Krzysztof Juśkiewicz grupa C

Temat: Elementy informacyjne i sterownicze w pracy człowieka.

Elementy informacyjne to te części maszyny, urządzenia lub środowiska pracy, które służące do prezentowania informacji, która może się zmieniać w celu uczynienia rzeczy widzialnymi, słyszalnymi lub rozróżnialnymi dotykiem. Ich celem jest przekazywanie człowiekowi - operatorowi maszyny lub stanowiska pracy - informacji wizualnych (do odbioru wzrokowego), dźwiękowych (do odbioru słuchem) lub dotykowych (do odbioru przez dotyk).

Elementy sterownicze są to te części maszyny lub części układu sterowania, na którą bezpośrednio działa operator.

Zasady uwzględniane przy projektowaniu elementów informacyjnych i sterowniczych:

• łatwość i wygoda obsługiwania,

• łatwość identyfikacji,

• zgodność z oczekiwaniami użytkownika,

• minimalizowanie błędów operatora,

• możliwość indywidualizacji i łatwość nauki.

Wyróżniamy elementy sterownicze ręczne i nożne.

Ręczne elementy sterownicze mogą być aktywowane przez przyciśnięcie lub pochwycenie, palcami, kciukiem lub dłonią.

Przy nożnych elementach sterowniczych przyjęto zasadę, że przy określaniu wartości sił i momentów nie mogą one przekraczać 15% wartości siły rozwijanej przez człowieka dla każdego rodzaju ruchu związanego z aktywizacją danego elementu sterowniczego.

Aby nie nacisnąć czegoś przez przypadek siła potrzebna do aktywizacji tego elementu nie może być mniejsza niż 5 niutonów.

Przy projektowaniu elementów informacyjnych i sterowniczych należy uwzględnić następujące zasady:

• łatwość i wygodę obsługiwania - jest to nadrzędna reguła postępowania przy projektowaniu obiektów technicznych, a tym bardziej elementów sterowniczych i informacyjnych, które bezpośrednio służą człowiekowi. Powinny być one, zatem dostosowane do jego możliwości psychofizycznych; elementy informacyjne i sterownicze powinny zapewniać operatorowi łatwe panowanie nad maszyną i innym wyposażeniem stanowiska pracy; czynności związane z obsługiwaniem maszyny, a zwłaszcza sterowaniem, nie mogą być wymuszane rytmem pracy maszyny;

• łatwość identyfikacji - należy dążyć do tego, aby elementy informacyjne i sterownicze były łatwe do rozpoznania, a przekazywane przez nie treści były łatwe do zrozumienia przez człowieka;

• zgodność z oczekiwaniami użytkownika (stereotypami) - funkcje, ruchy czy też pozycje elementów sterowniczych i informacyjnych powinny być zgodne z dotychczasowymi przyzwyczajeniami i nawykami operatora (np. zapalenie się czerwonej lampki powinno oznaczać nieprawidłowość, ruch wskazówki w prawo - zwiększanie się wskazywanej wartości);

• minimalizowanie błędów operatora - elementy sterownicze i informacyjne oraz ich wzajemne powiązania powinny minimalizować możliwość popełnienia błędu przez operatora;

• możliwość indywidualizacji i łatwość nauki - powinno być zapewnione łatwe dostosowanie poszczególnych elementów sterowniczych i informacyjnych do indywidualnych wymagań i możliwości psychofizycznych użytkowników oraz łatwe uczenie się ich obsługiwania, nawet niezależnie od różnic kulturowych operatorów.

Projektowanie elementów informacyjnych

Ze względu na rodzaj przekazywanej informacji rozróżnia się elementy informacyjne

• wizualne;

• dźwiękowe;

• dotykowe (wyczuwane dotykiem).

Elementy wizualne

Elementy wizualne są stosowane najczęściej. Ze względu na postać przekazywanej informacji można je podzielić na:

• elementy cyfrowe, które przekazują informacje kodem numerycznym;

• elementy alfanumeryczne, które przekazują informacje w postaci kombinacji liter i cyfr;

• elementy analogowe, które przekazują informacje w postaci funkcji długości, kąta lub innego wymiaru, np. wychylenie wskazówki na tle skali.

Aby informacje wzrokowe mogły być odebrane, elementy informacji wizualnej powinny znajdować się w zasięgu pola widzenia operatora, w którym wyróżniono:

• strefę A - zalecaną do umieszczania elementów wizualnych;

• strefę B - akceptowalną do umieszczenia tych elementów;

• strefę C - niewskazaną do umieszczenia tych elementów.

Elementy dźwiękowe

Dźwiękowe elementy informacyjne umożliwiają wszechkierunkowe przesyłanie komunikatów, a więc mogą one dotrzeć do operatora nawet wtedy, gdy jest on zajęty realizacją innych zadań. Elementy te należy stosować, gdy:

• wzrok operatora jest już zaangażowany w inne działania;

• przesyłana informacja wymaga natychmiastowej akcji;

• informacja jest krótka i prosta;

• operator, ze względów technologicznych, musi przemieszczać się na stanowisku pracy, (co uniemożliwia stosowanie elementów wizualnych).

v

Elementy dotykowe

Dotykowe elementy informacyjne umożliwiają przekazywanie informacji poprzez wrażenia dotykowe (zwykle dłonią lub palcami). W tym celu jest wykorzystywany przede wszystkim kształt oraz rodzaj i stan powierzchni elementów (twardość, chropowatość, itp.).

Odbierane wrażenia dotykowe muszą być ponadprogowe, tzn. zarówno wyczuwalne, jak i wyraźnie różniące się od siebie.

Elementem sterowniczym jest ta część układu sterowania, na którą bezpośrednio oddziałuje operator np. poprzez wywarcie nacisku.

W związku z tym zaleca się takie rozmieszczenie elementów informacyjnych i sterowniczych, aby:

- ważne i często używane elementy znajdowały się w najlepiej dostępnych miejscach,
- elementy, które są uruchomione w określonej kolejności były umieszczone razem i w tej kolejności,

- funkcjonalnie zależne elementy były umieszczone w grupach tak, aby wzrokowo i przestrzennie były oddzielone od innych np. w samolocie elementy związane ze sterowaniem silnikiem mogą być zgrupowane oddzielnie od elementów związanych ze sterowaniem lotem.

- Szczegółowe wymagania ergonomiczne dotyczące umiejscowienia i wzajemnego rozmieszczenia elementów informacyjnych i sterowniczych dla siedzącej i stojącej oraz zmiennej (siedzącej i stojącej) pozycji pracy operatora maszyny.

- Minimalne i zalecane odległości między elementami sterowniczymi wg tej normy

Elementy sterownicze, które mają wpływ na bezpieczeństwo pracowników, powinny być widoczne i możliwe do zidentyfikowania oraz odpowiednio oznakowane.