Caritas Diecezji Sandomierskiej jest: szerzenie oraz praktyczne realizowanie nauki Jezusa Chrystusa o miłosierdziu chrześcijańskim, organizowanie, koordynowanie i kierowanie całą diecezjalną działalnością dobroczynną oraz jej organizacyjne reprezentowanie, niesienie pomocy ofiarom wypadków komunikacyjnych, współpraca z innymi organizacjami o profilu charytatywnym. Zadania Caritas D.S. wypływają z Chrystusowego przykazania miłości, odczytywanego w aktualnej sytuacji Kościoła i w obliczu konkretnych potrzeb ludzi, bez względu na ich wyznanie, światopogląd, narodowość, rasę czy przekonania polityczne. Są nimi w szczególności: zakładanie i prowadzenie ośrodków opieki zamkniętej i otwartej: domów pomocy społecznej, domów samotnej matki, świetlic, przedszkoli, szkół podstawowych, gimnazjów, szkół przysposabiających do zawodu, placówek specjalistycznego poradnictwa, placówek opiekuńczo – wychowawczych, ośrodków adopcyjno – opiekuńczych, ośrodków rehabilitacyjno – edukacyjnych dla osób niepełnosprawnych, ośrodków wsparcia, ośrodków interwencji kryzysowej, ośrodków ratowania ofiar patologii społecznych i ofiar przemocy, schronisk dla bezdomnych, domów dziennego pobytu, niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej, ośrodków rehabilitacyjnych i pielęgnacyjnych, ośrodków wypoczynkowych i kolonijnych, kuchni dla ubogich i podobnych stałych dzieł, organizowanie i prowadzenie różnego typu poradni oraz organizowanie pomocy doraźnej dla osób fizycznych i instytucji o charakterze charytatywnym w postaci: zapomóg zwrotnych i bezzwrotnych, pomocy medycznej i opieki nad osobami chorymi, samotnymi i starszymi w ich domach, pomocy dla dzieci i młodzieży szkolnej i studenckiej, pomocy dla osób niepełnosprawnych, organizowanie kolonii dla dzieci i młodzieży, pomocy dla poszkodowanych w wypadkach losowych i kataklizmach w kraju i za granicą, oraz innych sposobów pomocy doraźnej w zależności od zmieniających się warunków życia, organizowanie i prowadzenie zamkniętych i otwartych ośrodków pomocy medycznej, organizowanie własnych ośrodków terenowych: Parafialnych Zespołów Caritas i Rejonów Caritas oraz innych ośrodków, np. Kół Caritas, prowadzenie systematycznej i okazjonalnej formacji wiernych do działalności charytatywnej poprzez organizowanie dni skupienia, rekolekcji, kursów, sympozjów oraz wydawanie biuletynów i innych materiałów informacyjno – szkoleniowych, organizowanie systematycznego kształcenia pracowników charytatywnych, organizowanie i prowadzenie ośrodków naukowych i nauczania ośrodków studiów społecznych i socjologicznych, organizowanie i prowadzenie stałych i okazjonalnych akcji finansujących działalność charytatywną, organizowanie i prowadzenie własnej działalności gospodarczej, z której dochód przeznaczony będzie na działalność statutową, promowanie działalności charytatywnej Kościoła, organizowanie i udział w tradycyjnych akcjach charytatywnych, organizowanie doraźnej pomocy specjalistycznej dla ubogich w zależności od potrzeb, utrzymanie łączności i współpracy z Caritas innych diecezji w Polsce, z Caritas Polska oraz z Caritas innych krajów, współdziałanie z instytucjami i organizacjami państwowymi, samorządowymi, organizacjami wyznaniowymi, społecznymi, mediami oraz fundacjami i innymi osobami prawnymi – prowadzącymi działalność charytatywną i opiekuńczą.¹³

Niesienie pomocy ofiarom wypadków komunikacyjnych, o którym mowa w ust. 1 pkt 3 może w szczególności przybierać formę organizowania pomocy prawnej i psychologicznej poszkodowanym w wypadkach komunikacyjnych i ich rodzinom, pomocy w rehabilitacji ofiarom wypadków poprzez finansowanie w miarę możliwości zabiegów i sprzętu rehabilitacyjnego, poszukiwania osób i instytucji mogących udzielić pomocy finansowej poszkodowanym w wypadkach, znajdującym się w szczególnie trudnej sytuacji materialnej, popularyzowania wiedzy o bezpieczeństwie w ruchu drogowym, współpracy z osobami i instytucjami w zakresie informacji i wymiany doświadczeń w dziedzinie bezpieczeństwa w ruchu drogowym oraz pomocy ofiarom wypadków.¹⁴

