WYKŁAD 1
Podział historii kina:
od czasów najdawniejszych do 1894/5
1894 – Edison zaprezentował kinetoskop
1895 – prezentacja kinematografu braci Lumiére
1895 – 1915 KINO JARMARCZNE
1915 – „Narodziny narodu”, reż. Griffith – film pokazujący, że kino jest sztuką
Wielka Awangarda Filmowa:
1915 – 1926 ZŁOTY OKRES KINA NIEMEGO
1926 – „Śpiewak jazzbandu”, reż. Crosland – pierwszy film dźwiękowy
1926 – 1945 KINO KLASYCZNE
1945 – 1989 WŁOSKI NEOREALIZM
1959 – 1968 FRANCUSKA NOWA FALA (zachwyt nad kinem, najważniejszy w kinie staje się autor filmowy, którym jest reżyser)
1968 – 1984 OKRES MISTRZOWSKI
1984 – 1995 POSTMODERNIZM
1995 do dziś OKRES NEOKLASYCZNY.
WYKŁAD 2
Już od czasów prehistorycznych (pierwszych malowideł naskalnych przedstawiających ludzką postać) człowiek myślał o pewnej ekspresji samego siebie oraz świata, w którym żyje – podstawy sztuki.
Czasy starożytne: wśród filozofów-estetów po raz pierwszy pojawia się dylemat: jak stworzyć dzieło sztuki, które łączyłoby w sobie wszystkie dotychczas znane jej elementy (literaturę, malarstwo, teatr, muzykę...)?
Czasy nowożytne: stworzenie „sztuki sztuk” w postaci tekstów literackich, formą przekraczających wcześniej określone granice – swego rodzaju scenariuszy do realizacji utworów, które łączyłyby w sobie różne dzieła sztuki, np.: „Boska komedia” Dantego (Peter Greenaway, „Dante TV” – multimedialny serial TV); „Faust” Goethe’go (2000 r., Berlin, niemiecki reżyser teatralny Frank Castor, prezentacja multimedialna łącząca film, teatr, performance; czas trwania 20 h); „Dziady” Mickiewicza („Lawa”, film Konwickiego).
Richard Wagner – niemiecki kompozytor:
stworzył teoretyczne i praktyczne podwaliny „sztuki sztuk” („prakino”) oraz wcielił swe idee w życie
w młodości był rewolucjonistą, później stał się nadwornym kompozytorem króla Ludwika II Bawarskiego
inspiracje czerpał z własnego, burzliwego życia
twórca tzw. dramatów muzycznych, m.in.: „Lohengrin” (o rycerzu-łabędziu); „Parsifal” (adaptacja legend arturiańskich); „Tristan i Izolda”; tetralogia „Pierścień Nibelunga”: „Złoto Renu”, „Walkirie”, „Zygfryd”, „Zmierzch bogów” (podstawą historii legendy germańskie; filmowa wersja Frietza Langa z 1922 r.) oraz pism teoretycznych, np.: „O niemieckiej muzyce” (1840 r.); „Sztuka przyszłości” (1849 r.); „Opera i dramat” (1852 r.).
twórca idei „Gesamtkünstwerk” („Sztuka sztuk”); chciał stworzyć dzieło, będące kwintesencją sztuki zachodniej, której rdzeniem tematycznym jest mit (świata pogańskiego oraz chrześcijańskiego) – mit stał się więc podstawą „Gesamtkünstwerku” (antropologia strukturalna Lévi-Straussa, zakładająca istnienie tzw. mitów założycielskich – historii, które stanowią fundament aktywności każdego społeczeństwa; kultura europejska: mit o Edypie, mit Chrystusa – opowiadają o jednostce, która poświęca się dla ludzkości).
