endokrynologia egz

Hormony w organizmach żywych pełnią rolę regulacyjną, będąc ważnym mechanizmem homeostazy. Wraz z układem nerwowym i regulacją na poziomie tkankowym, układ hormonalny (układ dokrewny) stanowi niezbędny mechanizm przystosowawczy do zmieniających się warunków środowiska zewnętrznego i wewnętrznego.

W skład układu hormonalnego wchodzą liczne gruczoły dokrewne i wyspecjalizowane tkanki, których zadaniem jest produkowanie wyspecjalizowanych substancji regulujących rozmaite funkcje organizmu – hormonów.

Wydzielanie hormonów podlega zarówno kontroli na drodze sprzężeń zwrotnych jak i regulacji ze strony układu nerwowego.

Przysadka mózgowa

(nieparzysty gruczoł położony u podstawy mózgu):

  1. pobudza wzrost organizmu

  2. pośrednio wpływa na wzrost kości długich

  3. wzmaga transport aminokwasów

  4. ukierunkowuje metabolizm

  5. przyczynia się do wzrostu poziomu glukozy we krwi

  6. pobudza rozkład tłuszczów zapasowych

  7. zatrzymuje jony wapniowe i fosforanowe

Niedobór somatotropiny u dzieci powoduje karłowatość (jeśli jest to niedobór pierwotny to karłowatość przysadkową). Natomiast zbyt duże wydzielanie GH powoduje u dzieci gigantyzm, a u dorosłych akromegalię.

Szyszynka

Tarczyca

  1. wzmaga podstawową przemianę materii

  2. pobudza syntezę białek

  3. zmniejsza poziom cholesterolu we krwi

Przytarczyce

Grasica

Trzustka

  1. obniża stężenie glukozy (cukru) we krwi, ułatwiając transport glukozy do komórek

  2. zwiększa syntezę białek i tłuszczów

Względny lub bezwzględny niedobór insuliny jest przyczyną zaburzeń gospodarki węglowodanowo-lipidowej z cukrzycą włącznie, zaś jej nadmiar jest przyczyną hipoglikemii.

Nadnercza

Hormony kory:

  1. zwiększają poziom glukozy we krwi

  2. hamują syntezę białek, ograniczając odporność

Hormony rdzenia:

  1. zwęża naczynia krwionośne krążenia skórnego, nerkowego i trzewnego

  2. rozszerza naczynia krwionośne tętnic wieńcowych i mięśniowych

  3. pozostaje bez wpływu na krążenie mózgowe

  4. zwiększa częstość skurczów serca

  5. podwyższa ciśnienie krwi

  6. rozszerza oskrzela i zwiększa tempo oddechu

  7. podwyższa poziom glukozy we krwi

  8. przyspiesza rozkład tłuszczów

  9. rozszerza źrenice

  10. poprawia przytomność umysłu

Jądra

  1. wpływa na dojrzewanie plemników

  2. reguluje popęd płciowy

Jajniki

  1. rozwój cech płciowych

  2. popęd płciowy

  3. regulacja cykli menstruacyjnych

  1. ostateczne przygotowanie macicy do przyjęcia blastocysty

  2. kontrola przebiegu ciąży

do krwi (gruczoły wydzielania wewnętrznego, oznaczenia na rysunku obok)

Komórki szyszynki - pinealocyty - produkują tzw. hormon snu, czyli melatoninę. Melatonina i jej pochodne metabolity są wydzielane do płynu mózgowo - rdzeniowego i do krwi. Jego wydzielanie jest ściśle związane z bodźcami świetlnymi - ich obecność hamuje produkcję tego hormonu. U ssaków wywiera także hamujący wpływ na wydzielanie hormonów gonadotropowych, zapobiegając przedwczesnemu dojrzewaniu płciowemu. Czynność wydzielnicza szyszynki przebiega zgodnie z dobowym rytmem zmian oświetlenia i zapewne wpływa na rytmiczność różnych funkcji fizjologicznych[potrzebne źródło]. Hormonalnie czynne guzy nowotworowe przysadki powodują przedwczesne dojrzewanie płciowe.

gruczoł dokrewny o masie 0,7 g, którego funkcją jest wytwarzanie i wydzielanie hormonów. Jest ona zlokalizowana wewnątrz czaszki w okolicy kostnego zagłębienia nazywanego siodłem tureckim (łac. sella turcica). Przysadka jest ściśle funkcjonalnie związana z częścią mózgu – podwzgórzem.

Przysadka dzieli się na trzy części: przednią (adenohypophysis), środkową i tylną. Część przednia i środkowa powstały z nabłonka wyścielającego podniebienie wtórne, natomiast część tylna powstała z podwzgórza i funkcjonalnie jest jego częścią: nie wytwarza ona własnych hormonów, a jedynie magazynuje i wydziela oksytocynę i wazopresynę (hormon antydiuretyczny). Przedni płat przysadki o różowawym zabarwieniu ma w przekroju poprzecznym kształt nerki[1].

Niedoczynność przysadki powoduje karłowatość i upośledzenie rozwoju biologicznego. Nadczynność natomiast objawia się gigantyzmem i przedwczesną dojrzałością płciową (w wieku dziecięcym) albo akromegalią (u dorosłych).

Półschematyczny przekrój strzałkowy przez małpią przysadkę

Część przednia (gruczołowa) wydziela:

Część środkowa wydziela:

Część tylna (nerwowa) magazynuje:

Hormony części tylnej przysadki są syntetyzowane w okolicy podwzgórzowej przed

Grasica (łac. glandula thymus) to gruczoł znajdujący się w śródpiersiu przednim, tuż za mostkiem. Otoczony jest torebką łącznotkankową. Zbudowany jest z kory podzielonej na zraziki przegrodami łącznotkankowymi i z rdzenia wspólnego dla wszystkich zrazików kory. Zrąb tego narządu stanowią, w przeciwieństwie do innych narządów limfatycznych, komórki nabłonkowe pochodzenia endodermalnego. Charakterystycznymi cechami grasicy są: zjawisko inwolucji, czyli gromadzenia się w narządzie tkanki tłuszczowej żółtej, oraz występowanie w części rdzennej tzw. ciałek Hassala. Grasica produkuje hormony takie jak: tymozyna, THF, tymulina, tymostymulina.

