1.Metodyka jako przedmiot nauczania

Jest to pojęcie wieloznaczne. W pierwszym znaczeniu oznacza metodyczne postępowanie, zaś w drugim zbiór teorii wskazujący na sposób postępowania zmierzający do osiągnięcia zamierzonego celu lub rozwiązanie zadania. Metodyka nauczania zwana także dydaktyka szczegółową należy do dydaktyki i oznacza teorię nauczania danego przedmiotu szkolnego lub zbiór praktycznych wskazań dla nauczyciela, jak skutecznie, racjonalnie i celowo nauczania danego przedmiotu szkolnego oraz organizuje normatywny proces nauczania.

2.Wiodąca i integrująca rola języka polskiego

Język jest to uporządkowany system znaków dźwiękowych lub graficznych. Jest to zestaw umownych symboli wytworzonych w sposób naturalny przez człowieka, ich znaczenie zostało ustalone przez ludzi w wyniku konwencji. Język służy do porozumiewania się. Nadrzędna wartością edukacji polonistycznej w klasach początkowych jest nauka komunikatywnego posługiwania się przez dzieci w mowie i piśmie językiem ojczystym. Język ma charakter funkcjonalny w stosunku do rzeczywistości poznawczej. Między językiem a rzeczywistością poznawczą istnieje jednoznaczne przyporządkowanie. Istotą edukacji polonistycznej jest proces poznawania znaków języka mówionego, pisanego w kontekście kontaktów dziecka ze światem zewnętrznym, otoczeniem społeczno – przyrodniczym. Bardzo ważna jest początkowa nauka czytania i pisania, następnie jej kontynuacją jest nauka mówienia w języku ojczystym kontakt z tekstem literackim. Występują trzy elementy, wątki tematyczne określające zakres edukacji polonistycznej dzieci w młodszym wieku szkolnym :

- początkowa nauka czytania i pisania

- Kształcenie językowe

-kształcenie literackie.

3. Charakterystyka wieku przedszkolnego

OD 3 DO 6 ROKU ŻYCIA. Podstawą wyodrębnienia wieku przedszkolnego jako okresu rozwojowego jest:
- dominująca w tym wieku forma działalności,
- charakterystyczne warunki i sposoby wychowania stosowane w rodzinie i przedszkolu,
- wyższy poziom uświadamiania sobie i poznania przez dziecko szerszego kręgu otaczającej je rzeczywistości.
Rozwój psychiczny dziecka w wieku przedszkolnym jest ściśle związany z jego rozwojem fizycznym, rozwojem działalności, rozwojem kontaktów społecznych. Istotną rolę w rozwoju dziecka oprócz osobistego doświadczenia odgrywa również naśladownictwo, które sprzyja wytwarzaniu się związków czasowych przy powtarzaniu słów i naśladowaniu czynności dorosłego.
Gotowość dziecka do podjęcia nauki w szkole uwarunkowana jest jego ogólną dojrzałością psychologiczną, umysłową oraz emocjonalno – społeczną.
Rozwój umysłowy
Rozwój różnorodnych form orientacyjno – badawczej działalności dziecka tworzy przesłanki do kształtowania się działań i umiejętności myślenia.

4.Dojrzałość szkolna, gotowość szkolna

Dojrzałość szkolna - osiągniecie przez dziecko takiego poziomu rozwoju fizycznego, społecznego i psychicznego, które czyni je wrażliwym i podatnym na systematyczne nauczanie wychowanie w klasie pierwszej szkoły podstawowej. Inaczej jest to jakby moment równowagi między wymaganiami szkoły a możliwościami rozwojowymi dziecka.

Rozpatrując gotowość do nauki, powinniśmy wziąć pod uwagę rozwój procesów poznawczych i ruchowych, które umożliwiają  opanowanie podstawowych technik szkolnych jak czytanie, pisanie i liczenie, rozwój społeczny, emocjonalny i fizyczny a także zasób umiejętności i wiadomości, stanowiąc podstawę nauki w klasie pierwszej.

5.Charakterystyka rozwojowa dziecka w wieku wczesnoszkolnym

Młodszy wiek szkolny, nazywany także późne dzieciństwo trwa od 7 do 10-12 r. ż. W okresie tym dziecko rozpoczyna naukę w szkole i uczęszcza do klas I-III szkoły podstawowej. Pierwsza klasa szkoły podstawowej bywa traktowana jako etap przejściowy między wiekiem przedszkolnym a szkolnym. Dzieci wstępujące do szkoły różnią się między sobą nieraz bardzo znacznie, poziom ogólnego rozwoju dzieci oraz stopień ich dojrzałości do podjęcia nauki w szkole są bardzo nierówne i zjawisko to obserwuje się w skali światowej.

Dojrzałość fizyczna wyraża się: dobrą sprawnością ruchową, zdrowiem, prawidłowym funkcjonowaniem systemu nerwowego oraz analizatorów, ogólną aktywnością ucznia.

Dojrzałość umysłowa wyraża się w: zasobie wiedzy o świecie, bliższym i dalszym otoczeniu, o życiu przyrody i ludzi, umiejętności przechodzenia w procesach myślowych od konkretów do abstrakcji, zdolności analizy i syntezy wzrokowo-ruchowej, koncentracji uwagi i umiejętności wypowiadania się, rozumieniu treści pojęć, rozbudzonej ciekawości i chęci zdobywania wiedzy o świecie.

Dojrzałość emocjonalna i społeczna wyraża się w: umiejętności współdziałania z kolegami w nauce i w zabawie, w przeżywaniu radości z osiągnięć całej grupy, przyjmowania odpowiedzialności za powierzone zadania, okazywaniu uczuć wdzięczności, przyjaźni, życzliwości, panowania nad sobą w trudnych sytuacjach.

6.Rozwijanie mowy uczniów klas niższych – etapy rozwoju mowy

I OKRES MELODII – pierwszy rok życia

- około 2-3 miesiąca życia pojawia się głużenie, jest to odruch bezwarunkowy; głużenie występuje u wszystkich dzieci nawet u głuchych i niedosłyszących

- około 6-8 miesiąca życia głużenie przekształca się w gaworzenie, które jest odruchem warunkowym

- około 10 miesiąca życia – echolalia – powtarzanie przez dziecko własnych i słyszanych słów

- około 12 miesiąca pojawiają się pierwsze wypowiadane wyrazy ze zrozumieniem (mama, tata)

II OKRES WYRAZU (SŁOWA)- 1-2 rok życia

- w tym okresie maluch rozumie o wiele więcej słów, wyrażeń i zdań niż jest w stanie samodzielnie wypowiedzieć

- między 14-15 miesiącem życia następuje rozkwit wymawianych przez dziecko pojedynczych wyrazów; jest to spowodowane rozwojem ruchowym, jak umysłowym dziecka

III OKRES ZDANIA (2-3 roku życia)

-następuje rozkwit mowy dziecka; dziecko zaczyna budować zdania początkowo proste złożone z 2-3 wyrazów, następnie wypowiedzi dłuższe 4-5 wyrazowe

- dziecko słyszy błędne wypowiedzi, słowa, wie jak dana głoska powinna brzmieć

- na tym etapie mowa dziecka jest już zrozumiała dla otoczenia

- okres ten jest przełomowy w rozwoju mowy, dziecko przyswaja sobie podstawy systemu leksykalnego i fonetycznego języka jakim mówią osoby z otoczenia dziecka

- porozumiewa się prostymi zdaniami

IV OKRES SWOISTEJ MOWY DZIECIĘCEJ – OKRES PRZEDSZKOLNY (3-7 roku życia)

- następuje rozwój artykulacyjny, wzbogaca się zasób słownictwa, rozwija się umiejętność budowania zdań złożonych

- najczęstsze błędy językowe pojawiające się u 3 latków, które mogą utrzymywać się do 5 roku to:

*opuszczanie sylaby początkowej i końcowej

*przestawianie głosek w wyrazie

* tworzenie nowych wyrazów

*głoska R może być wymawiana jako J lub L

*skomplikowane wyrazy opuszczają

* zamienianie głoski trudniejszej na łatwiejszą

3 LATEK:

-potrafi porozumieć się z otoczeniem, musi być zrozumiały

-zamienia głoski trudniejsze na łatwiejsze

-zmiękcza głoski

-opuszcza skomplikowane wyrazy

4 LATEK:

-potrafi mówić o przyszłości, zadaje mnóstwo pytań

-występuje seplenienie fizjologiczne; wymienia głoski sz-s, cz-c

-zastępowanie trudnych nowych głosek łatwymi

5 LATEK:

-mowa powinna być zrozumiała, a wypowiedzi wielozdaniowe

-potrafi wyjaśniać znaczenie słów, opisać cechy przedmiotów

6 LATEK:

-dziecko powinno już prawidłowo wymawiać wszystkie głoski

-powinno mieć opanowane mówienie

-wymawia głoski sz, ź, cz, r, dź

7 LATEK:

-ma utrwaloną poprawną wymowę wszystkich głosek oraz opanowana technikę mówienia

7. Filozofia kształcenia zintegrowanego

Podstawą wszelkiego kształcenia jest jakieś wyobrażenie o przyszłości, jakie oczekiwania powinna spełniać szkoła w zakresie przygotowania dzieci do przyszłości. Wyraźnie akcentowana jest konieczność zmian w myśleniu o roli kształcenia w rozwoju uczniów. Szansą dla stworzenia nowoczesnej szkoły jest edukacja zintegrowana. Ponieważ edukacja stała się faktem społecznym, to istnieje potrzeba ciągłego wzbogacania o nowe rozwiązania praktyczno – pedagogiczne. Chodzi o takie, które wyzwalałyby nową inicjatywę nauczyciela, pobudzały do aktywności twórczej, zbliżały proces dydaktyczny do standardów demokratycznego społeczeństwa otwartego. Tego typu wymogi spełnia koncepcja wielowymiarowego kształcenia zintegrowanego w edukacji wczesnoszkolnej. W zintegrowanej edukacji wczesnoszkolnej kluczową rolę wartości odgrywa poczucie podmiotowości ucznia. Chodzi tu głównie o poszanowanie godności osobistej każdego ucznia, zapewnienie klimat wolności i bezpieczeństwa, nauki bez lęku, jednakowe ich traktowanie, poszanowanie ich prawa do inności, dialogu i negocjacji, współdecydowania i decydowania. W sumie idzie o zapewnienie uczniom w pełni ich naturalnych oraz humanistycznych praw ludzkich w szkolnym procesie edukacyjnym. Zintegrowana edukacja wczesnoszkolna otwiera wiele możliwości i jest ogromną szansą do stworzenia „szkoły przyszłości”.

