Obywatelstwo – więź prawna łącząca jednostkę (osobę fizyczną) z państwem, na mocy której jednostka ma określone prawa i obowiązki wobec państwa, a państwo – analogicznie – ma obowiązki i prawa wobec jednostki. Określenie spraw związanych z obywatelstwem, a w szczególności sposobów jego nabycia i ewentualnie także utraty, należy do samego państwa – jest to jego kompetencja wyłączna. Istnieją także regulacje prawa międzynarodowego dotyczące spraw związanych z obywatelstwem, a w szczególności unikania sytuacji bezpaństwowości i wielokrotnego obywatelstwa.

Prawa i obowiązki jednostki wynikające z obywatelstwa

Będąc obywatelem określonego państwa jednostce przysługują prawa konstytucyjne, a także inne uprawnienia wynikające z ustawy. Część z nich należy do dziedziny praw człowieka, w związku z czym mogą przysługiwać nie tylko obywatelom państwa, ale także cudzoziemcom. Będąc poza granicami państwa, jednostka może liczyć na ochronę dyplomatyczną i opiekę konsularną ze strony swojego państwa (realizowaną głównie poprzez misje dyplomatyczne i urzędy konsularne).

Z więzi obywatelstwa wynika poddanie jednostki prawu państwa, którego jest obywatelem i obowiązek jego przestrzegania, a w związku z tym spełnianie powinności przez państwo określonych, np. służba wojskowa, płacenie podatków, itd.

Nabycie obywatelstwa

Obywatelstwo można nabyć poprzez zasadę krwi albo poprzez zasadę ziemi.

Pierwotne (poprzez urodzenie się)

W poszczególnych krajach regulacje dotyczące nabywania obywatelstwa mogą być zróżnicowane. Do podstawowych sposobów nabywania obywatelstwa należy urodzenie – z samego faktu przyjścia na świat jednostka staje się obywatelem państwa. Sposób ten nazywany pierwotnym nabyciem obywatelstwa.

Praktyka państw doprowadziła w tym zakresie do wykształcenia się dwóch głównych trendów, zasad:

• zasady prawa ziemi (łac. ius soli) – dziecko nabywa obywatelstwo państwa, na terytorium którego następują narodziny;

• zasady prawa krwi (łac. ius sanguinis) – dziecko nabywa obywatelstwo, które posiadają jego rodzice, bądź jedno z nich.

W Polsce obowiązuje zasada prawa krwi wyrażona w art. 34 Konstytucji RP, który stanowi:

Obywatelstwo polskie nabywa się przez urodzenie z rodziców będących obywatelami polskimi

Jednak posiłkowo stosowana jest także zasada ziemi, która zawarta została w art. 15 ustawy z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim:

Małoletni nabywa obywatelstwo polskie, gdy został znaleziony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a jego rodzice są nieznani.

Wtórne nabycie obywatelstwa

Sposoby nabycia obywatelstwa inne niż poprzez urodzenie się określane są jako wtórne. Należą do nich:

• naturalizacja – legalne zamieszkiwanie na terenie jakiegoś kraju przez określony czas może uprawniać do starania się o jego obywatelstwo; dodatkowo mogą się pojawiać wymogi dotyczące znajomości języka, kultury, historii kraju, itp.,

• urodzenie – w przypadku znalezienia dziecka, gdy rodzice są nieznani lub nieokreślone jest ich obywatelstwo,

• reintegracja,

• repatriacja,

• prawo opcji – w przypadku dzieci, które utraciły obywatelstwo polskie na skutek oświadczenia woli rodziców.

Przy wtórnym nabywaniu obywatelstwa część państw wymaga zrzeczenia się poprzedniego obywatelstwa, ale niektóre dopuszczają podwójne obywatelstwo.

