Rozdzial IV Prawo osobowe

I. Osoby fizyczne

Osobowość prawna= zdolność prawna + zdolność do czynności prawnych

§ 56. Zdolność prawna

1. Pojęcie osoby i zdolności prawnej

Gajus:

Na nic jest znajomość prawa, jeśli nie zna się osób dla których zostało ustanowione.

Paulus:

Qui in utero est, perinde ac si in rebus humanis esset cuditur, guotiens de commodis ipsius partus quaeritur: quamquam alii anteguam nascatur nequaquam prosit.- Dziecko poczęte, a nienarodzone, korzysta już z ochrony, jakby już było na świecie ludzkim, ilekroć chodzi o jego korzyść. Ale żadna inna osoba nie może odnieść korzyści przed narodzeniem dziecka.

Prawnicy średniowieczni:

Nasciturus pro aim nato habetur, quotiens de commodis eius agitur.

Dziecko poczęte, a nie narodzone, jest uważane za juz narodzone, ilekroć chodzi o jego korzyść.

2. Status

3. Capitis deminutio

4. Koniec zdolności prawnej

§ 57. Niewolnicy

1. Powstanie niewoli

Et quidem summa divisio de iure personarum haec est, quod omnes komines aut liberi sunt, aut servi.

A najogólniejszy oto podział co do prawa osób jest ten, że wszyscy ludzie są albo wolni albo niewolni.

2. Położenie prawne niewolników

  1. niewolnik jako przedmiot prawa

Paulus:

Servile caput nullum ius habet.- Niewolnik nie ma żadnej zdolności prawnej.

Ulpian:

Servi pro nullis habentur.- Niewolników uważa się za niemających żadnego prawa.

  1. udział niewolników w obrocie majątkowym

Gajus:

Quodcumque per servum acquiritur, id domino acquiritur.- Cokolwiek nabywa niewolnik, to przypada jako przysporzenie właścicielowi.

Melior condicio nostra per servos fieri potest, deterior fieri potest, deterior fieri non potest.

Niewolnicy mogą polepszyć nasze [tj. ich właścicieli] stanowisko, nie mogąc zaś pogorszyć.

3. Zgaśnięcie niewoli

4. Ustawy ograniczające wyzwolenie niewolników

§ 58. Liberti - wyzwoleńcy

§ 59. Półwolni

§ 60. Wolni

1. Obywatele rzymscy (cives Romani)

  1. nabycie obywatelstwa rzymskiego (status civitatis)

  1. uprawnienia obywatela

publicznoprawne prywatnoprawne

- ius suffragii- prawo udziału i głosowania na zgromadzeniach ludowych (prawo wyborcze czynne)

- ius honorum- prawo bycia wybranym na urząd państwowy (prawo wyborcze bierne)

- prawo noszenia (trójczłonowego) nazwiska rzymskiego

- ius militiae- prawo i obowiązek służby w legionach

- ius provocationis- prawo odwoływania się do zgromadzenia ludowego w wypadku nałożenia przez urzędnika kary śmierci lub wysokiej kary grzywny

- ius conubii- prawo zawierania związków małżeńskich

- ius commercii- prawo udziału w obrocie gospodarczym i zawierania aktów prawnych

- legis actio- prawo występowania przed sądem celem dochodzenia swoich roszczeń

- patria potestas- prawo do sprawowania władzy ojca rodziny

- testamenti factio activa- prawo do sporządzenia ważnego testamentu i prawo zostania dziedzicem testamentowym

2. Latini

3. Peregrini

§ 61. Osoby sui iuris i alieni iuris

§ 62. Inne przyczyny wpływające na zakres zdolności prawnej

1. Infamia

2. Religia

II. Osoby prawne

Osoba prawna- jednostka organizacyjna powołana do określonych celów, posiadająca osobowość prawną.

§ 63. Korporacje

Ulpian:

Si quid universitati debetur, singulis non debetur: nec, quod debet universitas, singuli debet.