8.Plan scenariusza zajęć zintegrowanych

KLASA

TEMAT BLOKU

TEMAT DNIA

CELE OGÓLNE

CELE SZCZEGÓŁOWE

METODY

FORMY

ŚRODKI DYDAKTYCZNE

9.Proces czytania u uczniów klas młodszych

Czytanie polega na pojmowaniu myśli wyrażonych za pomocą umownych znaków graficznych- symboli wzrokowych, które tworzą tekst. Aby móc odczytać tekst trzeba:

-znać symbole i ich funkcje

-umieć odbierać symbole w postaci określonych mniejszych lub większych całości

-umieć dokonywać właściwej interpretacji sensu przeczytanego tekstu czyli zrozumieć tekst

- umieć zastosować zrozumiałą treść tekstu do aktualnych celów i potrzeb.

Proces czytania przebiega różnie w zależności od tego czy jest to czytanie ciche, czy głośne. Czytanie głośne- proces długi i skomplikowany, zawsze poprzedza go czytanie ciche. Występują tu dwa procesy: czytanie wzrokiem i głosem. We wstępnej fazie nauki czytanie głośne jest bardzo ważne ze względu na konieczność wykształcania poprawnej wymowy dźwięków. W późniejszych fazach początkowej nauki czytania rozumienie tekstu zależy w dużej mierze od typu pamięci. Lepsze rozumienie tekstu przy czytaniu cichym wynika z faktu, że sprzyja ono większemu skupieniu uwagi na treści. Czytanie głośne ma rzadsze zastosowanie w życiu codziennym niż ciche. Użyteczność czytania cichego znacznie przewyższa użyteczność czytania głośnego i dlatego na ćwiczenia w czytaniu cichym należy przeznaczyć odpowiednio więcej czasu. Czytanie głośne w klasie jest dość uciążliwe. Uczniowie opanowują technikę czytania w bardzo różnym tempie, na skutek czego za uczniem czytającym głośno dość szybko nie nadążą uczniowie czytający powoli i słabo, a ucznia czytającego powoli wyprzedzą ci, którzy czytają szybciej. W takiej sytuacji uczniowie tracą wątek i słabiej rozumieją treść tekstu.

10.Psychologiczno – fizjologiczne podstawy procesu czytania

Pierwszą fazą w procesie czytania jest fakt, że czytający otrzymuje na siatkówce wrażenie wzrokowe w postaci obrazu napisanych lub wydrukowanych wyrazów, które stanowią odbicie czytanego tekstu. Powstałe przy tym pobudzenia nerwów doprowadzone są za pośrednictwem nerwów dośrodkowych do mózgu, gdzie dokonuje się analiza i synteza bodźców, czyli następuje „objaśnienie" i identyfikacja zdarzeń. W procesie czytania szczególne znaczenie ma sprawność analizatora wzrokowego, słuchowego i kinestetyczno-ruchowego.

E. Malmquist stwierdza, że „...czytanie jest działalnością wieloczynnościową", a składają się nań następujące komponenty:

• wrażenia wzrokowe, które przekazywane są do mózgu,

• percepcja, tj. rozumienie poszczególnych wyrazów i zdań,

• funkcje mięśni oczu,

• zapamiętywanie przekazywanego tekstu,

• działalność asocjacyjna i przetwarzająca przeczytany tekst.

Według A. Tinkera, w procesie czytania występują trzy zasadnicze elementy:

• wzrokowy, obejmuje spostrzeganie obrazów graficznych wyrazów,

• słuchowo-dźwiękowy będący odpowiednikiem fonetycznym spostrzeganych znaków graficznych,

• znaczeniowym, jako czynność psychiczna polegająca na wnikaniu w treść tekstu i rozumieniu wyrazów i zadań.

Proces odczytywania wzrokowego znaków graficznych odbywa się podczas tzw. przerw spoczynkowych. W zależności od tego, jaką liczbę znaków graficznych obejmuje oko podczas jednorazowego „skoku" do przerwy spoczynkowej, dziecko czyta po literze, sylabami, wyrazami.

Tak więc podstawowym zadaniem w rozwoju umiejętności czytania jest wdrażanie dziecka do ujmowania coraz to większej liczby znaków graficznych. Obszar czy zakres ruchów skokowych oka określa się mianem pola widzenia czytania. Jest ono większe, gdy dziecko obejmuje wzrokiem nie pojedyncze litery, ale całe wyrazy. Czytanie jest to proces twórczy, obejmujący wszelkie skomplikowane procesy myślowe, które uaktywniają się w interpretacji pojęć i znaczeń pobudzanych przez rozpoznawanie drukowanych symboli. Nim stanie się nawykiem, jest rozwijającym się na materiale słowa pisanego procesem myślenia.

Dziecko stopniowo, ale coraz dokładniej i obiektywniej, odzwierciedla w umyśle właściwości pisania. W mechanizmie czytania, obok wzrokowej percepcji i czynnika słuchowo-motorycznego, zasadniczą rolę odgrywa czynnik psychologiczny, czyli rozumienie czytanego tekstu. Rozumienie wyrazów i zadań zawartych w tekście polega na odzwierciedleniu w świadomości ich treści, które stanowią zjawiska i przedmioty oraz właściwości i stosunki występujące w obiektywnej rzeczywistości. W znacznym stopniu wynik rozumienia tekstu jest zależny od indywidualnego przetwarzania treści przez czytającego.

Według J. Zborowskiego, poznanie i rozumienie czytanego tekstu jest procesem złożonym, na który składają się:

• spostrzeganie graficznych znaków,

• ujmowanie znaczeń poszczególnych słów,

• pamiętanie sensu przeczytanych wyrazów w czasie czytania następnej grupy słów,

• domyślanie się dalszego ciągu czytanego tekstu,

• kojarzenie poszczególnych ogniw znaczeniowych w pewne całości myślowo,

• kontrola, czyli weryfikacja przewidywań na podstawie nawrotu do percepcji przeczytanego tekstu, albo szukanie logicznych powiązań różnych elementów sensu.

  11.Rola analizy i syntezy wzrokowo – słuchowej w procesie czytania

  -rozbudzanie zainteresowań i wyrabianie właściwej motywacji do nauki

  -zapobieganie powstawianiu wtórnych zaburzeń emocjonalnych i w zachowaniu

  -ułatwienie dziecku opanowania umiejętności czytania poprzez ćwiczenia koncentracji uwagi, rozwijanie spostrzegawczości, uprawianie koordynacji wzrokowo – słuchowej i manualnej

  -rozwijanie percepcji słuchowej

  -odnoszenie graficznego poziomu czytania

  -kształtowanie umiejętności porównywania, segregowania i samokontroli

  12.Formy czytania – podstawowe:

1. Ciche- ułatwia opanowanie techniki czytania, umożliwia indywidualne tempo czytania, pozwala na wgłębienie się w treść, pozwala na większe skupienie się czytelnika

2. Głośne- może być indywidualne lub zbiorowe . ma na celu opanowanie techniki czytania.

13.Cechy dobrego czytania

*CZYTANIE PŁYNNE- czyta wolno ale całymi wyrazami

*POPRAWNE- polega na prawidłowym świadomym odczytywaniu wyrazów

*BIEGŁE- polega na indywidualnym świadomym stosowaniu właściwego tempa czytania umożliwiającego czytającemu i słuchającemu uchwycenie treści poszczególnych wyrazów płynnie i poprawnie odczytywanych. Polega również na zachowaniu akcentów logicznych w zdaniu.

*WYRAZISTE- polega na zastosowaniu pauz gramatycznych, logicznych i psychologicznych, na zachowaniu właściwej intonacji , odpowiedniego tempa.

14.Metody nauki czytania:

*syntetyczna- alfabetyczna, fonetyczna, sylabowa

*analityczna- wyrazowa, zdaniowa

*analityczno – syntetyczna- o charakterze fonetycznym i funkcjonalnym

*metody globalne

15.Etapy czytania i ich charakterystyka (J. Zborowski)

a) głoskowanie:

*podstawową jednostką czytania jest litera i odpowiadająca jej głoska. W tym okresie tworzą się u dzieci trwałe wyobrażenia literowe i fonematyczne.

*w nauce czytania powstaje w tym okresie łańcuch: głos – artykulacja – litera

*podstawową trudność w składaniu głosek w całości wyrazowe stanowi różnica brzmienia głoski izolowanej i pozostającej w obrębie słowa

*pod koniec tego okresu dzieci zaczynają odczytywać bezpośrednio końcowe sylaby wyrazów

*zrozumienie przeczytanego tekstu schodzi na plan dalszy

b)czytanie sylabowe:

*zasadniczą jednostką czytania jest w tym okresie sylaba. Utrwala się związek czasowy między obrazem a jej wymową. Sylaba spełnia rolę czynnika ułatwiającego dziecku czytanie wyrazów wielosylabowych

*podstawową formę ćwiczeń w czytaniu stanowi rozkładanie wyrazów na sylaby i ich synteza

*w pierwszej fazie tego etapu czytania spotyka się jeszcze momenty głoskowania, które jednak z wolna ustępują, a dzieci zaczynają coraz częściej ujmować w czytaniu bezpośrednio całe wyrazy

*występujące w tej fazie domysły obejmują nie tylko sylaby końcowe ale również środkowe i początkowe

*dziecko uświadamia sobie znaczenie czytanych wyrazów w toku ich wymawiania. Nie potrafi wydobyć sensu całego opowiadania

c) bezpośrednie czytanie wyrazów

*podstawową jednostką czytania jest wyraz. Oko znacznie wyprzedza głos

*przyspiesza się tempo czytania, ale powiększa się możliwość pomyłek i błędów.

*dziecko rozumie sens przeczytanego tekstu

16.Błędy w czytaniu:

*dziecko zamienia litery, części wyrazów

*przestawia litery i wyrazy

*dodaje lub opuszcza litery

*niedokładne spostrzeganie, wynikające z braku umiejętności analizy czytanych wyrazów oraz syntezy ich elementów

*błędy sensoryczno- motoryczne – polegają na braku umiejętności kojarzenia obrazów wzrokowych z ich wymową

*błędy dodawania, opuszczania i zniekształcanie czytanych wyrazów

17.Trudności w czytaniu:

1. ZABURZENIA ANALIZATORA WZROKOWEGO

wolne tempo czytania ;gubienie się w tekście;

czytanie na pamięć, zgadywanie; przekręcanie końcówek ;słabe rozumienie czytanego tekstu ;duża męczliwość

2. ZABURZENIA LATERALIZACJI I KOORDYNACJI PRZESTRZENNEJ

wolne tempo czytania ; mylenie kierunku, a co za tym idzie przestawianie kolejności liter, a nawet cząstek

wyrazów, np.: rów – wór; przeskakiwanie linijek czytanego tekstu ; opuszczanie sylab, często całych wyrazów; przestawianie cyfr, np.: 69 – 96; kłopoty w rozumieniu treści zawierających pojęcia z dziedziny stosunków czasowo-przestrzen­nych.

