Teoria wychowania ćwiczenia

ĆWICZENIA 2

2 ujęcia wychowania:

- szersze – kształtowanie osobowości człowieka pod względem wszystkich jej cech (zarówno nauczanie, jak i wychowanie)

- węższe – kształtowanie charakteru jednostki

Podział definicji wychowania wg Kunowskiego:

- prakseologiczne – oddziaływanie wychowawcy na wychowanka („urabianie”)

- ewolucyjne – proces samorzutnego rozwoju wychowanka, samowychowanie

- adaptacyjne – przystosowanie wychowanka do życia w społeczeństwie, środowisku

- sytuacyjne – związane z uwarunkowaniami środowiskowymi

Wychowanie bezpośrednie i pośrednie

Wychowanie bezpośrednie Wychowanie pośrednie
Inaczej dyrektywne In. niedyrektywne
Wywodzi się z socjologizmu Wywodzi się z naturalizmu
Interwencja w rozwój przez wywieranie wpływu na wychowanka Wspomaganie w rozwoju wychowanka, zachęcanie do samorozwoju, stwarzanie do niego warunków
Uwydatnia oddziaływania zewnętrzne Uwydatnia oddziaływania wewnętrzne
Zaprojektowane z góry Nie da się do końca zaplanować
Wychowanek konsumentem usług edukacyjno-wychowawczych Wychowanek podmiotem wychowania
Odpowiedzialność po stronie wychowawcy Odpowiedzialność także po stronie wychowanka
Wady: ogranicza aktywność wychowanka, istnieje groźba manipulacji nim Wady: zagrożenie zbyt dużą wolnością, samowolą w wyborze własnej drogi

W praktyce wychowanie zwykle łączy te dwa rodzaje; na przewagę jednego z nich duży wpływ ma wiek wychowanka, cele wychowawcze, charakter grupy (np. przedszkole i wychowanie pośrednie?!).

Definicja wychowania wg Guryckiej:

Wychowanie – dynamiczny, złożony układ oddziaływań społecznych, instytucjonalnych, interpersonalnych, pośrednich i bezpośrednich, wywołujących zmiany w osobowości człowieka tym oddziaływaniom poddanego.

Socjalizacja – oddziaływanie mające ma celu przystosowanie człowieka do życia w społeczeństwie, kształtowanie osobowości społecznej.

- pierwotna – jednostka staje się członkiem społeczeństwa od wczesnego dzieciństwa

- wtórna – kontynuacja pierwotnej, przez całe życie

Inkulturacja – wrastanie człowieka w kulturę, przejmowanie dziedzictwa kulturowego poprzednich pokoleń.

Wychowanie Socjalizacja, Inkulturacja

- intencjonalne, zaplanowane - samorzutne, bezdecyzyjne

- może występować z przerwami lub - ustawiczne – przez całe życie

okazjonalnie

Kultura – materialne i niematerialne dziedzictwo wypracowane przez pokolenia i przekazywane z pokolenia na pokolenie.

Opieka – zaspokajanie podstawowych, pilnych potrzeb człowieka.

Wartości leżące u podstaw opieki Wartości u podstaw wychowania
- wynikają z biopsychicznej natury człowieka - mają rodowód społeczno-kulturowy
- zawierają się w realnej osobie i egzystencji podopiecznego - zawierają się w postulowanym modelu wychowanka
- mają charakter pierwotny i fundamentalny (zachowanie życia, zdrowia, rozwój możliwości itd.) - są wtórne i relatywne
- mają wszelkie cechy konieczności i niezbywalności życiowej, dzięki czemu stają się najważniejszymi wartościami moralnymi - mieszczą się w sferze postulowanych i pożądanych stanów rzeczy, bez których realizacji człowiek może „jakoś” żyć
- mają charakter trwały, ponadczasowy, nie ulegają ideologiom, warunkom społ.-polit. - są zmienne i przemijające, kształtuje je ideologia, warunki społ.-polit.
- są przede wszystkim przedmiotami potrzeb, składnikami posiadania, „żeby mieć” - są przede wszystkim składnikami bytu osobowego, „żeby być”

Cechy wychowania:

- złożoność – zależność od czynników zewnętrznych i wewnętrznych, proces adaptacji (asymilacja + akomodacja)

- intencjonalność – świadomość i wszechobecność celów

- interakcyjność – wzajemne oddziaływanie wychowanka i wychowawcy, a także różnych sytuacji

- długotrwałość – trwa przez całe życie, jest ciągłe i systematyczne

- relatywność – trudno przewidzieć jego skutki, na każdego działa inaczej (różne środowisko rówieśnicze i lokalne, środki masowego przekazu, sytuacja gospodarcza i społeczno-polityczna kraju)

Koncepcje pedagogiczne

Janusz Korczak

- konieczność przestrzegania niezbywalnych praw dziecka – do szacunku, bycia tego, kim jest, radosnego dzieciństwa, współdecydowania o swoim losie, niepowodzeń, łez, posiadania rzeczy i tajemnic

- troska o rozwój samorządności dzieci i młodzieży – samorząd zakładowy/szkolny

- sąd koleżeński: 5 wychowanków (zespół sędziowski) i wychowawca (sekretarz), rozpatruje sprawy na podstawie kodeksu Korczaka

- rada samorządowa: 10 wychowanków i wychowawca, organ wykonawczy, tworzenie „komisji problemowych” (sprawdzania czystości, podręczników, zeszytów), raz w tygodniu

- sejm dziecięcy – 20 posłów, ustawodawczy, zatwierdzanie lub uchylanie decyzji rady, uchwały w sprawie świąt i wydarzeń, wydalanie z zakładu i przyjmowanie do niego, raz w roku