Organizacja, władze i struktura Caritas Diecezji Sandomierskiej

Nadrzędną władzą Caritas Diecezji Sandomierskiej jest Biskup Sandomierski, który powołuje Caritas D.S. do istnienia i w razie potrzeby rozwiązuje ją, nadaje jej Statut i wprowadza w nim zmiany, powołuje i odwołuje Dyrektora Caritas Diecezji Sandomierskiej, którym jest zawsze duchowny inkardynowany do Diecezji Sandomierskiej, udziela „nihil obstat” na kandydaturę Zastępcy Dyrektora i Sekretarza Caritas Diecezji Sandomierskiej oraz na ich odwołanie, przy czym, jeśli do funkcji tych zostaną powołane osoby duchowne, to tylko spośród duchownych inkardynowanych do Diecezji Sandomierskiej, tworzy na wniosek Dyrektora Caritas Diecezji Sandomierskiej i znosi Rejony Caritas Diecezji Sandomierskiej, powołuje na wniosek Dyrektora Caritas Diecezji Sandomierskiej i odwołuje Kierowników Rejonów Caritas Diecezji Sandomierskiej, powołuje i odwołuje członków Rady Caritas Diecezji Sandomierskiej nie wchodzących do niej z urzędu, powołuje i odwołuje członków Komisji Rewizyjnej Caritas Diecezji Sandomierskiej, powołuje na wniosek Dyrektora Caritas Diecezji Sandomierskiej i odwołuje kierowników placówek Caritas Diecezji Sandomierskiej będących duchownymi, przyjmuje i zatwierdza roczne sprawozdania Dyrektora Caritas Diecezji Sandomierskiej i Komisji Rewizyjnej Caritas Diecezji Sandomierskiej, po zaopiniowaniu ich przez Radę Ekonomiczną Diecezji Sandomierskiej, określa bieżące cele i zadania Caritas Diecezji Sandomierskiej.¹⁵

Struktura personalna Caritas Diecezji Sandomierskiej

Strukturę personalną Caritas Diecezji Sandomierskiej tworzą Zarząd Caritas Diecezji Sandomierskiej, Rada Caritas Diecezji Sandomierskiej oraz Komisja Rewizyjna Caritas Diecezji Sandomierskiej.¹⁶