3.ZABURZENIA ANALIZARORA SŁUCHOWEGO- trudności z syntezą, złożeniem przeliterowanych dźwięków w całość wyrazu

18.Higiena czytania

*książka leży na ławce pod kątem

*odległość od oczu 20-30 cm

*dziecko czyta zawsze na siedząco

*podczas czytania światło głównie pada z lewej strony

*w klasie I dziecko może czytać nieprzerwanie ok. 10 min w klasie II i III ok. 10-15-20 min

*włosy nie mogą przeszkadzać w czytaniu

19.Środki dydaktyczne i ich rola w edukacji wczesnoszkolnej

Środki dydaktyczne, według Cz. Kupisiewicza, to przedmioty, które dostarczają uczniom określonych bodźców sensorycznych oddziałujących na ich wzrok, słuch, dotyk itd., ułatwiają im bezpośrednie i pośrednie poznanie rzeczywistości.
Środkami dydaktycznymi będą wszystkie przedmioty materialne i znaki symboliczne, które pośredniczą w poznaniu obiektywnej rzeczywistości i umożliwiają nabywanie umiejętności jej przekształcania. Stanowią one składnik środowiska materialnego, w którym przebiega proces nauczania - uczenia się. Należą do nich: podręczniki, zeszyty uczniowskie, filmy, literatura popularnonaukowa, pomoce naukowe i przedmioty stanowiące wyposażenie szkoły z wyjątkiem budynku i trenu szkolnego. Środki dydaktyczne spełniają rolę wtedy, gdy staną się źródłem wrażeń i spostrzeżeń a więc będą podstawą myślenia i mówienia.

20.Sposoby przezwyciężania trudności w czytaniu

*śpiewanie tekstów przeznaczonych do odczytania

*równoległe ćwiczenia w pisaniu

*ćwiczenia rozwijające słuch fonematyczny

*ćwiczenia w orientacji przestrzennej

*ćwiczenia rozwijające orientację w czasie kształtujące prawidłowe rozumienie pojęć przed i po, teraz, przedtem, potem

21.Cele opracowania czytanek

Omówienie czytanki ma na celu wyjaśnienie i pogłębianie treści, zwracanie uwagi na piękno języka, pobudzanie dzieci do zastanawiania się, angażowanie ich uczuciowo przy jednoczesnym rozwijaniu ich mowy oraz samodzielnego myślenia.

22.Opracowanie czytanki - etapy

I. Przygotowanie do odbioru tekstu

• przygotowanie rzeczowe - filmy, wycieczki pobudzające wyobraźnię uczniów w określonym kierunku, omawianie obrazów, fotografii, pogadanka wstępna

• przygotowanie słownikowe - odwołujemy się do doświadczeń uczniów, nauczyciel ingeruje tylko wtedy, gdy przypuszcza, że uczniowie nie potrafią tego uczynić, albo gdy ich wyjaśnienia są nie pełne lub błędne, należy pamiętać o konieczności przyzwyczajania uczniów do korzystania z odsyłaczy, a w miarę możliwości, także ze słowników i encyklopedii.

II. Ukierunkowane czytanie - każdą czytankę czy wiersz traktujemy jako pewnego rodzaju całość, która w odpowiedni sposób powinna oddziaływać na wyobraźnię i sferę emocjonalną uczuć, dlatego pierwszym czytaniem obejmujemy cały tekst.

III. Opracowanie treści tekstu - w klasie pierwszej omawianie tekstu rozpoczynamy od swobodnego wypowiadania się dzieci na temat treści, później przechodzimy do sposobów zbliżonych do analizy utworu, dążymy do wniknięcia przez dziecko w szczegółową treść tekstu, poddajemy ocenie występujące tam postaci, doprowadzamy do pewnych uogólnień.

23.Rozwijanie umiejętności czytelniczych uczniów klas młodszych

Zainteresowania czytelnicze u dzieci należy rozwijać już od wczesnego dzieciństwa, a nie od momentu opanowania biegłej umiejętności czytania. Między powstaniem zainteresowań czytelniczych a fazami rozwoju psychicznego młodego czytelnika zachodzi korelacja. Samo powstanie kontaktu czytelniczego jest uzależnione od psychicznego rozwoju dziecka.
Stały kontakt dziecka z książka ma bardzo istotny wpływ na rozwój jego osobowości. Książka oddziałuje - poprzez swe treści - na myśli, uczucia i postępowanie, rozwija wrażliwość na piękno języka, wzbogaca słownictwo, pogłębia i poszerza wiadomości i zainteresowania, daje możliwość zrozumienia innych ludzi i otaczającego świata oraz pobudza wyobraźnię. Jeżeli uczeń od samego początku nabierze pewności, że czytanie jest ciekawe i przyjemne, to jego chęć do poznawania kolejnych książek będzie stale wzrastać. Toteż wielkie znaczenie ma kształtowanie i rozwijanie zainteresowań czytelniczych uczniów klas niższych.
Szczególną rolę w kształtowaniu zainteresowań czytelniczych odgrywa okres przedszkolny i wczesnoszkolny. W tym czasie dziecko wchodzi w okres właściwego czytelnictwa. Uświadamia sobie, że obcowanie z książką daje mu wiele przyjemnych przeżyć. Stad też należy jak najwcześniej zadbać o rozwój zainteresowań czytelniczych dzieci i stosować ciekawe metody i formy zapoznania z książką. Według M. Patzerowej są to:
- Czytanie dzieciom wybranej scenki lub fragmentu utworu;
- Nawiązanie do przeżyć i doświadczeń dzieci w czasie przedstawienia teatralnego opartego na fabule książki;
- Zapoznanie uczniów z postacią bohatera książki (może to być lalka, kukiełka, ilustracja);
- Nawiązanie do posiadanych już wiadomości i uzupełnienie ich;
- Nawiązanie do osoby autora (przekazanie ciekawych informacji o jego życiu i powstawaniu dzieła);
- Nawiązanie do zainteresowań dzieci;
Najbardziej jednak charakterystyczną formą pracy w zakresie kształcenia zainteresowań czytelniczych są tzw. "godziny ciekawej książki". Prezentacji może dokonać nauczyciel, ale lepiej jeśli zrobią to sami uczniowie. Lekcje te prowadzone w określone dni mogą przybierać różne formy w zależności od zaplanowanych przez nauczyciela zadań np.:
- ilustrowanie najciekawszego wydarzenia,
- konkurs na najładniej przeczytany fragment książki,
- zagadki związane z treścią czytanych lektur,
- opowiadanie najciekawszego, najweselszego lub najsmutniejszego wydarzenia,
- odtwarzanie interesujących dialogów wyuczonych dosłownie na pamięć lub własnymi słowami,
- inscenizacja całości lub fragmentów czytanych opowiadań, baśni lub teatrzyk,
- propagowanie samodzielnie czytanych książek przez: przedstawienie według własnych pomysłów postaci głównych, cech charakterystycznych bohatera i ocenę jego postępowania.
24.Proces pisania u uczniów klas młodszych

Na proces pisania składają się 3 podstawowe elementy: psychologiczny, fizjologiczny i motoryczny.

Pierwszy dotyczy analizy i syntezy dźwiękowej, wzrokowej i ruchowej. Chodzi o to, aby dziecko posiadało słuchowe wyobrażenie odpowiednika litery (głoski), aby ujmowało literę i wyraz jako całość i aby wyobrażało sobie drogę kreślenia danej litery. Pisanie to proces psychiczny, powstający dzięki koordynacji różnych prostszych składników, występujących w procesie nauki pisania i czytania.

Fizjologia procesu pisania polega na skomplikowanych pobudzeniach nerwowych, ich integracji w korze mózgowej i aparacie ruchowym ręki.

Stronę motoryczną tworzy zespół skoordynowanych ruchów ręki - ramienia, przedramienia, nadgarstka i palców. Dochodzą też techniczne warunki pisania, jak: postawa, układ rąk, odległość oczu od papieru i sposób trzymania pióra

Opanowanie pisma w zakresie elementarnym w klasie I, a później swobodnego pisania pismem czytelnym, płynnym i estetycznym w klasach wyższych jest czynnością złożoną i skomplikowaną.

Często przy nauce i doskonaleniu pisania zwraca się głównie uwagę na motoryczne czynności. U ich podstawy znajdują się odpowiednie wyobrażenia słuchowe, związane z wyodrębnieniem w wyrazach głosek i sylab (analiza dźwiękowa) oraz ich odpowiedniki - wyobrażenia graficzne (kształty liter). Z nimi dopiero kojarzą się odpowiednie wyobrażenia ruchowe jako pewne całości motoryczne. Z tego wynika, że nauka pisania opiera się na procesach związanych z nauką czytania. Sprawny ruch to ruch ciągły. W ciągłym ruchu mamy dwa układy, szeregowy - ruch po ruchu w pewnym ciągu np. pisanie litery m, n.

Drugi układ polega na równoczesnym wykonywaniu kombinowanych ruchów np. w literach k, a i wyrazach lis, ule. Dochodzi też ruch podbiegający - powstają proste i pętle, np. w literach b, d, ł.

Pisanie liter, wyrazów i zdań przebiega na podstawie odpowiednich spostrzeżeń. One to stanowią, pewną "wiedzę" o literze, kreślonej po najkrótszej drodze, zgodnie z kształtem. Nie można pisać prawidłowo, jeżeli się nie ma odpowiednich analityczno - syntetycznych wyobrażeń językowych - wyrazów i zdań. Dlatego też nauka pisania i czytania powinna odbywać się równocześnie, gdyż wzajemnie się warunkują, a następnie uzupełniają.

W dokładnym zapamiętaniu liter pomaga analiza, czyli rozkładanie na części, nazywanie ich, oznaczenie drogi kreślenia. Proces ten, nie kończy się w klasie I.

Podczas pisania uczeń doznaje szeregu wrażeń mięśniowych, na skutek nacisku, zmiany położenia itd. Ruchy te wykonuje z różną dynamiką i w różnych kierunkach. Wszystkie te czynniki składają się na kontrolę sprawności ruchowej.

Brak kontroli w początkowym etapie nauki pisania sprawia, że "ręka nie słucha oka". Pisanie na szczeblu klas początkowych jest czynnością trudną i złożoną, która wymaga znacznego wysiłku.