Co należy się całości, to nie należy się jednostkom, ani też jednostki nie są zobowiązane do tego, do czego jest zobowiązany związek.

§ 64. Fundacje

III. Zdolność do czynności prawnych

§ 65. Pojęcie zdolności do czynności prawnych

§ 66. Ograniczenia zdolności do czynności prawnych

1. Wiek

  1. Dzieci- brak zdolności do czynności prawnych, nie odpowiadały za czyny bezprawne. Granica 7 lat przyjęta w prawie justyniańskim.

  2. Niedojrzali- osoby, które osiągnęły pewien poziom umysłowy, który zależał od rozwoju fizycznego, który należało w każdym przypadku stwierdzić przez oględziny ciała (wg szkoły Sabinianów). Prokulianie głosili przyjęty w prawie klasycznym pogląd o granicach wiekowych. Ograniczona zdolność do czynności prawnych. Samodzielne (bez zgody opiekuna) mogli jedynie dokonywać czynności polepszających ich sytuację prawno-majątkową.15

  3. Dojrzali poniżej 25 roku życia- podział wprowadzony w czasie dynamicznego rozwoju gospodarczego przez lex Laetoria (ok. 192r. p.n.e.) wprowadzając jednocześnie skargę penalną wobec tych dojrzałych, którzy wobec małoletnich sui iuris poniżej 25 roku życia dopuścili się oszustwa wykorzystując brak doświadczenia i nieznajomość prawa.

  4. Dojrzali powyżej 25 roku życia- pełna zdolność do czynności prawnych

2. Choroba umysłowa

Ustawa XII tablic:

Si furiosus escit, adgnatum gentiliumque eius potestas esto.

Jeśli jest chory umysłowo, nich nad nim i jego majątkiem mają władzę agnaci i członkowie rodu.

Paulus:

[...] furiosus nullum negotium contrahere potest [...]- […] chory umysłowo nie może zawierać żadnej czynności prawnej […]

Gajus:

Furiosus nullum negotium gerere potest, quia non intellegit, guid agat.

Chory umysłowo nie może dokonać żadnej czynności prawnej, ponieważ nie rozumie, co czyni.

3. Płeć

4. Marnotrawstwo

IV. Czynności prawne

§ 67. Pojęcie, rodzaje i skutki czynności prawnych

1. Zdarzenie prawne – działania – czynności prawne

2. Rodzaje czynności prawnych

3. Skutki

Nemo plus iuris ad alium transferre potest, quam ipse haberet- Nikt nie może przenosić na drugiego więcej prawa niż sam posiada.

4. Nieważność

5. Konwalidacja i konwersja

Paulus:

Quod initio vitiosum est, non potest tractu temporis convalescere.- To, co od początku jest wadliwe, nie może zostać uzdrowione z upływem czasu.

§ 68. Wady oświadczenia woli

1. Pojęcie wady oświadczenia woli

2. Świadoma niezgodność pomiędzy wolą a jej oświadczeniem

  1. oświadczenie woli nie na serio- jednostronnie zamierzonej, lecz w przekonaniu osoby składającej oświadczenie dostatecznie objawionej niezgodności woli (np. w czasie zabawy). Nie pociągało za sobą żadnych skutków prawnych.

  2. zastrzeżenie potajemne- jednostronnie zamierzona i przemilczana niezgodność woli, przy czym owa rozbieżność nie była nikomu znana. Nie miała żadnego znaczenia prawnego.

  3. symulacja- strony wykluczały skutki dokonywanej czynności prawnej,

3. Nieświadoma niezgodność pomiędzy wolą a jej oświadczeniem

  1. pomyłka

  1. błąd (error)

  1. Ignorantia iuris

4. Dolus i metus

  1. pobudka w czynności prawnej

Falsa causa non nocet.– Fałszywa pobudka nie szkodzi.

