Poszczególnym emocjom towarzyszą charakterystyczne wzorce oceny poznawczej sytuacji oraz odczuwanych tendencji do działania.
TOMKINS: afekt – podstawowy, pierwotny wrodzony biologiczny mechanizm motywacyjny, bardziej naglący niż deprywacja popędu i przyjemność, a nawet bardziej naglący niż ból fizyczny; afekt jako wzrzec reakcji mimicznych. Emocje jako czynniki wzmacniające popędy i dążenia. Emocja jest pierwotna – może pojawiać się bez popędu, ale nie odwrotnie. Zmienność i niemożność nasycenia, objawiająca się brakiem ograniczeń w czasie trwania i intencywności. Popędy zanikają po zaspokojeniu – mają bardziej cykliczny charakter niż emocje.
IZARD: emocje jako podstawowy system motywacyjny człowieka. Podstawową emocję można zdefiniować jako złożone zjawisko motywacyjne posiadające charakterystyczne składniki: neurofizjologiczne, ekspresyjne i doświadczeniowe, związane z e świadomością emocji.
TOBY i COSMIDES: ewolucyjne; adapracdyjna rola emocji. Emocje są ukształtowany mina drodze ewolucyjnej procesami adaptacyjnymi, a dokładniej nadrzędnymi programami koordynującymi i nadzorującymi pracę poszczególnych programów, funkcjonalnie dostosowanych do rozwiązywania jakiegoś problemu adaptacyjnego. Poza ustaleniem priorytetów emocje koordynują przebieg procesów adaptacyjnych, uruchamiając wszystkie, niezbędne w danej sytuacji. Procesy uczenia zmieniają się w sposób, który sprzyja utrwalaniu traumatycznych wspomnień. Procesy fizjologiczne poprawiają ukrwienie mięśni i sprzyjają wysiłkowi. Emocje są programami nadzorującymi, ale o ogólnym charakterze adaptacyjnym. użyli pojęcia demona do opisania działania emocji. Są one ich zdaniem uruchamiane przez takie, wprawdzie niezauważalne, ale cały czas aktywne programy, które identyfikują określone okoliczności, ważne z punktu widzenia naszego przetrwania. Dzięki temu tak łatwo reafujemy na bodźce sygnalizujące niebezpieczeństwo, nawet wtedy, gdy nasza uwaga jest skoncentrowana na czymś innym.
PLUTCHNIK: emocje – konstrukty hipotetyczne, rozwinęły się na drodze ewolucyjnej. Pełnią funkcję adaptacyjną, pomagając organizmom w przetrwaniu. Powstawanie emocji: 1. Groźba ze strony wroga (zdarzenie wyzwalające), 2. Niebezpieczeństwo (poznanie), 3. Strach (uczucie), 4. Bieg (zachowanie), 5. Ochrona (efekt).
EKMAN: wykazał stałość i specydiczność wzorców ekspresji emocjonalnej, podkreślając, że emocje ewoluowały, aby sprostać podstawowym zadaniom życiowym, a ich wartość adaptacyjna ujawnia się przede wszystkim w relacjach społecznych.
LeDOUX: biologiczna natura emocji; emocje jako biologiczne fukcje układu nerwowego.
PANKSEPP: emocje – twory naturalne w mózgu ssaków, mają określone podłoże neuronalne. Traktuje emocje jako systemy mózgowe, będące organizacjami obszarów i połączeń. Te czuciowo-ruchowe obwody zarządzające uruchamiają jednocześnie procesy behawioralny, fizjologiczne, poznawcze i afektywne, składające się na doświadczenie podstawowych emocji, które pod względem struktury są zbliżone u wszystkich ssaków. Emocje należy traktować jako zajdujące się poza obszarem tradycyjnie rozumianej psychologii emocji.
