3 dokumenty sprawozdawczości finansowej:
Bilans – gestia majątkowa
Rachunek zysków i strat – gestia ekonomiczna
Rachunek przepływów pieniężnych
Bilans – sytuacja statyczna
Jakie składniki majątkowe tworzą aktywa przedsiębiorstwa (z czego się składa) ?
Aktywa trwałe – sektor produkcyjny
Aktywa obrotowe – zaangażowanie w działalność handlową, usługową
Ryzyko operacyjne – ryzyko głównie związane z zaangażowaniem majątku aktywów przedsiębiorstwa w działalność wytwórczą. Związane mocno z sektorem
Źródła finansowania majątku – skąd pochodzi kapitał.
Ryzyko finansowe – związane ze strukturą finansowania (relacja kapitał własny / kapitał obcy). Uwarunkowane strukturą pochodzenia kapitału. Rozwojem sytuacji na rynku finansowym.
Rachunek zysków i strat – pokazuje nam gestię ekonomiczną (efektywnościową) wnioskujemy o gospodarności, poziome relacji wyników do nakładów bądź odwrotnie.
Odpowiadamy na pytanie jak powstawały przychody, jak były generowane. Nie sama wartość przychodu ma dla nas znaczenie dopiero miarą użyteczną jest relacja albo przychodów do kosztów i odwrotnie; wielkości relatywne.
Mówiąc o gestii ekonomicznej musimy sobie zdawać sprawę że jest to kategoria ułomna – nie odzwierciedla zasady memoriału w rachunkowości. Rozbieżność w czasie nie pozwala nam na utożsamianie ekonomicznej efektywności z dokumentem.
Kategoria kosztów całkowitych to nie tylko koszty o charakterze monetarnym (gotówkowym), ale również koszty niemonetarne np.: odpisy.
Rachunek przepływów pieniężnych
Sprawozdanie z przepływów – proces tworzenia gotówki z działalności finansowej, operacyjnej i inwestycyjnej – w Polsce ten dokument pojawił się w ’95 r. – w USA był obligatoryjny w ’87r. – w Anglii w ‘89r.
Metodą przepływów jest:
Metoda pośrednia – gdzie wychodzimy od wyniku finansowego netto – i dokonujemy jego korekty aby dojść do tej wartość gotówkowej. Ta metoda jest pracochłonna.
Metoda bezpośrednia – polega na wykazywaniu podstawowych różnic pomiędzy wpływami i wydatkami. Ta metoda ex ante jest bardziej używana do prognozowania (szacowania) zmian wartości pieniądza
Działalność operacyjna
Na działalność operacyjną składają się 3 zmiany:
wartości zapasów
wartości należności
wartości zobowiązań
| Przypadki | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Działalność operacyjna | + | + | + | + | - | - | - | - |
| Działalność inwestycyjna | + | + | - | - | + | - | + | - |
| Działalność finansowa | + | - | - | + | + | + | - | - |
Możliwe przypadku sytuacji przedsiębiorstwa ze względu na kierunek przepływów strumienie pieniężnych (+ przepływ dodatni; - przepływ ujemny)
wszystkie strumienie o charakterze dodatnim – przedsiębiorstwo o dużej płynności finansowej, które ma duże zyski, zwiększa swoje wpływy zaciągając kredyty, emitując akcje. Przedsiębiorstwo stosuje agresywną strategię. Często dokonuje wykupu udziałów (akcji) przedsiębiorstw które mają słabszą pozycję finansową.
Duży zysk z działalności operacyjnej pozwala nam na prowadzenie działalności inwestycyjnej i spłatę zobowiązań – sytuacja która dotyczy przedsiębiorstw dojrzałych (działalność operacyjna jest wysoce rentowna) te firmy mogą myśleć o rozwoju, ich działalność podstawowa, jest wysoce rentowna
Dodatki przepływ operacyjny, ujemy finansowy i dodatni inwestycyjny – przedsiębiorstwo restrukturyzowane – firma pozbywa się części majątku trwałego (aktywów trwałych) aby spłacić zaciągnięte zobowiązania. Sygnał pewnego zawężania obszarów działalności przedsiębiorstwa, sytuacji produkcyjnej
Dodatnia działalność operacyjna i finansowa – dodatni strumień operacyjny nie wystarcza – przedsiębiorstwa rozwijające się, wchodzą do sektora chcą zdobyć pewien rynek w związku z finansowaniem tego rozwoju posługują się kredytem. Pozytywnym objawem jest dokonywanie inwestycji
Bieżąca działalność operacyjna jest finansowana głównie ze sprzedaży majątku i kredytem bankowym. Firma gdy rozpoczyna działalność dość trudno osiągnąć przepływ dodatni. Firma jest rzetelna, wiarygodna, są interesariusze którzy nie boją się finansować swoich środków; po
Przedsiębiorstwo pokrywa ujemy strumień sprzedażą aktywów – sytuacja dopuszczalna dla firm rozpoczynających swoją działalność
Ujemy przepływ operacyjny i finansowy – firma finansuje się sprzedażą majątku (aktywów trwałych) – nie jest to firma rozwojowa, tracąca swoją siłę konkurencyjną.
