Francuski system polityczny
Geneza systemu rządów
Pierwsza konstytucja – 1789 rok
Francja – częste i radykalne przemiany ustrojowe
III Republika
IV Republika
dominacja parlamentu, która doprowadziła do słabości władzy wykonawczej, niestabilności rządów i nadmiernej roli partii politycznych. Efekt: niestabilność ustrojowa.
V Republika
- reakcja na praktykę ustrojową III i IV Republiki. Do jej powstania przyczyniły się problemy z Algierią (władza coraz bardziej przesuwała się w stronę Algieru, potrzeba było ratować ustrój republikański, by na kształt państwa nie wpływały obszary podbite podczas kolonizacji)
- 16 akt konstytucyjny w historii Francji
- znaczące wzmocnienie roli egzekutywy, szczególne względy ma tu prezydent
- 1.06.1958r. – Charles De Gaulle przejmuje władzę jako premier rządu jedności narodowej. Dwa dni później dostaje upoważnienie do stworzenia nowej konstytucji. 3 września – opinia Rady Ministrów. Referendum.
- założenia De Gaulle’a podczas tworzenia konstytucji: szef państwa zwolniony z kurateli parlamentu, wzmocnienie rządu i osłabienie parlamentu
Konstytucja i jej zasady ustrojowe
Pierwotnie składała się ze wstępu i 15 tytułów (rozdziałów), obecnie 17 tytułów – efekt 24 nowelizacji (najważniejsze w latach 1962, 1974, 2008)
Dążenie do: jedności narodu, ukazania majestatu Francji i wartości narodowych (przez osobę prezydenta) i pluralizmu politycznego (parlament)
Blok konstytucyjny: oprócz konstytucji obowiązują jeszcze
Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela
Preambuła do Konstytucji IV Republiki 1946
Karta środowiska 2004 r. – prawa i obowiązki wynikające z niej
Art. 89 – republikański ustrój nie podlega zmianom
Art. 2 – niepodzielność (jedność narodu francuskiego bez względu na pochodzenie jego obywateli), świeckość, demokratyzm, państwo socjalne
Zasada suwerenności narodu realizowana przez przedstawicieli oraz poprzez referendum
Pozycja jednostki w systemie konstytucyjnym V Republiki
Blok konstytucyjny (patrz wyżej), o którym jest mowa w preambule do konstytucji odnosi się bezpośrednio do praw jednostki – ma on na celu usystematyzowanie rozproszonych rozwiązań dot. tych praw.
Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela
Art. 1 Konstytucji – zasada państwa socjalnego
System Partyjny
Unia na rzecz Ruchu Ludowego (UMP) – Nicolas Sarkozy, blok centropawicowy, partia chadecka, konserwatywno-liberalna. Związane z nią partie to Partia Radykalna (RAD), Narodowe Centrum Niezależnych i Chłopów(CNI), Partia Chrześcijańsko-Demokratyczna (PDC)
Nowe Centrum – koalicjant UMC
Front Narodowy (FN) – Jean-Marie Le Pen, nacjonalistyczna partia prawicowa, izolowana na scenie politycznej
Partia Socjalistyczna (PS) Martine Aubry, charakter socjaldemokratyczny, założona przez F. Mitterranda
Francuska Partia Komunistyczna (PCF)
Lewicowa Partia Radykalna
Ruch Obywatelski i Republikański (MRC)
I wiele wiele innych…
System wyborczy
WYBORY DO ZGROMADZENIA NARODOWEGO
Mają charakter POWSZECHNY, BEZPOŚREDNI, RÓWNY, WIĘKSZOŚCIOWY
Głosowanie tajne
Prawo czynne: 18 lat, osoby z pełni ą praw cywilnych i politycznych
Prawo bierne: 23 lata
Okręgi jednomandatowe wyznaczone w oparciu o zasadę równości materialnej
Ilość okręgów zależy od liczby mandatów, liczba mandatów określana jest ustawą organiczną (każdy departament – co najmniej 2 okręgi)
Kandydat składa kaucję, która przepada, gdy uzyska mniej niż 5% głosów
Mandat uzyskuje ten, kto dostanie bezwzględną większość ważnych głosów, ale musi ona stanowić więcej niż liczba 25% uprawnionych do głosowania
Gdy nikt nie otrzyma takiego wyniku - druga tura, w której biorą udział kandydaci, którzy uzyskali co najmniej 12,5% - mandat otrzymuje osoba z największą ilością głosów
Liczba deputowanych do Zgromadzenia Narodowego nie może przekroczyć 577
WYBORY DO SENATU
