Edyta Karpik

Sylwia Krutul

Karolina Kulesza

Ewa Niewińska

Agnieszka Niezgoda

SPIS TREŚCI

1. Wstęp........................................................................................................... 2

2. Czym jest otyłość i nadwaga............................................................................ 2-3

3. Trendy dotyczące występowania otyłości i nadwagi............................................ 3-4

4. Problemu zdrowotne dotycząc ludzi otyłych i z nadwagą..................................... 4-5

4.1. Cukrzyca typu 2....................................................................................... 5

4.2. Choroby układu krążenia............................................................................ 5-6

4.3. Choroby nowotworowe............................................................................... 6-7

4.4. Zmiany zwyrodnieniowe kości..................................................................... 7

4.5. Psychika Człowieka....................................................................................7-8

5. Fitness – wróg otyłości i nadwagi....................................................................... 8

5.1. Dynamika bilansu energetycznego – czy jest to główna przyczyna otyłości?...... 8

5.2. Fitness....................................................................................................... 8-9

5.3. Aerobik.................................................................................................... 9-11

5. Zakończenie.................................................................................................. 11-13

6. Bibliografia................................................................................................. 13-14

1. WSTĘP

Otyłość i nadwaga to coraz częstszy problem naszych czasów. Złe odżywianie, siedzący tryb pracy, za mało ruchu, wszystko to może spowodować że społeczeństwo będzie coraz bardziej otyłe. W konsekwencji będą mnożyły się choroby spowodowane właśnie nie utrzymaniem właściwej wagi. Najlepszą i zarazem najbardziej skuteczna metodą walki z nadwagą jest zdecydowanie ruch, choć mało kto ma na to czas, podążając za karierą zapominamy że to zdrowie jest naszym priorytetem. W całym tym codziennym zabieganiu powinniśmy pamiętać aby poświeci choć chwile na proste ćwiczenia. Wpłynie to pozytywnie nie tylko na nasze zdrowie ale również na samopoczucie. Możemy robić proste ćwiczenia które będą sprawiały przyjemność. Poniżej przedstawiamy ku przestrodze jak poważną chorobą może być otyłość i jakie konsekwencje za sobą niesie oraz sposoby zwalczania jej.

1. CZYM JEST OTYŁOŚĆ I NADWAGA

Nadwaga jest obecnie jednym z najczęściej występujących problemów zdrowotnych związanych ze stylem życia. Nadwaga i otyłość są podstawowymi czynnikami ryzyka wielu chorób przewlekłych. Otyłość jest często definiowana jako stan, w którym dochodzi do nadmiernego gromadzenia się tkanki tłuszczowej w organizmie, prowadzącej do zagrożenia stanu zdrowia. Jej przyczyną jest dodatni bilans energetyczny, co oznacza większą ilość kalorii dostarczanych do organizmu niż kalorii wydatkowanych, co z kolei prowadzi do wzrostu masy ciała.

Obecnie dobrze znane jest pojęcie wskaźnika masy ciała (ang. Body Mass Index – BMI), które jest prostym sposobem oceny, czy aktualna masa ciała w stosunku do wzrostu jest prawidłowa. Wskaźnik BMI jest powszechnie wykorzystywany przez lekarzy i innych pracowników ochrony zdrowia, aby określić częstość występowania niedowagi, nadwagi i otyłości u osób dorosłych. Oblicza się go dzieląc aktualną masę ciała podaną w kilogramach przez wzrost określony w metrach podniesiony do kwadratu (kg/m²). Na przykład osoba dorosła ważąca o wzroście ma BMI równe 22,9 kg/m².

Wartość BMI przekraczająca 25 oznacza nadwagę a otyłość to BMI powyżej 30. Wartość BMI pomiędzy 18,5 i 24,9 uważa się zwykle za prawidłową, natomiast u osób z nadwagą (BMI pomiędzy 29,9) występuje „zwiększone ryzyko” chorób towarzyszących, a u osób z otyłością (BMI powyżej 30) ryzyko jest „umiarkowane” lub „duże”¹.

