PSYCHOLOGIA EMOCJI I MOTYWACJI

1.Omów wybraną, współczesną koncepcję procesu

emocjonalnego.

Teoria Jamesa-Langego:

• przebieg procesu:

1. wydarzenie

2. spostrzeżenie bodźca powoduje reakcje fizjologiczne (reakcja wisceralna / reakcja instrumentalna)

3. zmiany fizjologiczne zaszłe w odpowiedzi na bodziec są postrzegane przez jednostkę

4. spostrzeżenie zmian fizjologicznych jest przekształcane w uczucie, które jest emocją

• inaczej mówiąc: najpierw pobudzane są eksteroreceptory, następnie prioprioreceptory i interoreceptory - spostrzeżenie pobudzenia tych ostatnich stanowi uczucie

• wyżej opisany mechanizm dotyczy prostych uczyć (/emocji) jak np. strachu !

• zmiany fizjologiczne, o których mowa, to przede wszystkim reakcje mięśni gładkich (narządy wew.) i poprzecznie prążkowanych (ekspresja i działania instrumentalne), a także zmiany sterowane przez autonomiczny układ nerwowy

• pierwszoplanowa role grają uczucia, nie emocje

• paradoksalnie mechanizm powstawania uczuć wyższych jest mniej złożony niż mechanizm powstawania emocji pierwotnych:

• uczucia te pojawiają się już na poziomie wrażeń sensorycznych

• wrażenia pochodzące w wnętrza organizmu mają znaczenie drugoplanowe

• pobudzane są więc tylko eksteroreceptory - ich pobudzenie stanowi uczucie wyższe

• wdłg. Jamesa pobudzenie spostrzega self

• uczucia są podstawą tworzenia indywidualności i osobowości

• uczucia są siłą dynamizująca zachowanie

• teoria Jamesa-Langego zaliczana jest do teorii obwodowych bo źródła emocji upatruje w działaniach, zmianach napięcia i zmianach narządów wew.

• potem teoria krytykowana (głównie za punkt o ukł. autonomicznym) np. przez Canona (ten od teorii Canona-Barda), na wszelki wypadek niżej bardziej współczesna teoria

Koncepcja emocji Lazarusa (relacyjna):

• przebieg procesu:

1. ocena pierwotna - ma charakter motywacyjny i określa czy emocja w ogóle zajdzie:

a. ocena adekwatności celu - czy jednostce zależy na osiągnięciu celu: jeżeli tak, zachodzi emocja (w ogóle) i dalsze etapy procesu

b. ocena spójności celu - czy dane zdarzenie przybliża (wtedy pozytywny znak emocji) czy oddala (e. negatywne) jednostkę od celu

c. ocena rodzaju zaangażowania ego - w zależności od rodzaju zaangażowania ego pojawia się konkretny rodzaj emocji (np. gniew gdy sytuacja jest odbierana jako niszcząca dla ego itd.)

2. ocena wtórna - wiąże się z możliwościami poradzenia sobie w sytuacji wywołującej określone emocje, opiera się na 4 kryteriach:

a. odpowiedzialność - ustalenie na ile podmiot jest w stanie kontrolować sytuacje

b. możliwości określające wybór strategi radzenia sobie

c. możliwości określające wybór techniki kontroli napięcia emocjonalnego

d. przewidywanie skutków działań podjętych w danej sytuacji

• emocje są procesami, które stanowią wynik relacji między organizmem a otoczeniem

• emocje pojawiają się tylko w takich układach relacji, które są dla jednostki źródłem potencjalnych korzyści lub szkód

• założenia na temat relacji jednostka - otoczenie:

• emocje stanowią podstawowy ewolucyjny, adaptacyjny system jednostki

• jednostka analizuje wydarzenia pod kątem ich wpływu na jej stan psychobiologiczny

• emocje wskazują na rodzaj szkody lu zagrożenia (negatywne) bądź korzyści lub antycypacji (pozytywne)

• związek między emocją a znaczeniem relacyjnym jest wrodzony - tej samej interpretacji sytuacji towarzyszą zawsze te same emocje

• dwie osoby w tej samej sytuacji zewnętrznej mogą jednak postrzegać ją odmiennie - i wtedy odczuwać różne emocje w związku z różnymi interpretacjami (różne znaczenia relacyjne)

• proces powstawania emocji jest uzależniony od sposobów radzenia sobie jednostki z sytuacją

• procesy zaradcze mogą zmieniać treść, znak i natężenie emocji (tutaj pole dla różnic kulturowych itd.)