Dramaty muzyczne Wagnera w Bayreuth:
„niekończące się melodie”
„zatopienie” widowni w ciemności
rozświetlenie sceny
wprowadzenie tzw. tematów muzycznych, które określają każdego bohatera
ukrycie orkiestry przed widownią (udane tylko dzięki genialnej akustyce teatru w Bayreuth)
ograniczenie sceny do przestrzeni prostokąta
gromadzenie „fellowship of artists” – artystów wielu profesji
Tradycyjna opera XIX-wieczna:
podział na akty, recitativo (partie mówione) oraz arie (partie śpiewane)
wewnątrz rozświetlona, co powołało rozproszenie uwagi
orkiestra oglądana przez publiczność
półokrągła scena.
Jürgen Syberberg, „Parsifal” (1982 r.) – adaptacja filmowa w całości zrealizowana na deskach teatru;
F.F. Coppola, „Czas Apokalipsy”, wykorzystanie tematu muzycznego „Cwał Walkirii” w scenie niszczenia wietnamskiej wioski.
WYKŁAD 3
Próby uchwycenia ruchu w historii:
malarstwo barokowe Caravaggia
malarstwo iluzoryczne
soczewka Roberta Bacona
camera obscura
„latarnia magiczna” – rzutnik.
1838 r. – Louis Daguerre przez przypadek odkrył, że sole srebra ciemnieją pod wpływem światła; dagerotyki – pierwsze zdjęcia
1887 r. – Henryk Goodwin wpadł na pomysł, by zdjęcia robić na celuloidowej taśmie
1889 r. – George Eastman, założyciel Kodaka, wymyślił kliszę fotograficzną, pozwalającą robić serię zdjęć
Zoopraxinoscope, Edward Muybridge – wyświetlanie serii zdjęć imitujących ruch
Taśma z perforacją, Tomasz Edison – naklejanie zdjęć na taśmę, która pozwoliła na równomierne przesuwanie jej w aparacie
Zoetrope, wynaleziony przez Williama Lincolna
ks. Józef Plateau, wynalazca od m.in. prototypu okularów przeciwsłonecznych
1894 r., Edison prezentuje kinetoskop (soczewka skupiająca) w Nowym Jorku
1895 r., bracia Lumiére prezentują kinematograf (soczewka rozpraszająca) we Francji; trzy filmiki: „Przyjazd pociągu na stację La Ciotat”, „Wyjście robotników z fabryki”, „Zburzenie muru”
1896 r., pierwsza polska projekcja w Krakowie, w Teatrze Słowackiego: Bolesław Matuszewski (autor „Kino – nowe źródło historii”) i Kazimierz Prószyński (twórca aeroskopu – przenośnej kamery filmowej) – znani polscy kinooperatorzy braci Lumiére (innym, tym razem włoskim kinooperatorem braci Lumiére był Aleksander Promio – pierwszy, który ruszył kamerę z miejsca umieszczając ją na gondoli)
WYKŁAD 4
Kino było „dzieckiem” swojej epoki – „wieku pary i elektryczności”, wielkiego rozwoju myśli technicznej, rewolucji myśli ludzkiej. Od razu zdobyło ogromną popularność, w USA stało się „sztuką narodową”, synonimem sztuki w ogóle.
Początkowo tworzono filmy wyłącznie dokumentalne. Od 1987/8 r. bracia Lumiére rozpoczęli wydawać patenty kinooperatorom, z którymi wcześniej nie pracowali. 06.06.1898 kinematograf od Ludwika Lumiére kupił Georges Meliés, magik/prestidigitator, późniejszy dyrektor teatru magii „Robert Houdin” (innym, słynnym prestidigitatorem był m.in. Houdini).
1896 – 1913 Georges Meliés zrealizował ponad 500 krótkich filmów fabularnych (do ok. 1926 r. tworzono tzw. jednorolkowce – ok. 10 min, dwurolkowce, trzyrolkowce), które historycy błędnie nazwali „feeriami filmowymi”.