25.Fizjologiczne i psychologiczne podstawy procesu pisania

PSYCHOLOGICZNE- dotyczą analizy i syntezy dźwiękowej, wzrokowej i ruchowej. Dziecko ma mieć słuchowe wyobrażenie odpowiednika litery (głoski), aby ujmowało literę i wyraz jako całość i wyobrażało sobie drogę kreślenia danej litery. Proces ten przebiega w toku koordynacji prostych elementów występujących w toku nauki czytania i pisania bądź równocześnie bądź następczo.
- FIZJOLOGICZNE - pisanie polega na skomplikowanych pobudzeniach nerwowych, ich integracji w korze mózgowej i w aparacie ruchowym ręki, gdzie podstawową rolę odgrywa wzrokowa kontrola ruchu oraz wrażenia kinestetyczne

26. Błędy w pisaniu :

• niedopełnianie kształtu litery;

• nieproporcjonalny układ elementów w budowie litery;

• zniekształcenie liter (kresek);

• brak łączenia liter lub łączenie niewłaściwe;

• niewłaściwe zagęszczenie;

• zachwianie proporcji liter w wyrazach;

• nierównomierne ułożenie liter pod względem wysokości;

• niewłaściwe odstępy między wyrazami;

• zmiana kierunku pochylenia liter w wyrazie („chwiejące” się pismo);

• zmiana kierunku pochylenia wyrazów w tekście;

• mylenie liter o podobnych kształtach, o innym położeniu i kierunku, tzw. statyczne odwracanie liter: b-d, p-b, u-n, w-m;

• zniekształcenia pisowni, „zlepki” liter;

• łączenia przyimków z rzeczownikami („wklasie”), opuszczanie końcówek i cząstek wyrazów, gubienie liter (zwłaszcza samogłosek), przestawianie ich kolejności;

• przestawianie szyku dyktowanych wyrazów;

• mylenie liter podobnych, różniących się drobnymi elementami graficznymi: a-o, m-n, u-w, l-ł itp.;

• mylenie liter asymetrycznych, różniących się położeniem względem osi pionowej: p-g, b-d oraz osi poziomej: w-m, u-n, b-p, d-g;

• pomijanie drobnych elementów graficznych (kreseczki, „ogonki” – ą, ę)

1. błędy konstrukcyjne
- niedopełnianie kształtu liter
- nieproporcjonalny układ elementów budowie litery
- zniekształcanie linii
2. błędy łączenia liter w wyrazach
- brak łączenia
- łączenie niewłaściwe
3. błędy proporcjonalności, a raczej nieproporcjonalności pisma
- niewłaściwe zagęszczenie
- zachwianie proporcji liter w wyrazach
- niewłaściwe ułożenie liter pod względem wysokości
- niewłaściwe odstępy między wyrazami
4. błędy niejednolitego pochylenia pisma
- zmiana kierunku pochylenia liter w wyrazach
- zmiana kierunku pochylenia wyrazów w tekście

27. Cechy dobrego pisania:

• pisanie we właściwych liniach, dociąganie do linii;

• kreślenie liter w sposób całościowy;

• odpowiednie łączenie liter ze sobą, niektóre jednym, nieprzerwanym ruchem;

• jednolite pochylenie liter;

• zachowanie właściwych odstępów między literami w wyrazie i między poszczególnymi wyrazami;

• pisanie wiązane-brak przerw między literami pisanymi oddzielnymi ruchami;

• czytelność i estetyka pisma;

• proporcjonalność liter.

28.Higiena pisania:

• głowa powinna być lekko pochylona nad stołem, odległość oczu od końca długopisu powinna wynosić 30-35 cm;

• łokcie nie powinny leżeć na stole, ale wystawać nieco poza brzeg;

• chwyt pęsetkowy długopisu;

• zeszyt należy umieszczać na wprost środka piersi piszącego tak, aby prawy róg zeszytu leżał wyżej niż lewy;

• dziecko zawsze powinno pisać na siedząco;

• światło pada z lewej strony, światło główne z góry;

• stopy położone pod kątem prostym, aby krążenie było odpowiednie.

29.Trudności w nauce pisania uczniów klas młodszych:

Czytanie jest bezpośrednio związane z pisaniem, dlatego ważną rzeczą jest, aby nauczyć się poprawnie czytać – od tego zależy umiejętność pisania. TYPY TRUDNOŚCI (OBJAWY):

1.Zaburzenia analizatora wzrokowego:

• mylenie liter o podobnych kształtach, np. t-l, m-n, a-o, co prowadzi do błędnego zapisu wyrazów, np. półka-półko, tama-tana, ale-ate itp.;

• mylenie liter różniących się położeniem w stosunku do osi pionowej i poziomej, np. n-u, b-d (inwersja statyczna);

• mieszanie struktur graficznych, np. dom-dam;

• przestawianie liter, sylab, wyrazów;

• opuszczanie drobnych znaków graficznych (kropeczki, ogonki) i interpunkcyjnych;

• zapominanie niektórych dużych liter;

• niewłaściwe rozplanowanie graficzne wyrazów w stosunku do strony zeszytu;

• nieodpowiedni wybór linijek;

• mylenie kierunku zapisu (pismo zwierciadlane, pisanie w zeszycie od strony prawej do lewej);

• trudności w pisaniu ze słuchu , pamięci i przepisywaniu z tablicy;

• liczne błędy ortograficzne

2.Zaburzenia lateralizacji i koordynacji przestrzennej:

• nieumiejętność rysowania tabelek;

• mylenie kierunku zapisu;

• pismo lustrzane;

• niewłaściwy wybór linii w zeszycie;

• mylenie liter p-b, d-g, m-n;

• zmienna wielkość i nachylenie liter;

• trudności w operowaniu pojęciami z zakresu stosunków przestrzennych;

• trudności w operowaniu przyimkami.

3.Zaburzenia analizatora słuchowego:

• zlepki literowe;

• mylenie kolejności liter w wyrazie;

• opuszczanie końcówek wyrazów;

• gubienie liter;

• przestawianie szyku dyktowanych wyrazów;

• kłopoty z zapisem dwuznaków, zmiękczeń;

• mylenie liter dźwiękopodobnych (s, c, z, sz, cz, rz);

• pismo fonetyczne;

• ubezdźwięcznianie (data-tata, chleb- chlep, babcia- bapcia);

• dodawanie liter, np. kot – kyot, balon- - balyan;

• opuszczanie spółgłosek, np. gości – goci;

• opuszczanie samogłosek, np. jest – jst;

• trudności ze zmiękczeniami (ś –si);

• łączenie przyimków z rzeczownikiem;

• wolne tempo pisania;

• ujawnianie się w piśmie nawet przezwyciężonych już wad wymowy;

4.Sprawność manualna (zaburzenia kinestetyczno – ruchowe) – trudności w pisaniu wpływające na poziom graficzny pisania, pismo nieporządne, brzydkie, litery nierówne, nie dochodzą lub wychodzą za linie, maja niejednakowe nachylenie, zachodzą na siebie, wolne tempo pisania.

5.Zaburzenia funkcji analizatora porządkowego (inwersja dynamiczna)- przestawianie liter w wyrazach i cyfr w liczbach oraz czytaniem ich w odwrotnej kolejności (od-do, kto-kot, wór-rów, 21-12).

30.Sposoby przezwyciężania trudności w pisaniu – wskazania do redukcji

Punktem wyjściowym reedukacji jest dokładna opisowa diagnoza każdego przypadku, obejmująca właściwości rozwoju psychoruchowego dziecka (rodzaj i stopień opóźnionych funkcji), cechy charakterologiczne (zwłaszcza te, które są ważne w procesie uczenia się), stan emocjonalny, pobudliwość psychoruchowa oraz te elementy życia rodzinnego, które mają bezpośredni wpływ na wyniki w nauce i zachowanie dziecka.

Zasady obowiązujące w reedukacji:

1)indywidualizacja programu reedukacji – brak schematycznego działania; zajęcia powinny być ukierunkowane wg indywidualnych możliwości i potrzeb dziecka;

2)atmosfera życzliwości i serdeczności – stworzenie przyjaznego klimatu, który umożliwi odreagowanie uwarunkowanych dezaprobatą środowiska dotychczasowych reakcji dziecka a także zdobycie zaufania dziecka do reedukatora oraz przekonanie o celowości działania terapeutycznego;

3)współdziałanie z domem i szkołą – zmiana stosunku rodziców i nauczycieli do dziecka, akceptacja dziecka z jego aktualnym niezawinionym defektem; wyjaśnienie rodzicom przyczyn powodujących trudności;

4)sukces dziecka od początku reedukacji – ponieważ dziecko jest przekonane o swojej niepełnowartościowości i niemożności opanowania czytania i pisania oraz ma obniżony poziom motywacji, zmniejszoną wrażliwość na bodźce ambicjonalne, należy uświadomić mu, że zdobycie umiejętności czytania i pisania jest na miarę jego możliwości, bowiem ma dobrą sprawność intelektualną;

5)utrzymanie u dziecka zainteresowania pracą – reedukacja jest na ogół działaniem długofalowym, trwającym przeciętnie od 1 do 2 lat. Należy stale podtrzymywać zainteresowanie i uwagę dziecka przez cały czas trwania reedukacji. Dlatego należy korzystać z różnego rodzaju technik i form pracy; formy zabawowe przeplatać pracą, stosować różne gry oparte o materiał itp.

31.Przyczyny trudności w nauce czytania i pisania:

• nieprawidłowy rozwój mowy, wady wymowy;

• fizjologiczne problemy z narządem słuchu, mowy;

• zaburzenia rozwoju umysłowego.

32.Opracowanie litery drukowanej – tok metodyczny:

1.Sytuacja wyjściowa.

2.Pogadanka lub rozmowa na temat np. wycieczki, obrazka.

3.Praca nad wprowadzeniem wyrazu podstawowego:

a)analiza słuchowa wyrazu podstawowego – wyróżnienie głoski na początku, w środku i na końcu wyrazu

• podział wyrazu na sylaby

• liczenie sylab i głosek

• rozpoznawanie nowej głoski na przykładzie innych wyrazów

• modelowanie struktury dźwiękowej wyrazu podstawowego (głoski, samogłoski, spółgłoski)

b)analiza wzrokowa wyrazu podstawowego:

• uzupełnianie modelu wyrazu znanymi literami, uwypuklenie miejsca nowej litery

• uzupełnianie model nową literką

• podział wyrazu na sylaby

• ułożenie wyrazu podstawowego z alfabetu ruchomego przez uczniów.

4.Ćwiczenia ortofoniczne:

a)ćwiczenia wymowy nowej spółgłoski w połączeniach sylabowych, np. czytanie szeptem, półgłosem, z przyspieszeniem, przesadnie szybko, bezgłośnie, recytacja rymowanek.

5.Poznanie nowej litery drukowanej małej i wielkiej:

a)pokaz konstrukcji liter drukowanych, wskazanie podobieństw i różnic

• podanie informacji o kształcie liter

6.Ćwiczenia utrwalające nową literę

• wyszukiwanie w tekstach poznanych liter

• rozpoznawanie wyrazu podstawowego i nowopoznanej litery

• układanie wyrazów z nową literką małą i wielką

7.Ćwiczenia w czytaniu

33.Opracowanie litery pisanej – tok metodyczny

1.Sytuacja wyjściowa, wprowadzająca – wyeksponowanie, wybranie wyrazu podstawowego.

2.Wyodrębnienie wyrazu podstawowego.

3.Analiza i synteza słuchowo – wzrokowa wyrazu podstawowego:

-podział na sylaby;

-wyodrębnienie głosek w sylabie;

-wyodrębnienie spółgłosek i samogłosek w wyrazie;

-zaznaczenie poznanych liter w wyrazie.

4.Pokaz litery małej i wielkiej:

-zabawa w wyobraźnię, wyszukiwanie podobieństw i różnic;

-wyszukiwanie i nazywanie elementów, z których składa się litera mała i wielka;

-zabawa w skojarzenia.