WSKAŹNIK MASY CIAŁA - BMI
<18,5 Niedowaga
18,5 - 24,9 Waga prawidłowa
25 - 29,9 Nadwaga
≥ 30 Otyłość

Wartość BMI nie dostarcza informacji o ilości tłuszczu w organizmie ani o jego rozmieszczeniu, co jest ważną informacją, ponieważ problemy zdrowotne towarzyszące otyłości występują zwłaszcza u osób z nadmiarem tkanki tłuszczowej w jamie brzusznej.

Sposobem dla określenia rozmieszczenia tłuszczu jest pomiar obwodu talii². Obwód talii jest niezależny od wzrostu ciała i stanowi prostą i praktyczną metodę identyfikacji osób z nadwagą, u których istnieje zwiększone ryzyko chorób powiązanych z otyłością. Jeśli obwód talii u mężczyzn przekracza 94 – a u kobiet 80 – , to oznacza to zwiększenie ryzyka wystąpienia chorób przewlekłych, nawet u osób z prawidłową wartością BMI³.      

1. TRENDY DOTYCZĄCE WYSTĘPOWANIA OTYŁOŚCI I NADWAGI

Wiele danych świadczy o gwałtownym wzroście częstości występowania nadwagi i otyłości na całym świecie, a problem ten dotyczy zarówno populacji osób dorosłych jak i dzieci.

Wyniki Badań Światowej Organizacji Zdrowia nazwanego MONICA (MONItoring of trends and determinants in CArdiovascular diseases study)⁴ wskazują na zwiększenie częstości występowania otyłości w większości państw Europy o około 10 – 40% w ciągu ostatnich 10 lat, w tym o 10 - 20% u mężczyzn i 10 – 25% u kobiet⁵. Najbardziej alarmujący wzrost stwierdzono w Wielkiej Brytanii, gdzie obecność otyłości lub nadwagi stwierdza się niemal u 2/3 dorosłych mężczyzn i ponad połowy kobiet⁶. W Anglii pomiędzy rokiem 2005 a 2010 częstość występowania otyłości u chłopców uległa podwojeniu, z 2,9% do 5,7% populacji a wśród dziewcząt wzrosła z 4,9 do 7,8%. Jeden na pięciu chłopców oraz jedna na cztery dziewczęta ma nadwagę lub otyłość. Wśród młodych mężczyzn w wieku 16 – 24 lat częstość występowania otyłości wzrosła z 5,7 do 9,3% a wśród młodych kobiet z 7,7% do 11,6% . Częstość występowania otyłości na świecie monitoruje organizacja International Obesity Task Force (www.iotf.org).

1. PROBLEMY ZDROWOTNE DOTYCZĄCE LUDZI OTYŁYCH I Z NADWAGĄ

Istnieje wiele następstw zdrowotnych nadwagi i otyłości, począwszy od zwiększonej częstości występowania przedwczesnego zgonu po wiele następstw, które nie są śmiertelne, ale które są przyczyną dolegliwości i niesprawności fizycznej i które istotnie upośledzają jakość życia⁷.

Najbardziej istotne problemy zdrowotne związane z występowaniem otyłości i nadwagi to:

• Cukrzyca typu 2 

• Choroba niedokrwienna serca i inne choroby układu krążenia na tle miażdżycy oraz nadciśnienie tętnicze

• Choroby układu oddechowego (zespół bezdechu sennego)

• Niektóre choroby nowotworowe

• Zmiany zwyrodnieniowe kości

• Problemy psychologiczne

• Obniżenie odczuwanej jakości życia  

Ryzyko ich wystąpienia zależy od wielu czynników, w tym stopnia otyłości, dystrybucji tłuszczu w organizmie, wzrostu masy ciała w wieku dorosłym oraz od aktywności fizycznej. Przebieg większości z tych następstw zdrowotnych ulega wyraźnej poprawie przy względnie niedużej utracie masy ciała (10 – 15%), zwłaszcza, jeśli towarzyszy jej aktywność fizyczna.