W Polsce istnieje również możliwość nabycia obywatelstwa przez cudzoziemca, pozostającego co najmniej 3 lata w związku małżeńskim zawartym z osobą posiadającą obywatelstwo polskie, po spełnieniu dodatkowych warunków dotyczących zamieszkiwania na terytorium RP na podstawie odpowiedniego zezwolenia lub prawa stałego pobytu. Obywatelstwo polskie cudzoziemiec nabywa po złożeniu odpowiedniego oświadczenia przed właściwym organem oraz wydaniu decyzji o przyjęciu oświadczenia przez ten organ (art. 18 i 19 ust. 1).

Utrata obywatelstwa

Część państw ustanawia także odrębne przepisy dotyczące utraty obywatelstwa, np. z powodu zdrady państwa, ucieczki za granicę przed odbywaniem służby wojskowej, itp.

W Polsce Konstytucja RP jednoznacznie określa, że jedynym sposobem utraty polskiego obywatelstwa jest jego zrzeczenie się. Państwo samo nie może odebrać obywatelstwa jednostce.

W sytuacji, gdy rodzącemu się dziecku – na mocy prawa krwi lub prawa ziemi – nadane zostanie więcej niż jedno obywatelstwo, rodzice mają prawo do złożenia w imieniu dziecka odpowiedniego oświadczenia woli, na mocy którego dziecko to może utracić obywatelstwo polskie (prawo opcji).

W okresie PRL, prawo polskie przewidywało szereg powodów, z których można było utracić obywatelstwo^[1].

Osoba, która traciła jedyne posiadane obywatelstwo staje się apatrydą (bezpaństwowcem).

Zasady obywatelstwa Rzeczypospolitej Polskiej

Z głównych aktów prawnych, regulujących kwestię obywatelstwa w Polsce można wyprowadzić szereg ogólnych zasad dotyczących tej kwestii na gruncie prawnym. Na mocy art. 34 Konstytucji można stwierdzić, iż:

• podstawową formą uzyskania obywatelstwa w Polsce jest prawo krwi (zasadę prawa ziemi stosuje się pomocniczo);

• kwestie dotyczące obywatelstwa należą do materii ustawowej (art. 34 Konstytucji mówi, iż „inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego określa ustawa”);

• obywatel polski nie może utracić obywatelstwa inaczej, niż przez jego zrzeczenie się.

Z Ustawy o obywatelstwie polskim (Dz. U. z 2012 r. Nr 0, poz. 161) wyprowadzić możemy 3 główne zasady:

• zasada ciągłości obywatelstwa polskiego;

art. 2
W dniu wejścia w życie niniejszej ustawy obywatelami polskimi są osoby, które posiadają obywatelstwo polskie na podstawie dotychczasowych przepisów.

Oznacza to, że osoby, które uzyskały obywatelstwo polskie na podstawie wcześniej obowiązujących przepisów nie tracą go, nawet w przypadku wprowadzenia w nowej ustawie odmiennych uregulowań prawnych od tych, na których podstawie osoby te uzyskały obywatelstwo;

• zasada wyłączności obywatelstwa polskiego;

art.2
Obywatel polski posiadający równocześnie obywatelstwo innego państwa ma wobec Rzeczypospolitej Polskiej takie same prawa i obowiązki jak osoba posiadająca wyłącznie obywatelstwo polskie.

Nawet w przypadku posiadania lub nabycia obywatelstwa innego państwa, obywatel polski nie może skutecznie powoływać się na to obywatelstwo przed polskimi organami władzy państwowej;

• zasada równouprawnienia małżonków w obywatelstwie RP;

art. 5
Zawarcie związku małżeńskiego przez obywatela polskiego z osobą niebędącą obywatelem polskim nie powoduje zmian w obywatelstwie małżonków.

Wcześniejsza ustawa z 1962 roku normowała te kwestie podobnie.

