METODOLOGIA BADAŃ SPOŁECZNYCH
Istotą badania jest wybór określonego postępowania w określonym obszarze bytu. Postępowanie to obejmuje przede wszystkim otwarcie dziedziny przedmiotowej tzn. określenie schematu dziejących się w nim procesów.
DZIEDZINA PRZEDMIOTOWA ↔ SPOSÓB POSTĘPOWANIA
Obustronna relacja
Dziedzina przedmiotowa to założenia ontologiczne (zbiór założeń odnoszących się do dziedziny przedmiotowej odpowiadających na pytanie co jest?)
Sposób postępowania:
Założenia epistemologiczne- odpowiadają na pytanie jak możliwe jest poznanie? Odnoszą się do sposobów poznawania świata przez człowieka
Założenia aksjologiczne- cel i wartości, którym służy poznanie; po co chcemy poznać?
Założenia metodologiczne- odnoszą się do sposobów dochodzenia do uprawomocnionych twierdzeń i teorii
Założenie jest punktem wyjścia naszego badania oraz określa ramy, w których porusza się nasze myślenie.
Dziedzina przedmiotowa oraz metoda konstruowane są razem/ jednocześnie (od dziedziny przedmiotowej zależy wybór metody, a od metody uzależniona jest dziedzina przedmiotowa)
Głównymi źródłami poznania są a) ROZUM (racjonalizm, intelektualizm) oraz
b) DOŚWIADCZENIE (empiryzm).
Za pierwszego racjonalistę uważa się Kartezjusza- „Cogito ergo sum” (Myślę więc jestem); Intelektualna intuicja umożliwia pewny i jasny wgląd w prawdy ogólne; racjonalista dąży do identyfikacji istoty rzeczy (wiedza nie jest jedynie zbiorem informacji)
Główne cechy empiryzmu (jednocześnie odpowiedź na pyt. 3)
Empiryzm genetyczny- indywidualny ludzki umysł rodzi się jako czysta karta
Każde prawdziwe twierdzenie może być potwierdzone przez doświadczenie (eksperyment i/lub obserwację)
Prawa naukowe to twierdzenia na temat ogólny, powtarzających się wzorców doświadczenia (celem poznania naukowego jest poszukiwanie reguł i prawidłowości a nie wyjątków)
Wyjaśnić zjawisko naukowo to wykazać, że jest ono przypadkiem prawa ogólnego
Znajomość prawa ogólnego pozwala przewidywać przyszłe występowanie zjawisk określonego typu
Ostatnie trzy cechy to OPIS, WYJAŚNIANIE, PRZEWIDYWANIE, które są podstawowymi funkcjami nauki.
Pozytywna wiedza naukowa- stawiane są pytania o powstawanie i przebieg zjawisk; zbierane są tylko fakty (tylko faktom ludzki umysł jest w stanie się podporządkować- empiryzm); umożliwia przewidywanie przyszłych zdarzeń
Metafizyczna wiedza- rozum ludzki pyta o naturę rzeczy; wyjaśnia świat za pomocą abstrakcyjnych pojęć (siła, własność, jakość, istota, itp..); poznanie dotyczy tego co ukryte
Pozytywizm- stanowisko to głosi „jakiego rodzaju treści zawarte w naszych wypowiedziach o świecie zasługują na miano wiedzy oraz podaje normy pozwalające odróżnić, to co stanowi przedmiot możliwego pytania od tego o co pytać rozsądnie nie podobna”
Sformułowania dotyczące wiedzy odnoszą się tutaj do wiedzy naukowej.
Celem poznania naukowego jest poszukiwanie jak najbardziej ogólnych prawidłowości. Wnioskowanie indukcyjne jest sposobem uogólniania danych. Wnioskowanie indukcyjne jest sposobem na przejście przez obiekty świata empirycznego, zdania obserwacyjne do zdań ogólnych.
Wyprowadzanie hipotezy:
Obserwacja i/lub eksperyment
Gromadzenia zdań obserwacyjnych (faktualnych)
Indukcja uogólniająca, w wyniku której formułowane jest zdanie ogólne przyjmujące postać hipotezy
Kolejne badanie w celu sprawdzenia hipotezy:
Próba weryfikacji hipotezy- ponowna obserwacja
Przyjęcie lub odrzucenie hipotezy; jeżeli hipoteza zostaje przyjęta to staje się twierdzeniem- wiedzą prawdziwą
Indukcja uogólniająca- aby osiągną pewne poznanie należy:
Liczba zdań obserwacyjnych rzetelnie opisujących wyniki doświadczenia musi być dostatecznie duża
Stosując reguły indukcji należy dokonywać ostrożnych uogólnień, tj. przechodzić o zdań obserwacyjnych do zdań ogólnych
Cechą indukcji uogólniającej jest to, że obserwacje z części zbioru przenoszone są na całość zbioru- na podstawie części określamy całość.
