DIAGNOZA PEDAGOGICZNA DZIECKA

Radosław, lat 3

1. Informacje o rodzinie

Radek, lat 3. Mieszka z niezamężną matką, A. (33 lata). Ojciec, B. (30 lat), podejmował próby scalenia rodziny, jednak zostały one odrzucone przez matkę dziecka. Odepchnięty ojciec stracił poczucie odpowiedzialności za wychowanie syna. Przekazuje on co miesiąc alimenty w wysokości 500 zł, często daje dodatkowe 200-300 zł. Z synem kontaktuje się średnio raz w miesiącu. Matka wynajmuje mieszkanie w cichej części Warszawy, niedaleko żłobka do którego uczęszcza chłopiec. Mieszkanie jest zadbane, zawsze jest ciepło, nie brakuje nigdy jedzenia ani zabawek dla dziecka. W domu nie ma i nie było problemu alkoholowego. Na opłacenie żłobka – 1000 zł miesięcznie – przeznaczane są alimenty oraz pieniądze od rodziców matki. P, dziadek ze strony mamy, spełnia prawie każdą zachciankę córki i wnuka, co zmniejsza odpowiedzialność A. Radek przebywa w żłobku od ok. 7:30 do 17:30, spać idzie ok. 22:00. Z matką spędza średnio 5 godzin dziennie. Stan taki zachowany jest od dwóch i pół roku. Radek jest dzieckiem wesołym, kontaktowym, nie stroni od ludzi.

2. Diagnoza kategorialna

Radek odczuwa brak miłości, zainteresowania swoją osobą, akceptacji. Ambitnie podchodzi do postawionych przed nim zadań, za wszelką cenę stara się realizować pragnienia matki. Z drugiej jednak strony boi się zawieść ją, gdyż wie, że znów zostanie odtrącony. Próbując zwrócić na siebie uwagę bardzo celowo i umyślnie postępuje w zakazany mu sposób. To jednak skutkuje karami (w tym zamknięciem w toalecie). Zaobserwowałam, że chłopiec odbywając karę w obecności matki niemalże cieszy się tym co robi, gdyż wie, że zostanie później pochwalony i będzie mógł znaleźć się blisko matki. Będąc jednak w samotności Radek płacze lub siada nieruchomo, można poznać, że się boi. Brak bliskości, przede wszystkim z matką, wywołuje lęk przed samotnością i lepkość emocjonalną. Brak męskiego wzorca powoduje, że każdy dorosły nowopoznany mężczyzna jest przez niego uwielbiany; Radek już po jednym spotkaniu zapamiętuje na długo człowieka i tęskni za nim. Dodatkowo, od momentu powrotu ze żłobka nieustannie włączony jest telewizor, nawet jeśli nikt nic nie ogląda. Kiedy nadchodzi weekend, mama Radka ma już zaplanowane mnóstwo atrakcji (pikniki rodzinne, wizyty w zoo, parkach, na basenie itp.). Niezwykle często harmonogram zajęć w ciągu weekendu jest tak napięty, że dziecko zasypia wcześniej wieczorem i burzy mu się harmonogram dnia. Ciągły odbiór silnych bodźców wywołuje pobudzenie i problemy z koncentracją.

3. Diagnoza genetyczna

A. posiada wyższe wykształcenie i wieloletnie doświadczenie, mimo to nie osiągnęła wysokiej pozycji zawodowej. Jest ona osobą chłodną, apodyktyczną, brak jej chęci do wychowywania dziecka. Można powiedzieć, że syna niejako „hoduje” na pokaz. Ma skłonność do uzależnień; uzależniona od aparatu wymusza na dziecku zachowania, które mogłaby efektownie zaprezentować znajomym. Po uwiecznieniu na zdjęciu danej zabawki, nowego osiągnięcia dziecka czy miejsca, w którym byli Radek może bawić się sam, oglądać telewizję lub grać na komputerze.