1. CUKRZYCA TYPU 2

Spośród wymienionych poprzednio schorzeń cukrzyca typu 2, czyli cukrzyca insulinoniezależna, która zwykle występuje w wieku dorosłym, charakteryzuje się najbardziej silnym powiązaniem z występowaniem nadwagi i otyłości. Ryzyko cukrzycy typu 2 rośnie wraz ze wzrostem BMI, począwszy od wartości BMI = 30. Otyłe kobiety mają 12-krotnie większe ryzyko pojawienia się cukrzycy typu 2 niż kobiety z prawidłową masą ciała. Ponadto ryzyko jest większe u osób, u których cukrzyca typu 2 występowała wśród członków bliskiej rodziny⁸. Wraz z utratą masy ciała ryzyko maleje.

2. CHOROBY UKŁADU KRĄŻENIA

Choroby układu krążenia na tle miażdżycy obejmują chorobę niedokrwienną serca, udar mózgu i chorobę zatorowo-zakrzepową naczyń obwodowych. Choroby te odpowiadają za duża ilość (nawet do 1/3) zgonów wśród kobiet i mężczyzn w państwach rozwiniętych a ich częstość w państwach rozwijających się stale wzrasta.

Występowanie otyłości predysponuje do częstszego występowania kilku czynników ryzyka chorób układu krążenia, w tym nadciśnienia tętniczego i podwyższonego stężenia cholesterolu. U kobiet otyłość, po wieku i wysokim ciśnieniu tętniczym, jest trzecim co do częstości, najważniejszym czynnikiem ryzyka chorób układu krążenia na tle miażdżycy⁹. Ryzyko zawału serca u kobiet otyłych jest trzykrotnie wyższe niż u kobiet z właściwą masą ciała w tym samym wieku.

U osób otyłych częściej dochodzi do podwyższenia stężenia triglicerydów (substancji tłuszczowych krążących we krwi), cholesterolu LDL czyli „złego cholesterolu” oraz obniżenia stężenia cholesterolu HDL, czyli „dobrego cholesterolu”. Taki profil metaboliczny częściej występuje u osób z otyłością typu brzusznego (typu „jabłko”) i wiąże się ze zwiększonym ryzykiem chorób układu krążenia na tle miażdżycy. Wraz z utratą masy ciała należy spodziewać się obniżenia stężenia triglicerydów. Obniżenie masy ciała o prowadzi do obniżenia stężenia cholesterolu LDL o 15% i zwiększenia stężenia cholesterolu HDL o 8%¹⁰.

Dobrze udokumentowany jest związek pomiędzy nadciśnieniem tętniczym a otyłością, a odsetek osób, u których nadciśnienie jest związane z otyłością oceniany jest na 30 – 65% w populacjach Zachodu. Obliczono, że ciśnienie tętnicze wzrasta wraz ze wzrostem wartości BMI; na każde zwiększenia masy ciała ciśnienie tętnicze rośnie o 2 – 3 mmHg. Z kolei obniżenie masy ciała prowadzi do obniżenia ciśnienia tętniczego. Obniżenie masy o 1% jest związane z obniżeniem ciśnienia o 1 – 2 mmHg.

Częstość występowania nadciśnienia tętniczego u osób z nadwagą lub otyłością jest trzykrotnie wyższa niż u osób bez nadwagi, zaś u osób w wieku 20 – 44 lata częstość występowania nadciśnienia

2. CHOROBY NOWOTWOROWE

Związki pomiędzy otyłością a chorobami nowotworowymi nie są tak dobrze udokumentowane, ale w wielu badaniach stwierdzono zależność pomiędzy występowaniem nadwagi a częstością występowania niektórych chorób nowotworowych, w tym przede wszystkim chorób nowotworowych hormonozależnych i nowotworów przewodu pokarmowego. U kobiet z otyłością częściej rozwija się rak piersi, endometrium, jajnika i szyjki macicy, zaś u otyli mężczyźni częściej są narażeni na powstanie raka prostaty i odbytnicy. Najlepiej udokumentowany jest związek otyłości z rakiem jelita grubego – u osób otyłych (zarówno mężczyzn jak i kobiet) powstaje on trzykrotnie częściej niż u osób z prawidłową masą ciała.