W 1. Przypadku po A następuje B
W 2. Przypadku po A następuje B
W 3. Przypadku po A następuje B
W n- tym przypadku po A następuje B
Wniosek: Po A zawsze następuje B
(na wykładach przykład: Łabędź jest biały)
KANONY S. MILL’a
Kanon jednej zgodności- do grup skontrastowanych, różnych pod wieloma względami wprowadzany jest czynnik eksperymentalny B (zmienna niezależna). Jeżeli w obu grupach B wywołuje reakcję Z tzn. że B jest WARUNKIEM WYSTARCZAJĄCYM Z (jeżeli B to Z)
I gr. A, C, D, E wprowadzono B i wystąpiło Z
II gr. ~A, ~C, ~D, ~E wprowadzono B i wystąpiło Z
W naukach społecznych kanon ten występuje rzadko, ponieważ trudno znaleźć grupy pod każdym względem różne.
Kanon jednej różnicy- Dwie grupy różnią się tylko pod jednym względem. Analizuje się tylko związek przyczynowy Bi Z. Mamy prawo twierdzić tu, że B wywołuje Z.
I gr. A, C, D, E brak B nie zaszło Z
II gr. A, C, D, E wprowadzono B i wystąpiło Z
Często stosowany jako element organizacyjny eksperymentów w naukach społecznych.
Połączenie kanonu zgodności i różnicy- wprowadza się dodatkowy czynnik (zjawisko) D, któremu razem z B towarzyszy zajście Z (eksperyment czynnikowy). Kilka grup eksperymentalnych, na które oddziałuje się dwoma lub więcej czynnikami.
| B | Nie B | |
|---|---|---|
| D | Gr. I Z | Gr. II nie Z |
| Nie D | Gr. III nie Z | Gr. IV nie Z |
Kanon zmian towarzyszących-obserwuje się określone zmiany wartości jednej zmiennej pociągają za sobą zmiany wartości drugiej zmiennej; albo w jaki sposób trzecia zmienna wpływa na jakość związku funkcjonującego między dwoma zmiennymi (niezbędna jest dogłębna znajomość dziedziny, w której planowane są badania)
NIE MAM
Zmienna jest to właściwość, cecha przyjmująca różne wartości. Podać zmienną tzn. podać jej nazwę oraz zbiór jej wartości. Wartości zmiennej to te stany, w których zmienna może być. Przyjęte zmienne to „aspekty” badanego zjawiska.
Rodzaje zmiennych:
Dwuwartościowe (wykształcenie: poniżej śr., co najmniej śr.)- wielowartościowe (wykształcenie: podst., zawodowe, śr., wyższe)
Dyskretne (między dwoma sąsiadującymi wartościami brak wartości pośrednich)- ciągłe (obecność wartości pośrednich)
Bezpośrednio- pośrednio obserwowalne (konieczny jest wskaźnik by stwierdzić obecność zmiennej)
Nominalne, porządkowe, interwałowe, ilorazowe
Zależne, niezależne, pośrednie ( w zależności od funkcji jaką pełnią w badaniach)
a) założenie naturalizmu- świat społeczny jest zasadniczo zgodny ze światem fizycznym, można go zatem badać w ten sam sposób. Przedmiot musi być przystosowany do możliwości metody (przedmiotem nauk społ. Nie mogą być intencje, zamiary, przeżycia, itp.- należy usunąć z języka pojęcia metafizyczne). Koncentracja na zachowaniach a nie na stanach psychicznych.
b) założenie dotyczące podmiotu- badacz ma być bezstronnym obserwatorem, wolnym od osobistych wartości, presupozycji i przekonań- ma być obiektywny; badacz jest na zewnątrz badanych procesów; ma zmysłowo rejestrować obiektywne fakty (nauczyciel ma pochylać się nad klasą tak jak biolog pochyla się nad kolonią bakterii); badacz musi unikać „personalnego zanieczyszczenia” danych
Proces poznawania składa się z uporządkowanych, konsekwentnie po sobie następujących operacji intelektualnych. Złożony stan rzeczy rozkładany jest na elementy podstawowe (zmienne), które „wchodzą” ze sobą w relacje. Bezpośrednio nieobserwowalne zmienne muszą zostać poddane operacjonalizacji:
Określenie empirycznych warunków posługiwania się zmiennymi- przyjęcie wskaźników
Wskazanie operacji, których wykonanie pozwala zidentyfikować daną zmienną
Procedurą pozwalającą przechodzić od sądów faktualnych do teorii naukowych jest indukcja.
