PSYCHOLOGIA KLINICZNA

Zainteresowania psychologii klinicznej związane są z:

_ człowiekiem i jego środowiskiem ujmowanym z punktu widzenia zdrowia i choroby, dobrostanu i cierpienia

_ człowiekiem w relacji do innych ludzi i systemów

_ uwarunkowaniem zdrowia i patologii

_ teorią i praktyką rozwiązywania problemów zdrowotnych

ZADANIA PSYCHOLOGII KLINICZNEJ

_ diagnoza zdrowia i zaburzeń

_ pomoc i interwencja psychologiczna ukierunkowana na promocję zdrowia, prewencję zdarzeń, interwencję w stanach kryzysu i przejściowych trudności, psychologiczna terapia zaburzeń

PSYCHOLOGIA KLINICZNA

_ dziedzina badań psychologicznych i zastosowań

_ zajmuje się opisem, wyjaśnianiem zdrowych i zaburzonych form zachowania, przeżywania i funkcjonowania somatycznego

_ określa przyczyny zaburzonych zachowań

_ wypełnia zadania praktyczne (diagnoza zdrowia i/lub zaburzeń)

_ stosuje profesjonalne, psychologiczne formy pomocy interwencji

ZADANIA PSYCHOLOGII KLINICZNEJ

Zadania psychologii klinicznej w zakresie diagnozy są następujące:

- rozpoznawanie istniejących odchyleń w zachowaniu człowieka, wyjaśnianie ich przyczyn (etiologia) i patomechanizmów ich powstania.

Do zadań w zakresie terapii należą:

- formułowanie i realizacja programu postępowania korekcyjnego wobec zaburzeń stwierdzanych w badaniu diagnostycznym.

Zadaniem profilaktyki jest:

- określanie optymalnych warunków życia i działania ludzi, które umożliwiają realizowanie potencjalnych możliwości każdego człowieka a jednocześnie

ZDROWE ZACHOWANIE, PRZEŻYWANIE I

FUNKCJONOWANIE SOMATYCZNE:

_ Człowiek zaspokaja swoje potrzeby

_ Realizuje cele indywidualnego i społecznego rozwoju we wzajemnej dynamicznej relacji z otoczeniem

NARODOWY PROGRAM ZDROWIA

_ Podstawą obecnej, podobnie jak poprzednich, wersji Narodowego Programu Zdrowia jest koncepcja promocji zdrowia zgodna z Kartą Ottawską Promocji Zdrowia (1986), definiującą promocję zdrowia jako: proces umożliwiający ludziom zwiększenie kontroli nad swoim zdrowiem przez podejmowanie wyborów i decyzji sprzyjających zdrowiu.

Zdrowie człowieka zależy od wielu wzajemnie powiązanych czynników, wśród których wyróżnia się cztery główne grupy: styl życia (ok. 50% „udziału”), środowisko fizyczne (naturalne oraz stworzone przez człowieka) i społeczne życia, pracy, nauki (ok. 20%), czynniki genetyczne (ok. 20%), działania służby zdrowia (ok. 10%). Do ważnych przesłanek zachowania zdrowia należą warunki społeczno-ekonomiczne, natomiast największymi

zagrożeniami są ubóstwo i niski poziom wykształcenia.

NARODOWY PROGRAM ZDROWIA

Cel główny:

„Poprawa zdrowia i związanej z nim jakości życia ludności oraz zmniejszanie

nierówności w zdrowiu”

osiągany przez:

• kształtowanie prozdrowotnego stylu życia społeczeństwa,

• tworzenie środowiska życia, pracy i nauki sprzyjającego zdrowiu,

• aktywizowanie jednostek samorządu terytorialnego i organizacji

pozarządowych do działań na rzecz zdrowia.

WSPÓŁCZESNE PROBLEMY PSYCHOLOGII KLINICZNEJ

UZALEŻNIENIE OD INTERNETU

_ "Internet Addiction Disorder" (IAD) czyli " Uzależnienie od Internetu", chociaż niesklasyfikowane w podręcznikach diagnostycznych (ani w DSM IV, ani w ICD-10) jest rodzajem zaburzonego zachowania związanego z wykorzystywaniem Internetu o cechach psychicznego i behawioralnego uzależnienia.

