1928 – “Morfologia bajki” Proppa. Metoda strukturalistyczna duzo wczesniej, niż wprowadził ją Levy – Strauss.

1958 – tłumaczenie Morfologii bajki na Zachodzie. Dopiero wtedy ją odkryto. W Polsce jedynie skrót w Pamiętniku Literackim ( 1968)

W Polsce badania nad bajką rozwinięte ( fabuły i motywy bajki). W Polsce najpierw upowszechniano strukturalistyczne dzieła Levy Straussa. Levy Strauss stwierdza, że u Proppa odnajduje „swoje własne formuły i zdania”.

Niektóre metody strukturalizmu miały wspierać marksistowski warsztat humanistyki. Dyskusja marskistów ze strukturalistami.

Morfologia bajki jako odpowiedź na powszechną w latach 20tych olewkę na badanie fabuł i motywów – generalnie dowolność w badaniu bajek i opisywaniu ich. Propp chciał, aby można było uczynić badania genetyczne bajek z całego świata i znaleźć klucz metodologiczny do badań porównawczych, by badać bajkę jako zjawisko kulturowe. Poprawne opracowanie morfologiczne autor wiąże z dobrym późniejszym opracowaniem historycznym. Propp skupia się na 100 bajkach magicznych.

Niektóre bajki łączą FUNKCJE spełniane przez postaci. Ile funkcji spełnia bajka? W jakim układzie występują funkcje? Następstwo funkcji jest zawsze jednakowe.

FORMY AKTYWNOŚCI BOHATERÓW BAJKI :

1. Odejście

2. Zakaz i naruszenie zakazu

3. Wywiadywanie się przeciwnika i udzielanie mu informacji o bohaterze

4. Podstęp i wspomaganie

5. Szkodzenie (lub brak kogoś albo czegoś)

6. Pośredniczenie

7. Rozpoczynające się przeciwdziałanie

8. Wyprawę

9. Pierwszą funkcję donatora i reakcję bohatera

10. Przekazywanie środka magicznego

11. Przemieszczenie przestrzenne

12. Walkę

13. Naznaczenie bohatera znamieniem

14. Zwycięstwo

15. Likwidację braku czegoś

16. Powrót bohatera

17. Pościg i ocalenie

18. Nie rozpoznane przybycie

19. Roszczenie fałszywego bohatera

20. Trudne zadanie i wykonanie go

21. Rozpoznanie i zdemaskowanie

22. Transfigurację, ukaranie, wesele

ROLE OSÓB DZIAŁAJĄCYCH :

1. Przeciwnik (szkodzący)

2. Donator

3. Pomocnik

4. Królewna albo jej ojciec

5. Osoba wysyłająca

6. Bohater

7. Fałszywy bohater

M. Pop – rumuński badacz badajek, też strukturalnie. Opisuje zależność funkcji i ogólnej logiki fabuły jako model:

I. BRAK CZEGOŚ
II. PODSTĘP
III. PRÓBA
IV. PRZEMOC
IV. LIKWIDACJA PRZEMOCY
III. LIKWIDACJA PRÓBY
II. LIKWIDACJA PODSTĘPU
I. LIKWIDACJA BRAKU

Pytanie jest – w jakiej mierze można zastosować tę metodę w badaniu zjawisk kultury i jej mechanizmów?

Radziecka socjologia kultury – zainteresowanie problematyką relacji między kulturą a osobowością ludzką. ( studium Sokołowa) : „Osobowość istnieje w warunkach kultury, kultura napędza osobowość”.

• Zespoły pamiętnikarskie – próa dokonania morfologii ludzkiego losu za pom. Analizy biografii, pamiętników

Propp uważa, że o pochodzeniu zjawiska można mówić dopiero, gdy zostanie ono opisane. Postuluje dokonanie klasyfikacji bajek – jest to niezbędne, aby dokonać dobrego opisu naukowego. Opis bajki trzeba oprzeć na cechach formalnych, ale te cechy trzeba najpierw zbadać. Części składowe jednej bajki można przenieść do innej ( np jedną postac można spotkać w wielu bajkach) – głupi zwyczaj określania fabuły za pom. Przyimka „o” – o smoku itd. Zarzut przeciwko brakowi zasady klasyfikacji. Propp odnosi się do Aarnego. ( szkołą fińska) wydobywanie wariantów poszczególnych fabuł i porównywanie ich ze sobą – jak są rozpowszechnione w świecie itd ( cechy geoetnograficzne) propp jednak wytyka błędy i tej metodzie ( nie bierze ona pod uw. Przenikających się elementów - oraz to, że fabuła niekoniecznie musi stanowić zamkniętą całość). Aarne próbował zrobić wykaz fabuł szyfrowanie bajek. FABUŁA = TYP ( i ma nr). Podział Aarnego: 1. Bajki o zwierzętach. 2. Bajki właściwe. 3. Anegdoty. Aarne wprowadził PODGRUPY. Typy bajkowe – wyodrębnione na podst. Wyst. Jaskrawych elementów, a nie na podst. Budowy.