Aby poznać rzecz należy wejść z nią w kontakt (empiryzm), ale aby zrozumieć tą rzecz należy posłużyć się rozumem (racjonalizm). W procesie poznawania człowiekowi nie są dane rzeczy ale ich PRZEDSTAWIENIA, ale nasze sądy odnoszą się do rzeczy. Badania transcendentalne miały wyjaśnić w jaki sposób przedstawienia przekraczają granicę podmiotu i stosują się do przedmiotu.
Poznanie zaczyna się od sfery zmysłowej → wynikiem kontaktu zmysłów z rzeczą jest WRAŻENIE → wrażenia porządkowane są w WYOBRAŻENIA o danym przedmiocie → wrażenia porządkowane są przez formy zmysłowości (przestrzeń i czas) i formy rozsądku (aprioryczne kategorie przysługujące każdemu człowiekowi jako przedstawicielowi gatunku- 12 kategorii czystego intelektu)
Jeżeli dane zmysłowe nie są uporządkowanie nie możemy mówić o poznaniu.
Materia wyobrażeń jest empiryczna a ich forma aprioryczna.
Nauka jest możliwa dzięki apriorycznym formom zmysłowości i kategoriom czystego intelektu.
KONSEKWENCJE DLA POZNANIA NAUKOWEGO:
Podstawą do budowania praw naukowych są dane zmysłowe interpretowane za pomocą wrodzonemu człowiekowi systemu kategorii
Poznawany przedmiot nie jest niezależny od poznającego go podmiotu; podmiot jest warunkiem przedmiotu a kategorie są warunkiem doświadczenia
NIE MAM
Uświadomienie sytuacji problemowej (wątpliwości co do istniejącej teorii, rywalizacja teorii)
Propozycja rozwiązania problemu (opracowanie nowej lub wybór konkurencyjnej teorii poddanej krytycznemu sprawdzeniu)
Dedukcyjne wyprowadzenie z nowej teorii sprawdzalnych sądów, twierdzeń mających status hipotez
Próba odrzucenia tych twierdzeń przez falsyfikację; jeśli falsyfikacja się powiedzie to odrzucamy sprawdzaną teorię, jeśli zaś się nie powiedzie tzn. że TEORIA OPARŁA SIĘ PRÓBIE- dokonuje się KOROBORACJA hipotezy
Dokonanie wyboru między rywalizującymi teoriami. Z teorii wyprowadzane są hipotezy, dążymy do odrzucenia hipotezy
Sformułowanie nomologicznej hipotezy
Jeśli ludzie zjedzą cyjanek to umierają.
Logiczna transformacja w zdanie „x nie istnieje”
Nie istnieją ludzie, którzy po zjedzeniu cyjanku nie umierają.
Próba falsyfikacji- poszukiwanie sytuacji, która jest niezgodna z powyższym zdaniem; jest falsyfikatorem hipotezy, z której wyszliśmy
Istnieje małżeństwo Kowalskich, którzy w 2001r. zjedli cyjanek i nadal żyją.
Odrzucenie hipotezy nomologicznej
Falsyfikacja – odrzucenie hipotezy a pośrednio teorii, z której została wyprowadzona; odrzucenie następuje w wyniku konfrontacji hipotezy ze zdaniem bazowym (jeśli zdanie bazowe jest niezgodne z hipotezą następuje odrzucenie hipotezy); zasada falsyfikacji określa również zasadę przyrostu wiedzy- systematyczne eliminowanie błędnych wypowiedzi przez empiryczne falsyfikacje.
Falsyfikowalność- kryterium demarkacji (odrzucenia) pozwalające odróżnić wypowiedzi naukowe od nienaukowych; naukowe to te, co do których jesteśmy w stanie określić okoliczności, w których okazałyby się fałszywe, okoliczności, których nie dopuszcza dana teoria (naukowe wypowiedzi to tylko te, które można odrzucić, muszą poddać się empirycznemu sprawdzeniu; przykład z prognozą pogody)
Redukcja kompleksowości badań- tylko te zmienne, które poddają się zmierzeniu dostępne są obserwacji, złożone zjawiska zostają uproszczone (operacjonalizacja zmiennych)
Standaryzacja- sposobów zbierania oraz opracowywania danych
Poszukiwanie prawidłowości- zasada determinującego związku: ten sam bodziec w takiej samej sytuacji wywołuje taki sam skutek
Reprezentatywność próby badawczej
W szerokim rozumieniu- polega na przyporządkowaniu zbiorowi mierzonych przedmiotów, określonego podzbioru liczb rzeczywistych w taki sposób, aby stosunki (relacje) zachodzące między liczbami izomorficznie odwzorowywały stosunki zachodzące między elementami zbioru mierzonych przedmiotów.