Głównymi komórkami grasicy są limfocyty (tymocyty) i komórki nabłonkowe.

Grasica powiększa się do 2 roku życia, pozostaje duża do okresu dojrzewania (waży ok. 25 g), po czym zmniejsza się (po 60 roku życia waży nawet mniej niż 0,5 g). Jest centralnym (pierwotnym) narządem limfatycznym, kontrolującym rozwój obwodowych (wtórnych) tkanek limfatycznych (węzły chłonne, śledziona) w życiu zarodkowym i okresie dojrzewania, ich kompetencji immunologicznej w okresie poporodowym.

Komórki grasicy wędrują do obwodowych tkanek limfatycznych i zasiedlają je. Po tym procesie układ chłonny może funkcjonować nawet po usunięciu grasicy.

Niezbędna jest dla rozwoju odporności organizmu.

We wrodzonym braku tego narządu układ chłonny jest niewykształcony i istnieje upośledzona immunologiczna odporność komórkowa wraz z całkowitym brakiem gamma-globulin lub zbyt małą ich ilością.

Podczas przerostów oraz w jej nowotworach (grasiczak) często występują:

Gruczoł - narząd (gruczoł zwarty) lub jedna do kilku komórek gruczołowych (gruczoł rozproszony), których podstawową funkcją jest wytwarzanie i wydzielanie substancji poza swój obszar. Substancje takie określa się ogólnie jako wydzielinę (sekret).

Z wyjątkiem rdzenia nadnerczy i przedniej części przysadki, gruczoły zbudowane są z tkanki nabłonkowej. Wydzielina wytworzona przez gruczoł może być uwalniana do przestrzeni pozakomórkowej przez egzocytozę lub dzięki osmozie przechodzić bezpośrednio do płynów ustrojowych (krew, limfa).

Rodzaje gruczołów

Ze względu na zasięg działania wyróżnia się:

Ze względu na sposób wydzielania wyróżnia się:

Komórki gruczołu mogą być położone w nabłonku pojedynczo, w przypadku gruczołów jednokomórkowych, lub w większych zespołach, w przypadku gruczołów wielokomórkowych. Wśród gruczołów wielokomórkowych rozróżnia się cewkowe, pęcherzykowe i cewkowo-pęcherzykowe.

Przykłady gruczołów u człowieka

Substancje mogą być wydzielane:

Hormony (od stgr. ὁρμάω hormao – rzucam się naprzód, pędzę) – związki chemiczne wydzielane przez gruczoły lub tkanki układu hormonalnego. Funkcją hormonów jest regulacja czynności i modyfikacja cech strukturalnych tkanek leżących w pobliżu miejsca jego wydzielania lub oddalonych, do których dociera poprzez krew (wyjątkiem są tzw. hormony lokalne). Istnieją także takie hormony, które wywierają wpływ na funkcjonowanie wszystkich tkanek organizmu.

Gałąź medycyny zajmująca się schorzeniami układu hormonalnego to endokrynologia.

Hormony są wydzielane przez rodzaj gruczołów do krwi lub limfy organizmów. Z tego względu bywają też określane mianem gruczołów dokrewnych, a układ hormonalny – układem dokrewnym.

Spis treści

Odkrycie i nadanie nazwy

Pierwszym hormonem wyizolowanym z organizmu i otrzymanym w stanie krystalicznym była adrenalina, której odkrywcą jest krakowski fizjolog Napoleon Cybulski. Uzyskał ją w roku 1901 japoński naukowiec Jokichi Takamine. Trzy lata po wyizolowaniu adrenaliny niemiecki aptekarz Friedrich Stolz zsyntetyzował ją na drodze chemicznej. Wydarzenie to było początkiem odkryć kolejnych hormonów, ich syntezy oraz produkcji związków nie występujących naturalnie w organizmie ale działających podobnie do hormonów. Odkrycia te były przełomowe dla rozwoju wiedzy o przyczynach i przebiegu chorób wewnętrznych i pozwoliło na ich skuteczne leczenie.

Nazwę hormony dla produktów gruczołów wydzielania wewnętrznego po raz pierwszy zastosował angielski fizjolog Ernest Starling, w 1905 roku.

Działanie hormonów

Ogólnie działanie hormonów polega na aktywacji lub dezaktywacji pewnych mechanizmów komórkowych w tkankach docelowych (narządach docelowych). Na przykład insulina tak wpływa na komórki, że aktywuje mechanizmy pobierania glukozy, co powoduje spadek stężenia glukozy we krwi. Aktywacja lub dezaktywacja odbywa się przez łączenie ze specyficznymi błonowymi lub wewnątrzkomórkowymi receptorami.

Wiele hormonów ma działanie wzajemnie antagonistyczne – np. insulina i glukagon. Insulina powoduje spadek stężenia glukozy we krwi, a glukagon wzrost jej stężenia.

Hormony tropowe

 Osobny artykuł: Hormony tropowe.

Wśród hormonów można wyróżnić grupę, której zadaniem jest regulacja czynności innych hormonów. Na przykład hormon tyreotropowy (TSH) wydzielany przez przedni płat przysadki mózgowej wpływa na zwiększenie wydzielania hormonów tarczycowych – tyroksyny , a także trójjodotyroniny. Poza tym TSH wpływa na zwiększenie ukrwienia gruczołu tarczowego, a także taką przebudowę strukturalną pęcherzyków tarczycowych, która pozwala sprostać wymogom zwiększonej czynności hormonalnej. Tę grupę nadrzędnych "nadzorców" nad innymi gruczołami dokrewnymi nazywamy hormonami tropowymi.

