Lp. Koniec:	RACZKOWANIE	SIADANIE	CHODZENIE	OBSZAR PERCEPCJI	CHWYTANIE
noworodek	Dziecko leży na brzuchu	dziecko leży na plecach	Trzymane – ciężar ciała po str. Trzymającego. Chód prymitywny (automatyczny)	Reaguje niechęcią na ostre działanie światła i na hałas	Dłonie przewarznie zamknięte, a kciuk schowany. Wyraźny odruch chwytania ręki
1 miesiąca	Utrzymuje głowę w górze przez min. 3 sekundy	Dziecko leży na plecach. Żadna ze stron nie jest preferowana. Dominacja świadczy o mikro uszkodzeniach struktur mózgowych po przeciwnej stronie	Trzymane – ciężar ciała po str. Trzymającego. Chód prymitywny (automatyczny)	Wodzi wzrokiem za czerwoną grzechotką ale maks. Do 45 st nachylenia	Dziecko rozchyla dłoń, kciuk jest ukierun kowany do schowania
2 miesiąca	Utrzymuje głowę pod kątem 45 st. Przez min. 10 sekund	Trzymane w pozycji siedzącej wytrzymuje 5 sekund	Zanik chodu automatycznego	Reaguje na dźwięk dzwonka przez zatrzymanie ruchów, śledzi wzrokiem za czerwoną grzechotką od jednego kąta oka do drugiego	Dziecko rozchyla dłoń, kciuk jest ukierun kowany do schowania
3 miesiąca	Utrzymuje głowę pod kątem 60 - 90 st. Przez min. 60 sekund	Trzymane w pozycji siedzącej wytrzymuje około 30 sekund	Dotyka podłoża zgiętymi nóżkami	Reaguje na dźwięk dzwonka przez zatrzymanie ruchów, śledzi wzrokiem za czerwoną grzechotką od jednego kąta oka do drugiego	Wiedzie na wpół otwartą rączką za wiedzioną przed jego oczyma czerwoną grzechotką
4 miesiąca	Pewne podparcie na przedramionach	Podczas próby trakcyjnej (powolne unoszenie dziecka do 45 stopni) unosi głowę i nogi. Wcześniaki i dzieci z MPD nie mają zgiętych nóg	Zjawisko naprzemiennego zginania i prostowania kończyn w kolanach przy dotykaniu podłoża	Ogląda zabawkę na swojej rączce	Bawi się swoimi dłońmi , które są cały czas na wpół otwarte. Zabawkę bierze do ust
5 miesiąca	Przerywa podparcie i podnosi naprzemiennie ręce do góry (rodzaj kołyski)	Dziecko posadzone i trzymane za pachy, przechylane na boki utrzymuje głowę w pionie	Trzymane przez rodziców opiera się na czubkach palców	Szuka szeleszczącego papieru zwracając główkę	Prowadzi rękę sam do zabawki. Chwyta za zabawkę
6 miesiąca	Podparcie na wyprostowanych przedramionach	Podczas siedzenia dobrze kontroluje trzymania głowy. Przy próbie trakcyjnej lekko odgina nogi. Próba utrzymania głowy w poziomie	Prostuje nogi przejmując przez min. 2 sekundy ciężar ciała. Stawia nóżki na całej stopie	Patrzy za przedmiotem który upadł	Chwyta zabawkę całą dłonią. Kciuk prawie w wyproście. Przekłada zabawkę z jednej dłoni do drugiej
7 miesiąca	Podnosi do góry rękę do góry (tą pewniejszą)	Z położenia na plecach, samodzielnie przewraca się na brzuch. Bawi się stópkami	Sprężynuje trzymane za tułów	Przyciąga się w pozycji siedzące do przedmiotu znajdującego się przed nim	Trzyma zabawkę świadomie do 60 sekund
8 miesiąca	Faza przejściowa. Podnosi jedną rękę do góry naprzemiennie	Z położenia na plecach podciąga się samo do góry gdy da mu się ręce. Utrzymuje główkę i siedzi samodzielnie przez min. 5 sekund	Faza przejściowa – bez zmian	Przyciąga się w pozycji siedzące do przedmiotu znajdującego się przed nim	Trzyma zabawkę świadomie do 60 sekund
9 miesiąca	Pełza jak foka	Siedzi samodzielnie przez min. 60 sekund	Trzymane za ręce przejmuje ciężar ciała przez min. 30 sekund	Wyszukuje kostkę znajdującą się w pojemniku	Celowo upuszcza zabawkę z chwytu dłoniowego
10 miesiąca	Raczkuje w sposób nieskoordynowany	Siedząc samodzielnie bawi się nóżkami. Siad prosty	Stoi samodzielnie podtrzymując się	W pozycji stojącej chwyta za przedmiot i celowo wyrzuca zabawkę (proces socjalizacji)	Chwyt pęsetowy. W wyproście jest palec wskazujący, a kciuk w opozycji. Uderza dwiema kostkami o siebie
11 miesiąca	Raczkuje w sposób skoordynowany	Pełna równowaga, dziecko samodzielnie siedzi	Wstając podtrzymuje się mebli. Naprzemienne ruchy kroczące lub samodzielne chodzenie	W pozycji stojącej chwyta za przedmiot i celowo wyrzuca zabawkę (proces socjalizacji)	Chwyt szczypcowy. Chwyta mały przedmiot opuszką wskaziciela i przeciwstaw nym kciukiem
12 miesiąca	Raczkuje w sposób skoordynowany	Pełna równowaga, dziecko samodzielnie siedzi	Chodzi sam wzdłuż mebli lub w ogóle samodzielnie	Przeciąga sznurek za upragnioną zabawką i wrzuca zabawki do małego pojemnika	Chwyt szczypcowy. Chwyta mały przedmiot opuszką wskaziciela i przeciwstaw nym kciukiem