Działalnością Caritas D.S. kieruje Zarząd, w skład którego wchodzą Dyrektor, Zastępca Dyrektora, oraz Sekretarz.¹⁷ Do kompetencji Dyrektora Caritas Diecezji Sandomierskiej należy kierowanie bezpośrednio całokształtem Caritas Diecezji Sandomierskiej i organizowanie przewidzianych Statutem działań dla zrealizowania celów Caritas Diecezji Sandomierskiej, reprezentowanie Caritas Diecezji Sandomierskiej oraz występowanie w jej imieniu zgodnie z przepisami prawa i zleceniami Biskupa Sandomierskiego, informowanie Biskupa Sandomierskiego o działalności Caritas Diecezji Sandomierskiej, jak również wnioskowanie o udzielenie „nihil obstat” na powołanie) wnioskowanie o powołanie i odwołanie Zastępcy Dyrektora i Sekretarza Caritas Diecezji Sandomierskiej, wnioskowanie o powołanie członków Rady Caritas Diecezji Sandomierskiej nie wchodzących do niej z urzędu, Kierowników Rejonów Caritas Diecezji Sandomierskiej, powoływanie i odwoływanie świeckich osób odpowiedzialnych za poszczególne działy statutowej działalności Caritas Diecezji Sandomierskiej, powoływanie i nadzorowanie działalności gospodarczej Caritas Diecezji Sandomierskiej, powoływanie i odwoływanie funkcyjnego personelu Sekretariatu Caritas oraz funkcyjnych pracowników placówek Caritas Diecezji Sandomierskiej i własnych zakładów działalności gospodarczej, zatrudnianie, stosownie do potrzeb, pracowników umysłowych i fizycznych dla funkcjonowania Caritas w diecezji, parafiach i podporządkowanych instytucjach, powoływanie Parafialnych Zespołów Caritas Diecezji Sandomierskiej i Kół Caritas Diecezji Sandomierskiej, nadawanie im statutów i organizowanie bieżącej współpracy z nimi, powoływanie placówek Caritas Diecezji Sandomierskiej i nadawanie im statutów, przyjmowanie i zatwierdzanie dorocznych sprawozdań z działalności charytatywnej i gospodarczej prowadzonej przez Parafialne Zespoły i Koła Caritas Diecezji Sandomierskiej, nadzorowanie powoływania i odwoływania Zastępców oraz Sekretarzy Parafialnych Zespołów Caritas Diecezji Sandomierskiej, zwoływanie posiedzeń Rady Caritas Diecezji Sandomierskiej i przewodniczenie im, zarządzanie funduszami Caritas Diecezji Sandomierskiej, nabywanie i zbywanie własności, nieruchomości i ruchomości należących do Caritas Diecezji Sandomierskiej, pod tytułem odpłatnym i nieodpłatnym oraz pełnienie zarządu tym mieniem; ponadto udzielanie w tym zakresie pełnomocnictw, przy czym alienacja majątku wymaga zgody Biskupa Sandomierskiego, wydawanie regulaminów wewnętrznych dla Caritas Diecezji Sandomierskiej oraz jej placówek, zatwierdzanie i podawanie do publicznej wiadomości rocznego sprawozdania merytorycznego z działalności Caritas Diecezji Sandomierskiej przewidzianego w art. 23 ust. 1 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, zatwierdzanie i ogłaszanie rocznego sprawozdania finansowego przewidzianego w art. 23 ust. 2 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, przekazywanie ministrowi właściwemu do spraw zabezpieczenia społecznego sprawozdań, o których mowa w pkt 18 i 19 zgodnie z art. 23 ust. 4 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.¹⁸

Natomiast do obowiązków Zastępcy Dyrektora Caritas Diecezji Sandomierskiej, należy wykonywanie zadań zleconych przez Dyrektora Caritas Diecezji Sandomierskiej, a także wspieranie Dyrektora Caritas Diecezji Sandomierskiej w realizacji jego zadań, w razie nieobecności Dyrektora zastępowanie go w obowiązkach, przy czym aktu nominacji może dokonać tylko w oparciu o pisemne zlecenie Dyrektora Caritas Diecezji Sandomierskiej. Nad to do zadań tej osoby należy też przygotowywanie, w listopadzie każdego roku, programu działalności i preliminarza budżetowego Caritas Diecezji Sandomierskiej na rok następny – w celu zatwierdzenia ich przez Radę Ekonomiczną Diecezji Sandomierskiej.¹⁹ Do kompetencji Sekretarza Caritas Diecezji Sandomierskiej należy w szczególności bezpośredni nadzór nad funkcjonowaniem Sekretariatu Caritas Diecezji Sandomierskiej, prowadzenie ksiąg i protokołów, prowadzenie korespondencji zewnętrznej i wewnętrznej Caritas Diecezji Sandomierskiej, prowadzenie archiwum Caritas Diecezji Sandomierskiej i porządkowanie go, przygotowywanie do 15 marca każdego roku sprawozdania ze stanu i działalności Caritas Diecezji Sandomierskiej za rok ubiegły w celu zatwierdzenia go przez Radę Ekonomiczną Diecezji Sandomierskiej, sporządzanie i wysyłanie darczyńcom na rzecz Caritas D.S. sprawozdań przewidzianych w art. 55 ust. 7 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, sporządzanie rocznych sprawozdań merytorycznych z działalności Caritas D.S. przewidzianych w art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, sporządzanie rocznych sprawozdań finansowych przewidzianych w art. 23 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, wykonywanie innych obowiązków określonych regulaminem ustanowionym przez Dyrektora Caritas Diecezji Sandomierskiej.²⁰