5.Nauka pisania litery małej i wielkiej (najpierw demonstruje nauczyciel):

-pisanie litery w powietrzu, na pulpicie ławki palcem, na tablicy, palcem w mące, kaszy, patykiem po piasku, kredą po tablicy, lepienie z plasteliny;

-pisanie ołówkiem w ćwiczeniach elementarzowych;

-zadanie – napisanie wzorcowe litery małej i wielkiej przez nauczyciela w zeszycie ucznia.

6.Łączenia nowopoznanej litery z innymi literami wcześniej poznanymi – tworzenie sylab w formie ustnej i pisemnej. Nauka pisania sylab w zeszycie ze szczególnym uwzględnieniem prawidłowych połączeń(stykowe, naturalne, przez kreseczkę).

7.Układanie i zapisanie wyrazów utworzonych z sylab i zdań złożonych z wyrazów.

8.Czytanie krótkich tekstów dotyczących wyżej wymienionego zagadnienia tematów dnia.

34.Opracowanie zmiękczeń – tok metodyczny:

1.Sytuacja nawiązująca do tematu.

2.Zgromadzenie materiału językowego (może być tekst z lukami, obrazki, rozsypanka wyrazowa, schematy budowy dźwiękowej budowy wyrazu i inne).

3.Analiza i synteza słuchowa wyodrębnionych wyrazów - ustalenie liczby głosek, np. w wyrazie ćma-3 głoski; w wyrazie ciasto-5 głosek.

4.Zakwalifikowanie głoski miękkiej do spółgłosek.

5.Pokaz wzoru napisu podstawowego drukiem i literami pisanymi – zwrócenie uwagi na sposób oznaczania miękkości głosek.

6.Ustalenie liczby liter (ćma-3 litery, ciasto-6).

7.Wyodrębnienie litery ze znakiem diakrytycznym, pisanie jej.

8.Analiza wyrazu z określonym rodzajem zmiękczenia- zwrócenie uwagi na miejsce głoski miękkiej w wyrazie (przed samogłoską, przed spółgłoską, na końcu wyrazu; wysunięcie wniosku).

9.Ćwiczenia utrwalające czytanie i pisanie z poznanym rodzajem zmiękczenia, pisanie liter oznaczających zmiękczenie przez „i” – ci, ni, si, zi; stawianie „kreski” nad odpowiednia literą po jej napisaniu.

35.Opracowanie dwuznaków – tok metodyczny:

1.Stworzenie sytuacji sprzyjających pojawieniu się wyrazu z dwuznakiem.

2.Wyodrębnienie nowego wyrazu z dwuznakiem.

3.Analiza i synteza słuchowa wyrazu na podstawie obrazka przy użyciu nakrywek (okienek, alfabet ruchomy).

4.Modelowanie struktury wyrazu ze zwróceniem szczególnej uwagi na liczbę głosek, zakwalifikowanie dwuznaku do spółgłosek.

5.Pokaz wzoru dwuznaku – ustalenie liczby liter, porównanie z liczbą głosek.

6.Pokaz wzoru napisu wyrazu podstawowego drukiem i literami pisanymi – zwrócenie uwagi na łączenie liter w dwuznaku oraz łączenie dwuznaku z innymi literami.

7.Demonstrowanie przez nauczyciela na tablicy bez linii, następnie w liniach sposobu pisania nowego dwuznaku – zwrócenie uwagi na łączenie liter w dwuznaku na początku zdania oraz w rzeczownikach własnych.

8.Próbne pisanie przez ucznia na czystych kartkach w ćwiczeniach elementarzowych i w zeszytach.

9.Ćwiczenia utrwalające czytanie i pisanie wyrazów oraz zdań z użyciem dwuznaków.

36.Kształtowanie umiejętności czytania i pisania – tok metodycznego postępowania:

Etap 1- utrwalanie nabytej w przedszkolu umiejętności czytania i kształtowanie umiejętności pisania 22 znaków graficznych.

Etap 2- wprowadzenie i opracowanie dwuznaków oraz zmiękczeń we wzorach drukowanych i pisanych.

Etap 3 – doskonalenie nabytej umiejętności pisania i czytania całego materiału liniowego.

TOK METODYCZNY:

1. opracowanie litery drukowanej;

2. opracowanie litery pisanej;

3. opracowanie litery drukowanej i pisanej;

4. utrwalenie poznanego materiału liniowego.

37.Wzorowe czytanie nauczyciela

Stosowane jest często, w różnych sytuacjach. Jest to pierwsze zetknięcie dzieci z tekstem po analizie czytanki, gdy dokonuje się jej syntezy, przy czytaniu fragmentów lektury obowiązkowej lub uzupełniającej, przy utworach literackich. Celem głośnego czytania przez nauczyciela jest danie dzieciom wzoru poprawnego czytania. Dlatego wskazane jest, aby dzieci podczas czytania tekstu przez nauczyciela wyłącznie słuchały, a książki były zamknięte. Powstają wtedy warunki sprzyjające temu, by dzieci słysząc głos nauczyciela zwracały szczególną uwagę na intonację, akcentowanie, pauzy, wymawianie wyrazów i zwrotów językowych, tempo czytania. Do świadomości dzieci przenikają pewne prawidła czytania, akcentowanie wyrazów i zwrotów językowych, wymawianie końcówek i zbiegu spółgłosek, np. cz-trz, szcz-strz, melodyjność języka, podkreślenie wyrazów o szczególnym znaczeniu w utworze, ściszanie i podnoszenie głosu, odtwarzanie uczuć, zdziwienia, zatroskania, radości, powagi itp. Dzieci naśladują sposób czytania nauczyciela. Jego wzorowe czytanie powinno rozbudzać zainteresowanie dzieci samą techniką czytania, wyrabianiu nawyków wyrazistego czytania.

38.Indywidualne czytanie dzieci

Inaczej jednostkowe, czyli czytanie tekstu przez jednego ucznia. Jest to ćwiczenie najczęściej stosowane w pracy samodzielnej. W zależności od postawionych zadań uczeń czyta cały tekst, wybrane fragmenty lub kolejne cząstki logiczne. Podział dłuższej czytanki na cząstki logiczne, które czyta kolejno inny uczeń, ułatwia dzieciom rozumienie czytanego tekstu i usystematyzowanie wydarzeń. Pierwsze czytanie tekstu powinno się odbywać w całości. Tekst może czytać uczeń, który opanował technikę czytania, mogą czytać wszyscy uczniowie po cichu albo na głos nauczyciel. Jeśli tekst czyta jedna osoba, zalecane jest, aby uczniowie słuchali przy zamkniętych książkach. Jednoczesne czytanie tekstu po cichu i słuchanie obniża rozumienie treści, gdyż uczniowie nie posiadają niezbędnej podzielności uwagi, a także mogą nie nadążać za czytaniem głośnym ze względu na brak opanowania techniki czytania.

39.Czytanie z podziałem na role

Sprawia uczniom wiele radości, urozmaica ćwiczenia w kształtowaniu rozumienia tekstu, doskonali technikę czytania. Do czytania rolami wybieramy teksty, w których występują dialogi. Tekst do czytania z podziałem na role należy odpowiednio opracować. Treść tekstu powinna być uczniom dobrze znana., należy wyodrębnić wydarzenia i postacie, przedstawić cechy postaci i wykonywane przez nie czynności. Następnie ustalamy z uczniami liczbę osób potrzebnych do czytania poszczególnych partii tekstu oraz dobieramy role. Słowo wiążące czyta „autor”, którym może być dobrze czytający uczeń lub nauczyciel. Należy zadbać o to, aby wszyscy uczniowie mieli przydzielone role do czytania. Jest to możliwe, gdyż czytanie tekstu na lekcji występuje kilkakrotnie, niektóre partie tekstu mogą uczniowie odczytywać zbiorowo, np.. same dziewczynki, sami chłopcy, wydzielona grupa lub cała klasa. Przydział partii tekstu do poszczególnych grup uzależniamy od zawartej w nim treści.

40.Zbiorowe (grupowe) czytanie

Powinno być przygotowane przez kilkakrotne czytanie głośne jednostkowe w czasie chóralnego czytania. Uczniom sprawia trudność zachowanie jednolitego tempa czytania, rozpoczynanie czytania z jednego tonu oraz stosowanie właściwej modulacji głosu. Do czytania wybieramy teksty krótkie, tylko ich fragmenty lub zdania. Czytanie zbiorowe stosujemy zwłaszcza przy czytaniu z podziałem na role, w przygotowaniu recytacyjnym wiersza lub fragmentu prozy oraz w przygotowaniu inscenizacji.

41.Czytanie z objaśnieniem

Uczeń analizuje myśli już wyrażone, by je zrozumieć, ocenić ich układ i wartość. Zatem czytanie z objaśnieniami można określić dwoma słowami: rozumieć i oceniać. Jest to czynność zarazem intelektualna i wchodząca w zakres wychowania estetycznego. Chodzi przede wszystkim o to, by uczeń wyobrażał sobie obrazy zawarte w wyrazach i zdaniach, by przyswajał sobie w pełni to, co czytał. Ponadto pomyślny wynik czytania z objaśnieniami i wrażenie, jakie pozostawi ono uczniom, zależą przede wszystkim od dobrania tekstów oraz przygotowania uczniów do ich percepcji. tekst powinien być odczytany przez nauczyciela z zachowaniem wszelkich zasad i rygorów wyrazistego czytania – intonacja, barwa, głośność, artykulacja. Wskazane jest, by uczniowie po cichu przeczytali tekst ponownie. Następnie nauczyciel pyta uczniów o niezrozumiałe dla nich wyrazy lub wyrażenia i podaje ich znaczenie. Aby dokonać analizy treści czytanego tekstu, nauczyciel zadaje pytania odsyłające do zawartych w tekście myśli bądź informacji. Czytanie z objaśnieniami stanowi jedną z głównych zasad nauczania języka, ponieważ dostarcza uczniom środków, które pomogą mu doskonalić swoją mowę oraz pisemne wyrażanie myśli w wypracowaniach.  

42.Czytanie szeptem i półgłosem

Jest pośrednią formą między czytaniem głośnym a cichym. Wg badań, dzieci najlepiej rozumieją i najszybciej zapamiętują teksty czytane szeptem lub półgłosem. Ten sposób czytania uruchamia aparat motoryczno – wymawianiowy oraz słuchowy. Ułatwia dziecku zdobycie odpowiedniej techniki czytania jak i rozumienie tekstu. Czytanie szeptem i półgłosem stosuje się jako czytanie indywidualne. Wszystkie dzieci czytają określony fragment tekstu, zachowując indywidualne tempo.

