W. Toporow - Wokół rekonstrukcji mitu o jaju kosmicznym
Mit o powstaniu świata z jaj kosmicznego jest szeroko rozpowszechniony w wielu kulturach: Finowie, Grecy, ludy indiańskie, Chiny, Indonezja, Oceania, Australia, Afryka itd.. Mit o jaju kosmicznym wiąże się we wszystkich kulturach z pragnieniem i miłością. Również w kulturach słowiańskich obecny był mit o jaju kosmicznym. Najlepszym przykładem na jego zaprezentowanie są baśnie rosyjskie. Toporow podaje za przykład baśń o trzech królestwach (typ 301), ale można też mówić o typie 302 (zwycięzca węża, uwolnienie królewny) oraz 300 (śmierć Kościeja, brak tu jaja).
Treść bajki: bohaterowie maja uratować 3 królewny, jeden bohater schodzi pod ziemię i odwiedza 3 królestwa (domy) - złote, srebrne i miedziane. Są tam królewny, które ostrzegają bohatera przed Wężem o 3, 6 lub 9 głowach. Są trzy Węże, ale bohater je pokonuje. Królestwa zwija w jajko x3 i ratuje królewny. Wypuszcza je na powierzchnię, ale gdy sam wychodzi przyjaciele odcinają sznur i uciekają. Wędruje po podziemiu, ratuje pisklęta, a ich matka wynosi go na ziemię. Tam rozwija królestwa z jaj i żeni się z księżniczką ze złotego. Rola jaja w baśniach 301 jest niejasna. Czasami się je pomija. Gdy już jednak występuje jest ono tylko cudownym środkiem i tyle. Czasami zamiast jaj pojawia sie kula, kółko, złoto, skorupka z jajka, orzech włoski, jabłko. Bohater podróżuje do innego świata. Rozmieszczenie królestw ma prawdopodobnie charakter pionowy: bohater wspina się na górę lub schodzi do podziemi. Królestwo za 7 górami ma charakter dwoisty: podziemne lub niebieskie, pomocnicy - przeciwnicy, niebezpieczeństwa - nagrody.
Wielokrotność liczby 3. Teoria solarna - bohaterowie: Wieczorka, Połunoczka i Zorka. ich przeciwnikami są Węże, które ściśle wiążą się z jajem. Bohater dostaje jajo po zabiciu Węża. (7-letni kogut może znieść jajo, z którego wykluje się ognisty wąż przynoszący srebro i złoto - legenda na Rusi). Z podziemia wydostaje się po dębie lub przy pomocy Orła/Kruka. Trzej przyjaciele (Dubynia, Gorynia i Usynia) okazują się zdrajcami. Usynia jest związany z woda i to on jest Wężem.
MOTYW JAJA KOSMICZNEGO - TEMATY
1. Związek jaja z wodą i podziemnym królestwem - chaos. Jajo pływało po oceanie i z tego zrodził się świat.
2. Jajo i stworzenie wszechświata (3 królestwa) - złote - królestwo niebieskie (słońce), srebrne - ziemia.
3. Jajo - bohater kulturowy, walka z Wężem - jajo jest własnością Węża, który jest chaosem. Po zabiciu Węża bohater otrzymuje jajko i tworzy kosmos, bo chaos został pokonany. Bohater staje się stwórcą świata.
4. Jajo, życie, płodność, bogactwo.
Królewna ze złotego królestwa żeni się z bohaterem - bogactwo. Żywa woda - jajo - nieśmiertelność. Wąż - królestwo podziemne - płodność - jajo.