Kiedy A. zaszła w ciążę nie była w stałym związku. B., gdy dowiedział się o dziecku, pragnął stworzyć wspólnie rodzinę, był bardzo zaangażowany w dbanie o prawidłowy przebieg ciąży. Dziecko było pożądane przez oboje rodziców. Relacje między rodzicami były bardzo dynamiczne. A. pozwoliła B. zamieszkać ze sobą, po czym kilka razy wyrzucała go z domu za byle błahostki (nie tak poustawiane kosmetyki) i pozwalała wracać. Para zaręczyła się, jednak kilka miesięcy przed ślubem A. zerwała zaręczyny. Dziecko nosi nazwisko ojca. Przez pierwsze miesiące ojciec miał względnie stały kontakt z dzieckiem. Słysząc ciągle słowa krytyki i względem siebie i swoich metod wychowawczych, a także sposobu opieki nad niemowlakiem, zrezygnował z kontaktów z matką dziecka. Ta z kolei nie zgadzała się na pozostawianie dziecka bez niej w obecności ojca, to też więź między B. a jego synem rozluźniała się. Apodyktyczne podejście matki i chłód z jakim odnosi się do bliskich zaczerpnięty jest z domu rodzinnego (jej ojciec postępował w podobny sposób). Jako że Radek miał kontakt z wieloma osobami (kilka pań w żłobku, mama, tata, babcie) nie nawiązał z nikim silnej więzi. Wszystkie te czynniki wpłynęły na niestabilność emocjonalną chłopca od najmłodszych lat.

4. Diagnoza znaczenia

Dzięki rozmowie z wychowawczynią ze żłobka dowiedziałam się jak wygląda zachowanie dziecka poza domem. Nie jest zamknięty na kontakt z rówieśnikami, bawi się raczej grzecznie, z wyjątkami, kiedy coś bardzo mu przeszkadza. Potrafi być wtedy agresywny wobec koleżanek i kolegów. Często zachowując się niegrzecznie śmieje się z tego co robi. Zdarzają się sytuacje, kiedy siada w odosobnieniu i nie reaguje na próby nawiązania kontaktu. Potrafi w tedy kilka do kilkunastu minut mówić coś do siebie i komentować to co robi, nie zwracając się do nikogo konkretnie. Takie samo zachowanie zauważyłam obserwując Radka kiedy bawił się przy mnie, bez obecności matki. Próbowałam zacząć z nim rozmowę czy zabawę, którą przerwaliśmy, jednak dopiero po ok. 10 minutach zaczął się do mnie odzywać. Był jakby w transie, machał rączkami, jakby starał się coś złapać. Pani ze żłobka mówiła o tym samym. Coś takiego dezorganizuje pracę grupy. Wiem również, że Radek choć sam potrafi robić wiele rzeczy z zakresu samoobsługi, udaje że coś mu nie wychodzi i prosi o pomoc innych (przedszkolanki, mamę, ciocie). Całkowicie zrozumiałe jest, dziecko potrzebuje być zauważonym i by ktoś skupił na nim swoje zainteresowanie, jednak wydaje mi się, że to należy głównie do zadań matki. Ta z kolei uważa np. wspólny sen za wspólne spędzanie czasu i poświęcanie tego ostatniego dziecku. Choć chłopiec jest wyraźnie zainteresowany własnym łóżeczkiem, matka odrzuca takie propozycje. Można tu powiedzieć, że matka chce zajmować się dzieckiem wtedy i w taki sposób, jaki jest na rękę jej, a nie jaki jest dobry dla dziecka.

5. Diagnoza fazy

U chłopca od ok. 1 roku życia można było zaobserwować przejawy nadpobudliwości. Przez ok. półtora roku (do teraz) Radek zachowywał się agresywnie wobec rówieśników, ale też i osób dorosłych. Było to zachowanie świadome i celowe. Obecnie zachowanie te są załagodzone, jednak pogłębiła się nerwowość dziecka i można zauważyć wyraźne lęki towarzyszące mu. W grupie rówieśniczej zazwyczaj jest spokojny i w trakcie zabawy nie przejawia negatywnych postaw. W domu widać zaostrzenie się problemów emocjonalnych.