Mają charakter POWSZECHNY, POŚREDNI, RÓWNY, TAJNY
Czynne prawo: 18 lat
Bierne prawo: 35 lat
Kadencja senatorów trwa 9 lat
Wybory co 3 lata – odświeżana jest 1/3 części departamentów
Senatorów wybierają departamentalne kolegia wyborcze (deputowani+ członkowie rad gmin i regionów oraz dodatkowi delegaci wyłaniani przez te rady)
Jeżeli departament ma więcej niż 4 mandaty –obowiązuje system proporcjonalny, nie większościowy
Jeśli mandatów jest mniej niż 4 – procedury podobne jak w wyborach do ZN
Liczba senatorów nie może przekroczyć 348
WYBORY PREZYDENCKIE
Od 1962 – forma bezpośredniego głosowania powszechnego (w latach 1958 – 1962 był wybierany przez kolegium elektorów)
Mają miejsce między 35 a 20 dniem przed końcem kadencji urzędującego prezydenta
Bierne prawo: 23 lata i pełnia praw wyborczych
Warunek ubiegania się: poparcie 500 obywateli piastujących funkcje z wyboru (parlamentarzyści, merowie, członkowie rad generalnych, Paryża czy zgromadzenie zamorskich)
Zasada większości bezwzględnej - tura pierwsza
Gdy nikt nie uzyskał odpowiedniego wyniku – tura 2, 14 dni później, biorą w niej udział dwaj kandydaci z największą ilością głosów z tury pierwszej
2.10.2002 – wprowadzenie pięcioletniej kadencji (wcześniej 7 lat)
Prezydent nie może sprawować urzędu dłużej niż dwie kolejne kadencje
Parlament
Parlament bikameralny, obie izby mają charakter przedstawicielski, lecz tylko Senat reprezentuje jednostki terytorialne
Dwuizbowość nierównorzędna – ZN ma wyraźną przewagę
Kongres: obie izby powołane na wspólne posiedzenie przez prezydenta w celu rewizji konstytucji
Tryb sesyjny : jedna sesja w roku, pierwszy dzień roboczy w październiku do ostatni dzień roboczy czerwca. Nie może być więcej niż 120 posiedzeń w trakcie jednej sesji. Na
Porządek obrad ustala każda z izb parlamentu
Siedziba ZN – Pałac Burbonów, siedziba Senatu – Pałac Luksemburski
W każdej z izb działa Biuro (odpowiednik prezydium izby). Są to: przewodniczący izby, 6 jego zastępców, 3 kwestorzy, 12 sekretarzy. Cel: zarządzanie sprawami wewnętrznymi
W każdej izbie nie więcej niż 8 komitetów stałych, a także komitety specjalne związane z inicjatywą ustawodawczą. Cel: rozstrzygnięcia na posiedzenia plenarne, monitorowanie i informowanie izby o działalności rządu
Konferencja Przewodniczących: przewodniczący izby+zastępcy, przewodniczący komitetów stałych, przewodniczący delegacji do UE, i kilku innych, Cel: ustalanie porządku dziennego posiedzenia
Grupy parlamentarne – mają wpływ na funkcjonowanie izb, mają inicjatywę przy ustalaniu porządku dziennego,
Funkcje parlamentu: uchwala ustawy, kontroluje rząd, ocenia jego politykę
Stanowienie prawa -> referendum (lud), parlament, prezydent i rząd, jednak w praktyce to parlament ma w głównej mierze możliwości ustawodawcze, rząd jednak nie jest osłabiony tym elementem - to on nadaje rytm prac legislacyjnych
Prawo inicjatywy ustawodawczej: premier (rozpatrzone przez rząd pod przewodnictwem prezydenta i zaopiniowane przez radę Stanu), parlament
Projekty rządowe nie podlegają wstępnej kontroli, mogą być składane w obu izbach, parlamentarne natomiast są nazywane wnioskami ustawodawczymi i wnoszone są do Biura oraz mają obostrzenia (np. nie mogą dotyczyć materii finansowej)
Ludowa inicjatywa ustawodawcza (od 2008) (element procesu demokratyzacji) może dotyczyć jedynie organizacji władz publicznych, reform polityki ekonomicznej i społecznej, ratyfikacji traktatu czy też ochrony środowiska. Nie mogą dot. uchylenia ustaw promulgowanych w ciągu roku poprzedzającego złożenie tej propozycji. Wymagane jest poparcie przez min. 1/5 parlamentarzystów i min 1/10 wyborców wpisanych na listy wyborcze. Musi podlegać sprawdzeniu przez Radę Konstytucyjną, później projekt trafia do parlamentu. Jeśli parlament nie zajął się nim we właściwym okresie- prezydent poddaje go pod referendum.