2. ZMIANY ZWYRODNIENIOWE KOŚCI

Choroby zwyrodnieniowe stawów nośnych, takich jak stawy kolanowe, są bardzo częstym powikłaniem otyłości i nadwagi¹¹. Uważa się, że podstawową ich przyczyną jest nadmierna waga ciała, która prowadzi do mechanicznego uszkodzenia stawów. U osób otyłych częściej występują również bóle pleców i są one jedną z częstszych przyczyn absencji w pracy powiązanych z otyłością

2. PSYCHIKA CZŁOWIEKA

W wielu państwach Europy otyłość ma charakter wyraźnie stygmatyzujący, zarówno ze względu na odczuwalny niepożądany wizerunek swego ciała jak i na wady charakteru, na które wydaje się wskazywać obecność otyłości. Nawet sześcioletnie dzieci odbierają dzieci otyłe jako „leniwe, brudne, głupie, złe, kłamliwe i oszukujące”¹².

Osoby otyłe muszą walczyć z dyskryminacją. Badanie przeprowadzone u młodych kobiet z nadwagą w USA wykazało, że zarabiają one wyraźnie mniej niż zdrowe kobiety bez otyłości oraz kobiety z innymi chorobami przewlekłymi¹³.

U osób otyłych częściej występuje niekontrolowane (kompulsywne) przejadanie się a wiele osób z tym zaburzeniem jedzenia miewa duże wahania wagi ciała związane z okresami żarłocznego jedzenia¹⁴.   

4. FITNESS – WRÓG OTYŁOŚCI I NADWAGI

5.1. Dynamika bilansu energetycznego – czy jest to główna przyczyna otyłości?

Podstawowa zasada prawidłowego bilansu energetycznego wyraża się prostym wzorem: 

Zmiany dotyczące zapasów energii (tłuszczu) = energia (kalorie) dostarczana – energia wydatkowana

Na występowanie otyłości wpływa szereg czynników, w tym skłonności uwarunkowane dziedzicznie, czynniki środowiskowe, w tym tryb życia, starzenie się i ciąże¹⁵. Jest dzisiaj oczywiste, że otyłość nie jest zawsze prostym następstwem spożywania zbyt dużych ilości smacznych potraw i braku aktywności fizycznej. Znaczenie mają również inne czynniki, na przykład czynniki biologiczne (takie jak hormony i czynniki genetyczne), stres, przyjmowane leki oraz starzenie się.

2. Fitness

Każda osoba mająca problemy z otyłością bądź nadwagą szuka sposobów do walczenia z nią poprzez diety. Co niestety jest błędem. W śród wielu form aktywności fizycznej fitness indywidualny bądź grupowy ma największe osiągnięcia do walki z tym problemem. Indywidualne formy zajęć obejmują wytrzymałościowy trening w formie aerobowej lub anaerobowej, trening siłowy oraz ćwiczenia gibkościowe. W terapii nadwagi i otyłości szczególnie zalecane są wysiłki aerobowe, czyli tlenowe, charakteryzujące się przewagą metabolizmu tlenowego w pracy fizycznej. Substratem do resyntezy energii w pracy aerobowej są przede wszystkim tłuszcze i w mniejszym stopniu cukry¹⁶.

Trening siłowy w terapii nadwagi i otyłości powinien wykluczać ćwiczenia z wykorzystaniem wolnych ciężarów, natomiast przy doborze urządzeń izotonicznych wykorzystywać ćwiczenia w pozycjach siadu i leżenia. Jeśli nie ma możliwości doboru ćwiczeń na wyspecjalizowanych urządzeniach, dopuszcza się stosowanie wolnych ciężarów¹⁷. Programy walki z otyłością powinny obejmować wdrażanie systematycznej aktywności fizycznej, wprowadzanie zajęć edukacyjnych, zmianę stylu życia, sposobu wypoczynku, a także praktyczne wdrażanie racjonalnych zasad żywienia. Podstawą takiej profilaktyki jest zwiększenie systematycznej aktywności fizycznej. Odpowiednio zaplanowany program kontroli walki z otyłością, wsparcie ze strony najbliższych, wdrażanie edukacji zdrowotnej oraz przede wszystkim dostępność miejsc do zastosowania programów ćwiczeń mogą pomóc w redukowaniu postępującej nadwagi i otyłości.