Zarząd działa w oparciu o regulamin wydany przez Dyrektora Caritas Diecezji Sandomierskiej.²¹ Członkowie Zarządu Caritas D.S. nie mogą być osobami skazanymi prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe. Członkostwo w Zarządzie Caritas Diecezji Sandomierskiej ustaje na skutek zatwierdzenia przez Biskupa Sandomierskiego dobrowolnej rezygnacji ze stanowiska lub funkcji wymienionych w § 8 ust. 1, odwołania przez Biskupa Sandomierskiego, śmierci członka.²²

Rada Caritas Diecezji Sandomierskiej jest organem doradczym Dyrektora. W skład Rady Caritas D.S. wchodzą z urzędu Dyrektor Caritas Diecezji Sandomierskiej, jego Zastępca, Sekretarz Caritas Diecezji Sandomierskiej, Kierownicy Rejonów Caritas Diecezji Sandomierskiej oraz sześć osób, powołanych na okres 5-letniej kadencji przez Biskupa Sandomierskiego, na wniosek Dyrektora Caritas Diecezji Sandomierskiej, z tym, że trzy z nich wywodzi się z ogniw Caritas, a trzy reprezentuje diecezjalne duszpasterstwa ds. trzeźwości, głuchoniemych, niewidomych, chorych, hospicjów, szpitali, osób niepełnosprawnych, osób uzależnionych oraz więziennictwa. Na posiedzenie Rady Caritas Diecezji Sandomierskiej Dyrektor może zaprosić biegłych w omawianych na nim sprawach i wysłuchać ich opinii, przy czym biegłym może być każda osoba, o której wiadomo, że ma odpowiednią wiedzę w danej dziedzinie.

Radę Caritas Diecezji Sandomierskiej zwołuje Dyrektor w razie potrzeby, przynajmniej raz na pół roku, dla opiniowania realizowanych zadań i przedstawionych programów działań. Dyrektor każdorazowo powiadamia Biskupa diecezjalnego o terminie posiedzenia Rady Caritas Diecezji Sandomierskiej. Członkowie Rady Caritas Diecezji Sandomierskiej mają prawo przedstawiania Zarządowi Caritas Diecezji Sandomierskiej swoich sugestii i projektów przyszłych działań Caritas Diecezji Sandomierskiej. Przewodniczącym Rady Caritas Diecezji Sandomierskiej jest Dyrektor Caritas Diecezji Sandomierskiej. Rada Caritas Diecezji Sandomierskiej wybiera spośród swoich członków Sekretarza, którego zadaniem jest protokołowanie posiedzeń i pomoc Przewodniczącemu w jej pracach.²³

Członkostwo w Radzie Caritas Diecezji Sandomierskiej ustaje na skutek zatwierdzenia przez Biskupa Sandomierskiego dobrowolnej rezygnacji ze stanowiska lub funkcji wymienionych w § 10 ust. 2 pkt, dobrowolnej rezygnacji osób wymienionych w § 10 ust. 2 pkt 2, złożonej Dyrektorowi Diecezji Sandomierskiej, upływu 5 letniej kadencji – w przypadku osób powołanych do Rady w trybie § 10 ust. 2 pkt 2, odwołania przez Biskupa Sandomierskiego, oraz śmierci członka.²⁴

Komisja Rewizyjna jest organem kontrolnym Caritas Diecezji Sandomierskiej, odrębnym od Zarządu i niepodlegającym mu w zakresie wykonywania kontroli wewnętrznej. Komisja Rewizyjna składa się z trzech osób, powołanych przez Biskupa Sandomierskiego, przy czym w jej skład nie mogą wchodzić członkowie Zarządu, ani osoby pozostające z nimi w związku małżeńskim, we wspólnym pożyciu, w stosunku pokrewieństwa, powinowactwa lub podległości służbowej, osoby skazane prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe. Komisja Rewizyjna zbiera się w miarę potrzeb, nie rzadziej niż raz do roku i w ciągu dwóch miesięcy od zakończenia roku obrachunkowego dokonuje kontroli majątku, ksiąg i gospodarki finansowej Caritas Diecezji Sandomierskiej. Komisja Rewizyjna wyniki każdej kontroli w formie pisemnej przedstawia w terminie 30 dni od przeprowadzenia kontroli – Biskupowi Sandomierskiemu.²⁵