- plebiscyt życzliwości i niechęci – wzajemne ocenianie się i ocenianie wychowawców (+, -, 0), raz w roku, na tej podstawie przywileje i ograniczenia

- redagowanie gazetek szkolnych

- zawieranie „zakładów” – umowy zawierane z samym sobą w obecności wychowawcy

- pełnienie dyżurów

- lista podziękowań i przeproszeń

- nagradzanie pocztówkami pamiątkowymi

- „szafa znalezionych rzeczy”

- skrzynka do listów od dzieci do wychowawców

Aleksander Kamiński

- wykorzystanie doświadczeń z harcerstwa w szkole

- wzorowy nauczyciel: siła oddziaływania, pogoda ducha, zaufanie, dawanie przykładu

4 sposoby organizowania lekcji:

- zabawy dydaktyczne – urozmaicanie lekcji, także z inicjatywy uczniów, w odpowiednich momentach i z umiarem, zgodne z zainteresowaniami uczniów

- zajęcia w grupach – praca w stałych zespołach, zadania organizacyjne (dyżury), dydaktyczne (praca na lekcjach, wzajemna kontrola), wychowawcze (higiena, porządek, pomoc)

- lista umiejętności – zdobywanie sprawności szkolnych i amatorskich po przejściu próby

- atmosfera wychowawcza – rodzinne stosunki, dopuszczalny ruch i gwar na lekcji

- samorządność i samorząd

- dzielność najwyższą wartością moralną, warunkującą inne, ważne też optymizm i perfekcjonizm

Celestyn Freinet

- przeciwstawienie tradycyjnym metodom metod naturalnych (freinetowskich), mających na celu zdobywanie doświadczenia po omacku, w sposób całkowicie naturalny

- swobodna ekspresja – wyrażanie siebie, uczuć i myśli na różne sposoby

- idea samorządności – układanie i ocenianie tygodniowych planów pracy, zespołowa ocena zachowania i czystości, zebrania ogólne

- wyposażenie klas szkolnych w bogaty repertuar pomocy naukowych i urządzeń technicznych

- drukarnia szkolna – uczniowie układają, powielają teksty, które zastępują podręczniki

- uwolnienie uczniów od napięć i lęków

- opracowywanie swobodnych tekstów na dowolne tematy związane z ich życiem

- gazetki szkolne obiegowe i ścienne

- korespondecja międzyszkolna – gazetki, listy, teksty, nagrania

- książka życia klasy i ucznia

Aleksander S. Neill

- dziecko jest z natury dobre i ma wszelkie dane, by być szczęśliwe

- wysoki zakres swobody w wychowaniu rozwija samodzielność, odpowiedzialność, zaufanie

- granice swobody wyznaczają ochrona interesów innych osób, plan dnia

- kara naturalna jako element samoregulacji

- mała liczebność klas (3-4 osoby)

- szeroki zakres swobód, dobrowolność bycia na zajęciach

- samorząd – zebrania co tydzień i specjalne, podejmowanie decyzji co do życia szkoły, uchwalanie przepisów, rozwiązywanie sporów

- okazywanie szczególnej pomocy dzieciom trudnym, nieszczęśliwym – opieka i miłość

- brak presji fizycznej czy moralnej

- rozwój emocjonalny równie ważny co intelektualny

- stwarzanie warunków do nieskrępowanego rozwoju

Ks. Jan Bosko

- system prewencyjny (zapobiegawczy)

- cel – wielostronny rozwój młodzieży jako uczciwych obywateli i dobrych chrześcijan

- miłość, rozum i religia – 3 filary

- miłość naczelną zasadą – głęboka przyjaźń z wychowankami, zaufanie, szczerość, pomoc, akceptacja, wpajanie wartości

- obecność opiekuńcza – okazywanie uczniom usłużności podobnej do przyjaciela, ojca

- kary w sytuacjach wyjątkowych, przy poszanowaniu godności ucznia

- rozum – racjonalne uzasadnienie nakazów i poleceń, regulaminu

- dokładne informowanie wychowanków o tym, jak powinno się postępować

- odejście od rozwoju tylko intelektualnego, ważne kontakty z ludźmi

- religia warunkiem skutecznego wychowania – ofiarna uczynność z własnej woli, bojaźń Boża

Wasyl Suchomliński

- kontakty z przyrodą – źródło aktywności psychicznej i rozwoju myślenia

„wyprawy do źródeł żywej myśli i słowa” – organizowane 2 razy w tygodniu spotkania z przyrodą: uczniowie klas początkowych; las, łąka, staw; od wiosny do jesieni; czasem na długo przed świtem; połączone z zabawami i opowiadaniami o przyrodzie

- obserwacja przyrody => zadawanie pytań i szukanie na nie odpowiedzi

- budzenie człowieczeństwa u dzieci i młodzieży – uczciwości, życzliwości, współczucia, niesienia pomocy, pracy i poświęcenia dla innych

- najwyższą miarą skuteczności wychowania jest dobroć, na którą składają się ww. cechy

- dobroć ma być bezinteresowna i wynikać z własnego wyboru

- dobroć kształtują: serdeczna atmosfera, pozytywne przeżycia, pogadanki o normach moralnych dla młodzieży („abecadło kultury moralnej”), postawa nauczyciela

ĆWICZENIA 3

Teoria wychowania – nazwa jednej z podstawowych dyscyplin pedagogicznych (obok pedagogiki ogólnej, dydaktyki, pedagogiki porównawczej, społecznej, specjalnej, historii wychowania).

Nazwa – pojawiła się w okresie powojennym, wcześniej zakresem zainteresowań teorii wychowania zajmowały się pedagogika ogólna, normatywna, praktyczna, opisowa.