Nad hormonami tropowymi kontrolę sprawuje wyższe piętro nadzoru. Znajduje się ono w części mózgu nazywanej podwzgórzem. Podwzgórze produkuje hormony uwalniające i hamujące, które wpływają na wzrost lub spadek wydzielania hormonów tropowych produkowanych przez przysadkę. I tak, istnieje tyreoliberyna powodująca uwalnianie (zwiększenie wydzielania) hormonu tropowego – TSH (hormon tyreotropowy), a także somatostatyna, która zmniejsza wydzielanie hormonu wzrostu przez komórki przysadki mózgowej.

Mechanizm uwalniania

Ogólnym mechanizmem działającym w obrębie układu hormonalnego jest ujemne sprzężenie zwrotne. Produkt wydzielany przez dany gruczoł dokrewny np. tarczycę – czyli tyroksyna (T4) (a także bezpośrednio trójjodotyronina), wpływa hamująco na gruczoł dokrewny nadzorczy czyli przysadkę mózgową. Powoduje to spadek wydzielania TSH przez przysadkę i z kolei hormonów tarczycy. Spadek nie może przekroczyć pewnej określonej granicy, gdyż wówczas ujemny wpływ maleje, co pozwala na ponowne produkowanie większych ilości TSH. Jest to element homeostazy i system ten działając we wzajemnym sprzężeniu, utrzymuje równowagę hormonalną organizmu.

Kontrowersje w sprawie definicji

Od czasu odkrycia pierwszych hormonów, pojęcie to dość znacznie się rozmyło. Nie ma już tak ściśle ustalonych substancji hormonalnych, odkryto substancje działające parakrynnie i autokrynnie, to znaczy na okoliczne tkanki lub na tkanki w miejscu wytwarzania. Hormony należą do różnych klas związków chemicznych i nie zawsze są wytwarzane przez gruczoł, wystarczy tkanka lub grupa wyspecjalizowanych komórek. Zatarł się też podział na witaminy i hormony – aktywną postać witaminy D3 (1,25-dihydroksycholekalcyferol), można uznać za hormon, a jej produkcja przebiega kolejno w skórze, wątrobie i nerkach.

Gruczoły dokrewne i ich hormony (u człowieka)

podwzgórze

przysadka mózgowa: płat przedni (adenohypophysis)

przysadka mózgowa: płat tylny (neurohypophysis)

Płat tylny – nerwowy przysadki nie produkuje hormonów, jedynie gromadzi hormony wyprodukowane w podwzgórzu:

szyszynka

gruczoł tarczowy

Hormony tarczycy:

gruczoły przytarczyczne

serce – przedsionki

wątroba

trzustka (wyspy Langerhansa)

nadnercza: kora nadnerczy

nadnercza: rdzeń nadnerczy

nerki

Gruczoły wydzielania wewnętrznego - hormony

Autor: p.fagocistka

tkanka tłuszczowa

jądra

jajniki

– estron – estradiol – estriol

łożysko

grasica

jądra szwu

Ogólna charakterystyka chorób układu hormonalnego.

Układ wewnątrzwydzielniczy jest, obok układu nerwowego, jednym z głównych układów kontrolujących funkcje organizmu. Powiązany jest głownie z różnymi funkcjami metabolicznymi, tzn. przemianą pewnych substancji w organizmie, a także kontroluje on działanie komórek. Nazywa się go także układem hormonalnym, ponieważ jego funkcjonowanie odbywa się za pośrednictwem hormonów.
Układ wydzielania wewnętrznego składa się z wielu narządów, których zadaniem jest wytwarzanie hormonów. Do najważniejszych należą: przysadka, nadnercza, tarczyca, trzustka, jajnika (u kobiet), jądra (u mężczyzn).
Zaburzenia w funkcjonowaniu układu wydzielania wewnętrznego zależą od braku lub nadmiaru jednego z hormonów. W gruczołach hormonalnych mogą występować łagodne lub złośliwe nowotwory powodujące, że hormon, który ten narząd powinien, jest produkowany w dużych ilościach lub przeciwnie, nie jest wytwarzany wcale. Nie wszystkie choroby tego układu mają charakter nowotworowy. Istnieją także stany zapalne, wynikłe z autoimmunizacji, będące wynikiem reakcji układu odpornościowego produkującego substancje (pewne przeciwciała), które są przyczyną choroby. Przyczyny innych chorób, np. cukrzycy, nie są znane. Wiele zaburzeń układu wydzielania wewnętrznego przejawia się w postaci zespołów, czyli określonych zmian i cech na ciele, które można zaobserwować podczas oględzin pacjenta. Do najbardziej widocznych zespołów należą: gigantyzm – jako skutek nadmiaru hormonu wzrosty, karłowatość, będąca wynikiem braku tego samego hormonu w okresie wzrostu, pojawienie się męskich cech płciowych u kobiety (zarost, zmiana barwy głosu itp.), będące objawem nadmiaru hormonów męskich, brak rozwoju cech płciowych zarówno u dziewczynek, jak i u chłopców, na skutek braku hormonów żeńskich lub męskich, pojawienie się wola (powiększenie tarczycy w przedniej części szyi) w zaburzeniach hormonu tarczycy itd.

Choroby nadnerczy.