Członkostwo w Komisji Rewizyjnej Caritas D.S. ustaje na skutek upływu 5 letniej kadencji, przy czym jeśli koniec kadencji wypadnie w okresie przeprowadzania kontroli, o której mowa w § 12 ust. 3 kadencja ulega przedłużeniu do zakończenia kontroli i przedstawienia jej wyników Biskupowi Sandomierskiemu, dobrowolnej rezygnacji z członkostwa w Komisji, zgłoszonej na piśmie Biskupowi Sandomierskiemu, odwołania przez Biskupa Sandomierskiego, śmierci członka.²⁶

Organizacja struktur terytorialnych Caritas Diecezji Sandomierskiej

Strukturę terytorialną Caritas Diecezji Sandomierskiej tworzą Parafialne Zespoły Caritas Diecezji Sandomierskiej, oraz Rejony Caritas Diecezji Sandomierskiej.²⁷ Wszystkie jednostki Caritas Diecezji Sandomierskiej, choć cechują się samodzielnością w realizacji wskazanych w niniejszym Statucie zadań, to jednak podlegają Dyrektorowi Caritas Diecezji Sandomierskiej.²⁸ Wszystkie jednostki Caritas Diecezji Sandomierskiej mają prawo korzystać z pomocy Caritas Diecezji Sandomierskiej formacyjnej, szkoleniowej, rzeczowej, a także w ramach możliwości budżetowych – finansowej.²⁹

Parafialny Zespół Caritas Diecezji Sandomierskiej, zwany dalej Zespołem, jest podstawową jednostką organizacyjną Caritas Diecezji Sandomierskiej. Powinien on powstać przy każdej parafii, prowadzonej przez duchowieństwo diecezjalne, jak i zakonne. Warunkiem powstania Zespołu jest pisemny wniosek o jego powołanie złożony przez proboszcza, a Dyrektor Caritas Diecezji Sandomierskiej, po przyjęciu wniosku, dekretem powołuje Zespół. Kierownikiem Zespołu jest zawsze proboszcz parafii albo wyznaczony przez niego kapłan. Kierownik Zespołu powołuje spośród osób świeckich, na okres 5-letniej kadencji, swojego Zastępcę oraz Sekretarza Zespołu, a także ich odwołuje, a o dokonanych nominacjach i odwołaniach powiadamia Dyrektora Caritas Diecezji Sandomierskiej. Kierownik Zespołu powołuje także innych pracowników Zespołu oraz określa i przydziela wszystkim zadania. Do zadań Zespołu należy przede wszystkim mobilizacja całej wspólnoty parafialnej do praktykowania miłosierdzia modlitwą, słowem i czynem, stałe rozpoznawanie i określanie możliwości pomocy potrzebującym, organizowanie i świadczenie konkretnej pomocy potrzebującym na terenie parafii, współpraca z innymi grupami parafialnymi w działalności charytatywnej, współpraca z Zarządem Caritas Diecezji Sandomierskiej oraz jeśli istnieje właściwym terytorialnie Rejonem Caritas Diecezji Sandomierskiej, przygotowywanie i przekazywanie Dyrektorowi Caritas D.S., do dnia 15 lutego każdego roku, sprawozdania za rok ubiegły z działalności charytatywnej oraz sytuacji finansowej Zespołu. Wgląd do wymienionego sprawozdania zastrzeżony jest dla kompetentnej władzy kościelnej. Do zadań Sekretarza Zespołu należy prowadzenie kartotek osób potrzebujących i korzystających z pomocy Zespołu, kroniki, ewidencji otrzymanych darów i ofiar, ewidencji majątku Zespołu oraz innych dokumentów. Dokumentacja ta pozostaje w całości do wglądu kompetentnych władz kościelnych i państwowych. W przypadku korzystania z dotacji państwowych lub samorządowych Zespół prowadzi dokumentację zgodnie z wymaganiami jednostek dotujących. Wszystkie osoby w ramach Zespołu realizują zadania charytatywne społecznie, przy czym zastrzega się możliwość – jeśli będzie tego wymagać ilość i charakter zadań – zatrudnienia na etacie Zastępcy Kierownika Zespołu oraz innych osób. Decyzję o tym podejmuje oraz dokonuje zatrudnienia Kierownik Zespołu. Członkowie Zespołu współpracują z pozostałymi grupami parafialnymi i ukazują im możliwości działania na odcinku charytatywnym. Szczegółowe zasady działania Zespołu określa odrębny statut, opracowany przez Zespół i nadany przez Dyrektora Caritas Diecezji Sandomierskiej.³⁰