Na Zachodzie (USA, Europa Zach.) rzadko mówi się o takiej dyscyplinie, zalicza się jej problematykę do pedagogiki i nazywa ją „podstawami wychowania”.

Przedmiot teorii wychowania: wychowanie w jego wąskim rozumieniu (kształtowanie osobowości dzieci i młodzieży łącznie ze stwarzaniem im warunków ułatwiających samoaktualizację możliwości), czyli rozwój moralny, społeczny, kulturalny i fizyczny.

3 zadania teorii wychowania:

- formułowanie celów wychowania i wartości z nimi związanych

- projektowanie działalności wychowawczej

- czynnikami warunkującymi powodzenie działalności wychowawczej

Teoria wychowania w stanie tworzenia:

- wiele jej osiągnięć dotąd budzi duże wątpliwości (np. niedomagania badań naukowych, uproszczone rozumienie wychowania, niedocenianie socjalizacji i inkulturacji)

- ciąży na niej charakter nadmiernie normatywno-filozoficzny (redukuje jej rolę do funkcji ideologicznej) lub empiryczno-indukcyjny (podejście scjentystyczne – metodologia badań ważniejsza od przedmiotu badań)

Teoria wychowania:

- powinna być odideologizowana – wolność od ideologii narzucanych przez partie, instytucje, itp.

- powołuje się na wartości uniwersalne i ponadczasowe

- powinna być otwarta na różne poglądy o człowieku i wychowaniu – widzieć ich wady, ale i zalety

- wystrzeganie się jednostronnego uprawiania teorii wychowania

3 sposoby uprawiania teorii wychowania:

- refleksja poszukująca nad wychowaniem – powoływanie się na dorobek innych dyscyplin, korzystanie z literatury obcojęzycznej

Nie może się jednak obyć bez praktyki, bo ma ułatwiać rozwiązywanie konkretnych problemów.

- przeprowadzanie badań empirycznych (ilościowych i jakościowych) – badania weryfikacyjne (zależności między czynnikami oddziaływań a ich następstwami), diagnostyczne (opis), obserwacja, eksperyment pedagogiczny, techniki socjometryczne, wypracowania, ankiety, wywiady, skale ocen i testy, analiza dokumentów i indywidualnych przypadków

- sięganie do własnych doświadczeń pedagogicznych – najważniejsze koncepcje wyrosły na gruncie praktyki

Z jakich nauk czerpie?

- psychologia rozwojowa

- psychologia wychowawcza

- psychologia społeczna

- psychologia osobowości

- socjologia wychowania

- antropologia filozoficzna

- aksjologia

- etiologiao tym mówić, bo to nie jest normalne, a przynajmniej jak powiedziałam o tym przyjaciółce, to nie zrozumiała.

Dlaczego jest nauką?

- przedmiot

- metody

- cel

- terminologia

ĆWICZENIA 4

Wartość – brak jednoznacznej definicji. Definicje różnią się w zależności od dyscypliny naukowej:

- filozofia – wszystko, co godne (warte), by o to zabiegać

- psychologia – zainteresowanie, jakim obdarza się jakiś przedmiot, lub szacunek, jakim obdarza się osobę

- socjologia – coś materialnego lub niematerialnego, co jest pozytywnie lub negatywnie oceniane przez jednostkę/grupę

- ekonomia – konkretny zysk w wyniku wymiany danej rzeczy

- teoria wychowaniato wszystko, co uchodzi za ważne i cenne dla jednostki i społeczeństwa oraz jest ze wszech miar godne pożądania, co łączy się z pozytywnymi przeżyciami i stanowi jednocześnie cel dążeń ludzkich

2 wymiary istnienia wartości wg Schelera:

- pozytywne – to, co nam się podoba

- negatywne – to, co nam się nie podoba lub nie budzi zainteresowania.

Są one względem siebie w opozycji, np. piękno i brzydota, dobro i zło.

3 drogi postrzegania wartości:

- charakter obiektywny (teoria obiektywistyczna) – są to właściwości przedmiotów istniejące niezależnie od tego, jak ludzie je oceniają

- charakter subiektywny (teoria subiektywistyczna) – nie ma wartości samych w sobie, istnieją one jako rezultat oceny człowieka

- charakter obiektywno-subiektywny (relacjonizm) – wartość ma w sobie coś istniejącego niezależnie od osoby oceniającej i coś od niej zależnego

Klasyfikacja wartości wg Sprangera:

- teoretyczne – np. wiedza

- ekonomiczne – np. pieniądze

- estetyczno-artystyczne – np. piękno

- społeczne – np. altruizm

- polityczne – np. władza

- religijne – np. wiara w Boga

Klasyfikacja wartości wg Homplewicza (zorientowana religijnie):

- Wartość Nadrzędna – Bóg

- transcendentne – np. czynienie dobra i unikanie zła, idea dziecięctwa Bożego

- naturalne (oparte na humanizmie) – np. szacunek, godność, tolerancja

Łobocki: „Wychowanie, w którym nie wprowadza się dzieci i młodzieży w świat wartości, jest z reguły wychowaniem połowicznym i mało skutecznym, a nierzadko bezmyślnym i społecznie szkodliwym”.