6. Diagnoza prognostyczna

Będąc świadoma faktu, że podjęcie lub nie podejmowanie jakichkolwiek działań może mieć w każdym indywidualnym przypadku różne trudne do przewidzenia skutki, mogę jedynie spekulować. Zatem wydaje mi się, że Radek potrzebuje szczerej, silnej więzi emocjonalnej. Z wywiadu z matką i mojej obserwacji matki przez dłuższy czas wynika, że nie jest ona w stanie związać się głęboko z kimś, nawet z własnym dzieckiem. Podejrzewam, że jeśli dłużej sytuacja będzie rozwijać się w wyżej opisany sposób, młody człowiek, jakim stanie się Radek, będzie miał lęki i może to skutkować nawet depresjami, bądź z kolei sytuacja przejdzie w odwrotnym kierunku i stanie się on podobny do matki, więc będzie kolejnym pokoleniem nie umiejącym stworzyć rodziny i krzywdzącym bliskich. Co do nadpobudliwości i problemów z koncentracją, myślę że jeśli w tym momencie ograniczono by zbyt aktywny tryb życia, zbyt dużą ilość bodźców działających na chłopca, można by doprowadzić do całkowitej eliminacji problemów będących podstawą dla rozwoju ADHD.

Przy odpowiednich działaniach rodziny, wychowawców i pedagoga z pewnością możliwe jest ukształtowanie prawidłowo funkcjonującej jednostki. Wiek chłopca jest aktualnie najlepszym momentem na pomoc dorastającemu człowiekowi, gdyż w takim okresie życia da się jeszcze kontrolować i wpływać na rozwój dziecka i kształtowanie osobowości.

ANEKS 1 - Rozmowa z matką Radka

1. Czy ciąża była planowana? Czy dziecko było akceptowane od poczęcia?

PIERWSZE NIE, DRUGIE TAK.

1. Czy wystarcza Ci na wszystkie stałe i zmienne wydatki miesięczne?

LEDWIE. PRAWIE NIE, W KAŻDYM RAZIE CIĄGLE MAM DLUGI.

1. Ile dziennie spędzasz czasu z dzieckiem?

ZALEŻY CO SIĘ ROZUMIE PRZEZ SPĘDZANIE CZASU. PRZEBYWAM Z DZIECKIEM OD 17:00 DO 7:30 W TYGODNIU I W ZASADZIE 24H W WEEKENDY. JEŚLI SPĘDZANIE CZASU ROZUMIE SIĘ JAKO ZABAWĘ Z DZIECKIEM TO OKOŁO 2H DZIENNIE.

1. Jak dziecko reaguje na nowo poznane osoby?

WSTYDZI SIĘ I CHOWA ZA MAMĄ, ALE SZYBKO (5-30 MINUT) OSWAJA SIĘ I JUŻ JEST OK.

1. Jaki kontakt Radek ma z rówieśnikami? Jaki ma do nich stosunek?

STAŁY KONTAKT W ZŁOBKU, PLUS SPORADYCZNY NA PLACU ZABAW NA PRZYKŁAD. UWAŻNIE OBSERWUJE DZIECI, POTRAFI WIELE O NICH POWIEDZIEĆ, CO LUBIĄ, JAK SIĘ ZACHOWUJĄ, CO ROBIĄ, CO MÓWIĄ... MA JUŻ SWOJE SYMPATIE I ANTYPATIE. SŁĄBO ODNAJDUJE SIĘ W NARZUCANYCH ODGÓRNIE GRUPOWYCH ZABAWACH ALE JUŻ POTRAFI SIĘ BAWIĆ WE DWOJE CZY TROJE W JAKAŚ ZABAW Ę, WYŚCIGI, UKŁADANKI ITP. ROZMAWIA Z DZIEĆMI, CZĘSTO ZWRACA IM UWAGĘ NA NIEPOPRAWNE ZACHOWANIE.

1. Ile czasu w ciągu dnia jest włączony telewizor/komputer?

OKOŁO 2-3 GODZINY, PRZY CZYM DZIECKO Z KOMPA NIE KORZYSTA TYLKO JA. TV 2-3 GODZINY. WŁĄCZONY. CO NIE OZNACZA SIEDZENIA PLACKIEM PRZED TV/KOMP. SIEDZENIA PLACKIEM W SUMIE (BO CO CHWILA SIĘ WSTAJE I IDZIE COŚ OBIĆ) TO PEWNIE Z GODZINA WYJDZIE, NIEW IEM, NIE LICZE.