2. Aerobik

Jednym z głównych fitness są zajęcia grupowe różniące się intensywnością oraz formą. Dla ludzi otyłych i z nadwagą najodpowiedniejszą formą jest aerobik. Poprzez różnorodność form ćwiczebnych jest on atrakcyjną metodą dla ludzi w każdym wieku i z różnymi oczekiwaniami. Takie ćwiczenia trwają do 60min, o ich charakterze formie i intensywności decyduję instruktor. Można wyróżnić podgrupy na podstawie dominującego czynnika działającego na organizm ćwiczących:

cardio (wzmacniające głównie układ krążenia),

muscle (wzmacniające układ mięśniowy),

cardio & muscle (mieszane, działające zarówno na układ krążenia, jak i aparat mięśniowy),

cooling (wyciszające i rozluźniające formy zajęć).

Ze względu na uczestnictwo w zajęciach grupowych osób z różną masą ciała, niejednolitym poziomem wytrenowania oraz brakiem możliwości indywidualizacji zajęć ćwiczenia grupowe nie stanowią bezpiecznego i efektywnego sposobu zmniejszenia masy tkanki tłuszczowej. Spośród wielu form grupowych można wyróżnić te najczęściej prowadzone w fitness klubach i dostosowane do osób z nadwaga i otyłością:

Low Impact Aerobik (L.I.A.) lub Fat Burner to forma zajęć o niskiej i umiarkowanej intensywności. Podczas zajęć nie ma wysokich wyskoków, dynamicznych naskoków, biegu, a elementy choreograficzne w większości są oparte na marszu. Średnia intensywność pozwala na zakwalifikowanie tych zajęć do ćwiczeń redukujących tkankę tłuszczową, dlatego zamiennie stosuje się nazwę Fat Burner.

Dance Aerobik to aerobikowe zajęcia taneczne, różne pod względem tempa, techniki i muzyki. Wspólną cechą zajęć tanecznych jest sposób ich prowadzenia. Musi on być tak realizowany, aby osoby ćwiczące utrzymywały stałą intensywność pozwalającą na uzyskanie pozytywnych efektów treningowych.

Total Body Conditioning (TBC) zawiera element treningu aerobowego o średniej intensywności oraz ćwiczenia wzmacniające, na które składają się nieskomplikowane sekwencje choreograficzne oraz ćwiczenia wzmacniające wybranych grup mięśniowych w pozycjach izolowanych.

Zajęcia wzmacniające są zajęciami, w których dominują statyczne ćwiczenia wzmacniające. Celem ćwiczeń jest zwiększenie siły mięśni oraz kształtowanie sylwetki poprzez wykonywanie ćwiczeń w pozycjach izolowanych, czyli pozycji leżenia, klęku podpartego. W czasie zajęć nie wykonuje się elementów choreografii. Przyborami używanymi do podniesienia intensywności zajęć wzmacniających są: hantle, sztangi, gumy oporowe, piłki, stepy.

Abdominis, Buttocks, Thighs (ABT) jest formą wzmacniającą mięśnie dolnej części ciała: brzucha, ud i pośladków. Zajęcia rozpoczynają się krótką rozgrzewką, a część główna składa się ze statycznych ćwiczeń o średnim zakresie ruchu oraz dużej liczbie powtórzeń. Zdecydowaną większość ćwiczeń wykonuje się w niskich izolowanych pozycjach (klęk podparty, leżenie). Podczas tych zajęć nie wykonuje się ćwiczeń wzmacniających obręcz barkową, mięśnie ramion i grzbietu.

