BILANS PŁATNICZY (BP) państwa to usystematyzowane zestawienie wszystkich transakcji zawieranych między rezydentami danego państwa a zagranicą w pewnym okresie, najczęściej jednego roku (kalendarzowego). W związku z obowiązującymi zasadami, wszelkie transakcje uwzględnione w bilansie płatniczym są zapisywane zarówno po stronie debetowej, jak i kredytowej.
Każde państwo musi je sporządzać + według ściśle określonych reguł (struktury)
BP w Polsce sporządzany jest (różnią się, inna metodologia) przez GUS i Narodowy Bank Polski (Bank Centralny)
(Bilans należności i zobowiązań to nie jest BP! – bo to jest przed realizacją, więc pokazuje co może się pojawić w BP)
Transakcje debetowane to wszystkie transakcje, które pociągają za sobą płatności na rzecz podmiotów – rezydentów zagranicznych. Oznaczają one zmniejszenie zasobów pieniężnych danego państwa a tym samym są prezentowane ze znakiem (-). (odpływ środków, np. import towarów albo udzielenie kredytu, zakup przed polskie podmioty gospodarcze kanadyjskich papierów skarbowych)
Transakcje kredytowe to wszelkie transakcje, które powodują otrzymanie płatności na rzecz krajowych rezydentów ze strony podmiotów zagranicznych. (+). Napływ kapitału do kraju. ( ktoś nam spłaci kredyt, ktoś u nas zainwestuje, eksport).
W ramach BP transakcje można także podzielić na transakcje autonomiczne oraz wyrównawcze. Te pierwsze zawierane są przez krajowe podmioty gospodarcze z rezydentami zagranicznymi ze względu na potrzeby i preferencje stron uczestniczących w transakcji. Jest to efekt niezależnych i dobrowolnych decyzji stron uczestniczących w transakcji, u podstaw których najczęściej znajdują się motywy ekonomiczne. Do autonomicznych zalicza się głownie wszystkie transakcje wchodzące w skład rachunku obrotów bieżących, jak również transakcje związane z długoterminowym przepływem kapitału należące do rachunku obrotów kapitałowych. Jeśli więc polski producent makaronu decyduje się na zakup nowej maszyny we Włoszech, kierując się tylko i wyłącznie własnymi preferencjami, to ta transakcje importowa będzie miała autonomiczny charakter. Transakcje wyrównawcze są to wszystkie transakcje, do których dochodzi w ramach BP bezpośrednio ze względu na określoną jego sytuację. Maja one za zadanie wyrównać bilans płatniczy. Gdyby nie stan BP, to do nich by nie doszło (najczęściej ruchy rezerw walutowych)
PL korzysta tylko z samych ruchów rezerw by wyrównać bilans (nie zaciągamy kredytów i innych instrumentów )
Struktura bilansu płatniczego
Wszystkie transakcje uwzględnione w BP danego państwa klasyfikowane są w jednej z 4 podstawowych kategorii: rachunku obrotów bieżących (bilans obrotów bieżących, rachunek bieżący), rachunku obrotów kapitałowych (bilans obrotów kapitałowych, rachunek kapitałowy i finansowy), salda błędów i opuszczeni oraz bilansu obrotów wyrównawczych (operacje wyrównawcze, pozycje finansujące, saldo obrotów wyrównawczych). Ponadto każdy z tych elementów ma swoją wewnętrzną strukturę i układ.
Rachunek obrotów bieżących – w BP to zestawienie wszystkich płatności państwa powstałych w wyniku międzynarodowego przepływu towarów, usług, dochodów z kapitału oraz jednostronnych płatności transferowych.
Podstawowym składnikiem tego rachunku jest saldo towarowe (inaczej: bilans towarowy, saldo obrotów towarowych, saldo obrotów widzialnych). Jest to zestawienie wszystkich płatności z eksportem i importem towarów. W teorii ekonomii saldo towarowe jest jednym z dwóch elementów wchodzących w skład bilansu handlowego zagranicznego (bilansu handlowego, eksportu netto towarów i usług, eksportu netto).
Drugim składnikiem rachunku obrotów bieżących jest saldo usług (bilans usług, saldo obrotów usługowych), które z jednej strony jest składnikiem bilansu handlu zagranicznego, a z drugiej strony salda obrotów niewidzialnych. Bilans usług stanowi zestawienie wszystkich płatności dokonywanych z tytułu handlu usługami między rezydentami krajowymi a podmiotami zagranicznymi. Najważniejszymi składnikami tego salda są płatności z tytuły obrotu transportowymi, turystycznymi, bankowymi i ubezpieczeniowymi.