W sensie wąskim- pomiar można przeprowadzić tylko wtedy, gdy mierzone wielkości są wielkościami AODYTYWNYMI tj. można na nich przeprowadzić operację izomorficzną wraz z jakąś operacją arytmetyczną
Skale nominalne- pozwalają na przyporządkowanie obiektów do klas, pozwalają stwierdzić, które przedmioty są pod danym względem takie same lub różne (relacja równości i różności); cyfry pełnią tu jedynie rolę nazw!
Kolor włosów: bruneci, rudzi, szatyni, blondyni, siwi
Skale porządkowe- pozwalają na rangowanie obiektów, pozwalają stwierdzić czy dwa porównywane obiekty posiadają daną właściwość w stopniu wyższym, niższym lub równym.
Zajęcia: bardzo nudne-0, nudne-1, zwykle nudne-2, zwykle ciekawe-3, ciekawe- 4, bardzo ciekawe- 5
Skale interwałowe (przedziałowe)- określają o ile porównywanych jednostek pomiaru jeden przedmiot posiada cechę w stopniu wyższym lub niższym niż drugi; interwały (przedziały) muszą być równe.
O ile mniej, o ile więcej
Skale ilorazowe- posiadają naturalny punkt zerowy pozwalający na porównywanie proporcji pomiędzy różnymi obiektami.
Ile razy mniej, ile razy więcej
Skale i indeksy to dwa typy pomiaru.
Indeks- tworzony jest poprzez zsumowanie wyników przypisywanych poszczególnym stanom rzeczy
Skala- tworząc skalę wykazuje się różnicę w intensywności wartości tej samej zmiennej
Skala Likerta- odpowiedziom nadano jednolity format (zdecydowanie się zgadzam- 5, zgadzam się- 4, nie mam zadnia- 3, nie zgadzam się- 2, zdecydowanie się nie zgadzam- 1), odpowiedziom przypisane zostały wartości liczbowe, skala musi być jednowymiarowa; wynikiem pomiary postawy danej osoby jest zsumowanie odpowiedzi (postawa negatywna, pozytywna, ambiwalentna wobec obiektu)
Sposób budowania skali:
Przygotowanie ok. 100 itemów (wypowiedzi odzwierciedlających badaną postawę)- zaleca się aby pozytywna postawa była wyrażona zarówno wypowiedziami pozytywnymi jak i negatywnymi
Itemy przedkładane są specjalnie dobranej próbie badawczej
Analiza itemów- odrzucenie niewłaściwych (osoby o różnych postawach wskazywały takie same odpowiedzi; wybrane odpowiedzi nie są adekwatne wobec innych itemów
Stwierdzenia, do których odnoszą się badani powinny:
Odnosić się do wszystkich wymiarów badanej postawy
Być krótkie (tylko wyjątkowo ponad 20 słów)
Sformułowane w prostym, jednoznacznym języku
Nie powinny zawierać słów: wszyscy, nikt, zawsze, nigdy
Nie mogą zawierać podwójnego przeczenia
Skala Thurstone- Sposób przygotowania:
Przygotowanie ok. 100 itemów (wypowiedzi odzwierciedlających badaną postawę)- zaleca się aby pozytywna postawa była wyrażona zarówno wypowiedziami pozytywnymi jak i negatywnymi
Itemy poddane zostają ocenie przez dużą liczbę osób (u Thurstone było to ok. 300 osób, obecnie jest to ok. 25 osób)
Po uważnym przeczytaniu itemów dzielone są przez sędziów kompetentnych na 11 kategorii
| NEGA | TYW | NY | NEUT | RAL | NY | POZY | TYW | NY | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 |
Każdy item jako wartość skali zostaje określony przez uśrednioną ocenę
Spośród wszystkich itemów wybiera się te, co do których oceniający są zgodni (ostatecznie ok. 25-30 itemów)
Dyferencjał semantyczny- przymiotniki tworzą końcowe punkty skali. Sędziowie kompetentni dokonują oszacowania cech i zachowań danej osoby- wartość średnia; zbiór tych wartości tworzy profil badanej osoby (można tutaj porównywać profile różnych osób)
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Wesoły | • | Smutny | ||||
| Aktywny | • | Pasywny | ||||
| …. | • | …. | ||||
| …. | • | …. |
Sugerowanie nowych doświadczeń lub nowych obserwacji
Ułatwiają ocenę ważności jakiegoś zadurzenia bądź zjawiska, które bez niej byłoby w ogóle bez znaczenia
Znacząca hipoteza to przypuszczalne rozwiązanie dostrzeżonego problemu, a nie formalna odpowiedź na pytanie
l
| EXPLANANS |
|
|
|---|---|---|
| EXPLANANDUM |
|
|
| ZDANIE OGÓLNE | WARUNKI BRZEGOWE | EXPLANANDUM | |
|---|---|---|---|
| WYJAŚNIANIA | szukane | szukane | dane |
| PROGNOZOWANIE | dane | dane | szukane |
Występowanie związku między zmiennymi nie dowodzi tego, że jest to związek przyczynowo skutkowy. Aby tak było przyczyna musi poprzedzać skutek. Empiryczna korelacja między zmiennymi- zmianom jednej zmiennej muszą towarzyszyć zmiany drugiej zmiennej. Skutek nie może być wyjaśniony w kategoriach jakieś trzeciej zmiennej (tak jak to się dzieje w przypadku zależności pozornych).