Wniesiony projekt trafia do jednej z komisji stałych/specjalnych. Nie może ona odrzucać ani przeredagować wniosku – tylko opiniowanie propozycje poprawek. Następnie – debata plenarna (można zgłaszać poprawki) –ustawy głosowane zwykłą większością, chyba że rząd wystąpi o wotum zaufania
Kolejny etap to rozpatrzenie przez drugą izbę ( te same czynności, co w pierwszej). Gdy Izba nie przyjmuje pierwotnego projektu – kolejne czytania artykułów będących przedmiotem sporów.
Funkcja kontrolna: koncentracja na mechanizmach służących pozyskiwaniu informacji o funkcjonowaniu rządu (oświadczenia skutkujące debatą plenarną, procedury interpelacyjne, zapytania ustne, pisemne, tzw. „godzina pytań”, komisje stałe i specjalne w tym komisje śledcze, „misje informacyjne” – monitorowanie wykonywania ustaw przez rząd.
Reforma 2008 rok – Izba Obrachunkowa (wsparcie funkcji kontrolnej) – raporty publiczne, izby parlamentarne mogą uchwalać rezolucje do rządu jednoznacznie wskazujące zaufanie do rządu lub nakazy w stosunku do niego.
Mechanizmy weryfikacyjne :zatwierdzanie ordonansów ustawodawczych, zgoda na przedłużenie stanu wyjątkowego, zgoda na wypowiedzenie wojny, kontrola umów międzynarodowych)
Serce funkcji kontrolnej – mechanizmy odpowiedzialności politycznej. Odpowiedzialność (solidarna) rządu przed parlamentem. Wotum nieufności: min 1/10 członków ZN, odbywa się 48 h od złożenia wniosku i musi być poparte ustawową większością ZN. Skutek: złożenie dymisji rządu prezydentowi.
Wotum zaufania: na wniosek premiera, po konsultacji rady Ministrów. Może dotyczyć projektu ustawy (izba może wtedy złożyć w ciągu 24 h wniosek o wotum nieufności). Może to dotyczyć jedynie ustaw finansowych lub finansowaniu ubezpieczeń społecznych.
Rozwiązanie parlamentu: kompetencja prezydenta. Musi on zasięgnąć opinii premiera i przewodniczących obu izb. Skutek: wybory między 20 a 40 dniem od rozwiązania. Konstytucja zabrania kolejnego rozwiązania parlamentu przed upływem roku od wyborów i zabrania także rozwiązywaniu parlamentu podczas stanu nadzwyczajnego.
Prezydent Republiki
I Republika: 1792-1799
II Republika: 1848-1852
III Republika: 1871-1940
IV Republika: 1944-1958
Na konstrukcje ustrojowej głowy państwa olbrzymi wpływ miały poglądy generała de Gaulle'a, na temat sprawowania władzy, którego wizja ustroju opierała się o silną wzmocnioną w stosunku do IV republiki władzę wykonawczą, która skupiona wokół prezydenta mogłaby rządzić samodzielnie ale ponosząc odpowiedzialność przed parlamentem.
Pozycja ustrojowa prezydenta koncentruje się wokół trzech funkcji:
Stania na straży konstytucji.
Arbitrażu ustrojowo-politycznego.
Gwaranta niepodległości narodowej, integralności terytorium i przestrzegania traktatów.
Sposób realizacji tych zadań zależy od bieżącego układu sił politycznych, personalnej koncepcji prezydentury oraz sposobu korzystania z określonych konkretnych uprawnień głowy państwa.