Bankructwo finansowe – nie ma szans na pewną reanimację gdyż jest ujemy przepływ operacyjny, nie ma już czego sprzedać i nie ma środków na prowadzenie działalności
Wskaźniki wystarczalności gotówki
| Nazwa wskaźnika | Konstrukcja wskaźnika |
|---|---|
| Wskaźnik wystarczalności gotówki operacyjnej na spłatę długów ogółem | |
| Wskaźnik wystarczalności gotówki operacyjnej na spłatę długów długoterminowych | |
| Wskaźnik ogólnej wystarczalności | |
Wskaźniki wydajności gotówki
| Nazwa wskaźnika | Konstrukcja wskaźnika |
|---|---|
| Wskaźnik wydajności gotówkowej sprzedaży | Gotówka netto z działalności operacyjnej / sprzedaż netto |
| Wskaźnik wydajności gotówkowej zysku | Gotówka netto z działalności operacyjnej / zysk z działalności gospodarczej (operacyjnej i finansowej) |
| Wskaźnik wydajności gotówkowej majątku | Gotówka netto z działalności operacyjnej / średnia wartość majątku ogółem |
| Wskaźnik wydajności gotówkowej majątku obrotowego | Gotówka netto z działalności operacyjnej / średnia wartość majątku obrotowego |
Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej
+ przepływy pieniężne z działalności inwestycyjnej
+ przepływy pieniężne z działalności finansowej
= zmiana stanu środków pieniężnych netto
+ środki pieniężne na początek roku obrotowego
= środki pieniężne na koniec roku obrotowego
Użyteczność decyzyjna rachunku wyników
Ograniczenia poznawcze sprawozdawczego rachunku wyników
Modele rachunku wyników
Marża brutto jako miara zysku operacyjnego
Ranking produktów
Rachunek wyników (sprawozdawczy):
Wariant porównawczy
Przychody ze sprzedaży
- koszty działalności operacyjnej (układ rodzajowy)
= wynik na sprzedaży
Wariant kalkulacyjny
Przychody ze sprzedaży
- koszty wytworzenia (przybliżenie do kosztu zmiennego)
- koszty sprzedaży
- koszty ogólnego zarządu
= wynik na sprzedaży
Na potrzeby zarządzania operacyjnego formułujemy rachunek wyników oparty na marży brutto:
Model krótkoterminowy – jest przydatny dla ustalania tzw. listy rankingowej produktów – ocena atrakcyjności produktów w punktu widzenia generowanej marży pokrycia, czy też wkładu produktu w generowanie kosztów stałych.
Model dwustopniowy
Model wielostopniowy
Krótkoterminowy rachunek wyników
Schemat w materiałach chyba
Marża pokrycia – różnica między przychodem ze sprzedaży a kosztem zmiennym.
$$Stopien\ pokrycia = \frac{marza\ pokrycia}{\text{przychody}} \times 100$$
Lista rankingowa – kolejność wytwarzania produktów, kolejność wejścia na rynki zbytu. Odniesienie kwoty marży pokrycia w generowanych przychodach czy też obrotach.
Koszy stałe są traktowane jako wielkość zagregowana (globalna).
Model (rachunek) dwustopniowy
Zarówno rachunek dwustopniowy i wielostopniowy to są narzędzia zarządzania oparte na decentralizacji.
Rachunek dwustopniowy
Przychody ze sprzedaży - koszty zmienne |
|---|
= Marża pokrycia kosztów typu I - koszty stałe produktów (specjalne) |
= Marża pokrycia kosztów typu II - koszty stałe ogólne |
| = Wynik operacyjny (okresowy) przedsiębiorstwa |
Za koszty stałe produktów (specjalne) odpowiedzialni są kierownicy wydziałów, które traktowane są jako ośrodki (centra) zysków.