43.Czytanie ciche

Jest czytaniem uproszczonym w stosunku do głośnego. Rozwija się na bazie dobrze opanowanej techniki czytania głośnego. Czytając cicho ogarniamy całość tekstu, jedynie nie wymawiamy go głośno, a co za tym idzie pomijamy jakby całą warstwę „brzmieniową”, chociaż uświadamiamy ją sobie. Jest to czytanie wzrokiem z jednoczesnym dążeniem do uchwycenia myśli zawartej w tekście. Osiąganie wprawy w czytaniu cichym wymaga wielu ćwiczeń, stosowanych systematycznie od klasy 1. początkowo uczniowie odczytują wyrazy, dobierają podpisy do obrazków, uzupełniają luki w zdaniach, układają zdania z rozsypanki wyrazowej, poszukują odpowiedzi na proste pytania. W miarę nabywania wprawy w czytaniu uczniowie poszukują w tekście fragmentów np. dotyczących wyglądu postaci, motywów lub rezultatów postępowania; wskazują opis wydarzeń, określają czas i miejsce akcji, poszukują w tekście uzasadnienia dla własnych sądów. Czytanie ciche powinno być zawsze kontrolowane, np. poprzez rozwiązanie krzyżówki.

44.Kontrola i ocena czytania

Obejmuje następujące elementy, które stanowią o jej jakości:

- szybkość czytania – mierzy się ilością przeczytanych słów na minutę. U prawidłowo rozwiniętych dzieci wzrasta regularnie wraz z wiekiem. Po minucie nauczyciel przerywa czytanie, zalicza wszystkie przeczytane wyrazy (bezbłędnie i błędnie) i określa poziom szybkości czytania.;

-poprawność czytania – na poprawność czytania składają się dwa elementy: liczba przeczytanych słów oraz liczba popełnionych błędów. Dzieląc liczbę pierwszą przez drugą otrzymuje się wskaźnik, który jest wysoki wtedy, kiedy dziecko dobrze czyta;

-sposób czytania – proces nauki czytania przy stosowanej w Polsce metodzie analityczno – syntetyczno – wyrazowej przebiega przez 3 etapy: głosowania, czytania sylabowego i bezpośredniego czytania wyrazów. Dziecko pod koniec klasy 1 powinno czytać prosty tekst pełnymi wyrazami. Niektóre tylko wyrazy – trudniejsze i dłuższe – należy składać sylabami., dokonując od razu syntezy. Proces czytania bada się zaznaczając przy pomocy znaków umownych sposoby czytania.

Schemat zapisu składa się z 3 elementów:

• (kropka) – oznacza, że ktoś czyta literami;

(krótka kreska) - oznacza, że ktoś czyta sylabami;

(długa kreska) – oznacza, że ktoś czyta wyrazami.

45.Kontrola i ocena pisania

Kontrola i ocena pisania obejmuje trzy elementy, które stanowią o jego wartości:

• Szybkość pisania – miarą szybkości pisania jest liczba napisanych liter w ciągu minuty pod koniec roku szkolnego. Mierzymy ją w dwojaki sposób:

1. Przez pisanie z pamięci krótkiego tekstu, prostego, łatwego, dobrze utrwalonego.

2. Przez przyswajanie z książki fragmentu tekstu prostego, łatwego, dobrze opracowanego, znanego dzieciom.

Oceniając szybkość pisania, nauczyciel nie bierze pod uwagę poziomu graficznego pisma ani poprawności ortograficznej i gramatycznej przepisywanego tekstu. Liczy napisane przez dziecko napisane w ciągu jednej minuty litery i określa szybkość pisania wg z trzech kryteriów: szybko, średnio, wolno.

• Poprawność graficzna – oceniając poziom graficzny pisma, bierze się pod uwagę kilka kryteriów: błędy konstrukcyjne, zespół błędów łączenia elementów w obrębie litery i liter w wyrazach, błędy proporcjonalności w układzie liter w obrębie wyrazu i wyrazów względem siebie, błędy niejednolitego pochylenia pisma, błędy nierównomiernego położenia. Wszelkie odchylenia traktuje się jako błędy graficzne pisma. W ocenie pisma bierze się również pod uwagę kształtność pisma i jego czytelność oraz ogólne wrażenia, jakie sprawia tekst napisany przez dziecko.

• Poprawność ortograficzna i gramatyczna.

46.Cele nauczania ortografii uczniów klas młodszych

a)opanowanie reguł ortograficznych i właściwe ich zastosowanie,

b)wyrobienie poczucia odpowiedzialności za napisane słowo,

c)zrozumienie, że przestrzeganie przepisów ortograficznych jest ważne dla ogółu społeczeństwa, ponieważ stanowi formę kontaktów społecznych,

d)wytworzenie stanu ustawicznej czynności ortograficznej, polegającej na pobudzaniu w toku pisania uwagi czynnej, zastanawianiu się, jaką trudność ortograficzną może zawierać dany wyraz,

e)wykształcenie spostrzegawczości ortograficznej, polegającej na łatwości zauważania błędu, nieprawidłowości w zapisie własnym lub odczytywanym,

f)zapobieganie błędom w zapisie wyrazów o trudnej pisowni, czyli stosowanie na co dzień właściwie rozumianej profilaktyki.

47.Metody nauczania ortografii:

a)metoda indukcji – polega na obserwacji nowego materiału językowego, a następnie na stopniowym dochodzeniu do uogólnień w postaci reguły ortograficznej. Wszelkie uogólnienia powinny być dokonywane ostrożnie ,

b)metoda dedukcji – stosowana od czasy do czasu w klasie 3, polega na podaniu reguły ortograficznej i następnie na wyszukiwaniu wyrazów, których pisownię ustala ta metoda, na uwzględnieniu jej w określonych zapisach odpowiadających wzorowi,

c)metoda analogii – stosowana w klasie 1. polega na rozumowaniu przez analogię. Pewne podobieństwo materiału językowego i procesów zachodzących w nim umożliwia przenoszenie reguł i twierdzeń o jednym zjawisku językowym do na inne, na podstawie zachodzącego między nimi podobieństwa.

48.Rodzaje ćwiczeń ortograficznych:

a)przepisywanie jako podstawowe ćwiczenie – zalecenia przy realizacji: sprawdzić, czy uczniowie rozumieją tekst przeznaczony do przepisywania, uświadomić cel przepisywania, dokonać analizy ortograficznej tekstu, stosować rozmaite sposoby przepisywania, wdrażać do samokontroli wykonywanej pracy,

b)pisanie z pamięci – kształci pamięć wzrokową, spostrzegawczość, świadomość, odpowiedzialność ortograficzną; polega na tym, że uczeń obserwuje i zapamiętuje graficzny obraz wyrazu lub zdania, a następnie pisze zapamiętany tekst bez posługiwania się wzorem,

c)pisanie ze słuchu, czyli dyktando- ćwiczenie ortograficzne, w czasie którego uczniowie nie widza tekstu przeznaczonego do napisania. Dyktanda dzielą się na: wprowadzające, utrwalające, sprawdzające, z komentarzem, twórcze.

49.Kontrola, poprawa i ocena ćwiczeń ortograficznych

A)Kontrola – pobudza do pracy, uczy odpowiedzialności, jest sprawdzianem osiągnięć ucznia i wyników pracy nauczyciela; ma na celu stwierdzenie poprawności ortograficznej pisanych przez uczniów tekstów, wskazanie błędów lub ich braku.

B)Poprawa – ma na celu wyrównanie braków i usunięcie ujawnionych niedociągnięć. Utrwalenie poprawnych zapisów wymaga celowo dobranych ćwiczeń.

C)Ocena – dotyczy wyłącznie ćwiczeń ortograficznych sprawdzających. Nauczyciel poprawia sprawdzian, posługując się kluczem klasyfikującym, który ustala układając tekst do sprawdzianu: bierze pod uwagę wyrazy z trudnościami, ilość i jakość znaków interpunkcyjnych, każdej trudności przydziela odpowiednią liczbę punktów i przelicza ocenę wg schematu.

50.Przepisywanie jako rodzaj ćwiczeń ortograficznych

Polega na wzrokowym ujęciu przez ucznia wyrazu jako całości i przepisywaniu go w poprawnej postaci. Jest formą prostą i nieskomplikowaną, jednak jednostajna praca nudzi, a nuda i zmęczenie utrudniają skupienie uwagi. W związku z tym przy przepisywaniu często występują błędy, których należy unikać. Warunki przepisywania kształcącego: stosowanie zrozumiałych tekstów, krótkich (dwu – trzyzdaniowych), częste stosowanie przepisywania, urozmaicanie przepisywania różnorodnymi sposobami.

51.Pisanie z pamięci – tok metodyczny wg Kalety – Sawickiej, Skalskiej:

1)Odczytanie, analiza treści tekstu.

2)Analiza trudności ortograficznych.

3)Poprawne odczytanie tekstu.

4)Obserwacja części tekstu, zdania lub jego części.

5)Pisanie z pamięci części tekstu lub zdania.

6)Odsłonięcie części tekstu i sprawdzenie poprawności zapisu.

52.Pisanie ze słuchu – tok metodyczny

Polega na pisaniu pod dyktando. Aby było ono ćwiczeniem kształcącym, należy spełnić następujące warunki:
- zapoznać uczniów z całym tekstem tak, aby pisząc wyrazy i zdania rozumieli sens całości;
- dyktować wolno, wymawiając wyrazy starannie i wyraźnie, ale naturalnie;
- nie ograniczać się do jednorazowych powtórzeń.

Tok metodyczny:

1.Odczytanie tekstu w całości z właściwą dykcją i intonacją.

2.Omówienie treści lub słownictwa, zależnie od potrzeby.

3.Dyktowanie zdań lub ich logicznych fragmentów.

4.Zebranie prac w celu ich poprawy.

5.Odpowiedzi na pytania uczniów zgłaszających swoje wątpliwości co do pisowni niektórych wyrazów.

53.Dyktando wprowadzające – tok metodyczny

1)Poinformowanie uczniów o nowym materiale zawartym w tekście.

2)Wyjaśnienie istoty trudności.

3)Wyodrębnienie w czasie dyktowania wyrazów zawierających trudność ortograficzną w wybrany sposób: odpowiednia informacja, powtórzenie, napisanie na tablicy.

4)Samokontrola pod kierunkiem nauczyciela.

54.Dyktando utrwalające – tok metodyczny

1)Poinformowanie uczniów o rodzaju i zakresie trudności ortograficznych objętych dyktandem.

2)Przypomnienie pisowni wyrazów z ową trudnością (przed napisaniem każdego ze zdań dyktowanego tekstu).

3)Wyjaśnienie trudnej pisowni oraz korekta błędów po napisaniu tekstu.

55.Dyktando sprawdzające – tok metodyczny

1)Odczytanie całego tekstu przez nauczyciela.

2)Sprawdzenie rozumienia treści.

3)Dyktowanie tekstu (zdania krótkie – dwukrotnie, zdania długie – najpierw w całości, potem logicznymi częściami i ponownie w całości).

4)Powtórzenie odczytanego tekstu przez nauczyciela (uczniowie śledzą własny tekst i ewentualnie dokonują poprawek).

5)Po zebraniu zeszytów, wykorzystując zainteresowanie uczniów, objaśnienie i zapis na tablicy niektórych trudnych wyrazów.

