ZABURZENIA CZYNNOŚCI SERCA

KL → tętnice (krążenie duże) → PP → KP → t. płucna (krążenie małe) → PL

M. sercowy = włókna robocze i przewodzące

EKG: P, Q, R, S, T

• załamek P – pobudzenie przedsionków (ramię wstępujące – pobudzenie PP, ramię zstępujące – PL)

• odstęp PQ – przejście bodźca od węzła zatokowo-przedsionkowego do komór

• załamek Q – pobudzenie węzła zat-prz + prawych mm. brodawkowatych + przegrody międzykomorowej + podstawy KP

• załamki R i S – pobudzenie powierzchni KP i KL oraz podstawy KL

• pełen zespół QRS – fala przewodzenia przez repolaryzowane komory

Wzmożona czynność serca

Wzrost częstości skurczów → ↑ [wyrzutowej i minutowej] → przerost mięśnia sercowego (hypertrophia musculi cordis)

• Fizjologiczny – wzmożona praca fizyczna (przerost roboczy – wraz z mm. szkieletowymi)

– z wiekiem serce przerasta

• Patologiczny – wzrost oporów w krążeniu obwodowym (niedomykalność zastawki półksiężycowatej i t. głównej), wzrost ilości krwi krążącej, stwardnienie tętnic (artheriosclerosis), niedokrwienie nerek (wzrost czynności układu RAA → zwężenie tętnic), nadczynność tarczycy (przyspieszony metabolizm, wzrost napięcia układu współczulnego), choroby zakaźne, zatrucia, pasożyty, zaburzenia przemiany materii, soli, witamin, niedotlenienie, zwłóknienie mięśnia sercowego, blizny pozawałowe (cicatrix post infarctum), zawały (infarctus myocardii), nowotwory, narkotyki, zatrucia CO, wady nabyte, rozstrzeń, wady zastawek, zaburzenia przewodzenia

Niewydolność mięśnia sercowego (isufficientia musculi cordis)

• lewa komora

  • prowadzi do zastoju krwi w płucach → zapalenie płuc, zwłóknienie (fibrosis) → obrzęk płuc

  • mała ilość krwi wtłaczanej do krążenia dużego → niedożywienie, niedotlenienie narządów, astma sercowa

• prawa komora

  • prowadzi do zastoju krwi żylnej w krążeniu małym i dużym → zastoje w jamie brzusznej

  • marskość wątroby i zaburzenia trzustkowo-żołądkowo-jelitowe

• lewa i prawa komora

  • ogólne zaburzenia krążenia → obrzęk ogólny; puchlina wodna (hydrox universalis), wysięk do jamy brzusznej (ascites), opłucnowej (hydrothorax), worka osierdziowego (hydropericardium)

  • czasem lepsza niż poszczególnych komór, gdyż równomierne obciążenie → pewna kompensacja → organizm jest niewydolny, jednak może funkcjonować przez pewien czas

Osłabienie czynności serca

Spadek objętości wyrzutowej i minutowej, zmniejszenie rytmu pracy serca, ↓ szybkości krążenia krwi, ↓ ciśnienia tętniczego

Zmniejszenie ilości krwi w sercu

• obniżenie ogólnej ilości krwi krążącej (krwotoki, oparzenia, wstrząs, porażenie naczyń włosowatych)

• zwężenie otworu przedsionkowo-komorowego lewego (↓ ilości krwi krążenia dużego → niedożywienie serca)

• ucisk na serce (np. płynów ) → utrudniony rozkurcz (płyn w worku osierdziowym), w posocznicy, urazowym zapaleniu czepca, tamponada, wysięk we wsierdziu, ucisk żył czczych, zapalenie osierdzia (pericarditis)

• tamponada serca

  • serce pęka (ciężkie zawały → martwica ściany serca, pod wpływem ciśnienia serce rozrywa się)

  • krew wylewa się do worka osierdziowego → wstrząs kardiogenny → natychmiastowa śmierć

• niewydolność

  • skompensowana – pojawia się, gdy organizm jest w spoczynku, nie przeciąża się; regulacja światłem naczyń, poprzez behawior → z czasem może się jednak pogłębić → nieskompensowana

  • spoczynkowa / wysiłkowa – przy wysiłku może zwiększyć się przepływ krwi (nawet 10x)

Zapalenie mięśnia sercowego

• zwykle o charakterze wirusowym

• grypa u ludzi, stany posocznicowe, zatrucia, wirusowe zapalenia m. sercowego, w chorobach reumatycznych

• najczęściej zapalenie ropne (urazowe zapalenie osierdzia)

Zmiany wsteczne mięśnia sercowego

• w zwyrodnieniu śródmiąższowym, tłuszczowym, martwicy pozawałowej

• zmiany kurczliwości, osłabienie ścian → zaleganie krwi, rozstrzeń → obniżenie ciśnienia → zaleganie krwi w narządach