  1. Dolus

  1. Metus

§ 69. Treść czynności prawnych

1. Elementy treści czynności prawnej

2. Warunek

3. Termin

4. Polecenie

§ 70. Zastępstwo


  1. W języku nieprawniczym oznaczała maskę noszoną przez aktora.

  2. Za osoby nie uznawano płodów poronionych (abortus) oraz nie mających kształtu ludzkiego (monstrum et prodigium)

  3. Caput- głowa, w sensie przenośnym oznaczenie osobowości prawnej.

  4. Postliminium- powrót poza próg.

  5. Zasadę ustanawiała lex Cornelia wydana ok. roku 80 p.n.e. z inicjatywy Korneliusza Sulli. Przed jej wydaniem nie mogło nastąpić dziedziczenie po obywatelu, który zmarł w niewoli, gdyż niewolnicy nie mieli podmiotowości prawnej i nie istniało dziedziczenie po nich.

  6. Jeńcy sprzedawani byli w drodze licytacji lub służyli państwu (servi publici).

  7. Dziecko takie stawało się własnością pana matki.

  8. Od lex Inunia Norbana z 19 r.- nadanie tak wyzwolonym prawnej wolności, ale bez przyznania obywatelstwa, lecz statusu Latini Iuniani.

  9. W związku z rozwojem terytorialnym i niewydajności systemu niewolniczego, latyfundyści oddawali działki w wieczystą dzierżawę.

  10. Np. mieszkańcom Italii na podstawie lex Plautia Pepiria w 89 r. p.n.e.

  11. Wyznawcy religii starorzymskiej.

  12. Wyznawcy religii nieuznanej przez Kościół za prawowierną.

  13. Odstępcy od wiary.

  14. Różnica między zdolnością prawną a zdolnością do czynności prawnych- osoba była wyposażona w pewne prawa i obowiązki, ale nie koniecznie musiała mieć możność ich nabywania czy utraty. Np. chory umysłowo mógł posiadać majątek, ale nie mógł go zbyć.

  15. Jeśli zawarta została umowa obciążająca majątkowo niedojrzałego, uznawano, że umowa jest ważna tylko w zakresie przysporzenia- np. nabywał prawo domagania się wydania danej rzeczy, ale nie zaciągał jednocześnie zobowiązania do wykonania świadczenia wzajemnego (zapłaty). Była to tzw. czynność prawa kulejącego. Umowa taka mogła stać się ważna, jeśli zatwierdził ją opiekun małoletniego (konwalidacja) lub sam „małoletni” po osiągnięciu pełnoletniości.

  16. Darowizny między małżonkami były zabronione.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Rozdzial IV Prawo osobowe (Naprawiony)
rozdział IV ściąga, Prawo Administracyjne, Gospodarcze i ogólna wiedza prawnicza
Rozdzia³ IV, VII, VIII (2) , ROZDZIAŁ III - PRAWO I SĄD POD ZABORAMI
prawo-pracy-rozdział-467, ROZDZIAŁ IV
IV 1 2 Atrybuty Osobow
Prawo finansowe W I, administracja, II ROK, III Semestr, rok II, sem IV, prawo
Prawo rzymskie - prawo osobowe, prawoznawstwo, polskie prawo konstytucyjne, Logika i wykładnia prawa
Łobocki Rozdział IV, Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna Uniwersytet Pedagogiczny Licencjat, Te
Rozdzial VIII Prawo spadkowe
kobieta, Prawo, Prawo rzymskie, Prawo osobowe
Dokumenty paszportowe, Administracyjne prawo osobowe
Prawo rzymskie cz III prawo osobowe z czynnościami prawnymi
prawo finansowe 17.03.05, administracja, II ROK, III Semestr, rok II, sem IV, prawo finansowe
konstytucyjne ksiazka2005 rozdzial II[1], Prawo konstytucyjne
Rozdzial IV Nessie
ROZDZIAŁ IV

więcej podobnych podstron