Świat wartości dzisiaj – zagrożenia:

- relatywizm moralny

- zatarcie granicy pomiędzy sacrum a profanum

- sekularyzacja (zeświecczenie)

- brak/mało uniwersalnych autorytetów

- wielokulturowość – nauka tolerancji, poszanowanie dla innych, ale też zatracanie kultur regionalnych, homogenizacja kultur

Wartości uniwersalne:

- altruizm – troska o czyjeś dobro wyrażająca się w pomocy lub wspieraniu go w sposób świadomy, bezinteresowny lub dobrowolny

- wolność – trzeba odróżniać wolność „od” (od kontroli z zewnątrz, ale i samokontroli) i „do” (pełna odpowiedzialność za swoje postępowanie i kierowanie nim zgodnie z poczuciem powinności moralnej)

- tolerancja – przyznanie komuś prawa do własnych poglądów, postępowania i stylu życia odmiennego od naszego, wierzeń, światopoglądu (nie oznacza jednak akceptacji zła)

- odpowiedzialność za swoje czyny

- sprawiedliwość – przestrzeganie prawa i gotowość oddawania każdemu tego, co mu się należy; może być wymienna („każdemu to samo”) lub rozdzielcza („każdemu według jego zasług”)

ĆWICZENIA 5

Ideał wychowania – postulowany kształt dojrzałej osobowości; zbiór cech pożądanych przez szersze lub węższe społeczeństwo, które osoba wychowująca chce ukształtować w wychowanku pod wpływem swoich oddziaływań wychowawczych.

Ujęcie deterministyczne:

- ma określoną strukturę – jej elementami są cele wychowania

- konkretny ideał wychowania

- 4 etapy przybliżania się do ideału:

1) redukcja ideału do celów nadrzędnych (wartości uniwersalnych)

2) wybór strategii kierunkowej (kształtowanie postaw) lub instrumentalnej (rozwój zdolności i dyspozycji osobowości)

3) redukcja ideału do celów etapowych (dopasowanych do wieku)

4) redukcja ideału do celów operacyjnych (realizowanych na konkretnych zajęciach)

Ujęcie indeterministyczne:

- brak konkretnego ideału wychowania

- mogą być tylko zarysowane cele nadrzędne

- zwracanie uwagę na indywidualne predyspozycje wychowanka – cele dopasowane do nich

- brak przyjętego z zewnątrz modelu dojrzałej osobowości

2 metody badania ideału:

- aspekt merytoryczny (treściowy) – analizuje treść konkretnych ideałów; odwołuje się do aksjologii wychowania (wartości)

- aspekt formalny – analizuje ideał i jego strukturę; odwołuje się do teleologii wychowania (cele)

Ideał wychowania zmienia się wraz z przemianiami ekonomicznymi, społecznymi, politycznymi – wpływa na niego ideologia.

Kulturowy wzór osobowości – wyobrażenie ludzi o tym, jak powinien zachowywać się dany człowiek w określonych sytuacjach społecznych, czy pełniący określone funkcje i role społeczne. Jest bardziej obiektywny niż ideał wychowania.

Cele wychowania – stan postulowany do osiągnięcia w wyniku wychowania.

2 grupy zabiegów koncepcyjnych:

- formułowanie celów ostatecznych, celów etapowych, urabianie rzeczywistości do tych celów (wychowanie urabiające)

- określanie celów rozwojowych – zmieniających się w zależności od sytuacji, zindywidualizowanych i plastycznych, brak urabiania.

W praktyce wychowanie przebiega pomiędzy tymi skrajnościami.

Źródła celów wychowania:

- filozofia

- religia

- ideologia

- natura

- wartości

- wartości uniwersalne (dobro, piękno, prawda)

- dokumenty międzynarodowe uznawane przez wiele krajów (np. Deklaracja Praw Człowieka, Karta Praw Rodziny)

Podział celów ze względu na formułowanie:

- kreatywne (wywołać, ukształtować – np. zainteresowanie, przekonanie)

- optymalizujące (zwiększyć, wzmóc, poszerzyć – wzmocnić postawy pozytywne, np. wrażliwość, zaangażowanie)

- minimalizujące (osłabić, ograniczyć – osłabić postawy negatywne, np. agresję, nadmierną wrażliwość)

- korekcyjne (zmienić, przekształcić – np. postawę, przekonania)

Podział celów na formalne i nieformalne:

- formalne – zwerbalizowane, na gruncie wychowania instytucjonalnego (np. szkoła)

- nieformalne – niezwerbalizowane, w naturalnym środowisku wychowawczym (np. rodzina)

Kontrowersje wokół celów wychowania:

- niedokładność – bliskość znaczeniowa wartości, norm i celów wychowania, niedosyt w ich jednoznacznym określeniu. Łączą je ścisłe powiązania z wartościowaniem i oceną ludzkich zachowań, a dzieli kontekst (wartości – ocena, normy – pewna powinność, cele – spodziewane efekty wychowania).

- ogólność – ogólnikowość, mała precyzyjność w formułowaniu, np. „wszechstronny rozwój”, „człowiek dojrzały”. Pozwala to na dowolność interpretacji w zależności od światopoglądu, cele są wieloznaczne. Bardziej przydatne są cele dotyczące konkretnych cech osobowości, ale i one mogą budzić wątpliwości.

- wielość – zbyt duża ilość celów. Niekorzyści: trudno wyodrębnić cele najważniejsze i drugorzędne, wychowanie ukierunkowane na wszystkie cele w równym stopniu, wychowanie wydaje się być zestawem zamkniętym, wychowanie o charakterze interwencyjnym.

- niedocenianie celów – głównie w wychowaniu niedyrektywnym (np. antypedagogice) minimalizuje się cele lub próbuje rezygnować z celów formalnych. Przynajmniej niektóre wartości uniwersalne powinny jednak być uwzględniane zawsze.