Nadnercza są narządami, których zadaniem jest wydzielanie hormonów. Znajdują się w tylnej części jamy brzusznej, na każdej z nerek. Składają się z dwóch części: zewnętrznej, czyli kory, i wewnętrznej, czyli rdzenia.
Różne zaburzenia w funkcjonowaniu nadnerczy są skutkiem nadmiaru lub braku hormonów, które gruczoły te wytwarzają. Choroby kory nadnerczy, połączone z nadmiernym działaniem hormonów korowo-nadnerczowych, prowadzą do tzw. Zespołu Cushinga, dającego takie same objawy, jak przy leczeniu kortykosteroidami: nadciśnienie tętnicze, zanik mięśni, nadmierne owłosienie twarzy (zjawisko określane jako hirsutyzm), wzrost stężenia glukozy we krwi itd. Do chorób wywoływanych przez niedobór hormonów nadnerczowych należy choroba Addisona, która wywołuje ciemne zabarwienie skóry. W innych przypadkach zaburzenia dotyczą rdzenia nadnerczy, a zatem wytwarzania adrenaliny i noradrenaliny. Najczęstszym powodem choroby jest w tym przypadku obecność guza chromochłonnego, którego głównym objawem jest podwyższone ciśnienie tętnicze.

Choroby przysadki.

Przysadka jest gruczołem wytwarzającym hormony, znajdującym się w mózgu w rejonie kości klinowej, nazywanym ze względu na kształt siodłem tureckim. Przysadka położona jest w jamie czaszki na wysokości jamy nosowej.
Istnieją dwa rodzaje zaburzeń funkcjonowania przysadki: procesy, które uniemożliwiają wytwarzanie hormonów, lub zjawiska (na ogół guzy), które powodują, że wytwarzane są one w nadmiernej ilości. Zarówno brak, jak i nadmiar hormonów przysadki wywołuje wiele anomalii, które przejawiają się w różnych narządach i układach organizmu: w funkcjonowaniu tarczycy, nadnerczy, jajników i jąder oraz w zaburzeniach wzrostu (karłowatość, gigantyzm itp.). W schorzeniach przysadki wszystkie jej funkcje zostają zaburzone, co prowadzi do powstawania wad i dysfunkcji.

Choroby podwzgórza.

Podwzgórze jest niedużym obszarem w mózgu zlokalizowanym w części środkowej, między dwiema półkulami mózgowymi w obrębie jamy czaszki. Różne części podwzgórza określa się ze względu na funkcje, jakie pełnią ich komórki.
Biorąc pod uwagę różnorodność funkcji podwzgórza, każdy proces chorobowy pojawiający się w tej części mózgu (choroby, urazy, wady...) wywoła zaburzenia tych wszystkich funkcji, dotyczące snu, apetytu i pragnienia, regulacji temperatury ciała; pojawiają się też problemy z aktywnością seksualną. Występują także liczne zespoły chorobowe na skutek niewłaściwego działania hormonów w innych częściach organizmu, którymi zawiaduje podwzgórze (tarczyca, nadnercza, jajniki i jądra). Brak hormon zatrzymującego wodę (antydiuretycznego) powoduje nadmierne straty wody wraz z moczem, co może grozić szybkim odwodnieniem organizmu.

Choroby grasicy.

Grasica jest gruczołem, czyli narządem, który ma za zadanie wydzielanie pewnych substancji; znajduje się za mostkiem, w obrębie klatki piersiowej. Gruczoł ten rośnie, a następnie zanika, w miarę jak organizm rozwija się.
Grasica pełni rolę we wczesnym okresie życia. Wycięcie jej u dorosłego człowieka nie pociąga za sobą poważnych konsekwencji. Jednak brak grasicy u noworodka wywołuje brak limfocytów T i w rezultacie brak odporności, czyli brak reakcji układów obronnych na wszelkiego rodzaju czynniki zewnętrzne, które mogą wywołać infekcje. Właśnie dlatego, że u dzieci grasica nie jsest jeszcze w pełni rozwinięta, są one bardziej podatne na choroby zakaźne. Nowotwory grasicy są rzadkie i niejednokrotnie towarzyszą chorobie zwanej miastenią. To rzadkie schorzenie, wywołujące stopniową utratę siły mięśni, wynika z nieprawidłowego funkcjonowania grasicy.

Choroby tarczycy.

Tarczyca jest odpowiedzialna głównie za regulację przemiany materii, rozwój i wzrost oraz za działąnie układu nerwowego.
Do najczęstszych zaburzeń w funkcjonowaniu tarczycy należy: zapalenie tarczycy, nadczynność i niedoczynność tarczycy.
Ostre zapalenie gruczołu tarczowego spowodowane jest zakażeniem bakteriami z grupy gronkowców i paciorkowców i objawia się utworzeniem ropnia (zbiornika wypełnionego tkanką, w obrębie której toczy się proces zapalny). Przewlekłe zapalenie tarczycy (Hashimoto) cechuje wzrost i rozlane powiększenie gruczołu prawdopodobnie pochodzenia genetycznego.
Nadczynność tarczycy polega na nadmiernym wydzielaniu hormonów tarczycy i objawia się występowaniem stanów nerwowości, drżeniem, uczuciem ciągłego głodu, utratą masy ciała, brakiem tolerancji na wyższą temperaturę otoczenia, przyspieszoną akcją serca i biegunkami.
Niedoczynność tarczycy polega na niewłaściwym wydzielaniu hormonów tarczycy i jej objawy są przeciwstawne do charakterystycznych dla nadczynności: apatia, bierność, suchość skóry, zaparcia, spowolnienie przemiany materii.

Opis wybranych chorób układu hormonalnego.

Wole

Wole to nagłe powiększenie tarczycy. Najbardziej widocznym objawem wola jest powiększenie się szyi, jakie tworzy się na wysokości krtani, które może być zarówno prawie niezauważalne, jak i osiągać wielkie rozmiary.
Ten typ zaburzenia najczęściej występuje u kobiet. Nie jest to groźna choroba i leczenie w krótkim czasie usuwa dolegliwości.