MERYTORYCZNY OPIS BAJKI. Wiesiołowski : FABUŁA to kompleks motywów. Motywy można dopasowywać do różnych fabuł. Motyw rozrasta się w fabułę. FABUŁA to temat, w obr. Którego rozwijają się różne motywy. Motyw jest pierwotny, fabuła wtórny (dla Wiesiołowskiego). Jest koniecznośc badania motywów. Chciał odgraniczyć zagadnienie motywó od zagadnienia fabuł. Jego interpretacja „motywu” już jest przedawniona ( najprostsza jednostka narracji).

Propp jednak stwierdza, że motyw nie jest jednoczłonowy i nierozkładalny. Częśc pierwotna wobec całości. Dopóki nie ma dobrego opracowania morfologicznego, dopóty nie może być dobrego opracowania historycznego. Trzeba rozwiązać problem podobieństwa bajek na całym świecie.

-------------------------------------------PRZEDMIOT I METODA BADAŃ--------------------------------------------------

Istnienie bajek magicznych ( u Aarnego od 300 – 749). Propp robi interfabularne porównanie bajek. Zmienne są nazwy i atrybuty działających osób, ale nie zmieniają się działania ( funkcje). Ile funkcji spełnia bajka? Liczba funkcji jest mała, a liczba postaci duża. Bajka magiczna jest niesamowicie różnorodna, barwna i malownicza – jest też jednorodna i powtarzalna. Funkcja – będzie rzeczownikiem wyrażającym czynność. Czynność ta musi się liczyć w toku akcji.

FUNKCJA = postępowanie osoby działającej , określane z pktu widzenia jego znaczenia dla toku akcji. Funkcje działających postaci są stałymi elementami bajki. Liczba funkcji jest ograniczona. Kolejność elementów jest stała. Następstwo funkcji jest zawsze jednakowe. Jeśli w bajce są wyodrębnione funkcje, to uznaje się ją za utwór jednego typu. BAJKI MAGICZNE to jeden typ, a ich kombinacje to PODTYPY. Pod wzgl. Konstrukcji wszystkie bajki magiczne należą do jednego typu. Propp ogranicza materiał pod wzgl. Ilościowym, ponieważ nie uznaje za zasadne zbieranie niesamowitej ilości materiału. Bada bajki ze zbioru Afanasjewa od 50 do 151.

--------------------------------------FUNKCJE PROTAGONISTÓW---------------------------------------------------

Propp przy każdej bajce podaje 1. Krótkie wyjaśnienie treści, 2. Jej jednowyrazowe określenie, 3. Umowny symbol funkcji. Chce pokazać FUNKCJĘ jako jednostkę RODZAJOWĄ. (RODZAJU).

1. SYTUACJA WYJŚCIOWA (np. podanie imienia członka rodziny, wzmianka o sytuacji, w jakiej znajduje się bohater). I

2. FUNKCJE BAJKI :

• Odejście -------------------------------e

• Zakaz ----------------------------------6

Bajka zazw. Wspomina najpierw o odejściu, a potem o zakazie. Tak naprawdę to najpierw jest zakaz, a potem odejście. Jest też forma zakazu : rozkaz / propozycja. Sytuacja początkowa bajki zawiera opis pomyślności ( bo potem stanie się nieszczęście).

• Naruszenie zakazu -----------------------------------b

Antagonista, bohater – przeciwnik, który wyrządza szkodę. Ma zakłócać spokój, wywołuje nieszczęście.

• Antagonista usiłuje zdobyć informację o bohaterze = wywiadywanie się ------------------------6

• Jest też odwrócona forma wywiadywania się ( ktoś pyta o coś antagonistę). Jest też wywiadywanie się przez osoby trzecie.

• Antagonista otrzymuje wiadomość o swojej ofierze ( udzielenie informacji) ---------------w

• Antagonista usiłuje oszukać swoją ofiarę, aby zawładnąć nią lub zagarnąć jej mienie = PODSTĘP ----------------------------S. Ant. Przybiera wtedy inną postać. Przeciwnik działa przez namowę. Antagonista potem stosuje środki magiczne. Przeciwnik odwdzięcza się oszustwem // przemocą.