Zmiany metaboliczne i fizykochemiczne w sercu

• choroby metaboliczne (cukrzyca, mocznica), zaburzenia enzymatyczne i półprzepuszczalności błon kurczliwych komórek kurczliwych i przewodzących

Zmiany czynności układu autonomicznego

• zmiany w mózgu

• podrażnienie n. błędnego → ↓ akcji serca → ↓ ciśnienia krwi, zab. ośr. komorowych → nerwice sercowo-naczyniowe

Następstwa osłabienia czynności serca

• duszność – uszkodzenie lub zatrucie ośr. oddechowych nadmiarem CO₂ we krwi, niewydolność KL

• sinica (cyanosis) – spadek ilości O₂ w krwi żylnej, wzrost zredukowanej hemoglobiny → zmiana koloru

• zastój krwi (stasis) – kończyny, niżej położone części ciała, płuca, wątroba → marskość nerek → niewydolność → obrzęki nerkowe, skąpomocz

• obrzęk tkanek – przesięki do jam ciała

• kwasica – niedotlenienie → nadmiar CO₂, wzrost ilości kwasu mlekowego (beztlenowe spalanie glukozy)

  • skompensowana – utrata rezerw alkalicznych

  • nieskompensowana – pogłębienie zaburzeń serca

Wady serca (vitiae cordis)

Wrodzone wady serca

• przetrwały otwór owalny – foramen ovale apertum

• przetrwały przewód Botalla – ductus Botalli persistens

• zwężenie tętnicy płucnej – stenosis aortae pulmonalis

• zwężenie ujścia aorty – stenosis ostii aortae

• ubytek przegrody międzykomorowej – defetus septii interventricularis

• [ niedomykalność zastawki trójdzielnej – insufficientia valvularum arteriae pulmonalis) ]

Nabyte wady serca

Dotyczą głównie czynności zastawek (vitia valvulae cordis) → niedomykalność zastawek (insufficientia valvulae cordis) lub zwężenie zastawek (stenosis valvulae cordis); przyczyny: pogrubienie, pomarszczenie, narośla, ubytki tkanki, zwapnienie, zesztywnienie, rozerwanie, choroby reumatyczne, alergie, zakaźne (posocznice, różyca, ropnica, gruźlica), autoagresja, nowotwory, zmiany w mięśniach brodawkowatych, powiększenie, przerost, zniekształcenie serca

Rodzaje wad nabytych

• niedomykalność zastawki półksiężycowatej t. głównej (insufficientia valvularum semilunarium aortae)

  • zapalenie wsierdzia → blizny, zwapnienie → szmer rozkurczowy (cofanie krwi z aorty do lewej komory) → wzmożona praca serca → przerost komory

• zwężenie ujścia aorty (stenosis ostii aortae)

  • stany reumatoidalne → szmer skurczowy (utrudniony wpływ krwi do aorty z KL) → wzmożona praca serca → przerost → niedostateczne odżywienie → osłabienie skurczu → rozstrzeń

• niedomykalność zastawki dwudzielnej (insufficientia valvularum bicuspidalis)

  • pogrubienie zastawki u koni, psów, bydła, świń (różyca)

  • cofanie krwi z KL do PL → nasilona praca → przerost → rozstrzeń

  • dodatkowo → nadmiar krwi w PL → zastój w krążeniu płucnym → opory KP → wtórny przerost KP

• zwężenie otworu przedsionkowo-komorowego lewego (stenosis ostii venosi arterioventricularis sinistri)

  • zapalenie wsierdzia, niedomykalność zastawki dwudzielnej

  • nasilona praca PL → przerost mięśnia przedsionka → rozstrzeń → zastój krwi w płucach → przerost wtórny KP

  • zanik KL w wyniku braku krwi (niedomogi krążenia dużego) → trwały zastój krwi w płucach → obrzęk płuc → zapalenie lub stwardnienie płuc

• niedomykalność zastawki półksiężycowatej tętnicy płucnej (insufficientia valv. semilunarium arteriae pulmonialis)

  • występuje rzadko u zwierząt

  • krew w rozkurczu KP powraca z t. płucnej → rozpychanie ścian KP → przerost → rozstrzeń → wtórne zaburzenia zastawki trójdzielnej

• zwężenie prawego ujścia żylnego (stenosis ostii venosi dextrii)

  • wywołuje rozstrzeń PP → wypełnienie krwią ponad normę (często towarzyszy temu zastój krwi w wątrobie)

• zwężenie ujścia tętnicy płucnej (stenosis ostii arteriae pulmonalis)

  • podobnie, jak przy niedomykalności zastawki półksiężycowatej tętnicy płucnej

• niedomykalność zastawki trójdzielnej (insufficientia valvularum arteriae pulmonalis)