Trzy rodzaje filmów Meliésa:
fantastyczno-naukowe (inspiracje zaczerpnięte z książek Juliusza Verne’a, którego Meliés znał osobiście); najsłynniejszym „Podróż na księżyc” (1902 r.); „Podróż do krainy niemożliwości” (1904 r.); „20 tysięcy mil podmorskiej żeglugi” (1907 r.); „Zdobycie bieguna” (1912 r.; na podst. nieopublikowanej powieści Verne’a)
filmowe baśnie, np.: „Królestwo wróżek” (1903 r.); „Czterysta żartów diabelskich” (1906 r.); „Czerwony kapturek” (1899 r.)
historyczne rekonstrukcje – filmy z założenia realistyczne, zwykle jednak z jakimś elementem fantastycznym; „Oblężenie misji katolickiej w Pekinie” (1903 r.); pierwsza w historii kina opowieść o Joannie d’Arc (1900 r.); „Cywilizacja na przestrzeni wieków” (1908 r.)
cechą wspólną wszystkich tych filmów była cudowność, fantastyczność, uzyskiwane za pomocą tzw. tricków filmowych (efektów specjalnych): podwójna ekspozycja (której twórcą był właśnie Meliés; in. nakładanie taśm filmowych), animacja poklatkowa (np. w filmie „Człowiek z gumową głową”)
filmy były kolorowe (wirażowane); pierwszym kolorowym filmem w historii kina było „Przeminęło z wiatrem” z 1939 r.
Meliés zbudował drugie na świecie studio filmowe/atelier, pod Paryżem w Montreuil, „Star Film Production” (pierwsze – „Black Mary” – należało do Edisona). Jego filmy były kupowane m.in. przez „Biograph” Edisona i wyświetlane na całym świecie. Przed zakończeniem działalności w 1913 r. napisał książkę „Widzenie kinematograficzne”.
02.02.1909 r., Paryż, I Międzynarodowy Kongres Fabrykantów Filmowych; większość firm produkcyjnych połączyło się w tzw. trust bez Georgesa Meliés, co skutkowało tym, że swoje filmy mógł wyświetlać tylko we własnym kinie. Po wycofaniu się z działalności filmowej, do końca życia sprzedawał cukierki na stacji Montmartre.
Dwie linie rozwoju kina wg Georgesa Sadoul’a, uzupełniony charakterystyką twórców przez Andre Bazina:
„lumiérowska” – kino dokumentalne/realistyczne; twórcy wierzący w rzeczywistość
„meliésowska” – kino fantastyczne; twórcy wierzący w obraz.
WYKŁAD 5
Ferdinand Zecca (1864-1947):
początkowo aktor kabaretowo-wodewilowy; później dyrektor artystyczny wytwórni Pathé, założonej w 1896 r. (gdzie zatrudnia się w 1897 r.)
od 1899 r. zaczyna reżyserować dla Pathé
chciał połączyć literaturę piękną („wyższych lotów”) z filmem; inspirację stanowiły dla niego m.in. powieści Emila Zoli
pionier filmowej pornografii; np.: „Noc poślubna panny młodej”, „Panna w kąpieli”
na filmy Zecci po raz pierwszy zaczęli chodzić do kina przedstawiciele arystokracji i burżuazji
1901-1902 r. cykl filmów serii „Sceny dramatyczne i realistyczne”: „Historia pewnej zbrodni” oraz „Ofiary alkoholizmu”; inne jego filmy to m.in. „W krainie ciemności”; „Strajk”.
1907 r., bracia Lafitte założyli spółkę produkcyjną „Film d’Art”, w której zajmowali się reżyserowaniem spektakli teatralnych. Zatrudniali teatralnych reżyserów i aktorów, m.in. A. Calmettes’a oraz Ch. Le Bargy, którzy wyreżyserowali pierwszy film-spektakl „Zabójstwo księcia Gwizjusza” (premiera 17.11.1908 r.) z muzyką słynnego Camille Saint-Saënsa.
We włoskim kinie zapanowała moda na antyk – „Neron lub upadek Rzymu”, „Marek Licyniusz”, „Ostatnie dni Pompei” (wszystkie reż. A. Ambrosio).
Wraz z rozwojem kina pojawił się komiks i literatura popularna (1895 r., „Yellow Kid” – pierwszy komiksowy strip z „New York Post”).