• proces oceny jest zindywidualizowanym procesem poznawczym

• ocena zdarzenia jest wypadkowa rzeczywistych właściwości zdarzenia i osoby dokonującej oceny

• warunkiem powstania oceny jest świadomy lub nieświadomy osąd, że cel zdarzenia jest ważny dla jednostki

• warunkiem powstania emocji jest stwierdzenie, że zdarzenie jest ważne ze względu na cel oceniony wcześniej jako istotny

• teoria Lazarusa kładzie nacisk głównie na procesy powstawania emocji

2.Strategie i techniki badania procesu emocjonalnego.

Przegląd strategii, metod i technik badawczych (wykłady):

• Badania na poziomie neurofizjologicznym

• poszukiwanie wzorców fizjologicznego reagowania (fizjologicznych niezmienników)

• należy wykazać, że różne sposoby wywoływania danej emocji prowadzą do tych samych reakcji fizjologicznych, dokonać porównania 2 różnych reakcji emocjonalnych, poprawnie planować i kontrolować eksperymenty

• badacze zgadzają się, ze poszczególnym emocjom odpowiadają specyficzne zmiany biologiczne, stanowiące substrat tych emocji

• większość sceptycznie ocenia możliwość istnienia/identyfikowania wzorców aktywności AUN

• warianty definiowania wzorca:

• wzorzec ośrodkowo- obwodowy (Davidson): rola przednich płatów skroniowych w tendencji zbliżanie się/ wycofywanie, powiązanie stanów afektywnych z tymi tendencjami

• wzorzec ośrodkowo behavioralno-poznawczy (Gray): istnieją 3 systemy emocjonalne: system zbliżania behavioralnego, system walki/ucieczki, system hamowania behavioralnego; każdy opisany na poziomie: behavioralnym, neuronalnym, poznawczym

• wzorzec strukturalno - funkcjonalny (LeDoux): skok niezróżnicowanej aktywności autonomicznej owocujący uogólnionym stanem niespecyficznego pobudzenia , stanowiącego tło, dla innych zmian anatomicznych o bardziej specyficznym charakterze

• wzorzec aktywności autonomicznej (Levenson): Levenson dostrzega najwięcej specyfiki w przebiegu poszczególnych emocji ze strony układu autonomicznego

• Techniki badania (m. in. emocji) na poziomie NEURO

• Badania psychofizjologiczne

• Chirurgiczne odjęcia i lezje

• Implantacja elektrod i bezpośrednia stymulacja mózgu

• Technika potencjałów wywołanych

• Techniki neuroobrazowania [in vivo]

• Rekonstrukcje i obrazy wirtualne

• ograniczenia m.in.:

• Ignorowanie ekwipotencjalności różnych obszarów mózgowia

• Pomijanie całościowej i złożonej organizacji pracy mózgu

• Pomijanie różnic indywidualnych

• Pomijanie zróżnicowania struktury i funkcji nawet małych obszarów

• Pokusa interpretacji teleologicznych

• Techniki badania emocji na poziomie neuromięśniowym

• Badania ekspresji dowolnej - jak się wyraża dana emocja - Encoding studies [np.. Z badań Scherera: jakie odgłosy towarzyszą zalotom]

• Badanie znaczenia i funkcji różnych reakcji i zachowań: jaka emocja wyraża się danym zachowaniem - Decoding studies [co oznaczają odgłosy niskie, rytmiczne, powtarzające się]

• badane są wyrazy mimiczne, gestykulacja, postura, wokalizacje, dystans fizyczny, organizacja otoczenia, wygląd ciała

• Badania na poziomie doświadczeniowym

• Metody badania nastroju w sytuacji eksperymentalnej:

• Swobodny opis nastroju poprzez wybór przymiotników z listy

• Szacowanie odczuć na skali opisowej (np. Przymiotnikowej)

• Metody badania dyspozycji emocjonalnych:

