1. Podaj znane Ci definicje edukacji i wskaż tę, która najbardziej odpowiada edukacyjnemu przygotowaniu człowieka do pracy zawodowej

Edukacja to pojęcie wciąż niedookreślone, dla Doroszewskiego to wykształcenie a dla Okonia to wychowanie. W szerokim rozumieniu to ogół procesów oświatowo – wychowawczych, obejmujących kształcenie, wychowanie oraz szeroko rozumianą oświatę(Baraniak). Pedagogika pracy określa ją jako ogół problematyki z zakresu wychowania, nauczania i wykształcenia. Ogół procesów wychowawczo – dydaktycznych przebiegających w społeczeństwie obejmujących samowychowanie i samouctwo. Edukacyjnemu przygotowaniu człowieka do pracy zawodowej najbardziej odpowiada def. Bogaja, ponieważ zwraca on uwagę na ciągłość edukacji przez całe życie zarówno w kształceniu formalnym, nieformalnym i samokształceniu. Podkreśla wielostronność edukacji i ukierunkowuje edukację nie tylko na rozwój jednostki ale całego społeczeństwa.

1. Wyjaśnij różnice i podobieństwa w pojęciach: nauczanie, kształcenie, wychowanie, edukacja, socjalizacja.

Cechą wspólną wszystkich definicji jest taki proces kierowania jednostką w celu osiągnięcia zamierzonego celu, jej zmiana. Mają na celu formowanie, kształtowanie, doskonalenie umiejętności. Wszystkie procesy trwają przez całe życie. Środowiskiem oddziaływania jest: środowisko społeczne, instytucje, osoby. Nauczanie, kształcenie i edukacja są świadomymi procesami. O charakterze poznawczo – prakseologicznym (opanowanie wiadomości). Edukacja wyróżnia się tym, że jest prowadzona w instytucjach do tego przygotowanych, w systemie szkolnym i pozaszkolnym. Wychowanie, socjalizacja mają na celu kształtowanie postaw, sumienności, charakteru.

1. Wyjaśnij istotę edukacji w procesie przygotowania człowieka do pracy zawodowej.

Istotą edukacji w procesie przygotowania człowieka do pracy zawodowej jest przede wszystkim przygotowanie człowieka do procesów pracy, wytworzenie w jednostce świadomości, że jest twórczym członkiem wspólnoty społecznej, narodowej, globalnej. Zdolność samorealizacji, zdolności do rozwijania własnego „JA”. Zadaniem jest kształtowanie umiejętności, niezbędnych do uzyskania kwalifikacji zawodowych. Proces ten może przebiegać różnymi drogami kształcenia – edukacja przedzawodowa, prozawodowa, zawodowa. Na przygotowanie do każdego zawodu składają się: zbiory wiadomości, umiejętności, nawyki, sprawności zawodowe umożliwiające wykonywanie pracy, jej wartościowanie oraz przeżywanie.

1. Wyjaśnij edukacyjne znaczenie całożyciowego przygotowania człowieka do pracy zawodowej.

Rozpoczyna się w domu rodzinnym, kontynuowana w edukacji szkolnej. Edukacyjne znaczenie jest związane z ciągłym dokształcaniem i doskonaleniem, czyli zdobywanie nowych kwalifikacji ułatwiających np. zmianę zawodu, stanowiska. Jest również okresem adaptacji zawodowej, identyfikacją zawodową oraz osiągnięciem mistrzostwa w zawodzie.

1. Wyjaśnij edukacyjny charakter działów pedagogiki pracy.

Kształcenie przedzawodowe: obejmuje to wszystko, co decyduje o rozwoju jednostki w okresie poprzedzającym systematyczne kształcenie zawodowe oraz pomaga w dokonywania wyboru zawodu. W sferze tej mieści się kształcenie ogólne jako podstawa kształcenia zawodowego, wychowanie przez pracę realizowane w domu rodzinnym, w przedszkolu i w szkole ogólnokształcącej, kształcenie ogólnotechniczne jak również preorientacja, orientacja i poradnictwo zawodowe.

Kształcenie prozawodowe: obejmuje te działania edukacyjne, dzięki którym uczący się rozpoznaje ogólne właściwości zawodów i pracy zawodowej, zbliża się do problemów pracy człowieka, wykształca ogólne właściwości postawy zawodowej, przymierza siebie do przyszłej roli zawodowej, uzyskuje określone przyuczenie do zawodu, jednak nie uzyskuje kwalifikacji zawodowych. Podstawowym terenem kształcenia prozawodowego jest liceum profilowane zawodowo.