Za koszty stałe ogólne odpowiedzialna jest dyrekcja przedsiębiorstwa (są pod kontrolą dyrekcji), traktowana jako centra kosztów. Koszty monitorowane, regulowane, kontrolowane przez zarząd przedsiębiorstwa
Koszty specjalne – można zidentyfikować z produktami (np. koszty reklamy, zużycie narzędzi przez wydziały).
Rachunek ten jest podstawą zdecentralizowania zarządzania. Wyodrębnia tylko: centra kosztów i zysków.
Rachunek wielostopniowy – narzędzie zarządzania, generuje informacje do zdecentralizowanego zarządzania przy pięciostopniowej strukturze odpowiedzialności:
centra kosztów
centra wydatków
centra przychodów
centra zysków
centra inwestycji
Przychody ze sprzedaży - koszty zmienne |
|---|
= Wynik brutto I (marża dla produktu) - koszty stałe produktów (specjalne) |
= Wynik brutto II (opłacalność pewnych rodzin asortymentowych) - koszty stałe grup produktów |
= Wynik brutto III - koszty stałe podmiotów (koszty zaopatrzenia, B+R, sprzedaży) |
= Wynik brutto IV (ilustruje pokrycie kosztów stałych przedsiębiorstwa) - koszty stałe przedsiębiorstwa jako całości (koszty zarządzania) |
= Wynik brutto V (zysk firmy, gdy wszystkie koszty stałe zostały zidentyfikowane) - koszty resztowe (koszty stałe, które nie zostały zidentyfikowane z żadnym produktem) |
| = Wynik operacyjny (okresowy) przedsiębiorstwa |
Ten rachunek pozwala:
ocenić opłacalność produktów
ocenić rentowność wydziałów
służy do wyznaczania cen minimalnych
jest narzędziem zarządzania w zdecentralizowanym modelu (gdzie wyróżniamy tych 5 ośrodków)
na upodmiotowienie zarządzania
na integrację decyzji podejmowanych przez centra z celami przedsiębiorstwa jako całości
umożliwia samokontrolę kierownictwa podmiotów wewnętrznych przedsiębiorstwa
sporządza się ten rachunek ex ante i ex post
marża brutto – marża na pokrycie ryzyka operacyjnego
Ryzyko operacyjne – wynika z przynależności do określonego sektora. Na to ryzyko wpływa:
wahania popytu
zmiana cen sprzedaży
zmiana cen pozyskiwanych zasobów
waga (ciężar) kosztów stałych przedsiębiorstwa
ryzyko operacyjne – jest uwarunkowane (zdeterminowane) zmiennością cen w sektorze na produkty, wyroby danego sektora, ale zarówno cen sprzedaży jak i zaopatrzeniowych,
Skutki korzystania z dźwigni operacyjnej
1). $\frac{koszty\ stale}{\text{kos}\text{zty\ zmienne}}$ ↑
2) $\frac{\%\ zmiana\ zysku}{\%\ zmiana\ ilosci}$ ↑ ↑ ryzyko operacyjne
3) $\frac{marza\ brutto}{koszty\ stale}$ ↓
Pokazanie wrażliwości zysku na wahania sprzedaży, zmiany cenowy, na dynamikę In plus, In minus sprzedaży
Przykład (dot. 2)
Sprzedaż: 100 000 szt. → 130 000 szt.,
Cena 2 zł,
Koszt zmienny 1,1 zł,
Koszt stały 50 000 zł.
Zysk:
| Sprzedaż (w szt.) | Wartość sprzedaży | Koszt stały | Koszt zmienny | Zysk |
|---|---|---|---|---|
| 100 000 | 200 000 | 50 000 | 110 000 | 40 000 |
| 130 000 | 260 000 | 50 000 | 143 000 | 67 000 |
dźwignia operacyjna
Ryzyko operacyjne → każdorazowy spadek ilości sprzedaży o 1% spowoduje spadek zysku o 2,25. Wysoka wrażliwość zysku od wolumenu sprzedaży przyczynia się do wysokiego ryzyka operacyjnego.
Im wyższy ten wskaźnik dźwigni operacyjnej tym wyższe ryzyko operacyjne.