Fit Ball (Body Ball) to zajęcia z wykorzystaniem gumowej piłki w pozycji stojącej, siedzącej (na piłce) lub leżącej. Ćwiczenia wykonywane z piłką pozwalają na rozluźnienie napiętych mięśni kręgosłupa, zwiększenie stabilności ciała, kształtowanie postawy, a także relaksację i odprężenie. Efektywność ćwiczeń w dużej mierze jest uwarunkowana koniecznością utrzymania równowagi podczas wielu ćwiczeń wykonywanych na piłce.

Pilates to forma wzmacniająca mięśnie brzucha, dolną część mięśni grzbietu i pośladków. Technika ruchu aktywizuje szczególnie mięśnie głęboko położone, które w typowej aktywności ruchowej pracują w ograniczonym zakresie. Ćwiczenia są wykonywane ruchem wolnym i celowym ze świadomym wykonaniem każdego z nich.

Aqua Aerobik jest atrakcyjną formą gimnastyki w wodzie dla osób w różnym wieku o zróżnicowanym poziomie sprawności fizycznej, której rezultatem może być wzmocnienie mięśni, wysmuklenie ciała i poprawa samopoczucia. Charakterystyczną cechą tej formy zajęć jest prowadzenie ich w pełnym odciążeniu, które zapewnia wyporność wody. Dlatego takie ćwiczenia nie powodują obciążenia stawów. Dzięki zastosowaniu w trakcie ćwiczeń specjalnego sprzętu wypornościowego udział w zajęciach nie wymaga umiejętności pływania.

4. ZAKOŃCZENIE

Walka z nadwagą powinna być przemyślanym, rozłożonym w czasie procesem, który wymaga opanowania sztuki dokonywania mądrych wyborów spośród różnorodnych produktów żywnościowych.

Nieprawidłowości w wartościach BMI oznaczają konieczność zadbania o prawidłową wagę. Odchudzanie powinno jednak przebiegać powoli, ale systematycznie. Im trwa wolniej, tym efekty kuracji są lepsze i trwalsze. Za optymalne uważa się chudniecie w tempie 0,5–1 kg tygodniowo.

By tego dokonać, oprócz ćwiczeń i wysiłku fizycznego, należy:

• jadać 5 razy dziennie (3 główne posiłki i 2 przekąski), co 3–4 godziny, nieduże porcje,

• nie dopuszczać do tego, żeby odczuwał głód,

• odżywiać się tak, by przestrzegać zasady tzw. piramidy zdrowego żywienia,

• pić minimum 2 l wody mineralnej, najlepiej niegazowanej, zdrowe są też świeżo wyciśnięte soki owocowe i warzywne,

• zmniejszyć ilość tzw. tłuszczów nasyconych w diecie (czyli tych pochodzenia zwierzęcego) i cholesterolu:

Dorosły człowiek potrzebuje do 70 g dziennie, przy czym tylko 10% powinny stanowić tzw. tłuszcze nasycone (pochodzenia zwierzęcego, m.in. masło, mięso, wędliny), a pozostałe 90% - tłuszcze nienasycone, takie jak oliwa, oleje roślinne i tłuszcz rybi. Należy też pamiętać o tłuszczu ukrytym, który znajduje się m.in. w czekoladzie, ciastach, orzechach czy mięsie (50 g batonika ma 28 g tłuszczu, 100 g orzechów ma 46 g, pieczone udko kurczaka ma 15 g).

Istotny jest również sposób przyrządzania dań: najmniej zdrowe jest smażenie w głębokim oleju oraz smażenie produktów panierowanych, najzdrowszym sposobem przygotowywania posiłków jest gotowanie na parze, duszenie lub pieczenie.

• zwiększyć aktywność fizyczną,

Żeby wysiłek fizyczny przyniósł oczekiwane efekty, musi być dostatecznie długi, ponieważ spalanie tkanki tłuszczowej zaczyna się dopiero po 35–40 minutach treningu, systematyczny, a szczególnie wskazany jest taki, który angażuje duże grupy mięśni.