Kształcenie zawodowe: obejmuje kształcenie ogólnozawodowe i specjalistyczne realizowane w różnych instytucjach kształcenia zawodowego (głównie w szkole zawodowej i w zakładzie pracy), prowadzące do uzyskania kwalifikacji zawodowych.

Kształcenie ustawiczne dorosłych: obejmuje problemy oświatowe i wychowawcze ludzi pracujących, a szczególnie doskonalenie zawodowe pracowników w całym okresie ich aktywności zawodowej, prowadzące do nieustannego wzbogacania osobowości i do mistrzostwa w zawodzie. Skupia ona także problemy adaptacji społeczno – zawodowej, identyfikacji z zawodem i z zakładem pracy, stabilizacji zawodowej, jak również problemy stosunków międzyludzkich w zakładzie pracy i problematykę zadań humanizacyjnych współczesnego zakładu pracy.

1. Wyjaśnij edukację permanentną jako proces całożyciowy.

Jest ogółem procesów oświatowo – wychowawczych, występujących w całym okresie życia człowieka, prowadzona we wszelkich możliwych formach organizacyjno – programowych i kontaktach międzyludzkich. Rozpoczyna się w wychowaniu naturalnym w rodzinie i środowisku lokalnym. Na edukację permanentną składa się wychowanie naturalne, edukacja szkolna, edukacja równoległa, edukacja ustawiczna dorosłych. Pożądanymi cechami są ciągłość, wielowymiarowość, interaktywność.

1. Wyjaśnij istotę edukacji szkolnej, jej placówki i znaczenie dla przygotowania do pracy zawodowej.

Zbliża dzieci i młodzież do pracy poprzez kontakt z wyrobami pracy, integruje różne formy edukacji. AM wymiar sformalizowany, odbywa się w powołanych placówkach pod kierownictwem uprawnionych osób i kończona formalnym dokumentem. Edukacja odbywa się w instytucjach dydaktyczno – wychowawczych tj. przedzawodowa, przedszkole, szkoła podstawowa, gimnazjum, szkoła średnia( LO,LP, Technikum na podbudowie ZSZ i Gim., szkoła policealna po LO i LP). Kształtowanie wytworów pracy, postrzeganie w kategoriach wartości i potrzeby pozytywnego stosunku do nich jako efektu pracy.

1. Wyjaśnij istotę edukacji zawodowej i jej znaczenie dla współczesnej pracy zawodowej.

2. Określ istotę edukacji przedzawodowej i jej znaczenie dla procesów pracy zawodowej.

Zbliża do pracy człowieka przez kontakt z wytworami pracy, kształtowanie wiedzy o wytworach pracy, postrzeganie ich w kategoriach wartości i potrzeby pozytywnego stosunku do nich jako efektów pracy. Odbywa się w szkole podstawowej, gimnazjum, LO. Chodzi o zbliżenie dzieci do pracy człowieka, zbliżenie do świata techniki. Zadania to: wychowanie przez pracę, kształcenie ogólnotechniczne, preorientację, orientację o poradnictwo zawodowe.

1. Określ istotę edukacji prozawodowej i jej znaczenie dla procesów pracy zawodowej.

Nabywanie przez uczniów kwalifikacji ogólnozawodowych. Jest procesem integrującym kształcenie prozawodowe opisane wykształceniem średnim oraz nabytymi kwalifikacjami ogólnozawodowymi i umiejętnościami kluczowymi. Ma miejsce w liceach profilowanych. Celowo organizowany proces edukacyjny realizowany głównie w nowym typie szkoły średniej, zakładający przygotowanie ogólnozawodowe w powiązaniu z wybranym układem zawodów i specjalności, stanowiący etap wstępny w dążeniu do kwalifikacji i kompetencji zawodowych.

1. Określ istotę edukacji zawodowej i jej znaczenie dla procesów pracy zawodowej.

Opanowanie wiedzy zawodowej opisanej wiadomościami, umiejętnościami, nawykami i sprawnościami zawodowymi, kształtowanie postaw, poglądów, zainteresowań prozawodowych, myślenia twórczego, stosunku do świata wartości, społeczeństwa i drugiego człowieka, czyli pełen człowieczeństwa. Edukacja zawodowa jest procesem integrującym kształcenie zawodowe (stan wiedzy wyznaczony układem pojęć, twierdzeń dotyczących kształcenia zawodowego; ogół celowo organizowanych czynności nauczania i uczenia się) i ustawiczne (całożyciowe oddziaływanie zawodoznawcze; okres przygotowania do aktywności zawodowej składa się z etapowej edukacji pro zawodowej, zawodowej i ustawicznej).