Przyczyny powstawania wola.
Istnieją różne odmiany wola i – co za tym idzie – różne przyczyny jego powstawania. Po pierwsze możemy mieć do czynienia z tzw. wolem prostym, nie mającym związku z funkcjonowaniem gruczołu. Dieta uboga w jod jest częstą przyczyną tzw. wola endemicznego. Istnieją także wole sporadyczne, którego przyczyny nie są znane.
W niewielkiej liczbie przypadków wole jest spowodowane jakąś ciężką chorobą, taką jak np. zapalenie lub rak tarczycy. Stany zapalne tego gruczołu mogą czasami być źródłem wola.
Szczególnym przypadkiem jest wole u dorastających osób i kobiet w ciąży. W okresach tych wzmaga się zapotrzebowanie na tyroksynę i dlatego tarczyca może się powiększać okresowo, aby wytwarzać większe ilości hormonu.

Objawy wola.

Pierwszym dającym się zaobserwować objawem jest zgrubienie, jakie pojawia się poniżej krtani. Wola zwykłe prawie wcale nie dokucza. Jednak zaburzenia funkcji tarczycy mogą wywoływać drżenie, utratę lub wzrost masy ciała, senność, chrypkę, pocenie się, arytmię serca, nadwrażliwość na ciepło lub zimno. W niektórych przypadkach może dochodzić do stanów zapalnych w oczodołach.

Leczenie wola.

Po dokładnym badaniu obejmującym analizę krwi (w celu określenia stężenia hormonów) i badaniu szyi, lekarz zdecyduje o sposobie leczenia.
W zasadzie należy dodawać do pożywienia pewne ilości soli jodowanej. Jeśli wole jest wywołane zaburzeniami tarczycy lub jakąkolwiek inną chorobą, leczenie należy dobrać odpowiednio do każdego przypadku.

Cukrzyca

Nie udało się jeszcze ustalić przyczyny cukrzycy. Charakteryzuje ją wysokie stężenie cukru we krwi. Przechodzi on do moczu, co powoduje zachwianie równowagi, wyrażające się zapotrzebowaniem na dodatkową ilość wody, i w konsekwencji – znaczniejszym wydalaniem jej z moczem niż normalnie. Cały ten mechanizm powoduje zwiększone pragnienie i wydalanie moczu niż u osób zdrowych. Zwiększone pragnienie występuje też w rzadszej odmianie tej choroby, zwanej moczówką prostą.

Przyczyny cukrzycy.

Podstawowym czynnikiem regulującym stężenie cukru w ustroju człowieka jest insulina, hormon wytwarzany przez trzustkę, a dokładniej przez komórki tej części trzustki, w której znajdują się wysepki Langerhansa.
Zadaniem insuliny jest transportowanie cukrów, które w wyniku trawienia pokarmu uwalniane są w jelicie aż do wątroby i mięśni, i tam jest w ogóle wytwarzana, jak np. w cukrzycy młodzieńczej, lub jest produkowana w ilości niewystarczającej, jak w cukrzycy dorosłych.
Właśnie dlatego cukrzyca młodzieńcza, postać o najcięższych objawach, musi być leczona regularnymi zastrzykami insuliny. Lekarz ustala właściwe dawki i czas między poszczególnymi wstrzyknięciami, a także pokazuje choremu jak należy to robić. Technika przyniosła w tej dziedzinie nowoczesne rozwiązania, np. sprzęt przenośny, tzw. długopisy insulinowe, które pozwalają na łatwe wstrzyknięcie sobie leku z możliwością pomiaru jego stężenia w każdej chwili.

Objawy cukrzycy.

Wysokie stężenie cukru we krwi i moczu – hiperglikogemia – i wytwarzanie dużej ilości moczu – wielomocz – są najistotniejszymi objawami cukrzycy. Inne oznaki, jakie obserwuje się jednocześnie, to odczucia pragnienia i głodu, osłabienie i stopniowa utrata masy ciała.
Istnieją inne charakterystyczne powikłania, jak zaburzenia widzenia (do najcięższych z nich należy retinopatia cukrzycowa), schorzenia tkanki łącznej i skóry, zwłaszcza stóp.

Środki ostrożności przy cukrzycy.

Najważniejsze, ogólne środki ostrożności w przypadkach cukrzycy, związane z odżywianiem się pacjenta: zaprzestanie używania napojów alkoholowych, higiena ciała, tak aby skóra mogła eliminować toksyny. W sumie – prowadzenie zdrowego trybu życia.

Innym objawem, któremu należy zapobiegać ze względu na trudności z kontrolą stężenia cukru we krwi, jest hipoglikemia, polegająca na zbyt niskim stężeniu cukru we krwi/ W rzeczywistości kryzysy hipoglikemiczne, jeśli nie stosuje się środków zaradczych, mogą mieć konsekwencje groźniejsze niż hiperglikemia, powodują bowiem obniżenie napięcia mięśni, drżenie, kołatanie serca, zaburzenia wzroku, osłabienie, a nawet utratę świadomości, śpiączkę, do śmierci włącznie. Aby uniknąć wymienionych sytuacji chorzy na cukrzycę powinni nosić przy sobie cukier.

Udar cieplny

Udar cieplny to zaburzenie czynności termoregulacji, które następuje wtedy, gdy przestają prawidłowo działać mechanizmy regulacji temperatury na skutek długotrwałego narażania się na działanie wysokiej temperatury.
Ten rodzaj zaburzenia jest bardzo niebezpieczny i może wywołać ciężkie zaburzenia w ustroju, a nawet doprowadzić do śmiertelnego zejścia.

Przyczyny udaru cieplnego.