• Ofiara ulega podstępowi, a tym samym nieświadomie ulega wrogowi = WSPOMAGANIE ---------------------------g. Bohater ulega namowom antagonisty. Oszukańcza umowa. Zgoda bohatera wymuszana. NIESZCZĘŚCIE WSTĘPNE. Antagonista wyrządza szkodę rodzinie. Nie wszystkie bajki zaczynają sie od wyrządzenia szkody.

• BRAK CZEGOŚ – to moment wyjściowy w bajce. Brak czegoś może być powodem morfologicznym np. porwania. Różne rodzaje braków. Przedmiot braku nie określa konstrukcji bajki.

• Pośrednictwo, moment łączący

• BOHATER _ 1. Poszukiwacz; 2. Bohater pokrzywdzony. Potem:

1. Apel o pomoc z nast. Po nim wysłaniem bohatera

2. Bohatera wysyła się bezpośrednio

3. Bohaterowi zezwala się na opuszczenie domu

4. Oznajmienie o nieszczęściu

5. Wypędzonego bohatera wywozi się z domu

6. Bohater skazany na śmierć potajemnie uwolniony

7. Rozlega się pieśń żałobna

Do bajki wkracza nowa postać donator (dostarczyciel) – bohater otrzymuje od niego środek magiczny

1. Donator poddaje bohatera próbie

2. Donator wita i wypytuje bohatera

3. Konający, zmarły prosi o wyświadczenie przysługi

4. Uwięziony prosi o uwolnienie

5. Bohatera prosi się o litość

6. Spierający się proszą o podział między nich zdobyczy

7. Inne prośby

8. Wroga istota chce uśmiercić bohatera

9. Wroga istota staje do walki z bohaterem

10. Bohaterowi pokazuje się środek magiczny i proponuje wymianę za coś, co on posiada

REAKCJA BOHATERA NA DONATORA (jakiś tam symbol na okr. „reakcja”) np.

1. Bohater wytrzymuje probe

2. Wita sie albo nie wita itd, wyświadcza jakąś inną przysługę.

BOHATER WCHODZI W POSIADANIE MAGICZNEGO ŚRODKA. PRZEKAZYWANIE :

1. Bezpośrednio

2. Zostaje wskazany

3. Zostaje wykonany

4. Sprzedany / kupiony/ wykonany na zamówienie

5. Trafia przypadkowo do bohatera

6. Nieoczekiwanie sam się ukazuje, czasem wyrasta z ziemi.

7. Środek wypity / zjedzony

8. Zostaje porwany

9. Różne postacie same stają się do dyspozycji bohatera

   W bajce istnieją typy połączeń m. Funkcjami (schemat Proppa dot. Przekazywania magicznych środków). Czasami alogiczność połączenia nie powstrzymuje jednak narratora. Istnieje też przeniesienie się tam, gdzie znajduje się przedmiot poszukiwań bohatera. Np:

1. Lot w powietrzu

2. Jedzie po ziemi lub płynie wodą

3. Jest prowadzony

4. Wskazuje się mu drogę

5. Korzysta z nieruchomych śr. Przemieszczania się

6. Idzie krwawym śladem

BOHATER I ANTAGONISTA przystępują do bezpośredniej walki.

1. Na otwartym polu

2. Zawody

3. Gra w karty

BOHATER OTRZYMUJE ZNAMIĘ.

1. Na ciele

2. Otrzymuje pierścien lub ręcznik

3. Inne

ZWYCI ĘSTWO NAD ANTAGONISTĄ

1. W otwartej walce

2. W zawodach

3. Ant. Przegrywa w karty

4. Wróg przegrywa przy ważeniu się

5. Przeciwnik zabity bez walki

6. Wróg jest wypędzony

LIKWIDACJA NIESZCZĘŚCIA LUB BRAKU

1. Porwanie obiektu poszukiwań przemocą lub sprytem.

2. Obiekt posz. Zdobywany przez kilka postaci naraz.

3. Obiekt posz. Zdobywany za pom. Podstępu

4. Zdobycie poszukiwanego przedm. Jest następstwem czynionych działań

5. Obiekt poszukiwań zdobywa się błyskawicznie przez działanie magiczne

6. Dzięki środkom mag. Likwidacja nędzy

7. Obiekt poszukiwań pojmany

8. Z zaczarowanego zdjęte czary

9. Ożywianie zabitego

10. Uwolnienie uwięzionego

11. Zdobycie obiektu poszkiwań jak zdobycie środka magicznego.

POWRÓT BOHATERA

DALEJ MI SIE NIE CHCE ROBIC NOTATEK