1. Posługując się pojęciem systemu zaadaptuj je do wyjaśnienia istoty systemu oświaty.

System jest to pewna całość, którą można wyodrębnić z otoczenia i która jest wewnętrznie zróżnicowana a poszczególne jej fragmenty funkcjonują we wzajemnej zależności, czyli jej jedne elementy mogą być zastąpione przez inne.

System oświaty ma charakter strukturalny, tworzy go ogół powiązanych ze sobą placówek i instytucji wychowania pośredniego i bezpośredniego, umożliwiających zdobycie wykształcenia, rozwoju osobowości. Tworzy go kilka systemów pozostających we wzajemnych relacjach wyznaczonych funkcjami nadrzędności i podrzędności. Z systemu edukacji wyodrębniamy systemy: szkolny, pozaszkolny system kształcenia zawodowego.

1. Określ istotę podsystemu i wskaż oraz wyjaśnij ich sens, przykłady podsystemów w ustroju szkolnym.

2. System szkolny i pozaszkolny system kształcenia zawodowego – jego modele i rola w przygotowaniu do pracy zawodowej.

Okoń w systemie szkolnictwa poza szkołami wyróżnia czynniki systemu kształcenia: uczniowie, nauczyciel, programy, baza lokalowa, instytucje finansujące, wspomagające kształcenie zawodowe. Placówkami systemu szkolnego: przedszkola, podstawówka, gimnazjum, licea profilowane, ZSZ, technika, policealne, wyższe. Jest kształceniem formalnym czyli szkolne kształtowanie kwalifikacji zawodowych.

Ideą pozaszkolnego systemu jest uczenie się przez całe życie, czyli zdobywanie nowej wiedzy, ograniczenie marginalizacji, zbliżenie szkoły i przedsiębiorstwa organizowane przez stowarzyszenie edukacyjne, związki zawodowe, firmy edukacyjne, zakłady pracy, instytuty badawczo – rozwojowe w formach: kursów, seminariów, konferencji, studia podyplomowe, staże, praktyki, szkolenia, odczyt, prelekcje. Umożliwiają przyuczenie się do zawodu, uzupełnienie kwalifikacji, dokształcenie, doskonalenie zawodowe.

1. Wymień i określ rolę każdego z procesów edukacyjnych ważnych dla przygotowania człowieka do pracy zawodowej.

Kształcenie zawodowe jest określonym zakresem wiedzy i procesem dostosowanym do specyfiki danego zawodu.

Pierwszy zakres dotyczy układu pojęć, twierdzeń i prawidłowości związanych z organizacją procesu i wynikami kształcenia zawodowego, realizowanego w różnych warunkach społeczno – historycznych oraz przy różnych rozwiązaniach organizacyjno – programowych. Pierwszy zakres jest opisany za pomocą nauczania.

Drugi tkwi w czynnościach ucznia i nauczyciela, odnosi się do celowo organizowanych czynności nauczania i uczenia się oraz procesów lekcyjnych i działaniowych, w klasopracowniach, pracowniach i warsztatach szkolnych, a także w centrach kształcenia praktycznego oraz zakładach pracy. Może obejmować młodzież lub osoby dorosłe.

W trakcie procesu kształcenia uczeń przechodzi przez kolejne poziomy od naśladownictwa przez sprawność do biegłości.

16. Zanalizuj edukacyjne procesy przygotowania człowieka do pracy zawodowej w kategoriach kwalifikacji.

17. Wyjaśnij rolę edukacji przedzawodowej w kształtowaniu kwalifikacji przedzawodowych. Podaj ich przykłady.

Edukacja przedzaowodwa jest pochodną kształcenia przedzawodowego, które umiejscawia się w środowiskach zbliżających dzieci i młodzież do pracy. Do nich zalicza się dom rodzinny, przedszkole gimnazjum, liceum ogólnokształcące, liceum uzupełniające. Każde z tych środowisk realizuje funkcje wychowawcze i kształcące. Edukacja przedzawodowa poprzedza systematyczne kształcenie pro zawodowe i zawodowe. Jej celem jest zbliżenie dzieci i młodzieży do pracy człowieka, kształtowanie wiedzy o pracy oraz ich pozytywnego do nich stosunku, jak również zbliżenie do świata techniki. Jej zadanie to: wychowanie przez pracę, kształcenie ogólnotechniczne, preorientacja, orientacja i poradnictwo zawodowe.