Cele wychowania w ujęciu Brezinki – 4 aspekty:

- rozwojowy – wspomaganie w rozwoju fizycznym i psychicznym, głównie ochrona przez złymi wpływami z zewnątrz i troska o naturalny (zgodny z predyspozycjami) przebieg rozwoju

- społeczny – naśladowanie wzorów postępowania wychowawców, związek emocjonalny z nimi, przyswajanie ich systemu wartości i norm

- kulturowy – umożliwianie przyswajania materialnego i duchowego dorobku ludzkości, ciekawość i zainteresowanie kulturą

- religijny – wprowadzanie w życie wartościowe, człowiek wymaga wsparcia ze strony religii

ĆWICZENIA 6

Metody wychowania – systematycznie stosowane sposoby postępowania wychowawczego lub powtarzalne czynności zmierzające do osiągnięcia celów, jakie stawia sobie wychowawca.

Nie mają one charakteru uniwersalnego, ale wzajemnie się uzupełniają i dopełniają.

I. Metody oddziaływań indywidualnych

Metoda modelowania (przykładu) – nieświadome odwzorowywanie zaobserwowanych zachowań, nabywanie nowych zachowań lub modyfikowanie zachowań już dawniej ujawnianych.

Efekty modelowania dzielą się na:

- uogólnione – zachowanie obserwatora różni się od zachowania modela, jest jego symbolicznym odpowiednikiem mieszczącym się w tej samej kategorii zachowań

- bezpośrednie – zachowanie obserwatora jest bardzo podobne do zachowania modela.

Istotne w wychowaniu są efekty uogólnione – np. dziecko widzi mamę dzielącą się czekoladą i uczy się dzielenia słodyczami, ale też życzliwości, przyjaźni, itp.

Potrzebna jest logika następstw w zachowaniu modela – w miarę konsekwentne przejawianie zachowań altruistycznych.

Modelowaniu podlegają głównie prospołeczne zachowania rodziców i nauczycieli.

Dzieci, które często doznają różnych świadczeń od innych ludzi, generalizują je i później same chętniej pomagają innym. Dzieci różnią się jednak stopniem generalizacji.

Czynniki ułatwiające modelowanie:

- wiek –dzieci młodsze bardziej podatne, ale nie potrafią jeszcze generalizować

- chłopcy chętniej upodabniają się do zachowań męskich, dziewczynki kobiecych

- kilka modeli zachowujących się w podobny sposób

- wysoki stopień postrzegania kompetencji, prestiżu modela

- szeroki zakres władzy modela, oparcie w nim

- podobieństwo modela do obserwatora

- entuzjazm modela dla swoich zachowań altruistycznych.

Metoda wpływa na rozwijanie zachowań społecznie i moralnie pożądanych, jest bezpośrednia i naturalna. Nie wywołuje buntu dziecka.

Metoda zadaniowa – powierzanie dzieciom i młodzieży konkretnych zadań (głównie prospołecznych), które prowadzą do rozwoju pożądanych postaw i zachowań.

Jest to metoda oddziaływania pośredniego.

Jedna z najbardziej skutecznych metod.

Powierzanie zadań w rodzinie:

- zadania na rzecz domu i rodziny – utrzymanie porządku i czystości, przygotowywanie posiłków, pranie, prasowanie, załatwianie spraw, opieka nad rodzeństwem

- szczególnie sprzyjające warunki – rodziny wielodzietne, wielopokoleniowe

- umożliwianie jedynakom podejmowania zadań – dom otwarty dla innych dzieci, odwiedzanie przez niego zaprzyjaźnionych rodzin

- dziecko powinno mieć obowiązki domowe, nie tylko szkolne.

Powierzanie zadań w szkole:

- pomoc koleżeńska w nauce – wpływa korzystnie dla uczniów wspomaganych i pomagających, także słabsi w nauce powinni pomagać innym. Np. swobodne dobieranie uczniów w pary do wspólnego odrabiania lekcji, pożyczanie przyborów, informowanie o lekcjach w czasie choroby.

- formy działalności samoobsługowej – np. dbanie o czystość w klasie

- zadania z okazji uroczystości i imprez.

Powierzanie zadań poza rodziną i szkołą:

- pomoc ludziom kalekim, chorym, samotnym starszym – np. robienie zakupów dla starszej osoby w sąsiedztwie, rozmowa z nią, czytanie jej, pomoc w domu.

Warunki skuteczności:

- pomoc z wyboru, świadomie, z zainteresowaniem

- znajomość celu działań

- zadania na miarę możliwości – proste => bardziej złożone

- różne usługi wobec różnych osób

- niewyręczanie z zadań na rzecz innych przez rodziców, nauczycieli

- zachęta od rodziców i nauczycieli

- poczucie zadowolenia z pomocy.

Metoda perswazyjna –uświadamianie dzieciom i młodzieży ich praw, różnych obowiązków i powinności wobec innych, siebie i społeczeństwa. Jest to słowne oddziaływanie na świadomość moralną i społeczną.

Motywuje do pożądanych zachowań, uświadamia moralny porządek świata, pomaga odnaleźć sens istnienia i własny system wartości, broni przed nerwicą egzystencjalną.

Mało skuteczna, jeśli nie stosuje się też metody zadaniowej i modelowania.

Perswazja w życiu rodzinnym:

- rozmowa, także zasłyszana rozmowa dorosłych i rozmowa niekierowana – samorzutna, szczera, w atmosferze zaufania i zrozumienia

- narada rodzinna – zasięganie rad u dorosłych przez dzieci i odwrotnie.

Perswazja w życiu szkolnym:

- rozmowa niekierowana na lekcjach (np. religia, historia, lekcja wychowawcza, polski) – swobodna i szczera wymiana poglądów

- dyskusja uczestnicząca – nauczyciel równoprawnym uczestnikiem

- zagajenie rozmowy – np. książka, fakty z życia, przemyślenia, postawiony problem, film, biografia wielkiej osoby, złota myśl

- goście specjalnie zaproszeni na lekcję

- skuteczność zależy od – zainteresowanie uczniów, szczerość, nieskrępowane myślenie, rzetelna informacja od nauczyciela, akceptacja ich odmiennych poglądów.