W jeszcze wcześniejszych unormowaniach prawnych, dotyczących kwestii obywatelstwa polskiego, także na gruncie poprzedniej ustawy, zgodnie z artykułami 10 i 11 ustawy w ich ówczesnym brzmieniu, cudzoziemka po zawarciu związku małżeńskiego z obywatelem polskim i złożeniu stosownego oświadczenia uzyskiwała obywatelstwo polskie na mocy decyzji odpowiedniego organu o przyjęciu odpowiedniego oświadczenia^[2], zaś obywatelka polska traciła obywatelstwo polskie przez nabycie obywatelstwa obcego wskutek zawarcia małżeństwa z cudzoziemcem lub w związku z zawarciem takiego małżeństwa^[3]. Było to pewne odbicie obowiązującej niegdyś „zasady jedności w małżeństwie” („zasady jedności obywatelstwa małżonków”), w myśl której oboje małżonkowie mieli posiadać jednakowe obywatelstwo, ono zaś przechodziło z męża na żonę^[4].

Etymologia

Słowo obywaciel zostało wprowadzone do języka polskiego jako bezpośrednie tłumaczenie łacińskiego de cive. Rusyfikacja do obecnej formy nastąpiła w efekcie politycznej aktywności ruskiej szlachty Wielkiego Księstwa Litewskiego. W pierwotnym znaczeniu wyraz ten miał charakter klasowy i określał przedstawicieli szlachty jako osoby obyte tudzież bywałe, czyli cywilizowane (civilis). Pierwsze oficjalne użycie słowa obywatel datuje się na rok 1621^[5].

Wikipedia.

…………………………………………………………………………………………

Najważniejsze sposoby nabycia obywatelstwa polskiego
1. Z mocy prawa
Dziecko nabywa obywatelstwo polskie przez urodzenie z rodziców, z których co najmniej jedno posiada obywatelstwo polskie, bez względu na miejsce urodzenia dziecka w Polsce czy za granicą (art. 4 pkt 1 i 2 Ustawy) - zasada krwi/ius sanguinis. W przypadku rodziców, z których jedno jest cudzoziemcem, rodzice, w oświadczeniu złożonym przed właściwym organem (konsul - dla osób zamieszkałych za granicą lub starosta - dla osób zamieszkałych w Polsce) w ciągu 3 miesięcy od dnia urodzenia się dziecka mogą wybrać dla niego obywatelstwo państwa obcego, którego obywatelem jest drugie z rodziców, jeżeli według prawa tego państwa dziecko nabywa jego obywatelstwo. (art. 6 ust. 1 Ustawy). Brak takiego oświadczenia oznacza, że z mocy prawa dziecko posiada obywatelstwo polskie.
Dziecko urodzone lub znalezione w Polsce, gdy jego rodzice są nieznani.
Osoba, w oparciu o przepisy ustawy o repatriacji z 2000 roku, przy przekroczeniu granicy RP.

2. Mocą decyzji administracyjnej na podstawie złożonych oświadczeń
Cudzoziemiec, zarówno mężczyzna, jak i kobieta, która/y: pozostaje co najmniej 3 lata w związku małżeńskim z osobą posiadającą obywatelstwo polskie oraz uzyskał(a) w Polsce zezwolenie na osiedlenie się, może złożyć oświadczenie o woli nabycia obywatelstwa polskiego przed właściwym miejscowo wojewodą. Przyjęcie złożonego przez cudzoziemca oświadczenia następuje w drodze decyzji wojewody i powoduje nabycie obywatelstwa polskiego. Oświadczenie może być złożone przez uprawnionego cudzoziemca tylko w ciągu 6 miesięcy od dnia uzyskania zezwolenia na osiedlenie się lub co najwyżej 3 lat i 6 miesięcy od dnia zawarcia związku małżeńskiego z obywatelem polskim. (art 10 Ustawy). Konsul nie jest organem właściwym do przyjęcia takiego oświadczenia.
Dziecko, którego rodzice (w tym jedno z nich jest obywatelem polskim, a drugie cudzoziemcem) w terminie 3 miesięcy od jego urodzenia wybrali dla niego obce obywatelstwo, może, po ukończeniu 16 lat, ale przed ukończeniem 18,5 roku życia, złożyć oświadczenie o woli posiadania obywatelstwa. Organem uprawnionym do wydania decyzji o przyjęciu oświadczenia może być także konsul.
Obywatel polski, który utracił obywatelstwo poprzez lub w związku z zawarciem małżeństwa z cudzoziemcem, nabywając obywatelstwo obce - po ustaniu lub unieważnieniu tego małżeństwa (nie ma określonego terminu złożenia oświadczenia).