1. Czy śpisz z dzieckiem?

OCZYWIŚCIE. DOBRZE NAM TAK.

1. Czy nagradzasz dziecko?

TAK. SŁOWNIE, MATERIALNIE I NIEMATERIALNIE. 

1. Czy karzesz dziecko?

TAK (BARDZO RZADKO STAWIAM DO KĄTA), ZAZWYCZAJ STARAM SIĘ ABY "KARĄ" BYŁY NATURALNE KONSEKWENCJE: ZSIKAŁEŚ SIĘ TO SAM SIĘ PRZEBIERZ; NAŚMIECIŁEŚ TO POZAMIATAJ ITP.

1. A jednak na moich oczach zamykałaś go w łazience?

TO NIE BYŁA KARA TYLKO TŁUMACZENIE DLACZEGO MUSI BYĆ GRZECZNY.

1. Czy jesz z dzieckiem wspólny posiłek?

STARAM SIĘ. ZAZWYCZAJ JEMY RAZEM KOLACJĘ, W WEEKENDY OBIADY I KOLACJE.

1. Jak często i ile czasu Radek spędza ze swoim ojcem?

 TO BARDZO TRUDNE DO OKREŚLENIA. NA PRZESTRZENI OSTATNICH 2 LAT ŚREDNIO WYCHODZI ŻE 1-2 DNI CO ŚREDNIO 3 TYGODNIE. CZASEM JEST TO CAŁY WEEKEND Z TATĄ CZASEM KILKA GODZIN ODWIEDZIN CZY POJSCIE NA WYSTEP TEATRZYKU. CZASEM RAZ W TYGODNIU CZASEM NIE WIDZIAŁ TATY PRAWIE 2 MIESIACE.

1. Czy dziecko chętnie chodzi do żłobka? Czy są problemy z wyprowadzeniem go stamtąd?

 CHETNIE OGÓLNIE CHODZI. W ZESZŁYM ROKU BYŁ KRYZYS, TERAZ ZDARZAJA SIE GORSZE DNI KIEDY NIE CHCE RANO WYJŚĆ Z DOMU, ALE JAK JUŻ DOJDZIE DO ŻŁOBKA TO JUŻ OK, ZOSTAJE Z UŚMIECHEM NA USTACH I LECI DO KOLEGÓW I NA HERBATKĘ. ZAWSZE BYŁY PROBLEMY Z WYJŚCIEM PO OPŁUDNIU ZE ŻŁOBKA. NADAL SĄ. WYCHODZI, ALE ZA NAMOWAMI, SPOSOBAMI I CZĘSTO PRZEKUPSTWEM.

1. Jak wygląda sen dziecka? (ile i czy spokojnie śpi?)

Z DROBNYMI WYJĄTKAMI ŚPI SPOKOJNIE. W NOCY ŚREDNIO OD 21:30 DO 7:00 (CZYLI 9,5 GODZINY WYCHODZI) W DZIEŃ ŚREDNIO 2,5 GODZINNA DRZEMKA, ALE W WEEKENDY NIE ŚPI W DZIEŃ, ZA TO RANO DŁUŻEJ - CZASAMI - POŚPI.

1. Jak Radek czuje się pozostawiony sam w pomieszczeniu?

ZALEŻY W JAKIM. JAK W ZNANYM I OSWOJONYM, ZAJĘTY ZABAWKAMI, MAJĄC ŚWIADOMOSĆ, ŻE NP. MAMA JEST W KUCHNI CZY COŚ TAKIEGO TO NIE MA PROBLEMU. WOLI BYĆ RAZEM W POMIESZCZENIU ALE NIE MA PROBLEMU CZY JAK SIĘ KĄPIE SAM W ŁAZIENCE TEŻ SPOKO, BAWI SIĘ. W "OBCYM" POMIESSZCZENIU (SKLEP, CZY U KOGOŚ) SAM SIĘ PILNUJE ŻEBY BYĆ W POBLIŻU MAMY, NIE ZOSTAWIAŁAM GO NIGDY SAMEGO W OBCYM POMIESZCZENIU PRZYNAJMNIEJ NIE PRZYPOMINAM SOBIE TAKIEJ SYTUACJI. NIE MA TAKIEJ POTRZEBY.