W pierwotnej wersji konstytucji z 1958 roku, wybór prezydenta należał do kolegium prezydenckiego (kolegium elekcyjnego), które składało się z ponad 80 tys. członków – parlamentarzystów, członków ciał legislacyjnych terytoriów zamorskich, delegatów rad municypalnych i przedstawicieli państw Wspólnoty Francuskiej.
1962 – wprowadzenie prezydenckich wyborów powszechnych.
Prezydent jest kontrolowany przez parlament.
Kompetencje:
Akty urzędowe prezydenta można podzielić na 2 grupy:
Te z których korzysta samodzielnie – są to prerogatywy (czyli uprawnienia własne prezydenta):
Powoływanie premiera.
Rozwiązywanie Zgromadzenia Narodowego (jak dotąd użyte pięciokrotnie).
Poddawanie ustaw pod referendum (jak dotąd użyte dziewięciokrotnie).
Akty podlegające kontrasygnacie – faktycznie to premier kontrasygnując decyzje prezydenta odpowiada ze nie przed parlamentem.
Najważniejsze uprawnienia wykonuje prezydent bez kontrasygnaty.
Z francuskiej praktyki ustrojowej wywodzi się również pojęcie koabitacji czyli sytuację, gdy prezydent pochodzi z innego obozu politycznego niż aktualna większość parlamentarna. Po raz pierwszy do takiej sytuacji doszło w 1986 roku.
Jak pokazuje doświadczenie rola prezydenta zostaje wówczas ograniczona, zwłaszcza w procesie kształtowania składu Rady Ministrów. Dochodzi także do odseparowania dwóch segmentów władzy wykonawczej – wzrasta rola premiera, a rola ustrojowa prezydenta zostaje sprowadzona do gwarantowania właściwego funkcjonowania władz publicznych (arbiter).
W przypadku gdy prezydent i większość parlamentarna pochodzą z jednego obozu politycznego, pozycja prezydenta uzasadnia nazywanie rządów V Republiki systemem semiprezydenckim gdyż ma wtedy decydujący głos na kształtowanie gabinetu oraz może wymóc dymisje premiera. Wraz z prerogatywami staje się faktycznie szefem całej egzekutywy.
Prezydent przez swój arbitraż zapewnia właściwe funkcjonowanie władz publicznych jak również ciągłość całego państwa.
Samodzielnie nominuje premiera.
Powołuje, rozwiązuje rząd.
Na wniosek i z kontrasygnatą premiera powołuje skład rządu.
Premier ponosi odpowiedzialność przed prezydentem, który ma możliwość zdymisjonować go, choć tylko na jego wniosek.
Przewodniczy również posiedzeniom Rady Ministrów.
Podpisuje ordonanse (czyli specjalne akty prawne wydawane przez rząd, 3 razy prezydent odmówił podpisania ordonansu), dekrety rozpatrywane na posiedzeniach rządu oraz ustawy.
Jest zwierzchnikiem sił zbrojnych.
Przewodniczy radom i komitetom obrony narodowej.
Decyduje o użyciu broni nuklearnej.
Posiada dominujące uprawnienia w zakresie polityki zagranicznej.
Nominuje na wysokie stanowiska cywilne i wojskowe ale od 2008 roku parlament może odrzucić proponowaną kandydaturę większością 3/5 głosów.
W relacjach z władzą ustawodawczą konstytucja stawia Prezydenta w roli organu mającego zabezpieczyć państwo przed powrotem niestabilnej wszechwładzy parlamentu z czasów IV Republiki, czego najważniejszą kompetencją jest możliwość rozwiązania Zgromadzenia Narodowego.
Do innych uprawnień związanych z legislatywą należą:
Występowanie z orędziem, odczytywanym do obu izb parlamentu.
Prawo osobistego przemawiania w Kongresie.
Promulgacja (stwierdzenie uprawnionego organu państwa, że zamknięte zostało postępowanie ustawodawcze) ustaw w terminie 15 dni od momentu przekazania ustawy przez parlament. W czasie tym prezydent może skorzystać z weta ustawodawczego.
Ma prawo inicjatywy w sprawie zmiany konstytucji.
Może zarządzić referendum w odniesieniu do szeregu ustaw w kategoriach wymienionych w konstytucji.
Zwołuje na wniosek premiera lub parlamentarzystów, otwiera oraz zamyka sesje nadzwyczajne parlamentu.