_ Internet Addiction Disorder czyli patologiczne używanie Internetu to zaburzenie kontroli nawyków niepowodujące intoksykacji (zatrucia), natomiast istotnie i wyraźnie pogarszające funkcjonowanie człowieka w

sferze: społecznej (rodzinnej, towarzyskiej i zawodowej) oraz psychologicznej. Diagnozuje się je w oparciu o 8 symptomów, z których co najmniej pięć musi być spełnionych i wystąpić w ciągu ostatniego roku, aby można było rozpoznać to zaburzenie

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE UZALEŻNIENIA OD

INTERNETU

Symptomy uzależnienia od Internetu:

1) silne zaabsorbowanie Internetem wyrażające się w obsesyjnym myśleniu o aktywności w Internecie;

2) wzmagająca się potrzeba coraz dłuższego przebywania on-line aby osiągnąć satysfakcję z tej aktywności;

3) powtarzające się, nie udane próby kontroli (redukcji lub zaprzestania) własnego korzystania z Internetu;

4) pojawianie się silnych negatywnych afektów (przygnębienia, irytacji, niepokoju, itp.) w sytuacji redukowania, ograniczania używania Internetu;

5) problemy z organizacją (kontrolowaniem) czasu przebywania on-line;

6) stres środowiskowy, problemy osobiste i konflikty społeczne (związany z relacjami

z rodziną i przyjaciółmi oraz szkołą czy pracą) wynikające z zaabsorbowania

używaniem Internetu;

7) kłamanie i inne formy manipulacji w relacjach z najbliższym otoczeniem społecznym, których celem jest ukrywanie informacji na temat własnego zaabsorbowania Internetem (np. co do ilości czasu spędzanego w Internecie);

8) regulowanie emocji, głównie dysforycznych stanów afektywnych poprzez aktywność Internetową, które przybiera formę ucieczki od problemów i uśmierzania negatywnych stanów emocjonalnych.

KAMPANIA RZECZNIKA PRAW DZIECKA

KOCHAJ. NIE KRZYWDŹ. POMÓŻ.

_ Kampania ma na celu przeciwdziałanie przemocy wobec najmniejszych, całkowicie bezbronnych niemowląt i małych dzieci w wieku od 0 do 3 lat. Jej ważnym aspektem jest zwrócenie uwagi społeczeństwa na rozpowszechniającą się przemoc i zaniedbanie oraz ich konsekwencje dla życia i zdrowia dzieci. Następstwem przemocy jest Zespół Dziecka Krzywdzonego. Agresja wobec najmniejszych dzieci nasila się z roku na rok a ich najbliżsi – rodzice, opiekunowie, krewni stają się coraz bardziej nieodpowiedzialni i brutalni.

Dzisiejsze nieśmiałe dziecko, to to, z którego wczoraj się śmialiśmy.

Dzisiejsze okrutne dziecko, to to, które wczoraj biliśmy.

Dzisiejsze dziecko, które oszukuje, to to, w które wczoraj nie wierzyliśmy.

Dzisiejsze zbuntowane dziecko, to to, nad którym się wczoraj znęcaliśmy.

Dzisiejsze zakochane dziecko, to to, które wczoraj pieściliśmy.

Dzisiejsze roztropne dziecko, to to, któremu wczoraj dodawaliśmy otuchy.

Dzisiejsze serdeczne dziecko, to to, któremu wczoraj okazywaliśmy miłość.

Dzisiejsze mądre dziecko, to to, które wczoraj wychowaliśmy.

Dzisiejsze wyrozumiałe dziecko, to to, któremu wczoraj przebaczyliśmy.

Dzisiejszy człowiek, który żyje miłością i pięknem, to dziecko, które wczoraj żyło

radością.

SPOŁECZNA PSYCHOLOGIA KLINICZNA

Zjawiska zdrowia i patologii, diagnozę i formy pomocy:

_ można opisać za pomocą pojęć typowych i pierwotnych dla psychologii społecznej, tj. zdrowie grupy i rodziny, zdrowe i zaburzone sposoby komunikowania się ludzi, dynamika grupy terapeutycznej, dewiacja i

naznaczenie społeczne;

_ zachowania człowieka można wyjaśniać analizując jego funkcjonowanie w kontekście społecznym, w interakcji, w systemach wzajemnego powiązania różnych struktur społecznych;

_ kontekst społeczno – kulturowy może służyć do wyjaśniania uwarunkowań zdrowia i patologii (społeczne przyczyny zaburzeń);

_ zachowania jednostkowe mogą mieć swoje konsekwencje dla zdrowia i patologii struktur społecznych

STATYSTYCZNE ZNACZENIE NORMY

_ Norma to średnia lub przeciętna. O stwierdzeniu normy decyduje uzyskanie zbliżonego do średniej (dopuszczalna jest różnica o tzw. jedno odchylenie standardowe).

_ Wynik taki uzyskuje 2/3 dzieci w badanej populacji (np. dzieci w wieku przedszkolnym). Wyniki wykraczające poza te granice uznawane są za odchylenia od przeciętnej, tj od normy.