18. Wyjaśnij rolę edukacji pro zawodowej w kształtowaniu kwalifikacji pro zawodowych. Podaj ich przykłady.

Kształcenie pro zawodowe to celowo organizowany proces edukacyjny, realizowany w nowym typie szkoły średniej, zakładający przygotowanie ogólnozawodowe w powiązaniu z wybranym układem zawodów i specjalności, stanowiącym etap wstępny w dążeniu do kwalifikacji i kompetencji zawodowych. Formy realizacji edukacji pro zawodowej w Polsce to ogólnie mówiąc szkoła uzawodowiona.

19. Wyjaśnij rolę edukacji zawodowej w kształtowaniu kwalifikacji zawodowych. Podaj ich przykłady.

Kwalifikacje zawodowe to układy postaw, warunków zdrowotno – fizycznych, umiejętności sensomotorycznych i praktycznych oraz umysłowych pozwalających na rozwiązanie zadań na stanowisku pracy przeznaczonym dla określonego rodzaju czynności, których całość tworzy zawód. Można je nabyć w drodze edukacji w placówkach szkolnego kształcenia zawodowego, ZSZ, technikum, szkole policealnej i szkole wyższej, placówkach pozaszkolnego kształcenia zawodowego i w ten sposób nabyć kwalifikacje zawodowe podstawowe i specjalistyczne.

20. Wskaż i zdefiniuj elementy strukturalne edukacji jako procesu ważne dla przygotowania człowieka do pracy zawodowej.

Proces przyuczenia się do pracy może być w formie indywidualnej, np. pod kierownictwem mistrza, kursowych. Cechą jest przyuczenie człowieka który wcześniej nie ukończył żadnej szkoły a to umożliwia mu zatrudnienie. Przyuczenie do wykonywania czynności stanowiska roboczych pod kierunkiem wykwalifikowanego robotnika, metoda instruktażu.

Przysposobienia zawodowe – procesu, wybiku. Organizowane przez zakłady pracy kursy lub klasy uzawodowione umożliwiają wstępne przygotowanie do zawodu przez zaznajamianie z procesem pracy, narzędziami, maszynami, czynnościami. Wynik to opanowanie podstawowych umiejętności oraz pozytywna motywacja do zawodu oraz przygotowania zawodowego – proces i wynik. Proces to wdrożenie uczącego się do zawodu w celu uzyskania przydatności i zmotywowanego do pracy. Wynik to uzyskanie wykształcenia zgodnego z programem zawodowym, rozwinięcie umiejętności.

21. Cele, ich rozumienie i znaczenie dla procesów edukacyjnych.

Cele są do osiągnięcia. Sytuacja zaprojektowana do realizacji, wyznaczające kierunek działania. Formułowanie celów służy zarówno doborowi metod i treści nauczania, jak i (przede wszystkim) egzekwowaniu wiedzy i umiejętności. Cele dydaktyczno – wychowawcze (edukacyjne) wyznaczone do osiągnięcia poziomu świadomości, umiejętności i wiedzy wychowanków realizowane przez ogół procesów oświatowo – wychowawczych. Cele kształcące dzielą się na poznawcze (wiadomości, obrazy wiedzy, kształcić zdolności, umiejętności, nawyki), wychowawcze (kształtowanie postaw i zachowań powiązanych z wiedzą i umiejętnościami) i kształcące (powiązane z celami poznawczymi, transfer posiadanych wiadomości oraz stosowanie ich w praktyce).

22. Struktura celów i miejsce w nich celów edukacyjnych.

Cel ogólny odpowiada specyfice danego poziomu edukacyjnego i potrzebie realizowania zajęć edukacyjnych, które odpowiadają …. Cel pośredni odpowiada obszarom tematycznym i zakresom które bezwzględnie powinny być zrealizowane na danym poziomie i odpowiadają zakresom podstaw programowych i standardów edukacyjnych. Cel szczegółowy – zawarta w poszczególnych programach nauczania, uszczegółowienie celów pośrednich zawartych w podstawach programowych. Mają charakter staksonizowany i zoperacjonalizowany.