3. W drodze administracyjnej
Poprzez uznanie - dotyczy osób o nieokreślonym obywatelstwie lub nie posiadających żadnego obywatelstwa, które zamieszkują w Polsce co najmniej pięć lat. W tej sprawie orzeka wojewoda.
Poprzez nadanie przez Prezydenta RP (art. 37 Konstytucji RP)
Cudzoziemcowi, na jego wniosek, Prezydent może nadać obywatelstwo polskie, jeżeli (art. 8 Ustawy) zamieszkuje on w Polsce co najmniej pięć lat. W szczególnie uzasadnionych przypadkach cudzoziemiec może nabyć obywatelstwo polskie, chociażby nie spełniał wyżej wskazanego warunku. Pod pewnymi warunkami określonymi w Ustawie (art. 8) nadanie obcokrajowcowi obywatelstwa polskiego przez Prezydenta RP może rozciągać się na dzieci, które nie ukończyły 18 roku życia. Wnioskodawca musi wyrazić wolę nadania obywatelstwa dzieciom. Od ukończenia 16 roku życia dziecko musi wyrazić zgodę na nadanie. Wniosek o nadanie można złożyć za pośrednictwem konsula.

Procedura nadania została określona w Rozporządzeniu Prezydenta RP z 14.03.2000 r.
§ 2. 1. Cudzoziemiec, ubiegający się o nadanie obywatelstwa polskiego, składa następujące dokumenty:
  1)  wniosek o nadanie obywatelstwa polskiego, którego wzór stanowi załącznik nr 1 do rozporządzenia,
  2)  poświadczoną urzędowo kopię ważnego dokumentu potwierdzającego tożsamość i obywatelstwo wnioskodawcy,
  3)  poświadczoną urzędowo kopię karty stałego lub czasowego pobytu, jeżeli cudzoziemiec uzyskał zezwolenie na osiedlenie się lub zamieszkanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
  4)  odpis aktu urodzenia,
  5)  odpis aktu małżeństwa lub inny dokument określający stan cywilny,
  6)  życiorys,
  7)  oświadczenie o ubieganiu się o nadanie obywatelstwa polskiego w przeszłości,
  8)  dokument stwierdzający brak obywatelstwa polskiego lub zwolnienie bądź zrzeczenie się obywatelstwa polskiego w przypadku, gdy wnioskodawca lub jego wstępni to obywatelstwo posiadali, albo ich poświadczone kopie,
  9)  zaświadczenie o braku przeszkód prawnych do nadania obywatelstwa polskiego, o ile tak stanowi umowa międzynarodowa,
  10)  aktualną fotografię formatu paszportowego,
  11)  oświadczenie o znajomości przepisów dotyczących aktualnie posiadanego obywatelstwa.
2. Dokument wydany w języku obcym składa się wraz z jego tłumaczeniem na język polski sporządzonym przez tłumacza przysięgłego albo przez konsula Rzeczypospolitej Polskiej.
3. Dokumenty, o których mowa w ust. 1 pkt 4 i 5, powinny być dołączone w oryginałach. Cudzoziemcy zamieszkali w Polsce na podstawie właściwego zezwolenia przedkładają odpisy aktów stanu cywilnego wydane przez polski urząd stanu cywilnego.
4. Dokumenty, o których mowa w ust. 1 pkt 1, 6 i 11, powinny być sporządzone własnoręcznie w języku polskim.