Metoda nagradzania – promowanie zachowań pożądanych za pomocą udzielania pochwał (ustne, pisemne, gesty) lub przyznawania nagród (materialne – np. zabawka, niematerialne – np. przywileje, dodatkowy czas z rodzicami). Funkcje: motywuje do takich zachowań i informuje o oczekiwaniach dorosłych.

Przydatna w przypadku dzieci młodszych i sprawiających trudności wychowawcze.

Skuteczność:

- najbardziej upragnione przez dzieci wzmocnienia

- nie wzmacniać niepożądanych zachowań

- nagradzać bezpośrednio po zachowaniu

- na początku wzmacniać zachowanie za każdym razem, gdy pojawia się częściej – w sposób przerywany, więcej pochwał niż nagród materialnych.

Wady:

- zbyt częste chwalenie i nagradzanie => postawa roszczeniowa

- nie nagradzać wybiórczo, np. pomijając dzieci i młodzież nieprzystosowane społecznie, ale sprawiedliwie

- trafnie dobierać rodzaj nagrody – wartościowa dla dziecka

- nie stosować zbyt systematycznie ani nadgorliwie

- wpływ widoczny nie od razu, często po jakimś czasie.

Metoda karania – oddziaływanie wychowawcze za pomocą świadomie stosowanych kar, wywierania przymusu w celu wywołania przykrych konsekwencji niepożądanych zachowań.

Jedna z najmniej skutecznych.

Rodzaje bodźców awersyjnych: upomnienie lub nagana, wykluczenie z zabawy, ograniczenie funkcji lub przywilejów, odebranie rzeczy, zakaz jakiejś atrakcji, czasowe odosobnienie, kary cielesne.

Wady:

- zwykle krótkotrwałe efekty – chwilowo tłumi złe zachowania, a gdy groźba kary znika – nawet zwiększa ich nasilenie (nieobecność nauczyciela => złe zachowanie)

- może mimowolnie wzmagać złe zachowania

- wyzwala skłonność do agresji, kłamstwa, uprzedzeń, lęku, frustracji, poczucia niższości

- karanie fizyczne – uwłacza godności, wzmaga agresywność, skłonność do krzywdzenia innych i rozwiązywania konfliktów za pomocą kar, uszkodzenia ciała, skłonności do bicia własnych dzieci

- kary niesprawiedliwe – wymierzone w stanie zdenerwowania, by pozbyć się gniewu

Zalety:

- karanie sprzyjające wygaszaniu – brak wzmocnień pozytywnych jako kara

- informuje o przykrych konsekwencjach złych zachowań

- kary naturalne (Rousseau) – wynikające z faktycznego porządku świata

Skuteczność:

- pozytywny stosunek karanego do karzącego

- akceptacja norm, za które jest się karanym

- pozytywny stosunek karzącego do karanego – nie karać w czasie gniewu, poprzedzone wyjaśnieniem, bezpośrednio po zachowaniu, możliwość rekompensaty

- dyskretne i przyjazne wymierzanie kary – nie w obecności innych, bezdusznie

- unkanie zbyt surowych czy łagodnych kar

II. Metody oddziaływań grupowych

Metoda organizowania działalności zespołowej – tworzenie kilkuosobowych zespołów w celu omówienia problemów lub wykonania konkretnych, użytecznych praktycznie zadań.

- tworzenie zespołów na zasadzie pełnej dobrowolności

- 4 sposoby tworzenia zespołów wg Kamińskiego: 1) nauczyciel zaleca utworzenie określonej liczby mniej więcej równych zespołów; 2) uczniowie wybierają grupowych i dołączają do nich; 3) nauczyciel wybiera grupowych, do których dołączają uczniowie; 4) całkowita swoboda uczniów

- dobrowolne dobieranie się w pary koleżeńskie => łączenie ich przez nauczyciela z inną parą

- zespoły zbliżone pod względem osiągnięć i dojrzałości szkolnej

- fazy tworzenia zespołów: 1) uwrażliwienie; 2) ustalenie składu zespołów; 3) wyłanianie grupowych; 4) aktywizacja

- od około 10 roku życia

- po 2-6 osób

- zespoły: stałe i doraźne (kończą się z wykonaniem zadania)

- niebezpieczeństwa: zbyt silna rywalizacja, powstawania paczek, zespoły elitarne i pospolite, mniejsze szanse dla mniej uzdolnionych

- łączenie działalności zespołowej ze zbiorową

- korzyści: atrakcyjność zajęć, dodaje odwagi, uczy współpracy, lepsze poznanie i rozumienie uczniów

Metoda organizowania działalności samorządnej – możliwość współudziału w decydowaniu o wspólnych sprawach i wykonaniu zadań zgodnych z decyzjami.

Samorząd powstaje z inicjatywy wychowanków.

Skuteczność:

- zadania związane z realnymi sytuacjami życiowymi, zainteresowaniami, potrzebami

- stopniowe zwiększanie współudziału wychowanków

- włączanie do działalności całej społeczności

- stałe usprawnianie, urozmaicanie działań przez nauczyciela

- odpowiedni klimat.

Np. spędzanie czasu wolnego (koła zainteresowań), samopomoc koleżeńska, współodpowiedzialność za ład i porządek, rozwiązywanie zatargów, spotkania z ciekawymi ludźmi, gazetki, dyskoteki, konkursy, działalność artystyczna.