Panuje mylne przekonanie, że udar cieplny jest zjawiskiem wywołanym wyłącznie przez zbytnie działanie słońca. W rzeczywistości udar, który jest skutkiem zbyt długiego opalania się bez właściwej ochrony nosi nazwę słonecznego. Można powiedzieć, że jest on pewną postacią udaru cieplnego, który może mieć także inne przyczyny.
Istnieje wiele czynników, które sprzyjają udarowi słonecznemu. Łatwiej może się to zdarzyć osobie o jasnej karnacji i nie przyzwyczajonej do opalania niż komuś, kto ma skórę ogorzałą od słońca. Należy także brać pod uwagę takie czynniki, jak pora dnia oraz unikać wystawiania się na działanie promieni słonecznych w środku dnia. Innym czynnikiem sprzyjającym wywołaniu zarówno nasłonecznienia, jak i udaru cieplnego jest stopień wilgotności otoczenia. Im większa wilgotność tym większe ryzyko wystąpienia zaburzeń tego typu, gdyż wilgotne powietrze zmniejsza chłodzenie organizmu, które uzyskujemy pocąc się.
Niektóre choroby sprzyjają występowaniu udaru cieplnego. Zwłaszcza te, które powodują wzrost gorączki. W rzeczywistości atak wysokiej gorączki może dawać objawy zbliżone do udaru cieplnego.
Osoby przystosowane do życia w zimnym klimacie, nie przyzwyczajone do upału, są bardzo podatne na nadmierną temperaturę.

Objawy udaru cieplnego.

Kiedy temperatura ciała wzrasta w sposób alarmujący, pojawia się pierwszy objaw, informujący o niebezpieczeństwie: dana osoba przestaje się pocić, ponieważ wyczerpała już swoje rezerwy płynu. W niektórych przypadkach mogą pojawić się inne objawy towarzyszące, takie jak oparzenia lub zaczerwienia skóry.
Udar cieplny wywołuje wiele poważnych następstw oprócz odwodnienia i gorączki. Najniebezpieczniejsze z nich dotyczą układu nerwowego. Osoba chora może stracić przytomność lub nawet zapaść śpiączkę.
Jeżeli dojdzie do sytuacji ekstremalnej bez właściwej opieki medycznej, to leczenie może okazać się nieskuteczne. Jedna osoba na 5 chorych umiera i nic nie można zrobić, aby temu zapobiec.

Zapobieganie udarom cieplnym.

Wystarczy unikać zbyt długiego wystawiania się na słońce lub działania innych źródeł intensywnego ciepła. Przebywając w gorącym klimacie lub uprawiając sport należy pić dużo wody i napojów izotonicznych, pomagających zatrzymać płyn wewnątrz ustroju i wyrównać braki soli mineralnych.

Leczenie udaru cieplnego.

Jeśli wystąpi udar cieplny, należy natychmiast wezwać lekarza lub zabrać chorego do szpitala, a ponadto odsunąć od źródła ciepła i stosować chłodzenie za pomocą kąpieli w letniej, stopniowo ochładzanej wodzie. Gdy pojawią się pierwsze oznaki poprawy, tzn. temperatura ciała spadnie poniżej 38C i stwierdzimy dotykiem pewne ochłodzenie skóry, możemy zacząć podawać choremu małymi łykami solankę, aby zainicjować proces ponownego nawodnienia organizmu.

Hirsutyzm

Nazwą tą określa się szczególny rodzaj zaburzenia, polegający na pojawieniu się nadmiernego owłosienia u kobiet w miejscach, w których ono normalnie nie występuje.
Hirsutyzm może wystąpić także u mężczyzn, choć w mniejszym stopniu. Ponieważ część ich powierzchni ciała pokryta jest owłosieniem, zwykle przechodzi niezauważony. Wprawdzie jest to zaburzenie o niewielkim znaczeniu, to jednak nie należy go zbytnio bagatelizować, ponieważ w niektórych przypadkach może być zwiastunem poważniejszych chorób.

Przyczyny hirsutyzmu.

Prawie wszystkie przypadki hirsutyzmu wywołane są zaburzeniami hormonalnymi. Zarówno kobieta, jak i mężczyzna wytwarzają pewną ilość hormonów płciowych należących do płci przeciwnej. Jest to zjawisko całkowicie normalne i nie stanowi żadnego niebezpieczeństwa. Jednak u wielu kobiet na skutek różnorakich przyczyn odnotowuje się zwiększone wydzielanie androgenów, czyli hormonów męskich. Ich koncentracja w komórkach może spowodować pojawienie się objawów maskulinizacji, takich jak np. zwiększone owłosienie. Nie oznacza to wcale, że kobieta zamieni się w mężczyznę, ale mogą się u niej rozwijać niektóre drugorzędne męskie cechy płciowe.
Istnieją przypadki hirsutyzmu o wyraźnie rodzinnym pochodzeniu. W przypadku objawów dziedzicznych nie należy się przejmować, jeśli u poprzedników nie groźne zaburzenia, aczkolwiek należy się mieć na baczności, jeśli obserwowano określone dolegliwości.

Objawy hirsutyzmu.

Schorzenie to pojawia się w postaci owłosienia różnych części ciała. Ilość włosów, jak i miejsc, w jakich się pojawi, zależeć będzie od osoby i stopnia zaburzenia wydzielania hormonów.

Leczenie hirsutyzmu.

Jeśli hirsutyzm jest jedynie objawem innej choroby, leczenie będzie właściwe dla danego schorzenia.
Jeśli owłosienie jest skutkiem zażywania jakiegoś leku, wystarczy na ogół odstawienie go, aby znikło.
Ponieważ większość przypadków nie zalicza się do groźnych, leczenie powinno ograniczyć się do likwidowania objawów, czyli regularnego depilowania nadmiernego owłosienia.

