Współczesne koncepcje wolności człowieka

Problematyka ta występowała już od starożytności. Współczesna koncepcja filozofii i etyki nawiązują do tej koncepcji.

Wolność jest właściwością ducha – od starożytności. Kiedy zaczęło kształtować się chrześcijaństwo, zaczęto zwracać uwagę na godność i wolność człowieka. W Afryce i na Wschodzie nie ma tego. Koncepcja wolności nadal istnieje.

Arystoteles i Stoicy jako pierwsi wypowiedzieli się na temat wolności człowieka. Człowiek jest wolny z pochodzenia, kultury, filozof owości.

Chrześcijańska koncepcja osoby ludzkiej : człowiek powołany do wolności jako dziecko Boga,

Z czasem zaczęto zwracać większą uwagę na wolność człowieka. Jaen Paul Sarnta? – człowiek zdolny jest do bunty. Stale musi wybierać, gdyż skazany jest na wolność. Nigdy nie dowiemy się czy wybór jest słuszny. Twierdzili, że nawet człowiek wrzucony do pieca żywcem jest wolny i może się z tym godzić lub nie.

Obecnie nurt postmodernizmu twierdzi, że nie ma wolności posiadania samego siebie. W postmodernizmie – robienie tego co się podoba. Absolutnie jest tylko wolność.

Pojęcie wolności : wolny jest ten kto posiada wyłączną przyczynę swoich czynów. Wolne są tylko te akty, które nie mają przyczyny.

Tomasz z Akwinu : wolność to możliwość wyboru. Wolność decyzji – można coś przyjąć lub odrzucić. Od władzy poznawczej pochodzi rada, która pomaga człowiekowi dokonać właściwego wyboru. Właściwym przedmiotem wyboru jest to, co odnosi się do celu. Ten przedmiot ujęty jako taki odgrywa rolę dobra, które nazywamy dobrem użytecznym. Dobro jest przedmiotem pożądanym, stąd wybór jest kwestią poznania i pożądania. Wiadomo, że człowiek wybiera dobro, a nie zło, które jest wynikiem braku dobra, nie ma pozytywnej natury, nie jest bytem. Dobro i byt się utożsamiają. Wolność zależy od wyboru dóbr i wartości.

Według koncepcji Arystotelowsko – tomistycznej – im więcej w nas dobroci, tym więcej w nas dobroci.. Poziom wolności może rosnąć i maleć, poziom wolności jest proporcjonalny do rozpiętości wachlarza, możliwości wyboru.

J. Maritein – mówił, że istnieje królestwo konieczności, królestwo natury i królestwo wolności. Pojęcie wolności uwzględnia tylko jedni i to mniej ważne i istotne znaczenie, które temu przysługuje zgodnie z myślą tradycji. Można mówić o wolności rozładowania i pełni naszego ludzkiego działania.

Koncepcja rozładowania – pełnia życia, oznacza pełnię życia umysłowego. To doskonałe rozwinięcie wszystkich funkcji intelektualnych, wybór, dobro.

Posiadanie prawdy i dobra stanowi istotę wolności w rozkwicie wolności i mądrości.

Uznanie pojęcia wolności rozładowania wymaga dokonania wielu zmian w tym, co stało się w myśli filozoficznej i religijnej. Rozumienie wolności, odróżnienie wolności od przymusu. Człowiek jest naprawdę wolny, jeżeli może rozwijać swe zdolności naturalne i nadnaturalne. Człowiek ma prawo podejmować wybory i decyzje. Człowiek kształci się przez całe życie.

Człowiek jako osoba powinien zapewnić sobie możliwości wyboru, ponieważ stając się wolnym od przymusu i w ramach może wznieść się na wyższy stopień rozwoju, autonomii stając się wolnym od winy.

Na koncepcję wolności człowieka wywarły wpływ osiągnięcia naukowe (biologia, chemia). Zaczęto wiązać wolność człowieka z koncepcją biologiczną. Rozwój i regres człowieka jest zawsze rezultatem długiego łańcucha wyborów.