Saldo dochodów (saldo dochodów z kapitału, bilans procentów i dywidend, dochody netto z własności za granicą) to trzeci składnik rachunku obrotów bieżących. Jest to zestawienie płatności z tytułu obsługi kapitału i pracy (podmiotów krajowych za granica oraz rezydentów innych państw w kraju, dla którego bilans płatniczy jest sporządzany). Należy podkreślić, że w tym miejscu bilansu nie uwzględnia się wartości samych przepływów kapitałowych tylko dochody (bądź koszty, które są ich konsekwencją. Znajdują się, więc tutaj między innymi dywidendy powiązane z wcześniejszymi I bezpośrednimi lub zaangażowaniem na rynku kapitałowym, odsetki od kredytów oraz zarobki uzyskane przez krajowych rezydentów za granicą, jak również pensje wypłacone w kraju rezydentom innych państw. Saldo dochodów bilansu płatniczego ma szczególne znaczenie dla stanu rachunku obrotów bieżących zarówno w przypadku państw zadłużonych, jak i tych, które są szczególnie zaangażowane w międzynarodowy przepływ kapitału.
4 elementem rachunku bieżącego jest saldo transferów jednostronnych (bilans transferów jednostronnych, saldo lub bilans transferów bieżących, saldo lub bilans płatności transferowych). Obejmuje ono zarówno publiczne, jak i prywatne płatności transferowe. Uogólniając: jest to pieniężne zestawienie transakcji będących jednostronnego przepływu towarów, usług i środków finansowych, który nie skutkuje równoczesnym przepływem towarów, usług lub środków finansowych w drugą stronę.
W Polsce nie, ale w niektórych państwach dodatkowy 5 element : niesklasyfikowane saldo obrotów bieżących (np. związane z ruchem przygranicznym, nie podlegają odprawie celnej, etc…. Saldo szacunkowe na podstawie ruchu granicznego bądź transgranicznego)
Rachunek obrotów kapitałowych (saldo obrotów kapitałowych, rachunek kapitałowy i finansowy) w bilansie płatniczym to zapis transakcji z zagranica dotyczących szeroko rozumianych aktywów finansowych danego państwa. Obejmuje on rachunek kapitałowy oraz rachunek finansowy.
Rachunek kapitałowy uwzględnia transfery kapitałowe o charakterze bezzwrotnym przeznaczone między innymi na finansowanie środków trwałych, umorzenia długo oraz nabywanie zbywanie aktywów niefinansowych i nieprodukowanych np. znaków towarowych, praw autorskich. Jeśli więc rząd Norwegii umorzy 10 mln euro długo rządowi Islandii to zasoby Norwegii zmniejszą się o 10 mln euro i suma ta zostanie zapisana p debetowej stronie rachunku kapitałowego. Rachunek kapitałowy obejmuje więc transakcje, w wyniku których dochodzi do transfery majątku między państwami.
Rachunek finansowy zawiera natomiast transakcje związane z międzynarodowym przepływem kapitału w postaci bezpośrednich inwestycji zagranicznych, inwestycji portfelowych, kredytów handlowych i kredytów. Stroną transakcji rachunku finansowego może być bank centralny, sektor rządowy, monetarne instytucje finansowe niebędące bankiem centralnym, a także podmioty z pozostałych sektorów gospodarki. Na rachunku finansowym zapisuje się więc wszystkie transakcje zakupu lub sprzedaży aktywów finansowych. Zakup aktywów stanowi transakcję debetową i przyjmie określoną wartość ze znakiem (-), natomiast sprzedaż jest transakcją kredytową i ma znak (+).
Pozostałe składniki bilansu płatniczego
Saldo błędów i opuszczeni jest pozycją w BP o charakterze korygującym. Zazwyczaj nie przyjmuje ono znaczących wartości, jednak niezmiernie rzadko wynosi zero. Taka sytuacja miałaby miejsce, gdyby wszystkie wielkości występujące we wcześniej opisanych składnikach BP zostały prawidłowo zmierzone. Saldo to stanowi najczęściej odzwierciedlenie trudności, jakie napotkamy chcąc poprawnie uwzględnić wszystkie transakcje bilansu płatniczego.
Ostatni składnik BP stanowi saldo obrotów wyrównawczych. Zawiera ono różnego rodzaju transakcje o charakterze wyrównawczym, a przede wszystkim zmiany stanu oficjalnych rezerw w walutach wymienialnych, specjalnych prawach ciągnienia i złocie, jak również kredyty otrzymane z Międzynarodowego Funduszu Walutowego oraz transakcje finansowania wyjątkowego. Kompleksowe podejście do wyniku bilansu handlowego i ewentualnej równowagi zostało opisane we wcześniejszym punkcie.
INTEGRACJA – oznacza scalenie, łączenie w jedną całość. Pojęcie to nie jest określeniem tylko ekonomicznym.
Może być postrzegana jako: Stan lub Proces.