Victor Jasset (1862-1913) zaproponował nowy rodzaj filmów – serie przygód jednego bohatera na podst. literatury popularnej. Wprowadził na ekran postać Nicka Cartera (1908 – 1910), który walczył z super-łotrem Zikomarem (1911 - 1913 powstała osobna seria o Zigomarze).
W 1913 r. powstaje seria „Protea” o kobiecie-detektywie. Filmy Jasseta były bardzo dynamiczne, wychodziły z kamerą na zewnątrz, stanowiły prototyp dzisiejszego kina akcji.
Louis Feuillade (1874-1925) porzucił krytykę teatralną dla krytyki filmowej. Wprowadził na ekran postać Fantomasa (5 odcinków w latach 1913-1914) – super-przestępcy w lateksowej niebieskiej masce, który potrafił zmieniać swoją postać.
W 1915 r. powstaje seria „Wampiry” o gangu złodziei; w 1916 r. „Judex” o tajemniczym mścicielu.
WYKŁAD 6
Rozwój kina był związany z II falą emigracji XIX w. ludności z Europy Środkowej i Wschodniej. Przed kinem najważniejszą rozrywką był teatr (Broadway Street), jednakże emigranci nie mogli sobie na nią pozwolić. Po zastosowaniu przez Edisona soczewki rozpraszającej kino nabrało charakteru przeżycia wspólnotowego i zdobyło ogromną popularność. Od 1897/8 r. zaczęto budować pierwsze „Nickelodeon-y”, kina za 5 centów (przede wszystkim na wschodnim wybrzeżu USA). Kino stało się podstawowym narzędziem do ekspresji amerykańskiej kultury – kultury emigrantów (reżyserem, który zdobył najwięcej Oscarów jest Milos Forman).
Edison powołał w Nowym Jorku tzw. trust, zrzeszający filmowców i stworzył ogromne konsorcjum przemysłu filmowego. Największą wytwórnią został „Biograph”.
1911 r., spółka prawnicza Nestor w Kalifornii zaczęła wydawać koncesje na osiedlanie się i budowanie studiów w Hollywood Land niezależnym filmowcom z Nowego Jorku. Zaczęły powstawać istniejące w większości do dziś wielkie studia filmowe:
1912 r., UNIVERSAL, Carl Leamle – w dobie kina niemego specjalizowali się w robieniu filmów grozy
1912 r., WARNER BROTHERS, czterej bracia Warner – specjalizowali się w filmach sensacyjnych i gangsterskich; dziś jest najpotężniejszą wytwórnią
1912-13 r., PARAMOUNT, Adolf Zukor
1918 r., Nowy Jork, UNITED ARTISTS – 1924 r. przenieśli się do Hollywood; jedyna wytwórnia założona przez artystów (aktorów, reżyserów), którzy sami chcieli produkować swoje filmy; założyciele: Fairbanks, Griffith, Chaplin; upadła w 1980 r. przez film „Wrota niebios”, anty-western Michaela Cimino
1920 r., COLUMBIA PICTURES, Jack i Harry Cohen
1924 r., MGM (Metro-Goldwyn-Mayer) rosyjskich Żydów – 1912 r. Mayer przybywa do Hollywood, później Samuel L. Goldwyn (ważniejszy z dwójki)
1928 r., RKO założona przez radiowców – pierwsza wersja „King Konga”, „Obywatel Kane”
1935 r., TWENTIETH CENTURY FOX, Węgier William Fox – specjalizowała się w westernach, filmach obyczajowych, później w filmach sf.
„Majors Studios” do lat. 80:
MGM
UNIVERSAL
WARNER
PARAMOUNT
COLUMBIA
Z czasem studia filmowe stały się posiadaczami sieci kin. Największą posiadała wytwórnia MGM.
1915 r., „Hollywood Reporter” – gazeta opisująca to, co dzieje się w świecie filmu.
Najważniejsze instytucje filmowe (finansowane przez Edisona):
American Film Institute
1912 r., Motion Pictures Academy Award (Amerykańska Akademia Filmowa)
Nowojorska Szkoła Filmowa (Nowy Jork – kino niezależne, intelektualne; m.in. Woody Allen, Martin Scorsese).