_ Statystyczna ocena częstotliwości występowania danego zachowania pozwoliła ustalić tzw. normy rozwojowe, tj. wskaźniki określające poziom rozwoju czynności psychicznych i ruchowych spotykane najczęściej w danej

grupie wiekowej.

_ O zaburzeniach mówimy wówczas, gdy dziecko nie spełnia wymagań adekwatnych do jego wieku, np. w wieku 6-7 lat nie potrafi odwzorować rombu, podczas gdy większość jego rówieśników umie to wykonać.

SPOŁECZNO – KLINICZNE ZNACZENIE NORMY

_ Norma oznacza brak symptomów sygnalizujących stan patologiczny.

_ Symptomy patologiczne są dwojakiego rodzaju: subiektywne i obiektywne.

_ Symptomy obiektywne to obserwowane w zachowaniu objawy nieprzystosowania, np. dziecko pozostawione w przedszkolu nie uczestniczy w zabawie, nie przyjmuje pokarmów, plącze.

_ Do symptomów subiektywnych zaliczyć można przykre uczucia przeżywane przez dziecko, lecz nie ujawniane na zewnątrz.

KRYTERIA DOJRZAŁEJ OSOBOWOŚCI WEDŁUG

GORDONA ALLPORTA

1.poczucie rozszerzania się własnego „ja” (autentyczne uczestnictwo osoby w pewnych znaczących sferach ludzkiego wysiłku i aktywności), odnosi się to do pracy zawodowej, stosunków interpersonalnych w rodzinie i

zainteresowań

2.ciepłe stosunki z innymi ludźmi

3.poczucie emocjonalnego bezpieczeństwa, własnej wartości i przynależności emocjonalnej

4.realistyczna percepcja siebie i innych, nie zniekształcona przez lęki, fobie, obawy, poczucie zagrożenia

5.przeżywanie i osiąganie sukcesów zgodnie z własnymi uzdolnieniami

6.samoobiektywizacja poprzez własne wytwory

7.posiadanie zintegrowanej filozofii życiowej, zdrowa osobowość uzyskuje tzw. Autonomię funkcjonalną, tzn. potrafi się wyzwolić i uniezależnić od pierwotnych motywów skłaniających ją do określonego działania (np. pod

presją rodziców) i odnaleźć własne motywy skłaniające do osiągania długodystansowych celów.

KRYTERIA DOJRZAŁEJ OSOBOWOŚCI WEDŁUG CARLA ROGERSA

1.otwartość na doświadczenia (gotowość doświadczania nowych wrażeń)

2.skłonność doświadczenia pełni życia w każdym jego momencie

3.zaufanie do siebie i własnego organizmu

4.poczucie wewnętrznej wolności, swobody i autonomii

5.zdolność i skłonność do tworzenia kreatywności w kontaktach ze światem.

KRYTERIA DOJRZAŁEJ OSOBOWOŚCI WEDŁUG GORDONA ALLPORTA

1.poczucie rozszerzania się własnego „ja” (autentyczne uczestnictwo osoby w pewnych znaczących sferach ludzkiego wysiłku i aktywności), odnosi się to do pracy zawodowej, stosunków interpersonalnych w rodzinie i

zainteresowań

2.ciepłe stosunki z innymi ludźmi

3.poczucie emocjonalnego bezpieczeństwa, własnej wartości i przynależności emocjonalnej

4.realistyczna percepcja siebie i innych, nie zniekształcona przez lęki, fobie, obawy, poczucie zagrożenia

5.przeżywanie i osiąganie sukcesów zgodnie z własnymi uzdolnieniami

6.samoobiektywizacja poprzez własne wytwory

7.posiadanie zintegrowanej filozofii życiowej, zdrowa osobowość uzyskuje tzw. Autonomię funkcjonalną, tzn. potrafi się wyzwolić i uniezależnić od pierwotnych motywów skłaniających ją do określonego działania (np. pod

presją rodziców) i odnaleźć własne motywy skłaniające do osiągania długodystansowych celów.

KRYTERIA DOJRZAŁEJ OSOBOWOŚCI WEDŁUG CARLA ROGERSA

1.otwartość na doświadczenia (gotowość doświadczania nowych wrażeń)

2.skłonność doświadczenia pełni życia w każdym jego momencie

3.zaufanie do siebie i własnego organizmu

4.poczucie wewnętrznej wolności, swobody i autonomii

5.zdolność i skłonność do tworzenia kreatywności w kontaktach ze światem.