Przyczyna wystarczająca- oznacza warunek, który jeśli zostanie spełniony to przyniesie oczekiwany skutek. Jeżeli p to q.
Jeśli Asia powtórzy kilka razy materiał z wykładów, to dobrze zda egzamin.
Przyczyna konieczna- oznacza warunek, który musi być spełniony, aby nastąpił określony skutek. Jeżeli ~p to ~q.
Jeśli A nie jest kobietą, to A nie zajdzie w ciążę.
Rozumienie szerokie- zbiór ogólnych założeń, pojęć, modeli postępowania, wartości, sposobów zbierania i opracowywania danych, itp. Wspólnych członkom danej społeczności. Są to założenia epistemologiczne, ontologiczne, metodologiczne reprezentowane przez badaczy danej dziedziny naukowej. Paradygmat określa sposób widzenia świata i postrzegania zadań danej nauki, dostarcza kryteriów wyboru problemów, które uznaje się za istotne i rozwiązywalne oraz kryteriów poprawności ich rozwiązywania. Kiedy zmienia się paradygmat to zmienia się świat, tzn. perspektywa postrzegania świata. W tym ujęciu paradygmat jest pewnego rodzaju matrycą dyscyplinarną.
Rozumienie wąskie- wzorzec rozwiązywania problemów w danej społeczności naukowej, czyli konkretne sposoby na rozwiązywanie konkretnych problemów. W tym rozumieniu paradygmat jest elementem matryce dyscyplinarnej.
Okres pre- nauki- kształtowanie się paradygmatu (w tym samym czasie istnieje wiele teorii wyjaśniających to samo zjawisko
Nauka normalna (dojrzała)- dominuje jeden paradygmat, który z jakiś powodów wyodrębnił się spośród pozostałych; dyskusje dotyczą szczegółowych rozwiązań; „rzemieślnicy naukowi” naśladują genialnych twórców; nie są stawiane żadne pytania
Przyrastanie anomalii (anomalie to takie stany rzeczy, których nie przewiduje dana teoria- zdarza się coś co nie powinno się zdarzyć) → kryzys → rewolucja naukowa → rywalizacja paradygmatów → falsyfikacja teorii → pojawiają się nowe teorie, które wyjaśniają te anomalie → wyodrębniają się nowe paradygmaty → nowy paradygmat zaczyna dominować a stary zostaje odrzucony → rewolucja naukowa
Nauka normalna
Znaczna część wiedzy reprezentanta wiedzy normalnej jest ukryta, nieuświadomiona a więc milcząca- jest to wiedza czynnościowa, wykorzystywana w działaniu. Robimy coś przez naśladownictwo, mamy wiedzę ale nie jest ona świadoma. Zdobywa się ją przez uprawianie nauki (a nie przyswajanie reguł jej uprawiania). W procesie socjalizacji adept nauki „wdraża się” w określony sposób myślenia i działania poprzez rozwiązywanie typowych problemów, czy prowadzenie typowych eksperymentów.