• ograniczyć picie alkoholu,

• do minimum ograniczyć ilość spożywanej soli.

Najczęstszymi błędami popełnianymi podczas odchudzania są:

• nieprawidłowo skomponowana dieta, na przykład wysokotłuszczowa, wysokobiałkowa, lub oparta na jednym składniku,

• zbyt wysokie spożycie cukrów prostych lub tłuszczów „ukrytych",

• nieprawidłowy rozkład posiłków w ciągu dnia np. rezygnowanie ze śniadań, głodzenie się w ciągu dnia i podjadanie w godzinach wieczornych i nocnych,

• zbyt drastyczna dieta niskokaloryczna lub głodówka, zwiększająca ryzyko efektu jo-jo, czyli ponownego przyrostu masy ciała,

• traktowanie odchudzania jako jednorazowej „akcji", a nie jako trwałą zmianę złych nawyków jedzeniowych,

• brak aktywności fizycznej, która chroni przed utratą masy mięśniowej podczas odchudzania, zwiększa ilość energii wydatkowanej oraz skutecznie poprawia nastrój.

Każdy organizm jest inny, inaczej reaguje na określone bodźce, ale są zasady, a te są dla wszystkich jednakowe. One wyznaczają kierunek naszych działań. To wiedza i doświadczenie sprawiają, że metoda walki z tłuszczem jest coraz bardziej skuteczna. Wprowadzane w trakcie odchudzania korekty, pozwalają na wypracowanie własnej, coraz bardziej efektywnej metody. Skuteczne odchudzanie to nie jest zbiór zakazów, które respektujemy. To wybór tego co jest w danym momencie najlepsze dla naszego organizmu.

4. BIBLIOGRAFIA

-World Heath Organisation, Physical status: the use and interpretation of anthropometry. Report of a WHO Expert Committee. WHO Technical Report Series, No 854, 1995.

-Han, T.S., et al., The influences of height and age on waist circumference as an index of adiposity in adults. International Journal of Obesity, 1997. 21: p. 83-89.

-Lean, M.E.J., T.S. Han, and C.E. Morrison, Waist circumference as a measure for indicating the need for weight management. British Medical Journal, 1995. 311: p. 158-161.

-Lean, M.E.J., T.S. Han, and J.C. Seidell, Impairment of health and quality of life in people with large waist circumference. Lancet, 1998. 351: p. 853-856.

-WHO MONICA Project, Risk factors. International Journal of Epidemiology, 1989. 18 (Suppl 1): p. S46-S55.

-World Heath Organisation, Obesity:preventing and managing the global epidemic. WHO Technical Report Series 894. 2000: Geneva.

-Ruston, D., et al., National Diet and Nutrition Survey: adults aged 19 to 64 years. Volume 4, Nutritional status (anthropometry and blood analytes), blood pressure and physical activity. 2004, TSO: London.

^- Lean, M.E.J., Pathophysiology of obesity. Proceedings of the Nutrition Society, 2008. 59(3): p. 331-336.

-Parillo, M. and G. Riccardi, Diet composition and the risk of Type 2 diabetes: epidemiilogical and clinical evidence. British Journal of Nutrition, press.

^- Hubert, H.B., et al., Obesity as an independent risk factor for cardiovascular disease: a 26-year follow-up of participants in the Framingham Heart Study. Circulation, 1983. 67: p. 968-977.

-Dattilo, A.M. and P.M. Kris-Etherton, Effects of weight reduction on blood lipids and lipoproteins: a meta analysis. American Journal of Clinical Nutrition, 1992. 56: p. 320-328.

-Seidell, J.C., et al., Overweight and chronic illness - a retrospective cohort study, with follow-up of 6-17 years, in men and women initially 20-50 years of age. Journal of Chronic Diseases, 1986. 39: p. 585-593.

-Wadden, T.A. and A.J. Stunkard, Social and psychological consequences of obesity. Annals of Internal Medecine, 1985. 103: p. 1062-1067.