System produkcyjny amerykańskiego kina wielkich wytwórni filmowych:
filmy robi się w studiach
najważniejszą osobą odpowiedzialną za film jest producent (jednym z wielkich producentów był Irvin Thalberg – „Przeminęło z wiatrem”, „Czarnoksiężnik z krainy Oz”).
Lata 60. – rząd amerykański spowodował oddzielenie sektora dystrybucyjnego od sektora produkcyjnego, czego skutkiem był upadek wytwórni filmowych
Lata 70. – wielkie wytwórnie odradzają się dzięki młodym reżyserom, wychowanym na kinie klasycznym, np. Spielberg, Lucas, Scorsese, Altman.
KINO GATUNKOWE. BURLESKA:
pierwszym gatunkiem filmowym była komedia, burleska (nazwa odnosząca się do korzeni gatunku, którym jest „teatr dla gawiedzi”, oparty na humorze sytuacyjnym), slapstick
prekursorem reżyser teatralny Mack Senett
mistrzem dla Senetta był francuski aktor i reżyser Max Linder – wcielał się w postać nierozgarniętego dżentelmena w wielkim cylindrze, elegancko ubranego – który wymyślił parodię filmową („Trzech pechowych muszkieterów”, 1916 r.)
1912 r., Mack Senett zakłada należące do „Biograph” studio filmowe – KEYSTON PICTURES CORPORATION
Cechy burleski:
komizm fizyczny/mechaniczny (kopniaki, potknięcia, spadające w najmniej spodziewanym momencie spodnie, bitwa tortowa)
typaż – fizys aktora wyznaczał typ granej postaci
komizm sytuacyjny
określony schemat – ciąg gagów zakończony wielkim finałem
zwykle jednorolkowiec (do 20 min).
Aktorzy komediowi:
Harold Lloyd (1893-1971) – w latach 1914-1947 zrealizował ok. 200 filmów; stworzył postać przeciętnego młodego Amerykanina, idealisty w słomkowym kapeluszu i rogowych okularach bez szkieł, z wiecznym uśmiechem na twarzy; zawsze wychodził cało z niebezpiecznych sytuacji (najsłynniejszy film „Jeszcze wyżej”, 1923 r.)
Buster Keaton (1895-1966) – komik o kamiennej twarzy; stworzył w obrębie komedii slapstickowej sytuację: człowiek kontra środowisko/maszyny/technika (najsłynniejszy film „Generał”, 1926 r.)
Grubasek Arbackle (Fatty Arbackle)
Fox Starling – wielki, gruby jegomość z krzaczastymi brwiami, filmowy wróg Chaplina
Ben Turpin – potrafił zrobić rozbieżnego zeza
Maybel Norman – grała bezbronne paniusie
W hołdzie komedii slapstickowej, w 1976 r. Mel Brooks zrealizował film „Nieme kino”.