1. Jaka jest ulubiona zabawa Radka?

NIE DA SIĘ OKREŚLIĆ, TO JEST ZMIENNE I PŁYNNE. ZMIENIA SIĘ ŚREDNIO CO KILKA TYGODNI. AKTUALNIE NAJBARDZIEJ LUBI SIĘ BAWIĆ W UDAWANIE ZWIERZĄTEK, W WYŚCIGI I PALENIE W PIECU, TAKŻE W PIKNIK. ALE TO SIĘ ZMIENIA.

1. Ile czasu potrafi poświęcić jednej czynności bez odrywania się od niej?

OGLĄDANIU TELEWIZJI 5 MINUT. ZABAWIE - JEŚLI BAWIĘ SIĘ RAZEM Z NIM A NIE SAM TEŻ OK. 5 MINUT. BEZ ODRYWANIA. RYSOWANIU - 1,5 MINUTY. JEDZENIU - 2 MINUTY. ZALEŻY OD CZYNNOŚCI.

1. Czy wypowiada się płynnie?

GENERALNIE TAK. ALE JAK MA NATŁOK MYŚLI I WIADOMOŚCI DO PRZEKAZANIA TO SIĘ BARDZO JĄKA.

1. Czy i ewentualnie jakie ma problemy zdrowotne?

ALERGICZNE. CZĘSTE INFEKCJE, OBNIŻONA ODPORNOŚĆ. POZOSTAŁĘ TO JUŻ PRZESZŁOSĆ NA SZCZĘŚCIE.

1. Jakie emocje potrafi wyrażać? Czy robi to szczerze?

RADOŚĆ, SMUTEK, ZŁOŚĆ, TĘSKNOTA, O MATKO TO TRUDNE PYTANIE, PROSZE O PODPOWIEDŹ JAKIE SĄ JESZCZE EMOCJE TO MOŻE COŚ MI SIĘ PRZYPOMNI. TE WYŻEJ WYMIENIONE POTRAFI WYRAŻAĆ I WYRAŻA SZCZERZE, ALE POTRAFI JE TEŻ ODWZOROWYWAĆ/UDAWAĆ.

1. Ile miesięcznie pieniędzy przeznacza ojciec na Radka?

MÓJ CZY JEGO OJCIEC?  JEGO OJCIEC MAX. 1000ZŁ. KIEDYŚ MNIEJ, TERAZ 1000ZŁ, OSTATNIO ZA ŻŁOBEK ZAPŁĄCIŁ PEŁNĄ KWOTĘ 1050ZŁ. DODAM DLA JASNOŚCI, ŻE KIEDY DLA SĄDU W PRZYGOTOWANYM PRZEZ PRAWNIKA ARKUSZU WYLICZYŁAM KOSZT UTRZYMANIA RADKA TO MIESIĘCZNY KOSZT UTRZYMANIA RADKA WYSZEDŁ 2442ZŁ, CZYLI TEN 1000ZŁ TO NIE JEST NAWET POŁOWA... TAK DLA JASNOŚCI.

ANEKS 2 – Rozmowa z wychowawczynią ze żłobka

1. Czy Radek wyróżnia się wśród wychowanków?

MOŻNA TAK POWIEDZIEĆ. NA PEWNO JEST BARDZIEJ RUCHLIWY, ALE ZA RAZEM PRZYCHODZĄ MOMENTY, KIEDY SIADA SAM I WTEDY ŚWIAT PRZESTAJE DLA NIEGO ISTNIEĆ. MOŻNA DO NIEGO MÓWIĆ, A ON NIE REAGUJE, JAKBY W OGÓLE NIE SŁYSZAŁ.