MODEL OSOBOWOŚCI SAMOREALIZUJĄCEJ SIĘ WG MASLOWA(DOJRZAŁEJ OSOBOWOŚCI):

1.obiektywna percepcja rzeczywistości (adekwatność postrzegania świata)

2.akceptacja przyrody, innych ludzi i samego siebie

3.spontaniczność, prostota i naturalność

4.koncentracja na problemach obiektów „poza-ja”

5.potrzeba prywatności i niezależności

6.autonomiczne funkcjonowanie

7.utrwalone poczucie świeżości wrażeń (odczuć)

8.doświadczanie przeżyć „szczytowych”

9.zainteresowania i zachowania prospołeczne

10.silne więzi interpersonalne

11.tolerancja, etyczność

12.niezłośliwe poczucie humoru

13.postawa twórcza i kreatywność

14.odporność na akulturację

KRYTERIA NIEDOJRZAŁEJ OSOBOWOŚCI WG

HARE I SCHALLINGA:

1. Proste formy wyrażania emocji

2. Niezdolność do modulowania rekcji emocjonalnych ( reakcje są gwałtowne, niedostosowane do siły bodźców i sytuacji)

3. Silne i słabo zróżnicowane ekspresje emocjonalne

4. Nieumiejętność odraczania zaspokajania potrzeb(popędów)

5. Postawa żądań i roszczeń wobec otoczenia społecznego

6. Brak tolerancji na ujemne długotrwałe bodźce związane z realizacją długodystansowych celów

7. Koncentracja na teraźniejszość

8. Zniekształcenie obrazu rzeczywistości pod wpływem doraźnych emocji

9. Nietrwałość i słabość związków uczuciowych z innymi ludźmi

10. Niski poziom rozwoju struktur poznawczych, przewaga emocji i struktur popędowo- emocjonalnych nad poznawczymi bez należnej kontroli emocji.

KRYTERIA ZDROWIA PSYCHICZNEGO

_ Postawy względem Ja– pozytywna i wysoka samoocena, silne poczucie tożsamości

_ Zdolności do rozwoju i samorealizacji

_ Zdolności do integracji – syntetyzująca funkcja doświadczeń

_ Zdolność do autonomii – zdolność do bycia niezależnym od wpływów społecznych i do samoregulacji

_ Zdolność do realistycznego spostrzegania rzeczywistości

_ Zdolność do radzenia sobie z wymaganiami – zdolność do adaptacji, w zmieniającym się świecie

PODEJŚCIE PATOGENETYCZNE – POSZUKIWANIE

PRZYCZYN I UWARUNKOWAŃ ZABURZEŃ

Model biomedyczny – działanie patogenu (czynnika chorobotwórczego) zmienia stan organizmu i funkcjonowania człowieka, powodując stan chorobowy

CZYNNIKI CHOROBOTWÓRCZE

_ Psychogenne – czynniki związane z uczeniem się zaburzeń, z zaburzeniem procesów regulacji, rozwoju struktur osobowości, rozwoju więzi, warunków socjalizacyjnych, czynniki związane z działaniem trudnych, stresowych, sytuacji powodujących urazy

_ Somatogenne – znane czynniki patogenne chorób somatycznych powodujące zaburzenie funkcji układu

nerwowego

_ Endogenne – czynniki związane z predyspozycją genetyczną i właściwościami konstytucjonalnymi człowieka (np. temperament)

CZYNNIKI PATOGENETYCZNE

_ Biologiczne – genetyczne, konstytucjonalne i somatyczne

_ Psychologiczne – sytuacyjne i osobowościowe

_ Społeczno – kulturowe

MODEL BIO – PSYCHO - SPOŁECZNY

_ Określa który z czynników pełni rolę dominującego i sprawczego, jak mechanizmy

oddziałowują na siebie wzajemnie, powodując zaburzenie

TEORIA ETIOEPIGENEZY

_ I WARSTWA: czynniki usposabiające – predysponujące – nie muszą decydować o wystąpieniu zaburzenia (czynniki ryzyka patologii)

_ II WARSTWA: czynniki uszkadzające OUN

_ III WARSTWA: nakładające się cechy zespołów psychopatologicznych – decyduje o treści zaburzeń

MODEL PODATNOŚĆ - STRES

_ Podatność – predyspozycje jednostki (czynniki biologiczne, psychologiczne i społeczno – kulturowe)

_ Czynnik stresujący (obciążający, patogen)

_ O załamaniu zdrowia w wyniku działania przewlekłego stresu wymagań życiowych współdecyduje m. in. typ układu nerwowego (jego siła i reaktywność) oraz stan somatyczny organizmu

MODEL CZYNNIKÓW RYZYKA

_ Czynniki ryzyka – powodują zwiększone prawdopodobieństwo wystąpienia patologii i wszelkich niekorzystnych zjawisk

_ Predyspozycje człowieka i wzory reagowania wynikające z doświadczenia tworzą coś w rodzaju indywidualnego programu, który pozostaje w sprzeczności z wymaganiami życia