23. Treść kształcenia – jej rozumienie w różnych modelach.

Model statyczny (jednowymiarowy) – Sokrates, Herbart, Pearson – zbiór wiadomości odpowiednio usystematyzowanych, ustrukturyzowanych, dostosowanych do możliwości ucznia, ograniczony do materiału nauczania.

Trójwymiarowy model kształcenia – Niemierko – treść kształcenia to każda pojedyncza czynność lub grupa czynności opanowana przez ucznia i opisana trzema współrzędnymi podporządkowanymi celom kształcenia, wymaganiom programowym (teoria aktywizmu, aktywność człowieka sprowadzana jest do czynności wykonywanych przez niego).

24. Koncepcje doboru materiału nauczania.

Wyróżniamy dwie koncepcje doboru treści: tradycyjną – materializm dydaktyczny, encyklopedyzm, formalizm, utylitaryzm; współczesną – egzemplaryzm, strukturalizm, materializm funkcjonalny, koncepcja problemowo – kompleksowa, szerokich pól treściowych rdzenia treściowego.

25. Tradycyjne koncepcje i ich użyteczność czy archiwalność dla edukacji.

Encyklopedyści zakładają, iż najważniejszym zadaniem szkoły jest przekazać uczniom jak największą ilość wiadomości z różnych dziedzin nauki. Tradycyjne koncepcje zakładają opanowanie jak największej ilości wiedzy oraz edukację poprzez rekonstrukcję doświadczeń. Kształcenie ma na celu rozwijanie zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów. Zakładali, że człowiek czym więcej wie tym więcej umie. Uczenie się przez osobne przedmioty.

26. Istota współczesnych koncepcji doboru treści.

Ułatwiają transfer wiedzy, dzięki uczeniu się struktur a nie faktów, w konsekwencji do poznania całościowych obszarów rzeczywistości.

Kształtowanie umiejętności – tworzenie struktur umiejętności – powrót do problemów podstawowych

Kształtowanie myślenia – jego źródłem jest kształtowanie podstawowe i formalne – formułowanie wniosków, hipotez, itp.

Kształtowanie zainteresowań – czynnikami rozwoju są metody poznania danego problemu, osobowości nauczyciela.

27. Strukturalność i jej znaczenie edukacyjne.

Dzięki uczeniu się struktur a nie faktów uczący może tworzyć całościowe obrazy rzeczywistości w oparciu o wiedzę. Kształtowanie umiejętności odbywa się na poziomie struktur prostych i złożonych. Kształtowanie myślenia źródłem jest kształcenie podstawowe i formalne, oparte na strukturach wiedzy, opartych na formułowaniu wniosków, hipotez. Kształtowanie zainteresowań tkwi z fascynacji poznawczej rzeczywistości jej zrozumiałość.

28. Teoretyczność modelu czynności poznawczych i jego znaczenie dla przyszłości edukacji.

Model czynności poznawczych składa się z teorii rozumienia J. Piageta, teorii czynności T. Tomaszewskiego, systemu nauczania K. Lecha i nauczania wielostronnego W. Okonia. Wszystkie elementy składają się na rozumienie i działanie.

29. Modułowość przyszłością edukacji przygotowującej człowieka do pracy zawodowej.

Moduł – ruchomy dział programowy, który umożliwia uczniom osiągnięcie pewnej liczby silnie powiązanych celów poprzez możliwość dobierania jednych a pomijania innych modułów oraz zmieniania ich kolejności co sprzyja kształtowaniu podmiotowych i elastycznych postaw w procesie edukacji (wg Niemierko).

Jednostka modułowa – wyodrębniona, autonomiczna część modułu zawierająca materiał nauczania, pozwalający osiągnąć konkretne umiejętności. Stanowi „cegiełkę” w strukturze umiejętności, wiadomości, postaw, które oferuje moduł kształcenia a następnie blok.

UNESCO – uporządkowany zestaw praktycznych działań kształcących, ukierunkowany na osiągnięcie głównego celu.

Międzynarodowa Encyklopedia – zwarta i samodzielna jednostka kształcenia w założeniu ukierunkowana na kilka sprecyzowanych celów. Sedno modułu stanowi treść kształcenia i instrukcja niezbędna do osiągnięcia tych celów.