Parafialne zespoły Caritas Diecezji Sandomierskiej działają w łączności z parafią, przy której działają i na jej rzecz, co oznacza, że za zobowiązania finansowe Zespołu odpowiada dana parafia, a nie Caritas Diecezji Sandomierskiej.³¹

W przypadku zaistnienia kilku Parafialnych Zespołów Caritas w danym rejonie duszpasterskim lub istnienia realnej potrzeby, może powstać ośrodek koordynacyjny i pośredniczący Rejon Caritas Diecezji Sandomierskiej. O potrzebie jego powstania decyduje na wniosek Dyrektora Caritas Diecezji Sandomierskiej Biskup Sandomierski. Kierownik Rejonu, powołany przez Biskupa Sandomierskiego na wniosek Dyrektora Caritas Diecezji Sandomierskiej spośród Kierowników Zespołów, może dobrać sobie współpracowników, którzy z zasady powinni być pracownikami społecznymi lub wolontariuszami. Zadania Kierownika Rejonu określa Dyrektor Caritas Diecezji Sandomierskiej w oparciu o aktualne potrzeby.³²

Struktury o charakterze mieszanym Caritas Diecezji Sandomierskiej

Strukturami o charakterze mieszanym Caritas Diecezji Sandomierskiej są Placówki Caritas Diecezji Sandomierskiej, oraz Koła Caritas Diecezji Sandomierskiej³³.

Placówkę Caritas Diecezji Sandomierskiej do istnienia w razie realnej potrzeby, powołuje Dyrektor Caritas Diecezji Sandomierskiej, a jednocześnie nadaje jej Statut i powołuje jej kierownika. W przypadku osoby duchownej, kierownika placówki Caritas Diecezji Sandomierskiej powołuje i odwołuje na wniosek Dyrektora Caritas Diecezji Sandomierskiej Biskup Sandomierski, który w przypadku powoływania na kierownika placówki osoby zakonnej działa w porozumieniu z właściwym przełożonym zakonnym.³⁴

Koła Caritas Diecezji Sandomierskiej, mogą powstać jeżeli szczególne potrzeby charytatywne tego wymagają. Koło pracuje na podobnych zasadach jak Parafialny Zespół Caritas Diecezji Sandomierskiej z uwzględnieniem swej specyfiki. Szczegółowe zasady działania Koła określa regulamin, opracowany przez Koło i nadany przez Dyrektora Caritas Diecezji Sandomierskiej.³⁵

Na czele Koła stoi powołany przez kierownika danej jednostki i jemu podlegający Opiekun Koła. Opiekun Koła i jego członkowie podejmują i organizują zadania charytatywne społecznie. Powołanie Opiekuna Koła spośród osób należących do instytutów życia konsekrowanego lub stowarzyszeń życia apostolskiego dokonuje się po uprzedniej konsultacji z kompetentnym przełożonym kandydata na stanowisko³⁶.

3. Środki materialne i sprawy finansowe Caritas Diecezji Sandomierskiej.

Caritas Diecezji Sandomierskiej ma prawo posiadania, nabywania, zbywania, użytkowania i zarządzania majątkiem ruchomym i nieruchomym oraz występowania przed władzami kościelnymi i państwowymi, sądami i osobami trzecimi dla obrony i reprezentacji swoich praw³⁷. Środki materialne Caritas Diecezji Sandomierskiej pochodzą z nieruchomości i mienia ruchomego, stanowiących własność Caritas Diecezji Sandomierskiej, względnie przez nią użytkowanych oraz z obrotu tym majątkiem, subwencji i dotacji pochodzących od krajowych i zagranicznych instytucji kościelnych, państwowych, samorządowych, społecznych i osób prywatnych, zapisów, darowizn i spadków od osób prywatnych i instytucji polskich i zagranicznych, odpisów podatkowych na cele statutowo – charytatywne, pochodzących od firm prywatnych, przedsiębiorstw państwowych, spółdzielni, spółek i innych form działalności gospodarczej oraz osób indywidualnych, własnej działalności gospodarczej: wytwórczej, handlowej, usługowej i szkoleniowej, ofiar pieniężnych lub w naturze od osób prywatnych i społeczności wiernych, nawiązek i świadczeń orzekanych przez sądy³⁸.

