Impulsy docierające do mózgowia powodują powstanie ogniska pobudzania. To pobudzanie (jak i hamowanie) ma zdolność rozprzestrzeniania się na inne odcinki kory mózgowej. Rozprzestrzenianie się pobudzania bądź hamowania nazywamy irradiacją (promieniowaniem).Możliwy jest także inny proces — 

koncentracji ogniska pobudzania czy hamowania. Skutkiem rozprzestrzeniania ogniska hamowania na całą korę mózgową może być sen. Natomiast przykładem koncentracji pobudzania jest stan tzw. dowolnej uwagi, kiedy człowiek potrafi skupić uwagę na jednej czynności, a bodźce nie związane z tą czynnością w ogóle nie docierają do jego świadomości. Zewnętrznym przejawem takiej koncentracji jest roztargnienie, które mimo swej negatywnej strony jest wynikiem umiejętności skupiania uwagi i w pracy umysłowej jest czynnikiem dodatnim. Obok zjawiska irradiacji i koncentracji w korze mózgowej zachodzi zjawisko tzw. indukcji wzajemnej. Polega ono na powstaniu ogniska czynnościowego komórek nerwowych otaczających te ogniska. Zmiana ta ma przy tym charakter przeciwny, tzn. komórki nerwowe dookoła ogniska pobudzania znajdują się w stanie zmniejszonej pobudliwości. Jest to tzw. indukcja równoczesna. Inną formą jest tzw. indukcja następowa, kiedy komórki nerwowe w samym ognisku pobudzania czy hamowania zmienia ją swój stan czynnościowy na stan o przeciwnym znaku. Tak np. ognisko pobudzania zmienia się z czasem w ognisko hamowania i odwrotnie. Te zmiany stanów czynnościowych komórek nerwowych są wyrazem obrony ośrodkowego układu nerwowego przed wyczerpaniem i przemęczeniem. Tak więc wzajemne następowanie po sobie procesów hamowania i pobudzania wyznacza cykliczność pracy i jest jednym z praw biologicznych, którego nieprzestrzeganie powoduje szybkie wyczerpanie się potencjału biologicznego, a w konsekwencji może doprowadzić do poważnych zaburzeń i schorzeń typu nerwicowego. Istotne znaczenie ma więc racjonalne zorganizowanie pracy umysłowej, z uwzględnieniem scharakteryzowanych wyżej prawidłowości funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego.

Mózg, a poprawnie mózgowie ( encephalon ) to część ośrodkowego układu nerwowego(OUN).
Umieszczony jest w obrębie czaszki i otoczony trzema oponami: (błonami łącznotkankowymi)
1. OPONA TWARDA - gruba błona, której blaszka zewnętrzna tworzy jednocześnie okostną czaszki. (Blaszka wew. tworzy 3 fałdy wpuklające się w szczeliny mózgowe : sierp mózgu, sierp i namiot móżdżku. Pomiędzy blaszkami opony twardej są zatoki żylne, odprowadzające krew z mózgowia do żyły szyjnej wew.)
2. OPONA POŚREDNIA, zwaną PAJĘCZYNÓWKĄ - leży pod oponą twardą, jest od niej oddzielona jamą podtwardówkową.
3. OPONA MIĘKKA - przylega bezpośrednio do mózgu, jest silnie unaczynniona. Pomiędzy nią a oponą pajęczynówkową znajduje się JAMA PODPAJĘCZYNÓWKOWA wypełniona płynem mózgowo - rdzeniowym (patrzpojęcia) 
Mózgowie składa się z dwóch pólkul mózgowych, móżdżku i pnia mózgu. 

PÓŁKULE MÓZGU 
# różnią się między sobą morfologicznie i funkcjonalnie
# jest to mózg właściwy , osadzony na pniu mózgu.
# obydwie półkule oddzielone są od siebie szczeliną podłużną mózgu, w głębi której mieści się ciało modzelowate, inaczej spoidło wielkie mózgu, które je również łączy
# jego kształt przypomina jajowatą bryłę
# można wyodrębnić u niego powierzchnię górno - boczną, przyśrodkową i podstawną, 
  oraz bieguny : czołowy, ciemieniowy, potyliczny i skroniowy. 
# na zewnątrz półkule okrywa kora mózgowa, czyli istota szara (zbudowana z kilku warstw komórek nerwowych różnokształtnych) 