System holenderski – zbiór umiejętności i wiadomości jaki ma opanować uczeń z określonej dziedziny ustalonej w programie. Holendrzy wyróżniają moduły ze względu na treści: podstawowe, zawodowe, integracyjne, teoretyczne, a ze względu na wymagania: obowiązkowe, dodatkowe.

System angielski – moduł to autonomiczna, niezależna jednostka w planowanej serii procesów kształcenia, której zadaniem jest osiągnięcie jasno określonego celu.

MOP – logiczny, możliwy do przyjęcia wycinek pracy (kształcenia) w ramach zawodu (obszaru poznania) o jasno określonym rozpoczęciu i zakończeniu, zwykle nie poddany dalszym podziałom.

Koncepcja modułowa może być stosowana do każdego przedmiotu. Pozwala wyodrębnić treści wspólne i różnicujące (dodatkowe). Można wpływać na podmiotowość i elastyczność procesu edukacji, Pozwala wskazać, które treści i umiejętności powinny być realizowane w procesie edukacji szkolnej i pozaszkolnej a które realizowane w drodze samokształcenia.

30. Rdzeń treściowy jako ważna współczesna koncepcja doboru treści.

Treść o fundamentalnym znaczeniu dla procesu poznania. Występuje treść dominująca, podstawowa natomiast pozostał treści pochodne oparte są na układach przyczynowo – skutkowych i funkcjonalnych. Umożliwia to tworzenie układów przejrzystych.

31. Podstawa programowa i jej znaczenie dla jednolitości wymagań edukacyjnych.

Podstawa programowa to obowiązkowy na danym etapie edukacyjnym zestaw treści nauczania oraz umiejętności, które muszą być uwzględnione w programie nauczania i umożliwiają ustalenie kryteriów ocen szkolnych i wymagań egzaminacyjnych. Podstawę programową dla wszystkich rodzajów szkół ogłasza minister odpowiedzialny za oświatę i wychowanie

32. Ramowe plany nauczania i ich rola w organizacji edukacji.

Ramowy plan nauczania – tygodniowy wymiar zajęć edukacyjnych w tym godzin do dyspozycji dyrektora szkoły dla poszczególnych etapów edukacyjnych, a także wymiar godzin zajęć rewalidacyjnych w przypadku uczniów niepełnosprawnych określone na poszczególne lata nauki. Są podstawą do stworzenia szkolnych planów nauczania.

33. Taksonomia jako ważna kategoria wymagań i osiągnięć edukacyjnych.

Taksonomia – uporządkowany układ zasad i klasyfikujących jakąś dziedziną wraz z opisem poszczególnych klas. Taksonomia celów nauczania polega na tym, że osiągnięcia celu wyższego poprzedzone jest osiągnięciem celu niższego. W Polsce taksonomię celów nauczania przedstawił po raz pierwszy B. Niemierko w 1975r.

I poziom wiadomości: A zapamiętanie wiadomości(najłatwiejszy poziom); B zrozumienie wiadomości.

II poziom umiejętności: C stosowanie wiadomości w typowych sytuacjach; D stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych.

34. Różnice i podobieństwa między taksonomiami światowymi a rodzimą.

35. Cele operacyjne, ich rodowód, istota, znaczenie edukacyjne.

Cele operacyjne – stanowią opis osiągnięć, które powinni osiągać uczniowie po opanowaniu wyznaczonych treści programowych kształcenia, czyli co powinni:

A – wiedzieć – lub nazywać, zdefiniować, wymienić, zidentyfikować, zróżnicować, wyliczyć, itp.;

B – rozumieć – streścić, wyjaśnić, zilustrować, rozróżnić, zinterpretować, itp.;

C – stosować wiadomości – rozwiązać, obliczyć, skonstruować, zastosować, porównać, sklasyfikować;

D – rozwiązać problemy – dowieść.

Wyrażają sprawdzalne efekty kształcenia, wskazują na oczekiwane czynności ucznia. Są one jednoznaczne, mierzalne, możliwe do obserwacji ułatwiają sprawdzanie osiągnięć uczniów. Cele operacyjne formułuje się czytelnie, drobiazgowo, tak by w rezultacie wykształciła się oczekiwana wiedza i umiejętności uczniów, opisane w Podstawie Programowej kształcenia ogólnego. Nazwy czynności, które należy wykształcić u uczniów opisują czasowniki operacyjne (np. rozpoznaje, wymienia, analizuje, wnioskuje, stosuje, oblicza, wartościuje, ocenia). Mają one swoje odniesienie do taksonomii celów poznania.