WYKŁAD 7
Charles Spencer Chaplin (1889 – 1977)
pochodził z East Endu, najbiedniejszej dzielnicy Londynu
od dzieciństwa miał kontakt ze światem sztuki – występował w wodewilu Freda Carno
1911 r. show Freda Carno po raz pierwszy w USA
1913 r. Chaplin pozostaje w USA
1914-1918 r. praca w Keyston Pictures Company, pierwszy film „Aby zarobić na życie” (początkowy image Chaplina nie zyskał na popularności)
1916 r., film „Włóczęga” – po raz pierwszy zostaje wykorzystana postać Charliego Trampa, „everymana”: melonik, za duże buty, podarty, za duży garnitur, laseczka; biedny, ale ma swoją godność; żebrak – arystokrata, z którym może identyfikować się każdy człowiek zmagający się z życiem
postać ekranowa znacząco wpłynęła na postać aktora
1916-1918 r. filmy z Keyston, m.in. „Charlie policjantem”, „Charlie emigrant”
1917/18 r. założenie First National – studia, gdzie kręcono filmy tylko z Chaplinem (9 filmów, m.in. „Charlie żołnierzem”)
1920 r. Chaplin zakłada z innymi twórcami filmowymi United Artists
1921 r. „Brzdąc” z pierwszą, wielką dziecięcą gwiazdą, Jackiem Cooganem
1923 r. „Paryżanka”
1924 r. „Gorączka złota”
1928 r. „Cyrk”
1932 r. „Światła wielkiego miasta”
1932-36 r. praca nad filmem „Dzisiejsze czasy”, który Chaplin uznał za swój najambitniejszy projekt
1940 r. „Dyktator” (wyśmianie postaci Hitlera)
1947 r. „Monsieur Verdoux” (o wrażliwym mordercy; połączenie komedii z grozą po raz pierwszy w kinie)
lata 40. Chaplin został wpisany na tzw. czarną listę Hollywood
1951 r. Chaplin osiada w Szwajcarii z powodu cofnięcia mu amerykańskiej wizy
1952 r. ostatni wielki film „Światła rampy” o starzejącym się artyście scenicznym; do filmu został zaproszony Buster Keaton
1954 r. Pokojowa Nagroda Nobla
żenił się kilka razy, miał słabość do bardzo młodych kobiet, co zwróciło na niego uwagę Ligi Moralności
1973 r. Oscar za całokształt twórczości.
WYKŁAD 8
David Wark Griffith:
1915 r. „Narodziny narodu” – początek kina artystycznego
1916 r. „Nietolerancja – zmagania miłości przez wieki” – film o strukturze nowelowej, na który składają się opowieści: o upadku Babilonu; o śmierci Chrystusa; o nocy św. Bartłomieja i rzezi hugenotów; współczesna o niewinnie skazanym na śmierć mężczyźnie, o życie którego walczy jego ukochana; light motive (wizualny przerywnik): kobieta, która kołysze kołyską z dzieckiem („Ręka kołysząca kołyskę kołysze ludzkość”); Griffith zastosował dynamizujący akcję montaż naprzemienny. „Nietolerancja” jest jednym z najdroższych amerykańskich filmów. Film nie cieszył się popularnością – publiczność nie zrozumiała treści, ponadto był to czas szykowania zbrojnej interwencji i w społeczeństwie amerykańskim brak było przejawów pacyfistycznych nastrojów
1924 r. „Ameryka” – film o rewolucji z końca XIX w.
kameralne melodramaty: „Złamana lilia” (1919) o miłości Chińczyka do białej kobiety; „Męczennica miłości” (1920) ze słynną sceną ucieczki po krach lodowych
poł. lat 20., Niemcy – „Czyż życie nie jest piękne?”
1930 r. „Lincoln” – pierwszy i ostatni film dźwiękowy Griffitha, zrealizowany pod koniec jego życia; nawiązywał do „Narodzin narodu”
eksperymentował z formą
jeden z założycieli United Artists
ikona tzw. filmowych mavericków – twórców realizujących własne wizje na przekór systemowi studyjnemu.
Erich von Stroheim:
pochodził z ubogiej, żydowskiej rodziny zamieszkałej w Galicji
1909 r. przybywa do USA
aktor, grywający wojskowych arystokratów, wyspecjalizował się w rolach niemieckich, bezwzględnych oficerów z klasą (np. w „Sercu świata” z 1918 r., reż. Griffith; „Towarzysze broni” z 1937 r., reż. Renoir)
1919 r. początek pracy z Universal
melodramaty perwersyjne: 1919 r. „Ślepi mężowie” (polski tytuł „Nie pożądaj żony bliźniego swego”); 1921 r. „Szalone żony”
kino Stroheima: obserwacje psychologiczne; obrazy ludzkiej deprawacji; zło atrakcyjne wizualnie; nigdy nie pokazywało ludzi jednoznacznie dobrych lub jednoznacznie złych
za czasów Stroheima Hollywood nie podlegało jeszcze cenzurze; w 1922 r. stworzono MPAA – organ administracji publicznej cenzorujący filmy i zobowiązujący producentów do kontrolowania aktorów, by prowadzili moralny styl życia
1924 r. arcydzieło „Chciwość” (polski tytuł „Złoto”) o losach emigrantów, oparty na artykułach prasowych gazety z San Francisco; w pierwotnej wersji trwa 20 h; film wyprodukował Irvin Thalberg
1928 r. „Marsz weselny”
1929 r. „Królowa Kelly” – ostatni, niedokończony film.