STRUKTURA	OPIS	FUNKCJONOWANIE
KORA MÓZGOWA substancja szara półkul mózgowych	Zawiera ponad 70% komórek mózyg, silnie pofałdowana, by zwiększyć powierzchnię. Zakręty kory mózgowej ograniczone są przez zagłębienia tzw. bruzdy i szczeliny półkuli podzielona na płaty:czołowy, ciemieniowy, skroniowy i potyliczny.	- funkcjonalnie podzielona na korę ruchową (płat ciemieiowy), czuciową (głównie w płacie potylicznym, ciemieniowym i skroniowym), oraz kojarzeniową (głównie w płacie czołowym); - siedlisko intelektu, pamięci, mowy, emocji; - odbieranie i interpretacja wszystkich wrażeń z wnętrza i zewnętrza organizmu (wzrok, słuch, ból, dotyk, węch smak, ucisk, ciepło zimno itd.); -kontrola ruchów mięśni szkieletowych

# wewnętrzna warstwa półkul to istota biała ( zbudowana z włókien nerwowych kojarzeniowych, spoidłowych i rzutowych ) 

STRUKTURA	OPIS	FUNKCJONOWANIE
ISTOTA BIAŁA PÓŁKUL MÓZGOWYCH	Mielinowe aksony komórek nerwowych łączące różne obszary mózgu; ułożone w wiazki tworzące drogi nerwowe	- łączenie komórek nerwowych w obrębie półkuli; - łączenie półkul między sobą (tzw. ciało modzelowate); - łączenie półkul z pozostałymi częsciami mózgowia

# PRAWA PÓŁKULA :
dominuje w sferze umysłowej. Znajdują się w niej ośrodki odpowiedzialne za wyobraźnię, holistyczność (odbiera wiele inf. jednocześnie, myślenie kompleksowe), przestrzenność, metaforyczność, emocjonalność, uduchowienie, muzykalnośc, uzdolnienia plastyczne, seks i sny. Poza tym kontroluje lewą strone naszego ciała.
# LEWA PÓŁKULA :
określana jest jako logiczna, zajmuje się mową, analizą i logiką. Ma również charakter sekwencyjny, matematyczny i dosłowny. Kontroluje prawą część ciała. 

# każda z półkul dzieli się na 4 płaty : 
- CZOŁOWY ( lobus frontalis) 

- CIEMIENIOWY (lobus temporalis )

- SKRONIOWY ( lobus parietalis)

- POTYLICZNY (lobus occipitalis )

W oparciu o badania anatomiczne i fizjologiczne ustalono, iż poszczególne płaty związane są z określonymi funkcjami: 

1. PŁAT CZOŁOWY - odpowiedzialny jest przede wszystkim za działanie, ze względu na umiejscowienie w nim kory motorycznej. Okolica ruchowa (zwana też motoryczną) znajduje się w tylnej części płata czołowego w obu półkulach. Współdziała ściśle z okolicą czuciową. Okolicę ruchową mozna podzielić na część ściśle ruchową(kora ruchowa) i okolicę przedruchową(kora przedruchowa), odpowiedzialną za regulację ruchów złożonych. Są w nim również ośrodki pisania, kojarzenia, oraz analiza i kontrola stanów emocjonalnych.

2. PŁAT SKRONIOWY - znajduje się w nim kora słuchowa, a także ośrodki węchowe. Okolica słuchowa znajduje się w tylno-górnej części płata skroniowego obu półkul. Pola obejmujące zakręt poprzeczny zwany zakrętem Heschla, są polami projekcyjnymi. Ich obustronne zniszczenie powoduje głuchotę. Pole gnostyczne obejmuje zkaręt skroniowy górny. W nim dokonuje się analiza i synteza doznań słuchowych. Przy uszkodzeniu tego pola dźwięki są słyszane, ale nie rozpoznawane.

3. PŁAT CIEMIENIOWY - w tym płacie przeważają komórki czuciowe, choć znajdują się też ruchowe. Do okolic tych dochodzą sygnały czucia powierzchniowego skórnego (dotyku, bólu, temperatury itp.) oraz pewne odmiany sygnałów wewnętrznych, jak zmiana napięcia mięśni, sygnalizująca zmianę położenia ciała. 
Poszczególne części płata ciemieniowego są odpowiedzialne za: 
część górna: czucie dotyku, temperatury, bólu; umiejscowienie wrażeń czuciowych; 
prawa część dolna: orientacja przestrzenna, układ odniesienia względem swojego ciała konstruowany na podstawie wrażeń wzrokowych; 
lewa część dolna: modelowanie relacji przestrzennych ruchów palców. 
pomiędzy i część przyśrodkowa: celowe ruchy, integracja ruchu i wzroku w jedno wrażenie, manipulacja obiektami wymagająca koordynacji i wyobraźni przestrzenno/ruchowej. 
Płat ciemieniowy jest także odpowiedzialny za rozumienie języka symbolicznego, pojęć abstrakcyjnych, geometrycznych.