Posiada również kompetencje wobec władzy sądowniczej np:
Mianuje członków Rady Konstytucyjnej, oraz wybiera jej przewodniczącego.
Wnioskuje do RK o kontrolę konstytucyjności ustaw i umów międzynarodowych.
Przewodniczy Najwyższej Radzie Sądownictwa oraz wyznacza dwóch jej członków.
Ma prawo łaski, które wymaga kontrasygnaty.
Szczególną rolę odgrywa prezydent Republiki w sytuacji stanu nadzwyczajnego. Może przedsięwziąć nadzwyczajne środki wymagane tymi okolicznościami. Rada Konstytucyjna posiada jednak kompetencje kontrolne prezydenta w tym zakresie. Kontrola wprowadzenia tzw. „legalnej dyktatury” prezydenta jest bardzo istotna gdyż dysponuje on wówczas pełną swobodą w doborze stosowanych środków.
Prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej, a jedynie konstytucyjną. Od 2007 roku jest to odpowiedzialność konstytucyjna (wcześniej za zdradę stanu), czyli odpowiedzialność głowy państwa za naruszenie swoich obowiązków, rażąco sprzeczne ze sprawowaną funkcją. Odpowiedzialność polityczna jest realizowana przed parlamentem zebranym w charakterze Wysokiego Trybunału.
Rząd Republiki Francuskiej.
Pozycja ustrojowa Rządu V Republiki odpowiada generalnym założeniom systemu parlamentarnego, z pewnymi modyfikacjami, związanymi z konstytucyjną, rolą głowy państwa oraz bieżącym układem sił politycznych.
Liczba członków rządu nie jest ściśle określona i odpowiada wizji organów biorących udział w jego kształtowaniu.
Premiera powołuje prezydent, który ma tym procesie albo pozycję dominującą, albo w wypadku koabitacji, negocjuje z większością parlamentarną.
O powołanie pozostałych członków rządu wnioskuje premier, który również kontrasygnuje stosowne akty prezydenta w tej sprawie – dekrety o charakterze nominacyjnym lub atrybutywnym. Określając tym samym strukturę oraz zakres kompetencji poszczególnych czlonków rządu.
Obecnie rząd składa się z premiera oraz 33 członków rządu, wśród których wyróżnia się trzy kategorie:
ministrów stanu - charakter honorowy
ministrów pełnomocnych
sekretarzy stanu
Tradycyjnymi ministrami powoływanymi w każdym kolejnym rządzie są ministrowie finansów, spraw wewnętrznych, spraw zagranicznych i obrony.
Istnieją dwa konstytucyjne zadania rządu:
Określanie i prowadzenie polityki narodu.
Dysponowanie administracją i siłami zbrojnymi.
Za podstawowe funkcje rządu uznaje się:
działalność prawotwórczą
nominacje na stanowiska publiczne
kierowanie administracją państwową
Do najistotniejszych kompetencji rządu działającego kolegialnie jako Rada Ministrów należą
rozpatrywanie rządowych projektów ustaw, ordonansów, dekretów.
Omawianie bieżącej sytuacji państwa, czy też dyskutowanie obsady niektórych stanowisk w państwie
Radą Ministrów nazywamy posiedzenie rządu pod przewodnictwem prezydenta, które odbywają się w terminach oraz składzie określonym przez prezydenta, który kieruje posiedzeniami oraz podpisuje końcowe dokumenty z posiedzeń.
W zakresie prawa stanowionego, rząd posiada szczególne uprawnienia:
Może zwrócić się do parlamentu o zgodę na to by w określonym czasie, móc wydać ordonans w zakresie materii ustawowych.
Do kompetencji premiera zaliczamy:
prawo wydawania dekretów
realizację rządowej inicjatywy ustawodawczej
wnioskowanie do prezydenta o realizacje ustawy zmiany konstytucji
wnioskowanie o wotum zaufania
wnioskowanie o powołanie komisji mieszanej
kontrasygnowanie aktów prezydenta
prawo zwracania się z wnioskiem do Rady konstytucyjnej o kontrolę konstytucyjności ustaw oraz umów międzynarodowych
prawo obsadzania szeregu stanowisk cywilnych i wojskowych
wnioskowanie do prezydenta o powołanie i odwoływanie członków rządu
określanie i organizacja trybu prac rządu
Rola członków rządu polega na zarządzaniu poszczególnym wycinkiem administracji rządowej. Ponadto kontrasygnują oni niektóre akty prezydenta oraz premiera. Ich obowiązkiem jest udział w pracach Rady Ministrów oraz wystąpienia na forum parlamentu.