Dlaczego Kuhn przywołał tę koncepcję? NIE WIEM
Płaszczyzny niewspółmierności teorii:
P. obserwacji- inne elementy świata otaczającego są przedmiotem zainteresowania badawczego
P. języka- te same terminy w różnych paradygmatach mogą mieć inne znaczenie- brak wspólnego języka
P. metodologiczna- zmiana wagi problemów- w jednym paradygmacie jakaś dziedzina jest marginalną a w innym ta sama dziedzina jest dominującą
P. ontologiczna- zmiana elementów z jakich składa się świat opisywany przez daną teorię (np. światło: jako fala lub jako zbiór cząsteczek)
Intelektualna gotowość takiego a nie innego działania, jako skutek kształcenia teoretycznego i praktycznego. Zbieranie doświadczenia rozpoczyna się od kształtowania umiejętności widzenia- ograniczenie pola widzenie (np. interpretacja zdjęcia RTG). Reguły uprawiania nauki nie są skodyfikowane lecz milcząco przyjmowane- reguły realnej nauki tworzą się w praktyce.
Nie ma takiej reguły metodologicznej, która w historii nauki nie zostałaby przekroczona (reguły swoje- praktyka swoje ). Mitem jest przekonanie, że postęp w nauce dokonuje się poprzez włączanie starych teorii w nowe- wspólne pole starych i nowych teorii jest bardzo niewielkie. Postęp nauki dokonuje się wtedy, gdy uczony wyzwoli się od więzów uznawanych teorii i konwencji nauki instytucjonalnej- szansa na odkrycie czegoś jest wtedy, gdy działa się wbrew teoriom i zasadom administracyjnym. Feyerabend uznawał naukę normalną za etap blokowania postępu, ponieważ jest grzebany naturalny pluralizm teoretyczny. Główna antyregułą: WPROWADZAJ HIPOTEZY, KTÓRE SĄ NIEZGDNE Z POTWIERDZONYMI TEORIAMI LUB UZNANYMI FAKTAMI- nowe hipotezy nie powinny być badane dopiero wtedy, gdy stare się chwieją.
Uwarunkowania wewnątrznaukowe:
Krytyka normatywnego modelu nauki
Krytyka pozytywistycznego modelu nauki
Postmodernizm jako krytyka współczesnej racjonalności- nie ma wiedzy uniwersalnej, wiedz ma charakter lokalny i niesie za sobą pozytywy ale także zagrożenia
Uwarunkowania zewnętrzne:
Pluralizacja (wielość) i liberalizacja stylów życia
Słabnięcie norm społecznych
| PARADYGMAT NORMATYWNY | PARADYGMAT INTERPRETATYWNY |
|---|---|
(zachowanie człowieka określone jest Obowiązującymi prawami)
są relatywnie stabilne)
poznawczą” (myślimy tak samo)
|
procesualna (za źródło ładu przyjmuje się proces społecznych negocjacji- interakcja może potoczyć się różnie)
siebie cudzymi oczami)
(każdy człowiek dokonuje interpretacji rzeczywistości)
|
Konstruktywizm- fakty są społecznie tworzone, a nie odkrywane. Każdy fakt jest interpretacją.
Pozytywizm- nie ma „nagich” faktów (NIE WIEM ???)
Założenia ontologiczne- świat społeczny tworzy się, istnieje, zmienia się w ustawicznym procesie interakcji międzyludzkich. Świat społeczny obdarzony jest sensem i znaczeniami- są one przekazywane i konstruowane w procesie interakcji (człowiek nadaje działaniu sens, czyli to co pozwala zrozumieć działanie; znaczenie elementów świata zewnętrznego jest ważne dla człowieka ponieważ mogą być one przez niego wykorzystywane). Człowiek jest istotą działającą, która interpretuje sytuację i zachowania innych i na tej podstawie buduje obraz własnej osoby oraz podejmuje działanie.
Założenia epistemologiczne- każde poznanie jest perspektywiczne, nie ma uniwersalnej perspektywy poznawania świata. Sposobem na poznawanie świata społecznego jest rozumienie. Poznanie jest procesem społecznym.
Założenia metodologiczne- nie ma uniwersalnej metody badawczej- metoda powinna być dostosowana do przedmiotu i celu badań. Znaki uniemożliwiające interpretację mają znaczenie kontekstowe (ta sama wypowiedź może oznaczać co innego w zależności od kontekstu, w którym jest umieszczona). Badanie jest interakcją społeczną badacza i badanych, którą cechuje refleksyjność (człowiek- istota działająca)
Założenia aksjologiczne- badania jakościowe odsłaniają mechanizmy władzy w niewolenia człowieka. Badacze jakościowi „przyjmują stronę” tych, którzy są zepchnięci na margines, są pozbawieni głosu.
NIE WIEM CZY TO O TO CHODZI !!!