1. Jaki ma kontakt z rówieśnikami?

TO ZALEŻY. MA SWOICH ULUBIEŃCÓW, „PSYJACIÓŁKI”. ALE NAWET ICH, JEŚLI ZROBIĄ COŚ CO SIĘ NIE PODOBA RADKOWI, POTRAFI POPCHNĄĆ A NAWET UDERZYĆ. W TAKICH KONTAKTACH WIDAĆ JAK BARDZO JEST KAPRYŚNY.

1. Czy sprawia jakieś problemy wychowawcze?

NA PEWNO NIE ZAWSZE JEST POSŁUSZNY, ALE NIE MA RACZEJ JAKIŚ POWAŻNYCH PROBLEMÓW. POZA TYM O CZYM WSPOMNIAŁAM WCZEŚNIEJ.

1. Czy Radek wie, że to co robi jest złe?

TAK. ON BARDZO DOBRZE ODRÓŻNIA DOBRO OD ZŁA, WIE JAKIE JEST ZACJOWANIE POPRAWNE. CZĘSTO ZWRACA UWAGĘ INNYM DZIECIOM MÓWIĄC: „TAK NIE MOŻNA, ZAPAMIĘTAJ”. NIE MOGĘ ZNALEŹĆ ODPOWIEDNIEGO OKREŚLENIA, ALE MOŻNA POWIEDZIEĆ, ŻE JEST ZŁOŚLIWY.

1. Jak zachowuje się przy mamie?

KRÓTKO WIDZĘ GO PRZY JEGO MAMIE, ALE ZAZWCZAJ STRASZNIE SIĘ POPISUJE. (uśmiech) CZĘSTO JEST ZABAWNE, ALE JAK WIADOMO TAKIE GWAŁTOWNE POBUDZENIE CZĘSTO KOŃCZY SIĘ PŁACZEM.

1. Czy Radek stara się być samodzielny?

RACZEJ TAK. POTRAFI SIĘ SAM UBIERAĆ I ZAKŁADAĆ BUTY, MYĆ I KORZYSTAĆ Z TOALETY TEŻ. CZĘSTO JEDNAK „PIEŚCI SIĘ” I UDAJE, ŻE SOBIE NIE RADZI, CHCĄC ŻEBY KTOŚ SIĘ NIM ZAJĄŁ.

ANEKS 3 – Analiza rysunku dziecka

Poprosiłam Radka by narysował coś co lubi. Zapytałam się od razu co to będzie. Powiedział, że narysuje coś innego. Chłopiec nie rysuje jeszcze na tyle dobrze, by widzieć dokładnie co jest na obrazku. Ten jednak, ku mojemu zaskoczeniu, wyszedł naprawdę dobrze. Zaniepokoiło mnie jednak, to co wychodziło spod kredki. Całą kartkę A4 pokrył granatowymi i brązowymi falowanymi liniami z kółkami na jednym końcu każdej. Widziałam już podobny rysunek w jego wykonaniu. Dla pewności zapytałam co to. Usłyszałam pełną śmiechu odpowiedź: „Węże! Dla mamy!”. Tu należy zaznaczyć, że mama Radka cierpi na ofidiofobię, o czym chłopiec doskonale wie. Potwierdza się zatem opinia przedszkolanki o tym, że Radek bywa złośliwy. Mimo, że chłopiec zdaje sobie sprawę z tego co robi, umyślnie krzywdzi innych i śmieje się z tego. Zazwyczaj jednak już po chwili żałuje tego co zrobił i przeprasza.

ANEKS 4 – Fragmenty rozmów z Radkiem

1. Chciałbyś mieć własne łóżeczko?

TAK! (z radością)

1. Wiesz że wtedy byś spał sam, bez mamusi?

TAK. SPAŁBYM Z KOKO. (ulubiona przytulanka)

1. Chcesz żeby przyszedł do ciebie tata?

TAK. I ŻEBY ZABRAŁ MNIE NA BASEN.

1. Lubisz chodzić na basen z rodzicami?

TYLKO Z TATĄ.

1. Czemu?

BO MAMA CIĄGLE KRZYCZY NA TATĘ. A JA CHCE SIĘ Z NIM BAWIĆ.

1. A na ciebie też mama krzyczy?

TYLKO JAK JESTEM NIEGRZECZNY. ALE POTEM MNIE PRZYTULA.