4. PŁAT POTYLICZNY - ośrodki wzroku,analiza koloru, ruchu, kształtu, głębi, skojarzenia wzrokowe, ocena, decyduje czy wrażenie jest analizowane i jaki jest jego priorytet. 

PIEŃ MÓZGU (truncus cerebri) 
# w jego skład wchodzą : rdzeń przedłużony, most, śródmózgowie, międzymózgowie. 
# otoczony jest tak jak mózg, oopnami, które oddzielają pień od jamy czaszki.
# od przodu połączony jest z półkulami mózgu
# od góry z móżdżkiem
# od tyłu przechodzi w rdzeń kręgowy

RDZEŃ PRZEDŁUŻONY : ( medulla oblongata)
# łączy rdzeń kręgowy z móżdżkiem (tyłomózgowiem wtórnym)
# ma kształt ściętego stożka
jest miejscem skrzyżowania wielu dróg nerwowych - czuciowych i ruchowych, łączących różne części mózgowia oraz mózgowie z rdzeniem kręgowym. 

MOST : ( pons ) 
# pokryty od zewnątrz błonami łącznotkankowymi
# znajduje się między rdzeniem przedłużonym a śródmózgowiem
# od góry ograniczony jest przez konary mózgu
# od dolu przez brzeg (powyżej oliwek) rdzenia przedłużonego)
# jego boczne przedłużenie to konary środkowe móżdżku, tworzące połączenie z móżdżkiem 
# wnikają do niego też konary górne móżdżku 

ŚRÓDMÓZGOWIE : (mesencephalon) 
# górna część pnia mózgu
# położona między mostem i międzymózgowiem 
# przez śródmózgowie przechodzą prawie wszystkie drogi nerwowe łączące półkule mózgowe z obwodem ciała
zawiera dużo substancji szarej
# zawiera jądra nerwów czaszkowych ( III i IV ) 

STRUKTURA	OPIS	FUNKCJONOWANIE
ŚRÓDMÓZGOWIE	Górna częśc pnia mózgu położona pomiedzy mostem i międzymózgowiem; zawiera dużo subst. szrej; przez śródmózgowie przechodzą prawie wszystkie drogi nerwowe łaczące półkule mózgowe z obwodem ciała, zawiera jądra nerwów czaszkowych III i IV	- zawiera osrodki kojarzeniowe dla wzroku oraz ośrodki odruchowe dla wzroku i słuchu, wszyskie podporządkowane wyższym piętrom mózgowia; - bierze udział w koordynacji narządów wewnętrznych jako część ukłądu przywspółczulnego; - bierze udział w koordynacji ruchów mięśni szkieletowych

MIĘDZYMÓZGOWIE : (diencephalon) 
# w jego skład wchodzą : wzgórze, podwzgórze, nerwowa część przysadki mózgowej, szyszynka 

STRUKTURA	OPIS	FUNKCJONOWANIE
WZGÓRZE	Górna, parzysta część miedzymózgowia, zbudowana głównie z istoty szarej	wstępna analiza wszystkich wrażeń czuciowych przekazanych z wnętrza i zewnętrza organizmu(z wyjątkiem węchowych) przed przekazaniem do kory mózgowej
PODWZGÓRZE	Brzuszna część międzymózgowia zbudowana z substancji szrej i licznych pęczków włókien łączących śródmózgowie z półkulami móżgowymi	nadrzędny ośrodek dla autonomicznego układu nerwowego; - zawiera osrodki kierujace termoregulacją, odżywianiem, rozrodem, gospodarką elektrolitową; - kieruje pracą gruczołów wydzielania wewnętrznego poprzez wydzielanie czynników uwalniających; - decyduje o popedach biologicznych, takich jak głód, pragnienie, popęd seksualnyy, lęk, agrecja, ucieczka; - bierze udział w regulacji rytmów biologicznych, m.in. snu i czuwania; - wydziela własne hormony - wazopresynę i oksytocynę.
NERWOWA CZĘŚĆ PRZYSADKI MÓZGOWEJ	tylny płat przysadki mózgowej zbudowany z sieci włókien nerowych,zakończeń nerwowych z podwzgórza, licznych naczyń krwionośnych i komórek glejowych; brak ciałek nerwowych	magazynowanie i uwalnianie hormonów podwzgórzowych:wazopresyny i oksytocyny
SZYSZYNKA	Niewelki gruczoł zbudowany z komórek neurosekrecyjnych, tkanki łącznych i komórek glejowych.	wpływa na układ podzwgórzowo-przysadkowy; wydziela własny hormon - melatoninę, regulujący rytmy biologiczne, hamujący dojrzewanie płciowe i zmniejszający pobudzające działanie przysadki mózgowej na tarczycę.