PODEJŚCIE SALUTOGENETYCZNE

_ I ZAŁOŻENIE: normalnym stanem funkcjonowania człowieka jest dynamiczny stan równowagi

_ II ZAŁOŻENIE: zdrowie – jest procesem stałego reagowania na wymagania w celu zachowania lub przywracania pewnego poziomu organizacji (poziom dynamicznej równowagi zewnętrznej i wewnętrznej systemu)

_ III ZAŁOŻENIE: zdrowie nie jest kategorią dychotomiczną – można je opisać jako kontinuum i określać różne poziomy zdrowia Zdrowie choroba poziom zdrowia

GŁÓWNE CZYNNIKI ZDROWIA

_ Uogólnione zasoby odpornościowe

_ Stresory

_ Poczucie koherencji

_ styl życia

GŁÓWNE CZYNNIKI ZDROWIA

_ Uogólnione zasoby odpornościowe – właściwości jednostki, grupy, środowiska i kultury, które wyróżniają się cechą funkcjonalną, umożliwiającą uniknięcie stresorów i usprawnianie procesu radzenia sobie z wymaganiami (zapobiegają przekształcaniu się napięcia w stan stresu)

GŁÓWNE CZYNNIKI ZDROWIA

Stresory :

_ Stresory psychospołeczne stresory fizyczno

– biologiczne

_ Stresory krótkotrwałe (ostre) długotrwałe (przewlekłe)

_ Stresory egzogenne stresory endogenne

_ Codzienne kłopoty a krytyczne wydarzenia życiowe (stresowe wydarzenia zmiany życiowej)

GŁÓWNE CZYNNIKI ZDROWIA

_ Poczucie koherencji – globalna orientacja człowieka wyrażająca stopień, w jakim człowiek ma dojmujące, trwałe, choć dynamiczne poczucie pewności, że:

_ bodźce napływające w ciągu życia ze środowiska wewnętrznego i zewnętrznego mają charakter ustrukturalizowany, przewidywalny i wytłumaczalny

_ ma dostęp do środków, które mu pozwolą sprostać wymaganiom, jakie stawiają te bodźce

_ wymagania te są dla niego wyzwaniem wartym wysiłku i zaangażowania

SKŁADNIKI POCZUCIA KOHERENCJI

_ Poczucie zrozumiałości – stopień spostrzegania napływających informacji jako uporządkowanych i spójnych

_ Poczucie zaradności, sterowalności – stopień spostrzegania dostępnych zasobów jako

wystarczających dla sprostania wymogom

_ Poczucie sensowności – stopień poczucia że życie ma sens

DSM - IV

Zaburzenie psychiczne w DSM-IV jest definiowane jako pojawiający się u jednostki syndrom lub wzorzec zachowania albo wzorzec psychiczny mający znaczenie kliniczne, związany w chwili występowania z odczuwanym cierpieniem (bolesnym symptomem) bądź upośledzeniem (zakłóceniem w co najmniej jednym ważnym obszarze funkcjonowania) lub z istotnie zwiększonym ryzykiem śmierci, bólu, inwalidztwa, albo też z poważnym ograniczeniem swobody działania. Zespół ten nie może być tylko ogólnie akceptowaną i kulturowo usankcjonowaną reakcją na określone zdarzenie, na przykład śmierć ukochanej osoby. Musi on być w

danym momencie przejawem behawioralnej, psychologicznej lub biologicznej dysfunkcji występującej u danej osoby.

ICD - 10

• Pojęcie zaburzenia w ICD-10 oznacza zespół (układ) klinicznie obserwowalnych objawów lub zachowań połączonych w większości przypadków z cierpieniem i/lub z zaburzeniem indywidualnego funkcjonowania osoby i/lub z zaburzeniami w odgrywaniu ról społecznych.

• Same przejawy dewiacji społecznej lub społecznego konfliktu, bez zaburzenia indywidualnego funkcjonowania, nie powinny być zaliczone do zaburzeń psychicznych.

ELEMENTY NIENORMALNOŚCI

• Cierpienie.

• Trudności w przystosowaniu (psychopatia, fobie).

• Nieracjonalność i dziwaczność (bulimia, schizofrenie).

• Nieprzewidywalność i utrata kontroli.

• Wyrazistość i niekonwencjonalność• niekonwencjonalność.

• Dyskomfort obserwatora.

• Naruszanie ideałów i norm moralnych.

1. Cierpienie.

2. Trudności w przystosowaniu:

- zachowanie funkcjonalne i adaptacyjne – osiąganie pewnych celów przez jednostkę;

- dobre funkcjonowanie jednostki – zdolność do pracy i utrzymywania satysfakcjonujących kontaktów z innymi ludźmi;

- dobre funkcjonowanie społeczeństwa.