SCHERER: komponentowy sposób – emocje jako wieloskładnikowe procesy, syndromy reakcji, uporządkowane zespoły zmian. Emocje jako psychologiczne konstrukty składające się z wielu komponent. Komponenty emocji można rozumieć jako wzorzec, układ procesów albo stanów podsystemów organizmu. Najważniejsze: procesy poznawcze, fizjologiczne, motywacyjne, ekspresyjne i uczuciowe. Każdy z nich ma pewien charakterystyczny dla danej emocji przebieg, który można opisać w postaci sekwencji stanów na siebie oddziałujących. Złożona, wieloskładnikowa natura emocji.
LAZARUS: emocje – system wzajemnie od siebie zależnych procesów, wśród których najważniejsze to ocena poznawcza, impulsy do działania i wzorzec reakcji somatycznych. System procesów, syndrom, jest doświadczany subiektywnie jako pewna całość, jako jedno zjawisko. 1. Zmienne obserwowalne – działania (atak/ucieczka), reakcje fizjologiczne, wypowiedzi o doznawanych emocjach, zdarzenia w otoczeniu i kontekst. 2. Zmienne nieobserwowalne – tendencje, impulsy do działania, subiektywne doświadczenia emocjonalne, relacje osoba-otoczenie, procesy radzenia sobie i procesy oceny poznawczej.
SCHACHTER: dwuczynnikowa koncepcja. Emocja jako efekt interakcji dwóch procesów, niespecyficznego pobudzenia i jego poznawczej interpretacji.
KONSTRUKTYWIZM SPOŁECZNY: społeczny i komunikacyjny charakter emocji. Emocje jako zjawiska społeczne, kształtowane przez język i kulturę. [w emocjach nie ma nic stałego, jednakowego dla wszystkich ludzi bez względu na kulturę z której pochodzą, nie ma stałych, charakterystycznych dla danej podstawowej emocji wzorców procesów fizjologicznych i nerwowych]
AVERILL: emocja jest chwilową rolą społeczną, która zawiera w sobie dokonywaną przez jednostkę ocenę sytuacji, która jest interpretowana raczej jako namiętność niż działanie. Porównawcze badania kulturowe (społeczne różnice w opisywaniu i identyfikowaniu emocji). To samo pobudzenie fizjologiczne może być różnie interpretowane przez jednostkę w zależności od kontekstu społecznego. Wyodrębnia 3 poziomy zaangażowania w rolę emocjonalną: a) niskie zaangażowanie – komunikaty werbalne pojawiające się w interakcjach społecznych (nie towarzyszy żadna wyraźna forma ekspresji emocjonalnej); b) średnie z. – wzrasta pobudzenie fizjologiczne i pojawiają się widoczne reakcje ekspresyjne (wyraźnie zaznaczające się stany emocjonalne, przekonujące w swojej wymowie dla innych i podmiotu, typowe emocje); c) silne z. – utrata kontroli, opanowanie przez emocję.
SHWEDER: emocje to ukształtowane kulturowo schematy interpretacyjne zdarzeń mające charakter sktypów i narracyjną strukturę. Emocja jest historią, rodzajem wydarzenia, zawierającego takie człony narracyjne, jak spostrzeganie pewnych uwarunkowań poprzedzających doświadczenie zmian somatycznych i afektywnych, ocena implikacji dla JA oraz ocena społeczna i wreszcie plan działania.
OATLEY i JOHNSON-LAIRD: teoria komunikacyjna; wyodrębnia się emocje podstawowe, niezmiennie kulturowo, wspólne dla wszystkich ludzi, o wrodzonym biologicznym mechanizmie oraz emocje złożone, które wywodzą się z emocji podstawowych, ale mają przede wszystkim charakter społeczny, kształtowane na bazie świadomych ocen podmiotu. Hamowanie jednych i pobudzanie innych (poziom procesów psychicznych i nerwowych); emocje są przede wszystkim komunikatami (poziom społeczny); wskazówki w życiu, wchodzące w interakcje z rozumowaniem (poziom indywidualny).