Jednoczesne zaangażowanie w zbieranie danych i analizę- dwa równocześnie postępujące procesy
Konstruowanie kodów i kategorii analitycznych opartych na danych, a nie przyjętych z góry hipotezach- pojęcia nie są wnoszone do badań ale wyprowadzane z danych
Stosowanie ciągłego porównywania- wywoływanie różnic
Rozwijanie teorii na każdym etapie zbierania danych i ich analizowania- hipotezy robocze
Pisanie not w celu opracowywania kategorii, określania ich właściwości i związków między kategoriami, ustalanie luk
Pobieranie próbek w celu skonstruowania teorii- nie próbek reprezentatywnych dla populacji, brak losowego doboru próby badawczej- dobór konkretnie do badania
Dokonanie przeglądu literatury po przeprowadzeniu niezależnej analizy- obecnie odrzuca się ten punkt, ponieważ im badacz mniej wie o zagadnieniu, tym większa szansa na to, że odkryje coś nowego
Kodowanie otwarte- konceptualizacja danych, czytanie całego tekstu i notowanie pierwszych wrażeń (na czym tekst jest skoncentrowany, jak go zatytułować), jakie można wyróżnić części, o co chodzi w każdej z nich, jak je można zatytułować; kodowanie poszczególnych części lub kodowanie linijka po linijce (celem tego zabiegu jest oderwanie się od oczywistości tekstu, rozbicie oczywistych przekonań), nadawanie nazw fragmentom; nazwy (pomysły koncepcyjne, kodu) mogą pochodzić bezpośrednio z tekstu → VIVO CODES; bądź z zewnątrz; w wyniku systematycznych porównań (w ramach przypadku lub między przypadkami) kody łączone są w kategorie.
Kodowanie osiowe (zogniskowane)- ma na celu uporządkowanie nazw z kodowania otwartego; schemat dla porównania; model paradygmatyczny (Strauss i Corbin): uwarunkowania przyczynowe → zjawisko (to co nas interesuje) → kontekst (warunki, w których przebiega działanie i interakcja) → warunki interweniujące (uwarunkowania strukturalne odnoszące się do badanego zjawiska) → strategie interakcji i działania (to co robią ludzie) → konsekwencje (następstwa działania)
Kodowanie selektywne- poszukuje się kategorii centralnej, do której można odnieść, bezpośrednio lub pośrednio, wyodrębnione kategorie. Kategoria centralna może mieć swoje właściwości, swój wymiar, w rzeczywistości badawczej łączy się ona z głównym problemem badawczym (idealistycznie: powinna być wyprowadzona z danych)
NIE MAM
Wywiad swobodny mało ukierunkowany- badacz ma ogólny plan zagadnień; dostosowuje się do respondenta, skupiając się na kwestiach, o których badany wie najwięcej- na jego kompetencjach eksperckich
Wywiad swobodny ukierunkowany- badacz posiada dyspozycje do wywiadu; możliwe są tu wzory pytań
Wywiad swobodny ze standaryzowaną listą poszukiwanych informacji- badacz posiada kwestionariusz z pytaniami otwartymi
Wywiad kwestionariuszowy o mniejszym stopniu standaryzacji- badacz posiada kwestionariusz z pytaniami otwartymi, półotwartymi i zamkniętymi
Wywiad kwestionariuszowy o większym stopniu standaryzacji- badacz posiada kwestionariusz z pytaniami zamkniętymi i półotwartymi
Opowiadanie jest naturalną formą komunikacji
Założenie homologii (zgodności) opowiadania i życia
Zasady biegu opowiadania:
Zasada szczegółowości
Zasada kondensacji
Zasada zamknięcia całości
Faza wstępna- nawiązanie kontaktu (wywiad nie powinien być wcześniej przygotowywany)
Sformułowanie zachęty do opowiadania- ukierunkowanie opowiadania (jak było, jak przebiegało, jak do tego doszło?)
Faza głównego opowiadania, głównej narracji (aktywny opowiadający, badacz jest aktywnym słuchaczem), faza ta kończy się kodą, czyli zamknięciem całości
Faza pytań wewnętrznych- odnoszących się do tego co zostało powiedziane, ale niezrozumiane przez badacza
Faza pytań zewnętrznych- pytania wynikające z problematyki badawczej, zewnętrzne w stosunku do tego, co zostało powiedziane
Bilansowanie życia- badacz prosi o dokonanie oceny sytuacji, oceny dotychczasowego życia (faza ta nie zawsze występuje)
Umiejętne zakończenie wywiadu- „rozstanie” musi być procesem, musi być naturalne, nie może być „porzuceniem”
Transkrypcja tekstu wywiadu- spisanie całej opowieści wraz z zachętą do opowiadania na papier; zapisujemy jak najwięcej tj. nie tylko słowa ale też mocne akcenty- zachowania takie jak np. śmiech, płacz, przerwy (…), hmmm…, yyy…, itp. Nie zapisujemy zwykłych znaków interpunkcyjnych. Przedmiotem analizy jest zapisany wywiad !!!