Rada Gabinetowa – posiedzenie członków rządu z premierem bez prezydenta.
Polityczną kierowniczą rolę pełnią gabinety, które towarzyszą premierowi i członkom rządu i składają się z około 50 osób.
Bardzo ważną rolę odgrywa również Sekretariat Generalny, który jest organem pomocniczym rządu i zajmuje się obsługą prawno-administracyjną.
Władza Sądownicza.
Zgodnie z konstytucyjnym ujęciem władzy sądowniczej zaliczamy do niej we Francji wyłącznie sądy powszechne. Gwarantem jej niezależności jest prezydent oraz wspierająca go w tym zakresie, Najwyższa Rada Sądownictwa.
NRS dzieli się na sekcję sędziów oraz prokuratorów. Na czele sekcji sędziowskiej stoi Prezes Sądu Kasacyjnego zastępowany przez Prokuratora Generalnego, który jednocześnie jest szefem sekcji prokuratorskiej.
Do 2008 roku przewodniczącym NRS był Prezydent Republiki.
Do konstytucyjnych kompetencji Rady należą:
opiniowanie kandydatów na stanowiska sędziowskie i prokuratorskie,
działania jako trybunał dyscyplinarny w sprawach sędziów,
opiniowanie środków dyscyplinarnych w sprawach prokuratorów,
opiniowanie spraw z zakresu deontologii sędziowskiej oraz funkcjonowania władzy, sądowniczej, przedstawionych przez ministra sprawiedliwości
Głównym zadaniem samej władzy sądowniczej według konstytucji jest stanie na straży wolności jednostek.
Sędziowie są nieusuwalni.
System sądownictwa we Francji jest relatywnie rozbudowany.
Charakterystycznym jest że, występuje w nim szereg sądów rozpatrujących sprawę w pierwszej instancji. Te sądy dzielą się na:
sądy cywilne
sądy szczególne
Wyższą instancją jest Sąd Kasacyjny, który rozpatrując skargi kasacyjne, sprawuje nadzór jurysdykcyjny nad poprawnością działalności sądów niższych instancji.
Rada Stanu jest organem pełniącym funkcję opiniodawczą i kontrolną. Członkowie Rady Stanu są mianowani przez Radę Ministrów na wniosek ministra sprawiedliwości, a przewodniczącym jest premier.
Rada Konstytucyjna kontroluje konstytucyjność prawa, co objawia się na stwierdzaniu zgodności ustaw z konstytucją przed jej promulgacją. Składa się z 9 członków, kadencja trwa 9 lat. W skład mogą wejść byli prezydenci Republiki.
Do zadań RK należy:
kontrola konstytucyjności ustaw organicznych, zwykłych ustaw, umów międzynarodowych oraz regulaminów.
kontrola prawidłowości inicjatywy referendum ustawodawczego oraz zgodność materialna projektu ustawy
kontrola kompetencyjności
konsultacja i kontrola w zakresie wykonywania przez prezydenta uprawnień wyjątkowych
stanie na straży prawidłowości przeprowadzania wyborów, ogłaszanie ich wyników oraz rozpatrywanie protestów wyborczych
Procedura zmiany Konstytucji V Republiki
Istnieją dwie możliwość inicjowania zmian konstytucji:
Po pierwsze prawo to przysługuje Prezydentowi Republiki, który jednak może działać wyłącznie na wniosek premiera.
Inicjatywę w tym zakresie przyznano również członkom parlamentu.
Uchwalając ustawę konstytucyjną o zmianie konstytucji, każda z izb może się sprzeciwić proponowanym zmianom.
Zatwierdzenie zmiany, dokonuje się poprze referendum, a na straży prawidłowości jego przeprowadzenia stoi Rada Konstytucyjna.
Możliwe jest również zatwierdzenie w drodze rozstrzygnięcia Kongresu.
Określona procedura zostaje wdrożona w zależności od 2 przesłanek:
W przypadku zmian inicjowanych przez parlamentarzystów zawsze wymagane jest referendum.
W przypadku gdy inicjatorem zmian była egzekutywa, decyzja należy do prezydenta