3. Nieracjonalność i dziwaczność:

- zachowanie jednostki jest (wydaje się być) pozbawione sensu;

- zaburzenia myślenia : absurdalne i dziwaczne przekonania, spostrzeżenie nie mające podstaw w obiektywnej rzeczywistości

4. Nieprzewidywalność i utrata kontroli:

- zachowanie ludzi powinna cechować pewna stałość w czasie – powinni być przewidywalni (jednego dnia kocha, drugiego nienawidzi?);

- utrata kontroli – nagle pękają zwykłe hamulce i zasady kierujące zachowaniem;

- nie znamy przyczyny danego zachowania.

5. Wyrazistość i niekonwencjonalność:

- zachowania nietypowe – wybijające się na tle zachowań konwencjonalnych;

- nienormalność cudzego zachowania oceniamy na podstawie

własnego (np. odmienne zachowania seksualne).

6. Dyskomfort obserwatora:

- zależność od innych, nadmierne schlebianie innym wrogość – bolesne konflikty psychologiczne u innych;

- osoby łamiące niepisane lub immanentne zasady postępowania (np. przekraczanie granicy bliskości podczas rozmowy).

7. Naruszanie ideałów i norm moralnych:

- zbytnia agresja;

- zbytnia powściągliwość;

- zbytnia nieśmiałość;

- zbytnia pewność siebie.

Pułapki zasady podobieństwa rodzinnego:

• Pomyłka społeczna.

• Brak zgody między obserwatorami.

• Brak zgody między obserwatorem a aktorem.

Jak powstają zaburzenia psychiczne i/lub zaburzenia zachowania?

• Mechanizmy psychiczne i ich zmiana pod wpływem czynników zewnętrznych i procesów wewnętrznych z perspektywy rozwojowej oraz z perspektywy aktualnych zdarzeń stresowych, z którymi jednostka musi sobie radzić.

• Kontekst sytuacyjny.

• Osobowościowe przyczyny zaburzeń (konflikty intrapsychiczne).

• Mechanizmy obronne.

• Konflikty interpersonalne.

• Deficyty (CUN, deficyty warunków rozwoju).

F00-F09 Organiczne zaburzenia psychiczne włącznie z zespołami objawowymi: - otępienia

F10-F19 Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych

F20-F29 Schizofrenia, zaburzenia typu schizofrenii (schizotypowe) i urojeniowe

F30-F39 Zaburzenia nastoju (afektywne):

- epizod maniakalny

-zaburzenia afektywne dwubiegunowe

- epizod depresyjny

F40-F48 Zaburzenia nerwicowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną:

- zaburzenia lękowe w postaci fobii

- zaburzenia obsesyjno – kompulsyjne (nerwica natręctw)

- reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne

F50-F59 Zespoły behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami fizycznymi:

- zaburzenia odżywiania się

- nieorganiczne zaburzenia snu

- dysfunkcja seksualna nie spowodowana zaburzeniem organicznym ani chorobą somatyczną

F60-F69 Zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych:

- specyficzne zaburzenia osobowości (zależna, lękliwa, dysocjalna, chwiejna emocjonalnie…)

- zaburzenia nawyków i popędów (impulsów)

- zaburzenia identyfikacji płciowej

F70-F79 Upośledzenie umysłowe

F80-F89 Zaburzenia rozwoju

- specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka

F90-F98 Zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie i w wieku młodzieńczym

- zaburzenia hiperkinetyczne (zespoły nadpobudliwości ruchowej)

- zaburzenia zachowania

- zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie

Co to jest schizofrenia?

• To zaburzenie myślenia, w którym umiejętność rozpoznawania rzeczywistości, reakcje emocjonalne, procesy myślenia, formułowania sądów oraz umiejętność porozumiewania się pogarszają się tak bardzo, że funkcjonowanie chorej osoby jest poważnie utrudnione. Częste są takie objawy, jak omamy czy urojenia.

UROJENIA

Przekonania danej osoby, które nie są podzielane przez jej rówieśników należących do tej samej grupy kulturowej:

1. Urojenia wpływu lub owładnięcia – człowiek może wierzyć (i odczuwać), że jakieś siły zewnętrzne wywierają

wpływ na jego zachowanie i go kontrolują.

2. Urojenia prześladowcze – mająca je osoba wierzy, że jest podglądana, śledzona czy w jakiś sposób prześladowana.

3. Urojenia zmiany tożsamości – człowiek może być przekonany, że utracił poczucie tożsamości i celowości

własnego życia albo też, że posiada niezwykłą moc czy zdolności.