Minusy:

- blaga społeczna – uczeń należy do zbyt wielu ogniw samorządu

- nadmiernie rozbudowany samorząd

- gorset wychowawczy – nadmierna ingerencja wychowawcy

- przywódcy samorządu => klika

- nadmiar aktywności i odpowiedzialności

- nadużywanie współzawodnictwa.

Metoda współudziału uczniów w organizowaniu lekcji

Pozytywnie wpływa na uczniów.

4 etapy:

1) współudział w planowaniu lekcji (gdy uczeń jest zainteresowany tematem i częściowo go zna)

2) współudział w przygotowaniu lekcji – 2-3 osobowe zespoły doraźne lub stałe przygotowujące po lekcji, praca indywidualna lub zbiorowa

3) współudział w prowadzeniu lekcji – uczeń w roli nauczyciela, lekcje mogą być częściowo lub całkowicie inspirowane przez nauczyciela

4) współdziałanie w ocenianiu jednej lub kilku lekcji.

Nauczyciel nie jest zwolniony od odpowiedzialności za przebieg i wyniki lekcji.

ĆWICZENIA 7

Techniki oddziaływań wychowawczych:

Wymiany opinii

- „burzy mózgów” – 3 etapy: sformułowanie problemu i określenie zasad, zgłaszanie po jednym pomyśle ustnie/pisemnie, po 2 dniach ocena pomysłów

- decyzji grupowej z inicjatywy nauczyciela/uczniów – ustalenie problemu, zgłaszanie propozycji, rozmowa i dyskusja, wspólna decyzja (głosowanie)

- sondażu opinii (tylko pozytywnych lub pozytywnych i negatywnych) nt. chętnego ucznia

- swobodnej ekspresji słownej – zachęta do swobodnej twórczości na jakiś temat (bez ocen, sankcji), przygotowanie ich poza szkołą, wybór tekstów, poprawianie, wykorzystanie

- kontaktów międzyludzkich – np. dobieranie się w pary, 1 osoba mówi 3 minuty, druga słucha, mówi, jak zrozumiała, do oporu, potem zamiana ról

Oparte na dramatyzacji

- socjodramatyczna – wspólne omawianie problemów klasy i spontaniczne przedtawienie ich w formie improwizowanej dramatyzacji, ustosunkowanie się

- zamiany ról – np. pokrzywdzony i dokuczający

- postępowania na odległość – pod nieobecność osoby odrzuconej, izolowanej

- gier dramatycznych – problemy o szerszym znaczeniu społeczno-kulturowym, mniejsza spontaniczność, dopuszczenie tekstów własnych lub cudzych

- dramy – improwizowana dramatyzacja sytuacji konfliktowych wymyślonych, zaczerpniętych z literatury – np. rzeźba (jedna osoba ustawia drugą, bezruch), płaszcz eksperta (kilkuosobowe grupy zawodowe), stop-klatka (zatrzymywanie w dramatycznym momencie)

Wzmacniania pozytywnego i negatywnego

Pozytywnego

- bezpośredniej gratyfikacji – wzmocnienie zaraz po zachowaniu, np. pochwała, uwaga, przywilej

- zawierania kontraktu

- sukcesywnej gratyfikacji – system żetonowy, odpowiednia ilość – nagroda

Negatywnego

- szybkiej interwencji – natychmiastowe reagowanie na złe zachowanie (ustalone reakcje)

- słownego upomnienia – dyskretne i serdeczne zwrócenie uwagi

- potrąconych punktów – przydzielenie pewnej ilości punktów i ustalenie zasad, potrącanie punktów, szybka kara za ich brak

- chwilowej izolacji – krótkotrwałe i zapowiedziane zawieszenie ucznia w zajęciach (dzieci przedszkolne, wczesnoszkolne)

Oddziaływań niewerbalnych

- swobodnej ekspresji plastycznej – stworzenie sytuacji problemowej lub tematu, swobodna twórczość, rozmowa nt. treści rysunku

- ignorowania zachowań niepożądanych (ale drobnych i szybko mijających, mało szkodliwych) – np. chwilowa dekoncentracja, zagadywanie, patrzenie przez okno, psoty, wybuch płaczu

Organizowania czasu wolnego

- rekreacji kulturalno-rozrywkowej – biernej (telewizja, radio, książka i prasa, wystawy, kino, teatr, muzeum) i czynnej (gry i zabawy, kolekcjonerstwo, konkursy, imprezy towarzyskie, obrzędowe i z okazji świąt narodowych)

- rekreacji twórczej – zajęcia plastyczne, techniczne i konstrukcyjne, umuzykalniające, fotograficzne i filmowe, improwizacje sceniczne, obserwowanie przyrody

- rekreacji fizycznej – wycieczki, rajdy, biwaki, kuligi, gry i zabawy, ćwiczenia ruchowe

- rekreacji przez działalność społeczną - pomoc w nauce, pomoc potrzebującym, opieka nad zwierzętami, obsługa sanitarna imprez i wycieczek

ĆWICZENIA 8

Skuteczność wychowania zależy od:

- sformułowania celów

- metod

- technik

- warunków psychospołecznych

Warunki psychospołeczne:

1) Podmiotowe traktowanie dzieci i młodzieży – poszanowanie ich prawa do autonomii i niepowtarzalności.

Na czym jest oparte?:

- akceptacja (zaufaniu, poszanowaniu) – akceptacja tego, jaki jest wychowanek jako osoba (nie równa się akceptacji dla wszystkich jego zachowań)

- rozumienie empatyczne – próba wczucia się w wychowanka, widzenia świata zewnętrznego jego oczami

- autentyzm – bycie sobą, nie na pokaz, zerwanie z fasadowością, szczerość i otwartość, zgodność czynów ze słowami.