Nagminne zapalenie przyusznic (świnka)

Jest to ostra wirusowa choroba zakaźna, która wywołuje zapalenie ślinianek przyusznych, największych gruczołów ślinowych, jakie ma człowiek, więc występuje najczęściej w dzieciństwie.

Przyczyny nagminnego zapalenie przyusznic.

Przyczyną jest wirus. Zakażenie następuje przez kontakt bezpośredni, drogą kropelkową, oraz przez przedmioty zakażone śliną osób chorych. Na ogół można zarazić się wirusem na 6 dni przed i 9 dni po pojawieniu się pierwszych objawów. Kiedy wirus dostaje się do organizmu przez układ oddechowy, rozmnaża się i wędruje wraz z krwią do wielu tkanek.

Objawy nagminnego zapalenie przyusznic.

Tak jak w wielu chorobach zakaźnych, tak i tu istnieje okres inkubacji, zanim objawi się choroba. W tym przypadku trwa na ogół od 2 do 3 tygodni. Najbardziej charakterystycznym objawem pojawiającym się po tym okresie jest obrzmienie jednej lub obydwu ślinianek znajdujących się po obu stronach twarzy, przed stawem żuchwowym. Poza tym objawem miejscowym, choroba przebiega z lekką gorączką; czasami obrzmienie obejmuje także mniejsze ślinianki pod językiem.
W ostrej postaci mogą wystąpić powikłania, zwłaszcza zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, czyli powłok pokrywających mózg, oraz zapalenie jąder. To ostatnie powikłanie jest raczej rzadkie u dzieci; jeśli wystąpi u dorosłych, jest bardzo groźne.

Środki ostrożności.

Najbardziej skutecznym środkiem ostrożności w przypadku tej choroby jest prewencja w postaci szczepienia w dzieciństwie. Szczepionkę podaje się dzieciom w wieku 15 miesięcy i na ogół jest ona połączona ze szczepionką przeciw odrze i różyczce. Szczepione dzieci mogą mimo wszystko zarazić się, ale przebieg choroby będzie bardzo łagodny, a ponadto eliminuje ryzyko zarażenia innych osób.
Innym środkiem ostrożności już po wystąpieniu choroby jest właściwe postępowanie z przedmiotami należącymi do chorego, szczególnie jeśli w otoczeniu są osoby, które nie były szczepione, a przedtem nie chorowały na nagminne zapalenie przyusznic.

NOTATKI

Fenyloetyloamina (2-fenyloetyloamina, fenetylamina, PEA) – organiczny związek chemiczny, amina o silnym działaniu biologicznym, alkaloid. Występuje w ludzkim mózgu, przypuszcza się, że może pełnić rolę neuroprzekaźnika. Fenyloetyloamina jest naturalnym związkiem biosyntetyzowanym z egzogennego aminokwasu fenyloalaniny poprzez enzymatyczną dekarboksylację. Występuje także w wielu pokarmach, szczególnie w czekoladzie. Istnieją przypuszczenia, że fenetylamina zawarta w żywności może mieć działanie psychoaktywne w odpowiedniej ilości. Jednak po dostaniu się do przewodu pokarmowego szybko jest metabolizowana przez enzym MAO-B co uniemożliwia dotarcie w znacznej ilości do mózgu.

Badania prowadzone u ćwiczących osób sugerują, że wydzielająca się podczas wysiłku fenyloetyloamina może wywoływać fenomen euforii biegacza, objawiający się poprawą nastroju oraz zwiększeniem wytrzymałości i odporności organizmu na ból. Wyniki badań wskazują, że umiarkowane ćwiczenia podnoszą poziom fenyloetyloaminy u większości ludzi, który zwiększa się ze wzrostem intensywności ćwiczeń.

Psychoaktywne fenetylaminy

Wiele pochodnych fenyloetyloaminy ma silne działanie psychoaktywne – psychodeliczne, stymulujące lub empatogenne, ale najczęściej wszystkie te efekty z przewagą jednego, co decyduje o klasyfikacji efektów. Pochodne fenyloetyloaminy nazywa się wspólnie fenetylaminami. Fenetylaminy występują w naturze jako hormony, neuroprzekaźniki oraz jako alkaloidy. Niektóre fenetylaminy pełnią fundamentalne funkcje w układzie nerwowym jak na przykład dopamina, adrenalina czy noradrenalina. Roślinne alkaloidy to na przykład psychodelik meskalina czy stymulanty efedryna i katyna. Na bazie fenyloetyloaminy otrzymano wiele syntetycznych substancji psychoaktywnych. Najbardziej znane to amfetamina, MDMA i metamfetamina. Obecnie znanych jest kilkaset syntetycznych fenetylamin o działaniu psychoaktywnym.

Potencjał uzależnienia i szkodliwości psychoaktywnych fenetylamin

Żadna istniejąca fenetylamina nie uzależnia fizycznie. Fenetylaminy stymulujące (np. amfetamina, metamfetamina, katyna) mają dość znaczny potencjał uzależnienia psychicznego i wyraźną szkodliwość, fenetylaminy empatogenne (np. MDMA, MDA, MDEA) mają średni potencjał uzależnienia i średnią szkodliwość. Psychodeliczne fenetylaminy (np. meskalina, 2C-B,2C-I, 2C-T-7) powodują efekty psychodeliczne podobne do psylocybiny i lizergamidów (np. LSD), lecz oprócz tego są nieco empatogenne i bardziej stymulujące. Ich potencjał uzależnienia jest podobny do fenetylamin empatogennych, zaś szkodliwość nieco większa niż psylocybiny i lizergamidów, jednak nadal niska.