• Spielberger: STAI : Lęk jako stan i lęk jako cecha

• Janet Taylor: Kwestionariusz Jawnego Niepokoju

• J. Wrońska: Skala do badania wstrętliwości

• B. Wojciszke: Skala do badania Intymności

• Wypowiedzi osobiste - self - reports

• przekazują:

• Dane na temat motywacji

• Dane o odczuciach subiektywnych

• Zmiany w poziomie napięcia i energii do działania

• Wiedzę na temat własnej ekspresji

• Dane na temat samokontroli

• Reakcji, jakie dany epizod wywołał u innych

• Skutków epizodu dla samopoczucia i działania

• Zwrotnego wpływu na inne emocje i dążenia

• ograniczenia metody:

• Celowe modyfikowanie wypowiedzi

• Kłamstwo

• Wpływ zmiennej aprobaty społecznej

• Zniekształcenie retrospektywne

• Świadome lub nieświadome motywy

• Tworzenie faktów negatywnych [zaprzeczanie]

• Tworzenie faktów pozytywnych

• „Dobra narracja”

• Werbalizacja, wykształcenie, IQ

• Nieadekwatność języka

• Trudności metodologiczne:

• Umiejętność układania pytań

• Strategie zadawania pytań

• Kwestie etyczne

• Pracochłonność (przygotowanie, klasyfikacja odpowiedzi, sędziowie kompetentni)

• Nieporównywalność odpowiedzi

• Badanie dyspozycji

• Spielberger: STAI : Lek jako stan i lęk jako cecha

• Janet Taylor: Kwestionariusz Jawnego Niepokoju

• J. Wrońska: Skala do badania wstrętliwości

• B. Wojciszke: Skala do badania intymności

• Badanie emocji w środowisku naturalnym

• Dzienniczek Próbek Czasowych:

• Wyznaczone są losowo dobrane momenty (próbki)

• Osoba odpowiada na 7 pytań:Jak się czuję właśnie teraz: czy mój nastrój w tym momencie jest raczej negatywny, neutralny czy pozytywny? Jak mógłbym/mogłabym opisać swój nastrój używając 1-2 przymiotników? Dlaczego tak się czuję? Gdzie jestem? Co robię? Kto jest jeszcze obecny? W jakim stopniu czuje się wolna/wolny w wyborze tego, co robię w tej chwili?

• Osoba badana udziela krótkich odpowiedzi lub wybiera możliwości

• Odpowiedzi są kodowane

• Badanie jakościowe emocji

• Podejście jakościowe opiera się na założeniu, że życie ludzkie można potraktować niczym tekst literacki i podobnie jak np. treść powieści poddać je różnorodnym interpretacjom.

• Model jakościowy bywa nazywany „interpretyzmem” czy „interpretacjonizmem”.

• Aby analizować fakty psychologiczne należy odnosić je do całości biografii i doświadczeń osoby.

• Metody jakościowe dużą rolę przypisują badaczowi. Ważne jest to, jak głęboko potrafi wniknąć w analizowany materiał, jakie wnioski z tego wyciąga.

• Istotny jest jego wgląd, intuicja.

• Wywiad Narracyjny Schuetzego

• Pierwsza część stanowi odpowiedź respondenta na bodziec narracyjny.

• Po zakończeniu wypowiedzi badacz zadaje pytania związane bezpośrednio z usłyszaną narracją, jest to etap pytań immanentnych (wewnętrznych).

• Po uzyskaniu na nie odpowiedzi, badacz może przejść do pytań zewnętrznych związanych z problemem badawczym.

• Strategie eksperymentowania w badaniu emocji

• kluczowe problemy:

• definiowanie

• operacjonalizacja

• pomiar

Klasyfikacja sposobów badania emocji wdłg. Gasiul:

• pomiar komponentów doświadczania i świadomości emocji (generalnie metody testowe)

• psychofizjologiczne wskaźniki emocji (np. Reakcja skórno-galwaniczna)

• behawioralne metody pomiaru emocji (np. ocena ekspresji twarzy, eksperymenty wyzwalające emocje i obserwacja)

3.Charakterystyka podstawowych komponentów procesu

motywacyjnego.

- do opracowania

4.Problemy metodologiczne w diagnozowaniu i

badaniu motywacji.

- do opracowania

---