Formalna analiza tekstu- podział tekstu na segmenty według:
Podziału tematycznego
Identyfikacji markerów czasowych- potem, następnie, itp.
Wyróżnienie typów wypowiedzi:
Opowiadanie- jest bohater i następstwo wydarzeń; coś musi się dziać
Opis- ma charakter statyczny- przedstawienie osoby, sytuacji, itp.
Argumentacja- uzasadnienie, wyjaśnienie: własnego zachowania, przywoływanie prywatnych teorii (wypowiedzi odnoszą się do wszystkich ludzi a nie tylko do mnie)
Opis strukturalny, porządkowanie segmentów- figury poznawcze (myślowe schematy porządkowania doświadczeń)
„Nosicie” biografii- najczęściej jest to osoba opowiadająca, ale może być to też inna osoba, od której uzależniona jest osoba opowiadająca
Inicjatorzy zdarzeń- osoby, które pojawiają się w opowiadaniu oraz relacje między tymi osobami a osobą opowiadającą
Łańcuchy zdarzeń i doświadczeń- linie tematyczne pojawiające się w opowiadaniu; zasada łącząca te linie w tym struktury procesowe
Społeczne normy działania- jaki kontekst społeczny przywołuje osoba opowiadająca (np. zdarzenia jako element zdarzeń historycznych), badacz może wykorzystać informacje z zewnątrz do interpretacji tekstu wywiadu
Konstrukcje w tle- wątek tematyczny pojawiający się „na marginesie” opowiadania- często nie jest świadomy
Przysłonięcia:
Uprzednie- coś co działo się dawno w życiu osoby opowiadającej, nie chce być przez nią omawiane (najprawdopodobniej coś się wydarzyło)
Aktualne- osoba opowiadająca nie chce o czymś powiedzieć
Punkty kulminacyjne- moment, po którym następuje jakaś zmiana
Analityczna abstrakcja:
Całościowe uformowanie biografii- efekt wcześniejszych analiz, z perspektywy osoby opowiadającej ale uformowane przez badacza
Analiza wiedzy- wykorzystanie koncepcji teoretycznych badacza, biografia z perspektywy badacza i badanego
Struktury procesowe- zasada organizująca proces
Instytucjonalny wzór przebiegu życia- fragmenty życia, którego zdarzenia podporządkowane są instytucjom, oczekiwaniom instytucjonalnym np. rodzinie
Biograficzny plan działania- fragmenty życia, w których osoba opowiadająca samodzielnie podejmuje decyzje (mimo przeszkód i barier), wynika z indywidualnego planu
Trajektoria- brak wpływu na swoje życie, odczucie dyskomfortu i cierpienia ale nie może nic zrobić, człowiek nie może samodzielnie opuścić tego stanu np. gdy mamy do czynienia z alkoholizmem
Metamorfozy- biograficzne zmiany; w życiu nastąpiły zmiany, które spowodowały przeorientowanie całego życia
Subiektywny i obiektywny wymiar działania- nie są traktowane w opozycji (występują one łącznie, są ze sobą powiązane; nie można zrozumieć jednego bez zrozumienia drugiego); tworzą dwie wzajemnie od siebie uzależnione strony praktyki życia społecznego
Materialnym obiektem zainteresowania są społeczne działania człowieka, przebiegające w procesach działania, interakcji
Interakcja uważana jest za „elementarną, podstawową jednostkę ludzkiego działania, a tym samym najmniejszą analityczną jednostką teorii działania” (najmniejsza jednosta do badań)
Przedmiotem teoretycznym są latentne (ukryte) struktury sensu i obiektywne struktury znaczenia
Działania człowieka nie są społecznie zdeterminowane. Indywidualne doświadczenia rekonstruowane są jako wzory dokonywanych wyborów spośród istniejących możliwości. Zbiór tych wyborów tworzy strukturę przypadku (przymus działania, konieczność podejmowania decyzji). Produkcja istniejącej praktyki (rutyna) lub jej transformacja (odpowiedź na kryzys).
Eksperyment myślowy- wymyślanie możliwych historii, w których pojawiają się analizowane przez nas wypowiedzi, w których pojawia się interpretowana sekwencja; eksperymenty myślowe służą poszukiwaniu znaczeń, porządkowaniu wariantów znaczeń ale przede wszystkim ANALIZIE W ODERWANIU OD REALNEGO KONTEKSTU