Wśród najpoważniejszych skutków społecznych i psychologicznych wymienia się:

- brak pracy,

- niepowodzenia i przemieszczenie społeczne,

- utratę pewności siebie, własnej inicjatywy, a nawet zdolności do samodzielnego funkcjonowania.

PRZEBIEG CHOROBY:

- 20% chorych doświadcza w ciągu całego życia tylko jednego epizodu i objawów psychotycznych i powraca do stosunkowo normalnego życia.

- 60% chorych doświadcza więcej niż jednego nawrotu, ale pomiędzy epizodami choroby funkcjonują na takim poziomie jak przed chorobą.

GŁÓWNE OBJAWY SCHIZOFRENII

1. Omamy słuchowe: nieprawdziwe spostrzeżenia, często pod postacią hałasów lub głosów, które rozmawiają ze sobą na temat pacjenta lub komentują w trzeciej osobie jego myśli czy działania.

2. Doświadczenie owładnięcia: osoba ma poczucie, że jest kontrolowana przez obcą siłę lub moc. Może mieć również poczucie, że obca siła przeniknęła jej umysł i ciało. Często jest to interpretowane jako wpływ duchów, promieni X czy wszczepionych nadajników radiowych.

3. Urojenia: nieprawdziwe przekonania danej osoby na temat rzeczywistości, które mogą przybierać wiele różnych form (np. urojenia prześladowcze, wielkościowe, odnoszące). Przykładowo, urojenia odnoszące polegają na tym, że dana osoba jest przekonana, że zachowania i/lub uwagi innych (na ulicy, w telewizji, w radiu itp.) dotyczą właśnie jej.

4. Zaburzenia myślenia: poczucie, że myśli zostały nasłane albo są odciągane z umysłu. W niektórych przypadkach osoba może mieć poczucie, że jej myśli są rozgłaśniane (odsłaniane) tak, że inni mogą je słyszeć, często z dużej odległości.

5. Zmiany emocjonalne i wolicjonalne: emocje i uczucia stają się mgliste lub mniej jasne i często są opisywane jako „spłycone”. Może również wystąpić brak inicjatywy czy energii. Takie zmiany są czasem nazywane „objawami negatywnymi”.

Zaburzenia podstawowe:

- Utrwalone objawy (omamy, urojenia, zaburzenia myślenia)

- Skłonność do wycofywani się, apatia, spłycenie emocjonalne (objawy „negatywne”)

- Zaburzenia poznawcze – dotyczące uwagi i rozwiązywania problemów

- Skłonność do kolejnych epizodów schizofrenii

Zaburzenia wtórne:

Społeczne:

- Brak zatrudnienia, degradacja społeczna

- Niepowodzenia społeczne: domowe, finansowe itp.

- Instytucjonalizacja

- Zubożenie kontaktów społecznych

- Rozpad rodziny lub odrzucenie

- Uprzedzenia społeczne względem choroby psychicznej

Psychiczne:

- Brak pewności siebie i motywacji

- Zaburzenia umiejętności zapewniających przetrwanie społeczne i środowiskowe lub niewykorzystywanie ich

- Zależność lub jedynie częściowa niezależność od rodziny lub instytucji

- Cierpienie spowodowane trudnościami w radzeniu sobie z utrzymującymi się objawami (np. omamami słuchowymi).

RYZYKO ZACHOROWANIA

- Każdego roku notuje się średnio 20 nowych zachorowań na 100 000 osób.

- Od 20% do 25% osób doświadcza tylko jednego epizodu choroby, po którym następuje pełna remisja i wyzdrowienie społeczne

- U co trzeciej osoby szczególnie trudno uzyskać poprawę, a zejście choroby jest wyjątkowo ciężkie

ZNACZENIE PŁCI:

Mężczyźni: - 2,- 3- krotnie wyższa zachorowalność niż u kobiet

- początek choroby przypada średnio 3,5 roku wcześniej niż u kobiet – 27 rok życia

- między 15. a 30. rokiem życia częstość zachorowań jest dużo wyższa niż u kobiet

Kobiety: - 30. rok życia

- między 40. a 45. rokiem życia – ponowny wzrost zachorowań tylko u kobiet

PRZYSTOSOWANIE PRZEDCHOROBOWE

• Ocena umiejętności nawiązywania i podtrzymywania przez

daną osobę przyjaźni oraz związków seksualnych.

• Radzenie sobie z obowiązkami w szkole czy w pracy (kompetencje społeczne).

• Wsparcie społeczne i rodzinne.

• Depresja, samobójstwa, lęk społeczny czy nadużywanie substancji psychoaktywnych mogą wywierać istotny wpływ na przebieg i zejście choroby.

CZY SCHIZOFRENIA JEST DZIEDZICZNA?

• Zakres ryzyka zachorowania u krewnych pierwszego stopnia waha się w granicach od 3 do 17%.