Inne kościelne osoby prawne nie ponoszą odpowiedzialności finansowej za zobowiązania Caritas Diecezji Sandomierskiej, tak samo Caritas Diecezji Sandomierskiej nie ponosi odpowiedzialności finansowej za zobowiązania innych kościelnych osób prawnych³⁹. W razie likwidacji Caritas Diecezji Sandomierskiej, jej majątek przechodzi na własność Diecezji Sandomierskiej z przeznaczeniem na cele charytatywne diecezji⁴⁰.

Działalność pożytku publicznego, w rozumieniu ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r., Nr 234, poz. 1536 z późn. zm.)⁴¹, prowadzona przez Caritas Diecezji Sandomierskiej, podlega wyodrębnieniu w sposób zapewniający należytą identyfikację pod względem organizacyjnym i rachunkowym. Dochód Caritas Diecezji Sandomierskiej, uzyskiwany w wyniku prowadzenia działalności pożytku publicznego w trybie przepisów ustawy, o której mowa w ust. 1, służy wyłącznie realizacji celów statutowych⁴².

W ramach statutowej działalności Caritas Diecezji Sandomierskiej zabronione jest udzielanie pożyczek lub zabezpieczanie zobowiązań majątkiem Caritas Diecezji Sandomierskiej w stosunku do jej pracowników lub wolontariuszy oraz osób, z którymi pracownicy bądź wolontariusze pozostają w związku małżeńskim albo w stosunku pokrewieństwa lub powinowactwa w linii prostej, pokrewieństwa lub powinowactwa w linii bocznej do drugiego stopnia albo są związani z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli, zwanych dalej „osobami bliskimi”, przekazywanie majątku na rzecz pracowników Caritas Diecezji Sandomierskiej, wolontariuszy oraz ich osób bliskich, na zasadach innych niż w stosunku do osób trzecich, w szczególności jeżeli przekazanie to następuje bezpłatne lub na preferencyjnych warunkach, wykorzystywanie majątku na rzecz pracowników Caritas Diecezji Sandomierskiej, wolontariuszy oraz ich osób bliskich na zasadach innych niż w stosunku do osób trzecich, chyba że to wykorzystanie bezpośrednio wynika ze statutowego celu Caritas Diecezji Sandomierskiej, dokonywanie zakupu towarów lub usług od podmiotów, w których uczestniczą członkowie Caritas Diecezji Sandomierskiej, członkowie jej organów lub pracownicy oraz ich osoby bliskie, na zasadach innych niż w stosunku do osób trzecich lub po cenach wyższych niż rynkowe, korzystanie z przekazanych darowizn w jakichkolwiek celach nie związanych bezpośrednio z wykonywaniem zadań statutowych⁴³.

---

1. Ustawa z dnia 17 maja 1989r. o stosunku państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej [w:] Dz. U. 89.29.154 z dnia 23 maja 1989 r., zm.↩

2. Caritas Polska; O nas [w:] zasoby sieci internetowej; http://www.caritas.pl//↩

3. Caritas Polska; O nas [w:] zasoby sieci internetowej; http://www.caritas.pl//↩

4. Caritas Polska; O nas [w:] zasoby sieci internetowej; http://www.caritas.pl//↩

5. Bańko M. Wielki słownik wyrazów obcych, PWN, 2003r.↩

6. http://www.vatican.va/holy_father/benedict_xvi/encyclicals/documents/hf_ben-xvi_enc_20051225_deus-caritas-est_pl.html ( 18.06.2013 r, godz 16:36)↩

7. http://www.sandomierz.caritas.pl/index.php/o-caritas/historia/71-kartka-z-historii-caritas (18.06.2013r, 15:54)↩

8. Tamże↩

9. http://www.sandomierz.caritas.pl/index.php/o-caritas/historia/72-caritas-diecezji-sandomierskiej↩

10. ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r., Nr 234, poz. 1536 z późn. zm.)↩