§ 3. 1. Do wniosku o nadanie obywatelstwa polskiego obejmującego małoletnie dziecko, w przypadku gdy:
  1)  o obywatelstwo polskie ubiegają się oboje rodzice - należy dołączyć odpis aktu urodzenia dziecka,
  2)  o obywatelstwo polskie ubiega się jedno z rodziców - należy dołączyć odpis aktu urodzenia dziecka oraz dokument o wyrażeniu, przed właściwym miejscowo starostą lub konsulem Rzeczypospolitej Polskiej, zgody drugiego z rodziców na nabycie przez dziecko obywatelstwa polskiego, jeżeli drugie z rodziców nie jest obywatelem polskim,
  3)  dziecko ukończyło szesnaście lat - należy dołączyć odpis aktu urodzenia oraz pisemne oświadczenie dziecka o wyrażeniu zgody na nadanie obywatelstwa polskiego lub rozciągnięcie nadania.
2. Jeżeli wniosek o nadanie obywatelstwa polskiego dotyczy dziecka pozostającego pod opieką, do wniosku należy dołączyć pisemne oświadczenie opiekuna dziecka o wyrażeniu zgody na nadanie obywatelstwa polskiego, złożone przed właściwym miejscowo starostą lub konsulem Rzeczypospolitej Polskiej.

Odwołania od decyzji
Decyzja Prezydenta dot. nadania obywatelstwa jest ostateczna. W przypadku odmowy wnioskodawca może składać wniosek ponownie.
Odwołania od decyzji konsula należy składać do ministra spraw wewnętrznych i administracji.
W przypadku decyzji konsula wydanych z naruszeniem prawa przysługuje odwołanie do ministra spraw zagranicznych.

http://www.budapesztkons.polemb.net/index.php?document=30

……………………………………………………………………………………………………..

Obywatelstwo - Nabycie i utrata obywatelstwa

Sposoby nabycia obywatelstwa. Obywatelstwo można nabyć wskutek urodzenia, oraz przez neutralizację, niekiedy zamążpójście, reintegrację. Nabycie obywatelstwa przez urodzenie może następować na zasadach: prawa krwi lub prawa ziemi.

Neutralizacja. Nabycie obywatelstwa przez neutralizacje, czyli nadanie, następuje wówczas, gdy obywatelstwo uzyskuje osoba nie mająca żadnego lub mająca obywatelstwo innego kraju. Obywatelstwo można uzyskać na prośbę zainteresowanego skierowaną do odpowiedniego organu państwa, przez zamążpójście lub adopcję. Tryb uzyskania obywatelstwa określany jest przez ustawy poszczególnych państw, które wymagają spełnienia pewnych warunków. Najczęstszym z nich jest wymóg zamieszkiwania na terytorium danego państwa przez określony czas: 5,7 lub 10 lat. Niekiedy formułuje się takie warunki jak: znajomość języka, dobre obyczaje, dobra reputacja, posiadanie środków utrzymania itp.

Reintegracja. Rzadszym sposobem uzyskiwania obywatelstwa jest reintegracja, czyli odzyskanie obywatelstwa poprzedniego. Odzyskać obywatelstwo mogą kobiety, które utraciły obywatelstwo polskie w skutek nabycia obcego w wyniku zamążpójścia i obecnie, po ustaniu lub unieważnieniu małżeństwa, powracają do obywatelstwa polskiego przez złożenie oświadczenie przed odpowiednim organem polskim, który wydaje akt o przyjęciu oświadczenia.

Utrata obywatelstwa. Obywatelstwo można utracić przez nabycie obcego obywatelstwa, zwolnienie z dotychczasowego na prośbę zainteresowanego, niekiedy przez zamążpójście, wstąpienie do służby wojskowej lub państwowej obcego kraju, odmowę spełnienia obowiązku służby wojskowej oraz pozbawienie. Przy utracie obywatelstwa każde państwo określa w swym ustawodawstwie szczegółowe warunki. Niedopuszczalne jest pozbawienie obywatelstwa ze względów rasowych, religijnych, narodowościowych czy z uwagi na poglądy.

http://www.eduteka.pl/doc/obywatelstwo-nabycie-i-utrata-obywatelstwa