Mowa:

1. Okres krzyku (melodii)

• Do pierwszego roku życia

• Krzyczy i płacze

• Elementy zadowolenia – różnica w intonacji

• Zjawisko gużenia – 2-3 miesiąc życia. Wytwarza dźwięki spontanicznie, najczęściej gardłowe i tylnojęzykowe. Gużenie jest elementem rozwoju nie potrzebujący stymulacji. Stymulowane muszą być dzieci niedosłyszące i niesłyszące, które poprzez stymulację również gużą. Proces ten trwa do około 6 miesiąca życia

• Zjawisko gawożenia – powtarzanie dźwięków słyszanych z otoczenia (sylaby – ma, pa, da, la…). Nie ma u dziecka niesłyszącego i niedosłyszącego

• W 7-8 miesiącu dziecko reaguje na mowę. Można je stymulować poprzez powtórzenie wypowiedzianych przez dziecko sylab. Dziecko reaguje płaczem na ostry ton głosu.

• Pod koniec okresu melodii pojawiają się pierwsze wyrazy, ale w wresji skróconej (‘ma’ zamiast ‘mama’)

1. Okres wyrazu

• Trwa do 2 roku życia.

• W pierwszych wyrazach dominuje samogłoska ‘a’, następnie pojawia się reszta samogłosek.

• Dziecko powtarza proste wyrazy usłyszane przez dorosłego (echolalia).

• Dziecko używa głównie rzeczowników

• Okres największej zamienności wyrazów (‘pies’ jest zmienianie na ‘hau hau’)

• Pod koniec tego okresu pojawiają się pierwsze dwuwyrazowe zdania z wersją skrócona słów.

• Słownik dziecka obejmuje kilkadziesiąt wyrazów.

1. Okres zdania

• Trwa od 2 roku życia do 3 roku życia

• Dziecko zaczyna rozumieć mowę rodziców, a jego mowa jest zrozumiana tylko przez opiekunów (rodzice, opiekunka).

• Zdania proste w tym przede wszystkim zdania rozkazujące (okres skrajnego egocentryzmu).

• Mowa dziecka kształtuje się w oparciu o jego środowisko.

• Występuje rozwojowa niepłynność mowy – artykulacja nieprawidłowa, dopuszczalne wszystki wady wymowy.

• Przekształcenia fonetyczne (zamiast ‘lokomotywa’ dziecko mówi ‘kolomotywa’)

1. Okres swoistej mowy dziecięcej

• Trwa od 3 roku życia do 7 roku życia

• Kończy rozwój mowy dziecka

• Najlepszy okres do podjęcia terapii logopedycznej, która powinna się zacząć od 4 roku życia.

• Dziecko tworzy zdania złożone, używając rzeczowników, czasowników i przymiotników.

• Prowadzi zrozumiała rozmowę z najbliższymi i rówieśnikami.

• Chłopcy są z rozwojem mowy zazwyczaj o rok do tyłu.

• Niektórych głosek nie wymawia, najpóźniej pojawiającą się głoska (5-6 rok życia) jest głoska ‘r’

• Mylenie głosek - Zamienia głoski innymi głoskami (‘samolot’ na ‘szamolot’; ‘s’ występuje w postaci izolowanej)