GŁÓWNE FUNKCJE PNIA MÓZGU : 
- ośrodek oddychania
- ośrodek regulujący pracę serca 
- ośrodek regulujący ciśnienie tętnicze 
- ośrodek regulujący temp. organizmu 
- ośrodek regulujący metabolizm 
- ośrodki integracji bodźców słuchowych i czuciowych 
- przysadka będąca ważnym gruczołem dokrewnym 
- ośrodki odruchowe wzroku i słuchu 
- twór siatkowaty pnia mózgu, odpowiedzialny za stan przytomności 

MÓŻDŻEK ( cerebellum ) 
# jego kora składa się z 3 warstw :
- drobinowej
- zwojowej 
- ziarnistej 
# wewnątrz znajdują się parzyste jądra móżdżkowe : zębate, czopowate, kulkowate i wierzchu, oddzielone od kory warstwą białych włókien. 

STRUKTURA	OPIS	FUNKCJONOWANIE
MÓŻDZEK	Położony nad rdzeniem przedłuzonym, zbudowany z dwóch półkul pokrytych korą z substancji szarej i połączonych twz. robakiem; druga co do wielkości część mózgowia. Zawiera komórki Purkinjego - duże gruszkowate komórki warstwy zwojowej.	- kontrola równowagi ciała; - koordynacja ruchowa; - utrzymywanie stałego napięcia mięśniowego

# otrzymuje informacje od : 
- narządów ruchu, wzroku, słuchu, równowagi 
- skóry 
- ośrodków ruchowych rdzenia kręgowego 
- okolicy ruchowej kory mózgowej. 
# otrzymuje różne informacje takie jak: 
- stan narządów ruchu 
- zakłócenia równowagi ciała
- stan pobudzenia ośrodków ruchowych 
- ruch który aktualnie wykonujemy 
# zmienia też napięcie innych mięśni szkieletowych, by przywrócić równowagę. 
Droga nerwowa od receptora, będącego źródłem odruchu, do narządu wykonawczego (efektora) nosi nazwę łuku odruchowego. Łuk odruchowy od receptora biegnie neuronem czuciowym (aferentnym) do ośrodkowego układu nerwowego, stamtąd neuronem ruchowym (eferentnym) biegnie do efektora. Najprostsze odruchy składają się tylko z dwóch neuronów, połączonych jedną synapsą (odruch monosynaptyczny), ale przeważnie składają się z większej liczby neuronów. Te dodatkowe neurony nazywają się pośredniczymi (interneuronami). Wyróżnia się odruchy proste, np. kolanowe i bardziej złożone, np. kończyny górnej albo źrenicy.

Odruch – w fizjologii automatyczna reakcja na bodziec zewnętrzny lub wewnętrzny, zachodząca przy udziale ośrodkowego układu nerwowego.

Odruch warunkowy (ang. conditioned response) – nabyta reakcja organizmu. Odruch warunkowy klasyczny powstaje podczas życia osobnika na bazie odruchu bezwarunkowego. Występuje dopiero po analizie danego bodźca przez ośrodek kojarzenia w mózgowiu, głównie w pniu mózgu. Powstawanie odruchów warunkowych wynika z powtarzalności pewnych sytuacji oraz integracyjnej funkcji mózgowia, które korzystając z danych przekazywanych przez różne zmysły może postrzegać otoczenie wieloaspektowo. Wprawdzie bodźcem powodującym wydzielanie śliny jest obecność w pysku pokarmu, lecz podczas jedzenia pies widzi otoczenie, widzi pokarm (jego formę), czuje zapach i rejestruje wiele innych cech sytuacji. Każdy z tych elementów może stać się bodźcem warunkowym i wywoływać ślinienie, o ile pies będzie głodny.


Odruch bezwarunkowy – reakcja wrodzona (odruch), automatyczna, zachodzi przez pobudzenie odpowiednich receptorów, zakończeń nerwowych, nerwów czuciowych oraz pobudzenie organów efektorowych (głównie mięśni) poprzez nerwy ruchowe lub autonomiczne. Reakcja odruchowa przebiega bez uświadomienia, to znaczy, że nerwy wywołują odruch (pobudzają mięśnie) przed powiadomieniem mózgu.

Przykłady odruchów bezwarunkowych[edytuj]

• odruch akomodacji oka

• odruch krztuśny (ang. gag reflex)

• odruch nurkowania (ang. Mammalian diving reflex)

• odruch przedsionkowo-oczny (ang. Vestibulo-ocular reflex)

• odruch ścięgna Achillesa

• odruch rzepkowy, inaczej odruch kolanowy (ang. Patellar reflex)

• odruch źreniczny

• odruch wymiotny