56.Opracowanie materiału interpunkcyjnego – tok metodyczny

Tok metodycznego postępowania przy opracowaniu materiału interpunkcyjnego jest następujący:

1. Przeprowadzenie analizy znaczeniowej i składniowej kilku zdań i wprowadzenie na tej podstawie reguły

2. Wyszukiwanie w tekście przykładów w związku z poznaną regułą

3. Układanie i zapisywanie samodzielnych zdań potwierdzających poznaną regułę

4. Uzasadnienie użycia znaków przestankowych w podanych zdaniach na podstawie analizy treści i budowy zdań

5. Analiza zdań z brakującymi znakami interpunkcyjnymi i właściwe ich umieszczenie lub analiza zdań z nadmiarem znaków interpunkcyjnych, ich usuwanie.

6. Zamiana jednej konstrukcji zdaniowej na inną, przekształcenie zdań np. podział zdania złożonego na pojedyncze, łączenie zdań pojedynczych w złożone, rozwijanie zdań przez dodawanie zwrotów wtrąconych itp.

7. Dyktando z objaśnieniem

8. Kontrola.

57.Cele nauczania gramatyki w klasach młodszych

a)główne:

-opanowanie umiejętności poprawnego zapisywania wyrazów w zakresie czynnego słownika;

-wytworzenie właściwego stosunku do poprawnej pisowni;

b)szczegółowe:

-opanowanie reguł ortograficznych i właściwe ich stosowanie;

-kształcenie spostrzegawczości i czujności ortograficznej;

-kształtowanie postaw odpowiedzialności za napisane słowa;

-wytłumaczenie konieczności nauki ortografii oraz zasad ortograficznych;

-kształcenie umiejętności analizy słuchowej i wzrokowej, porównywanie mowy z pisownią wyrazu;

-rozwijanie pamięci słuchowej i wzrokowej;

-zapobieganie błędom w zapisie wyrazu;

-wdrażanie do samooceny i samokontroli.

58.Metody nauczania gramatyki w klasach młodszych

-  indukcyjna - od szczegółu do ogółu:

1.      Gromadzenie materiału językowego.

2.      Wnikliwa, w miarę długa obserwacja tego materiału.

3.      Wnioski z obserwacji i podsumowanie, zapis.

4.      Zastosowanie nowych wiadomości w praktyce.

- dedukcyjna -  od ogółu do szczegółu; stosujemy wówczas, gdy uczniowie nie potrafią sformułować reguły. Wtedy podaje ją nauczyciel, a uczniowie wyszukują wyrazy z tą zasadą i zapisują je;

- analogii – czyli porównanie (często stosuje się ją przy wprowadzaniu przysłówków); - stosujemy najczęściej w klasach pierwszych, kiedy uczniowie nie potrafią jeszcze wyciągnąć wniosków. Polega ona na tym, że nowe ortogramy porównujemy z poznanymi wcześniej, które podlegały tej samej zasadzie ortograficznej.

59.Rodzaje ćwiczeń gramatycznych

1)Wprowadzające (indukcyjny tok rozumowania)- poświęcone opracowaniu nowych zagadnień językowych. Zawiera te zjawiska językowe, które mają być przedmiotem obserwacji, analizy i podstawą uogólnienia. Przystępując do analizy nauczyciel musi wiedzieć, jakie cechy danego zjawiska językowego są uczniom znane, a o jakich mają się dowiedzieć. Znane zjawiska należy przypomnieć nawiązując do aktualnego tematu, a nowe określić.

2)Utrwalające (dedukcyjny tok rozumowania) – mają na celu:

-osiągnięcie łatwości wyróżniania spośród innych poznanego zjawiska językowego;

-zdobycie umiejętności wiązania nowej wiedzy ze zdobytą wcześniej;

-potwierdzenie słuszności uogólnienia ujmującego dane zjawisko.

3)Sprawdzające – celem kontroli jest nie tylko sprawdzenie wiadomości i umiejętności uczniów, ale także stwierdzenie występujących w klasie braków, aby można je było usunąć. Do podstawowych sprawdzianów należą: bieżące, doraźne, dotyczące materiału opracowanego w cyklu ostatnich lekcji oraz okresowe, obejmujące większą partię materiału.

60.Realizacja zagadnień gramatycznych w powiązaniu z innym rodzajem ćwiczeń

Z nauczaniem gramatyki szczególnie silnie wiążą się ćwiczenia w mówieniu i pisaniu, słownikowe, frazeologiczne, ortograficzne i interpunkcyjne. Znajomość norm językowych z zakresu fonetyki, słowotwórstwa, fleksji i składni przyczynia się do rozumienia reguł ortograficznych i interpunkcyjnych, do wzbogacenia słownictwa oraz osiągania sprawności w konstruowaniu wypowiedzi ustnych i pisemnych.

61.Cele i zadania ćwiczeń słownikowo - frazeologicznych

Cele:

-wzbogacenie słownictwa;

-rozwijanie sprawności językowej;

-kształcenie poprawnego i komunikatywnego posługiwania się językiem ojczystym w mowie i piśmie;

-aktywizacja słownictwa biernego;

-rozwijanie wrażliwości stylistycznej;

-zapobieganie błędom słownikowo-frazeologicznym i ich zwalczanie.

Zadania wg Rydlowej:

- bogacenie słownictwa –połączenie poznawania rzeczy i zjawisk, czynności i starań z poznawaniem wyrazów nazywających wprowadzone wyobrażenia i pojęcia;

-aktywizowanie słownictwa;

-precyzowanie słownictwa;

-wyrabianie poczucia językowego – ćwiczenie umiejętności czystości i poprawności języka, właściwego doboru słów, poprawnego budowania wyrażeń i zwrotów;

-wdrażanie do opanowania słownictwa ogólnonarodowego, zrozumiałego dla wszystkich Polaków;

-wprowadzenie w świat piękna i bogactwa językowego.

62.Źródła ćwiczeń w edukacji językowej uczniów klas młodszych:

-teksty literackie (zamieszczone w podręcznikach szkolnych, lektura), publicystyczne;

-materiał pozalekturowy;

-żywy język uczniów, swobodne wypowiedzi uczniów;

-prace pisemne uczniów;

-różne dziedziny wiedzy wprowadzane w szkole podstawowej nawet w elementarnym zakresie: teoria literatury, wiedza o książce i nauka o języku.

63.Rodzaje ćwiczeń słownikowo - frazeologicznych

1)Ćwiczenia w samodzielnym posługiwaniu się słownikami: ortograficznym, języka polskiego, wyrazów bliskoznacznych i obcych, frazeologicznym.

2)Bogacenie zasobu leksykalnego:

-uściślanie i określanie znaczenia wyrazów;

-łączenie wyrazów w związki wyrazowe;

-kształcenie umiejętności posługiwania się wybranymi związkami frazeologicznymi;

-wyjaśnianie błędów słownikowych.

3)Ćwiczenia usprawniające posługiwanie się odpowiednimi wyrazami:

-dobieranie najtrafniejszego wyrazu;

-dobieranie wyrazów bliskoznacznych i zastępczych;

-dobór słownictwa wyrażającego stosunek mówiącego do wypowiadanej treści;

-dobór wyrazów oceniających.

64.Metoda asocjacji w nauczaniu słownictwa

Metoda asocjacji w nauczaniu słownictwa jest wyjątkowo skuteczna, dzięki niej dokonuje się porównań na podstawie podobieństw, różnic i analogii, szuka cech kontrastujących, stosuje różne zasady klasyfikacji, to znaczy rozpatruje różne związki znaczeniowe, jakie mogą zachodzić między słowami. Związki te dotyczą:

• Podmiotu czynności –kto szczeka/pies

• Czynności i jej podmiotu – jak się nazywa tego, kto hoduje kwiaty/ogrodnik

• Czynności i jej narzędzi – jaką maszyną kosi się zboże/ kombajn

• Czynności i jej wyniku – co się otrzymuje mieszając mąkę z wodą/ciasto

• Czynności i jej celu – po co hoduje się kury/jajka

• Czynności i jej użyteczności – do czego służy kierownica/kierowanie

• Miejsca czynności – gdzie zrywa się owoce/ sad

• Przedmiotu i materiału, z którego jest zrobiony- z czego wyrabia się buty/ skóra

• Całość i jej część oraz odwrotnie – jakie są różne części roweru/ koło kierownica

Inne asocjacje polegają na ustaleniu różnego rodzaju serii:

• Porządek logiczny

• Porządek chronologiczny

• Rodziny wyrazów

• Szukanie synonimów

• Wyrażenia przeciwstawne

• Zalety i wady

• Stopniowanie

• Zastępowanie peryfrazy czasownikiem np. zażywać odpoczynku – odpoczywać

Wiele jest możliwych asocjacji, należy się do nich odwoływać by stopniowo rozszerzać i precyzować znaczenie rzeczowników, przymiotników, czasowników i różnych wyrażeń.

65.Przykłady zajęć z zastosowaniem ćwiczeń słownikowo – frazeologicznych

66.Wstępne i podstawowe wypowiedzi ustne i pisemne

Podstawowe formy wypowiedzi w mówieniu:

-opowiadanie;

-opis;

-streszczenie;

-plan;

-sprawozdanie;

-wywiad.

Podstawowe formy wypowiedzi w pisaniu:

-ogłoszenie;

-list;

-krótki artykuł;

-notatka kronikarska;

-kartka z pamiętnika;

-zaproszenie;

-scenariusz.

Wstępne ćwiczenia w mówieniu:

-swobodne wypowiedzi;

-samorzutne wypowiedzi;

-rozmowa;

-dialogi i monologi w fazie sytuacyjnej.

Wstępne ćwiczenia w pisaniu:

-wspólne układanie i zapisywanie zdań;

-uzupełnianie i rozwijanie zdań;

-ćwiczenia z nieuporządkowanym tekstem;

-samodzielne układanie i zapisywanie zdań;

-odpowiedzi na pytania; zapisywanie obserwacji pogody.

67.Źródła ćwiczeń w mówieniu i pisaniu

1)Aktywny udział uczniów w przeżywanej podczas mówienia sytuacji – dziecko doskonali język poznając rzeczywistość, wśród której działa; jego działaniu towarzyszy mowa. Najłatwiej i najskuteczniej uczy się tego, co ma związek z jego działalnością i jej wynikami. Dlatego działanie jest główną metodą pracy w klasach młodszych (malowanie, wycinanie, lepienie itd.).

2)Przypominanie przez uczniów dawnych przeżyć – dziecko myśli i mówi także na podstawie minionych doświadczeń i przeżyć. Ten typ mówienia oparty jest na wyobraźni i pamięci, a jego materiałem są odtwórcze wyobrażenia rzeczywistości. W toku pracy szkolnej należy wracać do treści, które dzieci silnie przeżyły, wtedy łatwiej im się wypowiadać. Będą to wydarzenia przeżyte wspólnie przez całą klasę, budzącą ogólne zainteresowanie oraz indywidualne wspomnienia i przeżycia.

3)Obserwowanie rzeczywistości i działania innych przez uczniów – organizując ten typ mówienia, trzeba podsunąć dzieciom odpowiednie słownictwo, by po skończonej obserwacji lub odbytej wycieczce zaobserwowany materiał mógł stać się przedmiotem ćwiczeń w mówieniu i pisaniu.