Wyraża się tą prawdę stwierdzeniem, że człowiek zawsze myśli o przyszłości ponieważ dokonuje wyborów. Można to stwierdzić na podstawie koncepcji biologiczno – fizycznej, że jako ludzie jesteśmy związani i zależni od kodu DNA, ale nie nasze wybory, które zależne są od natury człowieka. Często wybory w życiu człowieka dokonywane były pod wpływem innych osób lub zaistniałej sytuacji. Wolność jest darem, który należy wykorzystać żeby rozwinąć swe człowieczeństwo.

W XIX wieku zaczęto doszukiwać się relacji pomiędzy determinizmem, interdeterminizmem a ludzkim życiem. Pojęcie determinizmu wiąże się z pojęciem konieczności. Pojęcie interdeterminizmu wiąże się z pojęciem wolności.

Determinizm odrzuca wolną wolę, człowiek zdolny jest do działania pod wpływem innych czynników. Działania tych mechanizmów związane są z twierdzeniami Newtona.

Dziś filozofowie twierdzą, że nie ma ścisłego determinizmu w działaniach ludzkich, ponieważ w działaniach bytu w kosmosie stwierdza się interdeterminizm (wolna wola). Jeden z przedstawicieli filozoficznej nauki twierdzi, że nie można wyznaczyć pędu.

Erich Fromm : z pojęciem wolności wiąże się pojęcie autonomii. Pełna wolność autonomii utożsamiamy z możliwie najdoskonalszym stopniem wolności. Ma wymiar w pełni humanistyczny.

Erich Fromm zauważył, że egzystencja ludzka i wolność są od początku nierozłączne. Autor ten używa terminu wolności ale nie w znaczeniu pozytywnym. Mówiąc o wolności od to mamy do czynienia z ucieczką człowieka przed sobą samym i relacjami z innymi, prowadzi to do destrukcji. Mieści się to w wolności od czegoś.

J. Maritein : mówił, że wolność występuje tylko w świecie ludzkim, ponieważ odnosi się tylko do człowieka. Bez wyborów nie ma odpowiedzialności. Wolna wola jest też kluczem do rozważania problemu zła, jeżeli ludzkie działanie nie byłoby wolne, to nie mogłoby być rozumiane jako dobre.

Wolność wyboru dóbr ma swoje granice oddolne i odgórne . Maritein też twierdzi, że w korzeniach wolności jest ludzki rozum, ponieważ myśl ta wypływa z nawiązania do tomizmu.

Wybór wśród różnych ewentualnych możliwości jest możliwy do wyboru jeżeli człowiek posiada rozum. Kto nie ma rozumu, nie jest człowiekiem.

Personaliści analizują relacje pomiędzy aktami intelektualnymi i wolnej woli. Obecnie w oparciu o analizy personalistyczne tworzy się współczesne schematy współdziałania rozumu i woli.

Drugą koncepcją wolności wiążą się granice innego wyboru i ograniczeń ludzkich. Stawiali na to egzystencjaliści. Twierdzili, że wolność nie jest ograniczona prawem i nie ma nad sobą żadnej wyższej wartości.

Również przedstawiciele skrajnego liberalizmu twierdzili, że człowiek jest absolutnie wolny. Jeżeli człowiek jest istotą materialną to traci swoją wolność pod wpływem czynników cielesnych. Jeżeli człowiek coś ogranicza to wpłynie to na zahamowanie wyborów.

Możliwość wybierania jako przejaw ducha, obok nas w świecie widzimy wiele przyczyn, które działają z przymusu.

Ograniczenia oddolne - czynniki materialne mogą paraliżować nasze życie. Czynniki odgórne – wolność wyboru maleje w miarę jak wzrasta w nas prawdziwa wiedza i pożądanie umysłowe.

Postmoderniści głoszą, że człowiek jest absolutnie wolny. Pozostają w sprzeczności z doświadczeniem ludzkiego życia, które mówi nam, że każde użycie wolnej woli przyczynia się do wzrastania w społeczeństwie, do zapanowania nad popędami. Nie jest wolny ten, kto używa wolności, po to by handlować narkotykami (ogranicza innych). Według, tych którzy twierdzą, że wolność nie jest związana z prawem – człowiek umieszczany jest pomiędzy dobrem a złem (wszystko jest dozwolone).