-Gortmaker, S.L., et al., Social and economic consequences of overweight in adolescence and young adulthood. New England Journal of Medicine, 1993. 329: p. 1008-1012.

-Spitzer, R.L., et al., Binge eating disorder: a multisite field trial of the diagnostic criteria. International Journal of Eating Disorders, 1992. 11: p. 191-203.

-Martinez, J.A., Body-weight regulation: causes of obesity. Proceedings of the Nutrition Society, 2000. 59(3): p. 337-345.

-Kozłowski S., Nazar K., Chwalbińska-Moneta J. Wprowadzenie do fizjologii klinicznej. PZWL, Warszawa 1999; 378–379.

Faigenbaum A., Westcott W., LaRosa R. i wsp. The effects of Different Resistance training protocols on muscular strength and endurance evelopment in children. Pediatrics 1999; 104: e5.

---

1. World Heath Organisation, Physical status: the use and interpretation of anthropometry. Report of a WHO Expert Committee. WHO Technical Report Series, No 854, 1995.

   ↩

2. Han, T.S., et al., The influences of height and age on waist circumference as an index of adiposity in adults. International Journal of Obesity, 1997. 21: p. 83-89.↩

3. Lean, M.E.J., T.S. Han, and C.E. Morrison, Waist circumference as a measure for indicating the need for weight management. British Medical Journal, 1995. 311: p. 158-161.

   Lean, M.E.J., T.S. Han, and J.C. Seidell, Impairment of health and quality of life in people with large waist circumference. Lancet, 1998. 351: p. 853-856.↩

4. WHO MONICA Project, Risk factors. International Journal of Epidemiology, 1989. 18 (Suppl 1): p. S46-S55.↩

5. World Heath Organisation, Obesity:preventing and managing the global epidemic. WHO Technical Report Series 894. 2000: Geneva.↩

6. Ruston, D., et al., National Diet and Nutrition Survey: adults aged 19 to 64 years. Volume 4, Nutritional status (anthropometry and blood analytes), blood pressure and physical activity. 2004, TSO: London.↩

7. Lean, M.E.J., Pathophysiology of obesity. Proceedings of the Nutrition Society, 2008. 59(3): p. 331-336.↩

8. Parillo, M. and G. Riccardi, Diet composition and the risk of Type 2 diabetes: epidemiilogical and clinical evidence. British Journal of Nutrition, press.↩

9. Hubert, H.B., et al., Obesity as an independent risk factor for cardiovascular disease: a 26-year follow-up of participants in the Framingham Heart Study. Circulation, 1983. 67: p. 968-977.↩

10. Dattilo, A.M. and P.M. Kris-Etherton, Effects of weight reduction on blood lipids and lipoproteins: a meta analysis. American Journal of Clinical Nutrition, 1992. 56: p. 320-328.↩

11. Seidell, J.C., et al., Overweight and chronic illness - a retrospective cohort study, with follow-up of 6-17 years, in men and women initially 20-50 years of age. Journal of Chronic Diseases, 1986. 39: p. 585-593.↩

12. Wadden, T.A. and A.J. Stunkard, Social and psychological consequences of obesity. Annals of Internal Medecine, 1985. 103: p. 1062-1067.↩

13. Gortmaker, S.L., et al., Social and economic consequences of overweight in adolescence and young adulthood. New England Journal of Medicine, 1993. 329: p. 1008-1012.↩

14. Spitzer, R.L., et al., Binge eating disorder: a multisite field trial of the diagnostic criteria. International Journal of Eating Disorders, 1992. 11: p. 191-203.↩

15. Martinez, J.A., Body-weight regulation: causes of obesity. Proceedings of the Nutrition Society, 2000. 59(3): p. 337-345.↩

16. Kozłowski S., Nazar K., Chwalbińska-Moneta J. Wprowadzenie do fizjologii klinicznej. PZWL, Warszawa 1999; 378–379.↩

17. Faigenbaum A., Westcott W., LaRosa R. i wsp. The effects of Different Resistance training protocols on muscular strength and endurance evelopment in children. Pediatrics 1999; 104: e5.↩