• Współczynnik zbieżności u bliźniąt monozygotycznych (z których jedno

choruje na schizofrenię) jest ponad trzykrotnie wyższy niż u bliźniąt dyzygotycznych.

Jaka jest rola składnika środowiskowego?

• badania adopcyjne – po rozszerzeniu sposobu definiowania przypadku do „zaburzeń ze spektrum schizofrenii” ryzyko u potomstwa było wyższe (18,8%) niż u adoptowanych dzieci (10,7%).

• 28 dzieci bez żadnych zaburzeń w wywiadzie rodzinnym, wychowywanych przez rodziców adopcyjnych, którzy później zachorowali na schizofrenię (wychowywanie przez osobę chorą na schizofrenię nie jest czynnikiem ryzyka).

• Podatność na schizofrenię może wzrastać lub zmniejszać się, w zależności od rodzaju oddziaływań między jednostką a wpływami rodzinnymi i wpływami innego typu.

WPŁYW RODZINY

• Schizofrenia jest skutkiem nieprawidłowej socjalizacji lub komunikacji w obrębie rodziny.

• Matki osób chorujących na schizofrenię cechują: chłód, nadopiekuńczość i potrzeba dominacji.

• Sposoby komunikowania się między rodzicami i potomstwem:

- sytuacja „podwójnego wiązania”: „pierwotny nakaz negatywny”, zakazujący pewnych działań; „wtórny nakaz negatywny”, pozostający w sprzeczności z tym nakazem; „nakaz negatywny trzeciego rzędu”, wskazujący że decyzja musi zostać podjęta, że nie ma mowy o ucieczce i że dziecku nie pozwala się wyjaśnić sobie sprzeczności.

Co to jest ADHD?

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi (ADHD) jest jednym z najczęstszych zaburzeń, z jakimi spotykamy się u dzieci w wieku szkolnym. Jego rozpowszechnienie możemy ocenić na 5-7%

Rozpoznanie ADHD to spełnienie kryteriów

Nadmierna Zaburzenia Impulsywność aktywność uwagi

• Początek zaburzenia nie później niż w wieku 7 lat.

• Objawy w więcej niż jednej sytuacji (np. w szkole i w domu).

• Objawy utrzymujące się przez co najmniej 6 miesięcy.

• Istotne klinicznie cierpienie lub upośledzenie funkcjonowania.

• Objawy te nie są spowodowane innym zaburzeniem (psychicznym, somatycznym itd.).

W przypadku zaburzeń uwagi mówimy o:

• Łatwym rozpraszaniu się pod wpływem bodźców z otoczenia.

• Kłopotem z kończeniem żmudnych i długich zadań, częstym przerywaniu ich w połowie (słaba trwałość uwagi).

• Dużej ilości błędów z nieuwagi.

• Zapominaniu o ważnych informacjach.

• Gubieniu różnych rzeczy, trudnościach z ich odnalezieniem.

• Wiecznym bałaganie.

• Trudnościach w skupieniu się na jednej czynności (ADHD-owcy często

przechodzą do kolejnej czynności, nie kończąc poprzedniej).

• Kłopotach dziecka z usłyszeniem co się do niego mówi, polecenia często muszą

być wielokrotnie powtarzane.

W przypadku nadmiernej ruchliwości mówimy o:

• Kłopotach ze spokojnym siedzeniem.

• Niemożności usiedzenia długo w jednym miejscu, co może objawiać się chodzeniem po klasie czy bieganiem w czasie przerw.

• Nadmierną gadatliwością.

W przypadku nadmiernej impulsywności mówimy o:

• Niemożnością zaczekania na swoją kolej.

• Trudnościach w przewidywaniu konsekwencji (działaniu bez zastanowienia).

• Braku umiejętności zaplanowania swoich działań.

• Częstym wtrącaniu się do rozmowy, przeszkadzaniu innym w pracy.

Nauczanie równoległe

• Równoległe, jednoczesne przekazywanie wiedzy szkolnej i wprowadzanie zasad zachowania na lekcji, uczenie dzieci zachowań prospołecznych oraz stosowanie technik zmniejszających niekorzystny wpływ różnych objawów na funkcjonowanie dziecka w klasie.

• W tym modelu pracy podstawowymi sposobami pracy powinny być:

- stosowanie „opcji ułatwienia”, czyli specjalnych technik pracy z objawami ADHD;

- skuteczne wydawanie poleceń;

- chwalenie;

- budowanie pozytywnej motywacji poprzez dostrzeganie pozytywów, stosowanie nagród, systemów żetonowych;

- wzmacnianie zachowań prospołecznych;

- wprowadzanie jasnych zasad zachowania;