2.ośrodek przyjemności (układ nagrody)-znajduje się w mózgu i jest odpowiedzialny za przyjemne odczucia

3.Rola Feromonów

4.Działanie na synetzę PEA

To właśnie fenyloetyloamina jest tym związkiem chemicznym, który neurobiolodzy najczęściej kojarzą ze stanami emocjonalnymi określanymi jako miłość lub zakochanie. Od dawna było wiadomo, że PEA należy do grupy amfetamin (narkotyków) i że jej podwyższone stężenie w mózgu objawia się stanami podobnymi do tych, jakie odczuwają narkomani: euforią, bezsennością, uczuciem nieuzasadnionej radości, pewnością siebie, zaburzeniami łaknienia czy depresją na przemian z ożywieniem i brakiem koncentracji. Krótko mówiąc, zakochani są w stanie nieustannego amfetaminowego rauszu.

Reakcją na podniesienie poziomu PEA w mózgu jest zwiększone wydzielanie noradrenaliny - hormonu zwanego też substancją miłości. Nie znamy dokładnie jej działania, ale wiemy, że jej wysoki poziom w mózgu uwalnia wydzielanie innego związku - dopaminy.

Dopamina, nazywana "cząsteczką szczęścia", odpowiada za chemiczne procesy w mózgu kontrolujące ruch i zdolność odczuwania przyjemności. Razem dopamina i PEA wywołują doznania, które ludzie odczuwają jako miłość.

Jak zgodnie twierdzą naukowcy, nasz organizm z czasem uodparnia się na jej działanie. Tolerancja na PEA pojawia się między 18. miesiącem a 4. rokiem trwania związku. Statystycznie miłość trwa zatem nie dłużej niż cztery lata. Zakończenie fazy fenyloetyloaminowej w miłości nie oznacza jednak, że ludzie muszą się rozstać. W większości wypadków tak nie jest. Do głosu dochodzą endorfiny, tłumione dotąd przez PEA.

W swym "znieczulającym" działaniu podobne są do morfiny. Przynoszą spokój, przywiązanie, przyjaźń, harmonię, ale także bardzo często nudę. Jeżeli u obu partnerów procesy chemiczne związane z PEA i endorfinami zachodzą w tym samym czasie, związek pozostaje trwały. Jeśli jednak biochemiczne zegary mają inaczej ustawione wskazówki, pary zazwyczaj się rozstają.

5.MAO

Monoaminooksydaza (oksydaza monoaminowa, MAO z ang. monoamine oxidase) - (EC 1.4.3.4) enzym występujący w wielu tkankach ustroju zlokalizowany w cytozolu. Obecnie wyróżnia się dwa izoenzymy:

Zaburzenia działania tego enzymu prowadzą do chorób afektywnych oraz zaburzeń ciśnienia tętniczego.

6.substancja P –dwupeptyd

Jest to substancja własnościach przeciwnych do endorfin. Przypuszcza się, że właśnie ta substancja obniża próg odczuwania cierpienia.

Substancja P = substance P

Jest to peptyd zbudowany z 11 reszt aminokwasowych. Występuje w mózgu, wegetatywnym układzie nerwowym i jelitach kręgowców. Neuromodulator. Uczestniczy w przekazywani impulsów czuciowych na poziomie pierwszego neuronu w rdzeniu kręgowym. Stymuluje pracę mięśni gładkich jelit i gruczołów ślinowych. Wzmaga uwalnianie dopaminy w jądrze ogoniastym. Obniża ciśnienie tętnicze krwi. Znosi wpływ opioidów, mniejsza objawy uzależnienia od substancji morfinopodobnych.

7.Hipokamp

Hipokamp (łac. hippocampus, dawna nazwa: Róg Amona Cornu Ammonis) – element układu limbicznego odpowiedzialny głównie za pamięć; drobna struktura nerwowa, umieszczona w płacie skroniowym kory mózgowej kresomózgowia. Hipokamp odgrywa ważną rolę w przenoszeniu (konsolidacji) informacji z pamięci krótkotrwałej do pamięci długotrwałej oraz orientacji przestrzennej. Stwierdzono doświadczalnie, że uszkodzenie hipokampu w znacznym stopniu upośledza u zwierząt zdolności uczenia się. Człowiek i inne ssaki posiadają dwa hipokampy, po jednym na każdą połowę mózgu.

Składa się ze stopy, koryta i strzępka. Formacja hipokampa (albo hipokampalna) jest terminem szerszym i oprócz samego hipokampa obejmuje również zakręt zębaty i korę śródwęchową.

Patofizjologia

Badania dowiodły, że hipokamp może ulec uszkodzeniu pod wpływem dużego stresu. Zbyt silny stres, którego następstwem jest zespół stresu pourazowego, doprowadza do wzrostu aktywności osi podwzgórze-przysadka-nadnercza, powodujący do wydzielania m.in. kortyzolu, uszkadzającego hipokamp[1]. Podobne działanie mogą mieć także inne glikokortykosteroidy, w tym stosowane leczniczo: stwierdzano zmniejszenie objętości i upośledzenie funkcji tej struktury mózgowia[2][3], także poprzez zwiększenie stresu oksydacyjnego[4] oraz wpływ na układ dopaminergiczny i neurotensynergiczny[5]


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Pytania z endokrynologii1, RADIOLOGIA, RADIOLOGIA EGZAMIN, EGZ UPORZĄDK TESTY 27-12-10
Zmiany endokrynne narządo we
Mechanika Semest I pytania egz
Materiały dla studentów ENDOKRYNOLOGIA
Zaburzenia endokrynologiczne
ostre stany w endokrynologii
Powikłania endokrynologiczne
egz matma
2006 EGZ WSTĘPNY NA AM
egz dziewcz rok1 2013 14
Jarek egz tw id 225830 Nieznany
biologia zakres materiau na egz Nieznany (2)
2009 EGZ WSTEPNY NA AM ODP(2) Nieznany
Egz T1 2014
matma egz
2007 EGZ WSTĘPNY NA AM ODP

więcej podobnych podstron