BAJKI” KRASICKIEGO – PROBLEMATYKA  I POETYKA

Ignacy Krasicki urodził się 3 lutego 1735 w Dubiecku n. Sanem, zmarł w Berlinie, poeta, publicysta, komediopisarz, prozaik, najwybitniejszy przedstawiciel polskiego oświecenia, nazywany przez współczesnych „księciem poetów”. Dzięki rodzinnym koneksjom i osobisty, zasługom (wspiera króla w jego planach reformatorskich) już 31 grudnia 1766 zostaje biskupem warmińskim.
Bajka jest swego rodzaju przypowieścią na temat ludzkich sytuacji, charakterów i postaw. Sytuacje owe, charaktery i postawy prezentowane przez bajkopisarzy ważne są jako uogólnienie ludzkich doświadczeń, jako wykładnik sytuacji społeczno-psychologicznych powtarzalnych i powszechnych. Najczęstszymi bohaterami bajek są zwierzęta; jeśli pojawiają się w nich ludzie, to nie jako indywidualni bohaterowie, lecz jako postacie złożone z pewnych cech charakteru (chytry, skąpy, przebiegły itp.), będące odzwierciedleniem postaw często spotykanych w życiu. Zwierzęta w bajce występują jako maski. Każdemu zwierzęciu niejako z góry przypisujemy pewne cechy i zachowania (lew – męstwo lub siła, lis – chytrość, mrówka – pracowitość, sowa – mądrość itd.). Zwierzęta służą jako alegoria to znaczy można ich zachowania z bajek przenieść bezpośrednio na pewne zachowania ludzkie w prawdziwym życiu. Zasadniczym celem bajki jest przekazać jakieś doświadczenie moralne, pouczyć o szkodliwości czy pożyteczności pewnych postaw, formułować pewne zasady postępowania jako etyczne lub nie. Sens moralny bajki może być podany na dwa sposoby: albo ma postać bezpośrednio sformułowanego morału (jak w bajkach narracyjnych) albo też wynika pośrednio, ale jasno z przedstawionej sytuacji (jak w bajkach epigramatycznych)
„Bajki” to arcydzieło poezji Krasickiego, utrwalającej rzeczywistość z jej okrutnymi przejawami przemocy i egoizmu. Poeta zachowując obiektywizm obserwatora, spełnia nie tylko rolę wychowawcy, podsuwającego ludziom lustro ich przywar. „Bajki” to także rodzaj medytacji nad życiem, jego okrucieństwem, forma służąca uprawianiu intelektualnej refleksji. Dotyczy to zwłaszcza bajek epigramatycznych, których syntetyczna obrazowość prowadzi wprost do odkrywanej cząstkowej prawdy o rzeczywistości ludzkiej. Bajki epigramatyczne, będące oryginalnym wynalazkiem Krasickiego, cechowała lakoniczna zwięzłość, maksymalna ekonomia słowa i skłonność do aforystyki (np. „lepiej krótko, a dobrze, niż długo, a miernie” z bajki „Słowik i szczygieł”). Pisane 13-zgłoskowcem rymowanym parzyście, w niewielkiej rytmizowanej formie ujmowały problematykę filozoficzną, moralną, niekiedy polityczną, były próbą dociekania prawdy o świecie. Obok bajki epigramatycznej uprawiał Krasicki także bajkę narracyjną, nawiązującą do wzorca stworzonego przez La Fontaine`a. Artyzm bajek polega na wykorzystaniu bogatego arsenału środków wyrazu, także dramatycznych – poeta często posługuje się dialogiem, budując sytuacje teatralne, jak np. w słynnych utworach „Szczur i kot” i „Ptaszki w klatce”, stosuje zaskakującą puentę albo przewrotny tytuł („Przyjaciele”, w którym zajączek, nie uzyskawszy pomocy od „przyjaciół”, ginie zagryziony przez psy: „Gdy więc wszystkie sposoby ratunku upadły,/ Wśród serdecznych przyjaciół psy zająca zjadły”).
„Bajki” zawierają obraz doświadczeń pokolenia Krasickiego z okresu wielkich prób, jakimi były bezskuteczne usiłowania reformowania państwa, konfederacja barska i pierwszy rozbiór. Nie przeczy to uniwersalnemu charakterowi refleksji Krasickiego nad istotą człowieka i jego przywar oraz słabości.