  • nabyta lub wrodzona

  • „tętno żylne dodatnie” (skurcz KP → krew do PP → przekazywanie fali tętna na krew i ściany ż. czczej)

Zaburzenia rytmu

• przyspieszony rytm zatokowy – częstoskurcz (tachycardia)

  • wzrost pobudzenia węzła zatokowego → pobudzenie częstości (stany emocjonalne, pobudzenie układu współczulnego, nadczynność tarczycy, gorączka, zapalenie wsierdzia, mięśni, osierdzia, wady zastawek, rozedma płuc, leki, kofeina, atropina, efedryna)

  • częstoskurcz napadowy (tachycardia paroxysmalis) – pojawia się nagle – czynniki emocjonalne – strach, transport, chwytanie zwierząt, gwałtowny nadmierny wysiłek, przekwitanie; pojawia się i znika samoistnie

• zwolniony rytm zatokowy – rzadkoskurcz (bradycardia)

  • podrażnienie n. błędnego (wagotonia), zaburzenia mózgowe, wzrost ciśnienia śródczaszkowego, wodogłowie, zapalenie opon mózgowych, żółtaczka, zapalenie żołądka i jelit, leki (uspokajające) → spadek akcji serca

• niemiarowość oddechowa zatokowa (arrhytmia respiratoria)

  • fizjologicznie u mięsożernych (wdech – przyspieszenie tętna + wydech – zwolnienie tętna)

Zaburzenia w pobudliwości serca

choroby zakaźne (pryszczyca, różyca, pasterelloza), zwyrodnienia, zapalenie mięśnia sercowego; głównie jako skurcze dodatkowe

Skurcze dodatkowe (extrasystole)

• dodatkowe pobudzenie u zdrowych i chorych ludzi; podział:

  • zatokowe – dodatkowe pobudzenie w węźle zatokowym

  • komorowe – wywodzą się z komór, pojawiają się często, cechują się przedłużoną fazą spoczynku

  • przedsionkowe – źródłem jest mięśniówka

  • przedsionkowo-komorowe – cechują się krótką fazą spoczynku

• powodują rytm dwojaczy (co drugi skurcz jest dodatkowy), trojaczy (co trzeci), czworacze

• skurcze pozakomorowe nie są najgorsze, bo mogą być spowodowane czynnikiem przejściowym (np. strach, nagła ekscytacja); komorowe też mogą takie być (stres chroniczny), ale częściej to już poważna sprawa

Trzepotanie przedsionków (flagellatio atriorum) 250-350/min

• zmniejszenie objętości wyrzutowej i minutowej serca

• przy chorobie niedokrwiennej, nadciśnieniu, chorobach reumatycznych

Migotanie przedsionków (fibrillatio atriorum) 300-600/min

• jak trzepotanie, ale bardziej nasilone – część pobudzeń dochodzi do komór i powoduje ich niemiarowość

Trzepotanie komór (flagellatio ventriculorum) powyżej 250/min

• agonia, porażenie prądem, po operacjach na sercu, po zawale, adrenalina

Migotanie komór (fibrillatio ventriculorum)

• podobne przyczyny jak trzepotanie komór

• leczy się kardiowersją – przerwanie akcji serca, potem wzbudzenie go raz jeszcze, by równo działało

Zaburzenia w przewodzeniu

• uwięźnięcie bodźca w wymienionych miejscach (skurcz zależy od miejsca)

• blok zatokowo-przedsionkowy

  • długie przerwy w czynności serca

  • zahamowanie przewodnictwa w węźle zatokowym

  • z powodu zwiększonego napięcia n. błędnego, drażnienia zatoki szyjnej, zatruć lekami, chorobach zakaźnych

• blok przedsionkowy

  • w wyniku zmian w przewodzeniu w mięśniach przedsionków

• blok przedsionkowo-komorowy

  • utrudnienie przewodnictwa w węźle przedsionkowo-komorowym

  • spowodowane najczęściej zmianami zwyrodnieniowymi i zapalnymi mięśnia sercowego

• blok śródkomorowy

  • hamowanie powyżej pęczka Hissa → prawej lub lewej odnogi → blok prawej lub lewej komory

  • zasadniczo nie ma wpływu na miarowość czynności serca

Zespół preekscytacyjny Wolffa-Parkinsona-White`a (u krów)

• zbyt szybkie pobudzanie i komory (skrócenie P-Q), QRS poszerzony

• występuje u krów, ale głównie u ludzi

Zespół Morganiego-Adamsa-Stokesa – zwykle napadowy

• całkowity blok węzła przedsionkowo-komorowego → samorodny rytm komorowy opóźniony do kilkunastu sekund (czasem pojedyncze skurcze) → brak tonów i tętna, ustępuje samoistnie

• bardzo złe rokowania