Personalistyczne traktowanie wychowanka (Scheler, Wojtyła, Tischner) – traktowanie go jako osobę mającą niezbywalne prawa, myślącą i wolną, ale też zdolną do miłości i odpowiedzialności. Jest przeciwstawione traktowaniu przedmiotowemu.

2) Demokratyczny styl wychowania – okazywanie życzliwości i rozumienia, serdeczne i przyjacielskie kontakty z uczniami, umożliwianie im podejmowania decyzji i własnej inicjatywy, nagradzanie przed karaniem, dyskusje na różne tematy, umiejętność przyznania się do błędów.

Konsekwencje:

- sympatia wobec nauczyciela, identyfikacja z nim

- poczucie odpowiedzialności

- wykonują zadania pod jego nieobecność

- kreatywność

- działanie we wspólnocie.

Pewien wyjątek: uczniowie poniżej 10-11 roku życia, sytuacje wychowawczo trudne.

Styl autokratyczny – odpowiedzialność za wszelkie zachowania wychowanków, nagrody i kary, nakazy i zakazy głównymi środkami, decyzje podejmuje nauczyciel.

Konsekwencje:

- niechętny stosunek do nauczyciela

- brak entuzjazmu

- agresywność, obojętność

- wysokie osiągnięcia szkolne

- niechętna współpraca.

Styl liberalny – szeroki zakres swobody, minimalny wpływ na wychowanków, bierność, nauczyciel zwolniony od odpowiedzialności, nie zachęca do właściwych zachowań ani nie ocenia ich.

Konsekwencje:

- chaotyczne zachowanie

- słabe więzi

- pod nieobecność nauczyciela ktoś przejmuje jego rolę

- rozdrażnienie, agresywność.

Styl wychowania zależy od sytuacji, wieku uczniów, osobowości nauczyciela – najczęściej są one łączone.

3. Praca nad sobą (samodoskonalenie) – praca nad swoim rozwojem, ale też sterowaniem myślami i uczuciami. Dotyczy zarówno wiedzy, jak przymiotów osobowych.

Po co? Praca z ludźmi => wypalenie zawodowe.

Niedosyt cech osobowości, pesymistyczne nastawienie, zaniżona samoocena, napięcia psychiczne i konflikty, chęć lepszego poznania siebie i uczniów, wyciszenia się.

Techniki:

- relaksacyjne – trening autogenny Schultza („Jestem zupełnie spokojny, prawa noga jest ciężka…”), trening relaksacji progresywnej Jacobsona (rozluźnianie mięśni, regulowanie napięcia)

- autosugestii – w formie afirmacji (pozytywne myśli), wizualizacji, aforyzmów

- medytacyjne.

4. Poznawanie dzieci i młodzieży – potrzebne są przy tym: problem badawczy, trafność, rzetelność.

Obserwacja – celowa, planowa, selektywna, dokładna, obiektywna.

- obserwacja dorywcza – doraźne obserwowanie interesujących zjawisk

- dzienniczki obserwacyjne – systematyczne opisywanie zachowań, zdarzeń związanych z niewłaściwym zachowaniem ucznia

- obserwacja kategoryzowana.

Badania ankietowe i wywiad.

Techniki socjometryczne – badają stosunki interpersonalne w grupie.

- technika w wersji klasycznej – zadawanie pytań, uczniowie wypisują imiona kolegów, tabela socjometryczna

- technika „Zgadnij, kto” – wypisywanie nazwisk do charakterystyk

- plebiscyt życzliwości i niechęci

- technika szeregowania rangowego – wymienianie w kolejności kolegów, przedmiotów.

Rozmowa!

5. Unowocześnienie kształcenia pedagogicznego.

- przekazywanie wiarygodnej wiedzy – sprawdzonej, popartej przykładami, wartościowej naukowo

- rozwijanie umiejętności psychopedagogicznych – podmiotowego traktowania, porozumiewania się, okazywania taktu pedagogicznego, posługiwania się technikami

- troska o postrzeganie wychowanka jako osoby

- wspomaganie w pracy nad sobą.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Teoria wychowania cwiczenia 2, Studia Pedagogiczne, Teoretyczne Podstawy Wychowania
Teoria wychowania cwiczenia 3, Studia Pedagogiczne, Teoretyczne Podstawy Wychowania
Teoria wychowania ćwiczenia
Teoria wychowania cwiczenia 1, Studia Pedagogiczne, Teoretyczne Podstawy Wychowania
Teoria wychowania ćwiczenia kolokwium materiały, różne, Pedagogika resocjalizacyjna
ćwiczenia teoria wychowania notatki całość, notatki różne
ćwiczenia teoria wychowania notatki całość, Pedagogika, Teoria wychowaia
teoria wychowania całość ćwiczeń, Teoretyczne podstawy wychowania
Zasady+i+metody+oddziaływań+wychowawczych-cwiczenia6, TEORIA WYCHOWANIA
Cwiczenie2, uczelnia awf, teoria wychowania fizycznego
FORMY I TECHNIKI WYCHOWANIA, Przygotowanie Pedagogiczne, Teoria Wychowania
16. ZASADY WYCHOWANIA, Przygotowanie Pedagogiczne, Teoria Wychowania
Wymiary legitymizacji władzy, Studia (europeistyka), nauka o polityce, Teoria polityki, ćwiczenia 5
pomoce naukowe1!, oligofrenopedagogika, uczelnia, rok I, teoria wychowania
TEORIA WYCHOWANIA
Teoretycznie podstawy wychowania ćwiczenia
Opracowanie kolokwium I Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania ćwiczenia
Teoria wychowania II
M Łobocki Teoria wychowania w zarysie

więcej podobnych podstron