11. Art. 2 statutu caritas diecezji sandomierskiej, Sandomierz 2011, Caritas Diecezja Sandomierska↩

12. Art. 3 statutu caritas diecezji sandomierskiej, Sandomierz 2011, Caritas Diecezja Sandomierska↩

13. Art. 5 statutu caritas diecezji sandomierskiej, Sandomierz 2011, Caritas Diecezja Sandomierska↩

14. Art. 5 pkt 3 statutu caritas diecezji sandomierskiej, Sandomierz 2011, Caritas Diecezja Sandomierska↩

15. Art. 6 statutu caritas diecezji sandomierskiej, Sandomierz 2011, Caritas Diecezja Sandomierska↩

16. Art. 7 statutu caritas diecezji sandomierskiej, Sandomierz 2011, Caritas Diecezja Sandomierska↩

17. Art. 8 pkt 1 statutu caritas diecezji sandomierskiej, Sandomierz 2011, Caritas Diecezja Sandomierska↩

18. Art. 8 pkt 2 statutu caritas diecezji sandomierskiej, Sandomierz 2011, Caritas Diecezja Sandomierska↩

19. Art. 8 pkt 3 statutu caritas diecezji sandomierskiej, Sandomierz 2011, Caritas Diecezja Sandomierska↩

20. Art. 8 pkt 4 statutu caritas diecezji sandomierskiej, Sandomierz 2011, Caritas Diecezja Sandomierska↩

21. Art. 8 pkt 5 statutu caritas diecezji sandomierskiej, Sandomierz 2011, Caritas Diecezja Sandomierska↩

22. Art. 9 statutu caritas diecezji sandomierskiej, Sandomierz 2011, Caritas Diecezja Sandomierska↩

23. Art. 10 statutu caritas diecezji sandomierskiej, Sandomierz 2011, Caritas Diecezja Sandomierska↩

24. Art. 11 statutu caritas diecezji sandomierskiej, Sandomierz 2011, Caritas Diecezja Sandomierska↩

25. Art. 12 statutu caritas diecezji sandomierskiej, Sandomierz 2011, Caritas Diecezja Sandomierska↩

26. Art. 13 statutu caritas diecezji sandomierskiej, Sandomierz 2011, Caritas Diecezja Sandomierska↩

27. Art. 14 statutu caritas diecezji sandomierskiej, Sandomierz 2011, Caritas Diecezja Sandomierska↩

28. Art. 15 statutu caritas diecezji sandomierskiej, Sandomierz 2011, Caritas Diecezja Sandomierska↩

29. Art. 16 statutu caritas diecezji sandomierskiej, Sandomierz 2011, Caritas Diecezja Sandomierska↩

30. Art. 17 statutu caritas diecezji sandomierskiej, Sandomierz 2011, Caritas Diecezja Sandomierska↩

31. Art. 18 statutu caritas diecezji sandomierskiej, Sandomierz 2011, Caritas Diecezja Sandomierska↩

32. Art. 19 statutu caritas diecezji sandomierskiej, Sandomierz 2011, Caritas Diecezja Sandomierska↩

33. Art. 20 statutu caritas diecezji sandomierskiej, Sandomierz 2011, Caritas Diecezja Sandomierska↩

34. Art. 21 statutu caritas diecezji sandomierskiej, Sandomierz 2011, Caritas Diecezja Sandomierska↩

35. Art. 22 statutu caritas diecezji sandomierskiej, Sandomierz 2011, Caritas Diecezja Sandomierska↩

36. Art. 23 statutu caritas diecezji sandomierskiej, Sandomierz 2011, Caritas Diecezja Sandomierska↩

37. Art. 24 statutu caritas diecezji sandomierskiej, Sandomierz 2011, Caritas Diecezja Sandomierska↩

38. Art. 25 statutu caritas diecezji sandomierskiej, Sandomierz 2011, Caritas Diecezja Sandomierska↩

39. Art. 26 statutu caritas diecezji sandomierskiej, Sandomierz 2011, Caritas Diecezja Sandomierska↩

40. Art. 27 statutu caritas diecezji sandomierskiej, Sandomierz 2011, Caritas Diecezja Sandomierska↩

41. ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie [w:] Dz. U. z 2010 r., Nr 234, poz. 1536 z późn. zm.)↩

42. Art. 28 statutu caritas diecezji sandomierskiej, Sandomierz 2011, Caritas Diecezja Sandomierska↩

43. Art. 29 statutu caritas diecezji sandomierskiej, Sandomierz 2011, Caritas Diecezja Sandomierska↩