7 cech kina gatunkowego wg Charlesa Altmana (odnosi się do formacji klasycznej, sformułowanej do lat 40. XX w.)
dualizm – podział na bohaterów dobrych i złych
powtarzalność/schematyzm fabuł
kumulatywność – historia zawsze musi mieć zakończenie, stąd wiele lat jest pokazane w kilka godzin; nagromadzenie elementów w filmie, które charakteryzują świat przedstawiony, ale niekoniecznie muszą występować w danej przestrzeni w prawdziwym życiu
przewidywalność
nostalgiczność – pokazywanie świata szlachetnego, uporządkowanego, który już przeminął („świat utraconych wartości”)
symboliczność (rekwizytu lub gatunku filmowego)
funkcjonalność – konkretny gatunek odpowiada oczekiwaniom widza.
Hybrydyzacja gatunków – łączenie gatunków filmowych w obrębie jednego obrazu.
WYKŁAD 9
EUROPEJSKA AWANGARDA FILMOWA
Ricciotto Canudo – manifest 29.03.1911
SURREALIZM: Louis Bunuel (1900-1983), „Pies andaluzyjski”, 1928
IMPRESJONIZM: Jean Epstein (1890-1979), „Upadek domu Usherów”, 1928
FILMY DADAISTYCZNE: film „czysty” – „Balet mechaniczny” reż. F. Leger, 1925; „Antrakt”, reż. R. Clair, 1924
NIEMIECKI EKSPRESJONIZM FILMOWY:
fantastyczny:
„Gabinet dr Calighari”, reż. R. Wiene, 1919
„Nosferatu Symfonia grozy”, reż. W.F. Murnau, 1922
„Metropolis”, reż. F. Lang, 1927
nie-fantastyczny:
„Schody kuchenne”, reż. L. Jassner, 1920
„Noc sylwestrowa”, reż. Z. Pick, 1923
„Portier z Hotelu Atlantic”, reż. W.F. Murnau, 1924
„M-Morderca”, reż. Lang, 1931.
RADIECKI FORMALIZM:
„Pancernik Potiomkin”, reż. Eisenstein, 1925
„Człowiek z kamerą”, reż. Wiertow, 1929
„Matka”, reż. Pudovkin, 1926
„Ziemia”, reż. Dowżenko, 1930.
„Obywatel Kane” (1941) Orsona Wellesa jako „podsumowanie” awangardy filmowej.
KINO NEOREALISTYCZNE (kino „z życia”; Pasolini, Fellini, Antonioni):
„Cinema”, reż. , 1936
Vittorio De Silva: „Złodzieje rowerów”, 1948
„Dzieci ulicy”, 1946
„Umbertodi”, 1951
Roberto Rossellini: „Rzym – miasto otwarte”, 1945
„Paisa”, 1946
POLSKA SZKOŁA FILMOWA: „Kanał”, 1956 oraz „Popiół i diament”, 1958, reż. Wajda
AMERYKAŃSKIE KINO NEOREALISTYCZNE: „Tramwaj zwany pożądaniem”, 1951, reż. Kazan
JAPOŃSKIE KINO NEOREALISTYCZNE: „Pijany anioł”, 1948, reż. Kurosawa
KINO „NOWEJ FALI”, 1954 (kino „z życia”, ale przefiltrowane przez kino – „Cahier du Cinema”):
Francois Truffaut: „Czterysta batów”, 1959
„Noc amerykańska”, 1973
Jean-Luc Godard: „Do utraty tchu”, 1960
„Pogarda”, 1963
„Szalony Piotruś”, 1966
Lata 60. i 70. KINO MISTRZÓW
Lata 80. POSTMODERNIZM.