4)Doświadczenie zdobywane przez uczniów przy oglądaniu sztuk teatralnych, filmów. Audycji telewizyjnych i obrazków – nauczyciel musi na lekcji stosować środki masowego przekazu i uczyć właściwego z nich korzystania, aby dostarczały uczniom wiadomości i przeżyć oraz kształciły ich myślenie i uczucia. Emocjonalne zaangażowanie uczniów przy oglądaniu ilustracji czy sztuki wywołuje u nich potrzebę wypowiadania się, co stwarza dogodne warunki do bogacenia języka.

5)Opowiadanie i czytanie nauczyciela, własna lektura ucznia – tekst mówiony, czytany lub pisany w kolejnych klasach odgrywa coraz większą rolę, jako źródło treści do ćwiczeń w mówieniu i pisaniu. Im lepiej uczeń czyta, im ma bogatszy zasób słów, tym chętniej korzysta z lektury i chętniej się na jej temat wypowiada.

68.Swobodne wypowiedzi

Istotę swobodnego wypowiadania się dzieci stanowią nieskrępowane pytaniami nauczyciela wypowiedzi uczniów na określony temat. W swobodnym wypowiadaniu się dziecko stosuje żywiołowo, w sposób nieświadomy elementy różnych form wypowiedzi (opowiadanie, opis, dialog, sprawozdanie, streszczenie). Nauczyciel podsuwa uczniom temat swobodnych wypowiedzi. Punktem wyjścia są przeżycia dzieci, spostrzeżenia i doświadczenia z domu, ze szkoły, z najbliższego otoczenia oraz obrazki i ilustracje, audycje radiowe i telewizyjne. Przy swobodnych wypowiedziach nauczyciel wkracza tylko wtedy, gdy uczniowie odchodzą od tematu, popełniają rażące błędy językowe lub gdy wypowiedzi ich budzą zastrzeżenia natury wychowawczej.

69.Samorzutne wypowiedzi dzieci

W tych wypowiedziach dzieci mogą mówić, co chcą, a więc o swoich spostrzeżeniach, wydarzeniach z życia, o wszelkich interesujących je sprawach; mogą wypowiadać się na rozmaite tematy. Mówią o tym wszystkim samorzutnie, czyli bez naprowadzenia nauczyciela, którego pomoc przejawia się w tym zakresie przede wszystkim wytworzeniu takiej atmosfery szkolnej, aby dzieci odczuwały, że w swojej grupie uczniowskiej mogą mówić o wszystkim, co je interesuje, co przeżywają, bo nikt tego nie zlekceważy ani nie wyśmieje. W takiej sytuacji dzieci muszą darzyć sporym zaufaniem nauczyciela i innych uczniów. W wypowiedziach tych należy stopniować zabiegi zmierzające do doskonalenia języka. Od pierwszych chwil w szkole należy stopniowo przyzwyczajać uczniów do właściwego, poprawnego wyrażania się. Powoli też należy dzieci uczyć zastępowania wyrazów gwarowych wyrazami literackimi, z wyraźnym zaznaczeniem wartości gwary i jej poszanowania.

70.Rozmowa nauczyciela z dziećmi – cele i zadania

Celem rozmowy jest wdrażanie uczniów do poprawnego i zwięzłego formułowania odpowiedzi na pytania. Dzieci muszą sobie uświadomić czy na dany temat mają wystarczający zasób wiadomości, czy też muszą o coś zapytać. Rozmowa pobudza dzieci do stawiania pytań. Pytania dziecięce są dowodem rozbudzenia umysłowego, świadczą o zainteresowaniu oraz rosnącej aktywności uczniów. Tematów do rozmów dostarczają aktualne wydarzenia z bieżącego życia klasy i szkoły, sytuacje życiowe z którymi dzieci są bezpośrednio związane. Istotnym elementem są pytania nauczyciela: muszą być jasno sformułowane, jednoznaczne, dostosowane do poziom rozwoju dzieci, pobudzają uczniów do myślenia, nadają wyraźny kierunek często nieuporządkowanym skojarzeniom myślowym dzieci.

71.Dialogi i monologi w mowie sytuacyjnej – cele i zadania

Rozwijanie mowy powinno być ściśle związane z działalnością dzieci, z bezpośrednią obserwacją i aktualnymi przeżyciami. Dziecko mówi najchętniej o tym, co właśnie robi, na co patrzy, co w czasie pracy przeżywa, o czym myśli. Dziecko szuka słów dla wyrażenia własnych przeżyć. Stara się mówić jasno i zrozumiale. Rozwijanie mowy sytuacyjnej na terenie szkoły spełnia 2 zadania:

- jest środkiem rozwoju i doskonalenia języka konwersacyjnego dzieci:

-stanowi jedną z podstawowych metod kształcenia składni.

72.Uzupełnienie i rozwijanie zdań jako ćwiczenia

-uczeń układa zdania z rozsypani wyrazowej i zapisuje je;

-uzupełnia zdania podanymi wyrazami;

-uzupełnia zdania samodzielnie wybranymi wyrazami.

Przykładowe polecenia:

-ułóż zdania z rozsypanych wyrazów;

-wybierz odpowiednie wyrazy i uzupełnij nimi zdania.

73.Wspólne układanie i zapisywanie zadań jako ćwiczenie w mówieniu, pisaniu i czytaniu

Ćwiczenia te przygotowują ucznia do pisania samodzielnych zdań, wypracowań; ważne jest wspólne redagowanie zdań. Podstawowe ogniwa metodyczne we wspólnym redagowaniu tekstu:

1)Rozmowa nauczyciela z dziećmi.

2)Swobodne wypowiadanie się lub obserwowanie i omawianie obrazka.

3)Wspólne układanie zdań.

4)Zapisywanie przez nauczyciela wybranych zdań na tablicy.

5)Ciche i głośne odczytywanie tekstu z tablicy.

6)Przepisywanie tekstu z tablicy lub pisanie z pamięci tekstu z wyrazami (zdaniami).

74.Ćwiczenia z nieuporządkowanym tekstem

ćwiczenia te uczą logicznego myślenia, wiązania zdań w sensowną całość. Wdrażają również do cichego czytania ze zrozumieniem, myślenia przyczynowo – skutkowego. Z tego rodzajem ćwiczeń mają problemy dzieci z ubogim zasobem słów.

75.Samodzielnie układanie i zapisywanie zdań

Umiejętność wypowiadania się wymaga opanowania umiejętności konstruowania przede wszystkim pojedynczych zdań rozwiniętych. Stopniowo będą się pojawiały zdania złożone, pytania, równoważniki zdań, wykrzyknienia i inne. Układanie zdań wymaga ułożenia wyrazów we właściwym szyku i przestrzegania norm poprawności gramatycznej. Czynność ta dyscyplinuje język uczniów, a konstruowanie samodzielnej wypowiedzi wielozdaniowej, logicznie uporządkowanej, rozwija ich myślenie. Ćwiczenia wstępne dające podstawę do późniejszych, samodzielnych i dłuższych wypowiedzi, jak np. opowiadanie, opis, sprawozdanie, streszczenie, list, artykuł. Ćwiczenia te wdrażają ucznia do opanowania umiejętności radzenia sobie z podstawowymi formami wypowiedzi w mówieniu i pisaniu.

76.Opowiadania jako podstawowa forma wypowiedzi mówionej i pisanej

Jest to forma wypowiedzi, która występuje zarówno w języku mówionym jako pisanym. Jest podstawową formą narracji, czyli wypowiedzi monologowej, prezentującej ciąg zdarzeń uszeregowanych w jakimś porządku czasowym, powiązanych postaciami w nich uczestniczącymi oraz środowiskiem, w którym się rozgrywają. Charakterystyczną cechą opowiadania jest duża liczba występujących w nim czasowników, najczęściej w czasie przeszłym. Opowiadanie ma zwykle formę trójczłonową: we wstępie przedstawiamy sytuacje przed wydarzeniem, które stanowią punkt kulminacyjny opowiadania, w rozwinięciu przebieg wydarzenia, jego przyczyny i skutki, natomiast w zakończeniu wnioski wypływające z tego wydarzenia, własna jego ocenę.

77.Opis jako podstawowa forma wypowiedzi mówionej i pisanej

Opis dotyczy cech opisywanego przedmiotu, krajobrazu lub sytuacji współistniejących w tym samym czasie i przestrzeni. Główną rolę w opisie odgrywają przymiotniki i czasowniki typu: jest, znajduje się, ma, składa się. Opis to ścisłe, zgodne z rzeczywistością wskazanie charakterystycznych cech obserwowanego przedmiotu, osoby, zwierzęcia, rośliny, zjawiska, krajobrazu, sytuacji. Pierwsze opisy powinny być dokonywane na podstawie bezpośredniej obserwacji, kierowanej czujnie przez nauczyciela. Bardzo istotną sprawą jest wybranie przedmiotu do opisu. Przedmioty opisywane przez uczniów muszą charakteryzować się cechami łatwymi do wyodrębnienia, choć cech tych nie powinno być zbyt dużo. Najłatwiej jest uczniowi dostrzec cechy danego przedmiotu przez porównanie go z innym przedmiotem, a więc kształtowaniu u uczniów umiejętności wypowiadania się w formie opisu dużą rolę odgrywa porównywanie przedmiotów.

78.Streszczenie jako podstawowa forma wypowiedzi mówionej i pisanej

Często wykorzystywana, ogromnie użyteczna, a zarazem wcale nie łatwa forma wypowiedzi. Zawiera najważniejsze, uporządkowane logicznie, ujęte krótko i własnymi słowami informacje zaczerpnięte z innych przekazów. Jest więc inspirowana przez cudzy tekst: książkę, artykuł, film, przedstawienie, audycję radiową czy telewizyjną. Operowanie formą streszczenia wymaga znacznego wysiłku intelektualnego, który zawsze towarzyszy ocenie ważności, hierarchizacji oraz selekcjonowaniu. Autor streszczenia musi dokonać wyboru informacji istotnych, rezygnując z mniej ważnych. Wszystko, co zawiera wypowiedź, trzeba zrozumieć i zapamiętać. Stopień dokładności streszczenia zależy m.in. od celu, w jakom zostało dokonane, oraz sposoby, którymi będziemy z niego korzystać. Gdy korzystamy ze streszczenia, musimy pamiętać o jego pełnym, dokładnym odbiorze. Czytelnik nie może niczego odrzucić, bowiem selekcji informacji dokonał jego autor.

79. Plan jako podstawowa forma wypowiedzi

Plan jest tą formą ćwiczenia stylistycznego, której używamy jako pomocy przy pisaniu wypracowań. Plan powinien być pracą redakcyjną, bowiem samodzielne układanie planu wypracowań jest jeszcze na tym poziomie za trudne dla uczniów. Do sporządzenia planu najlepiej nadają się czytanki w formie opowiadania o jednolitej prostej akcji. Plan czytanki wykorzystujemy do ćwiczeń w mówieniu. Bardzo przydatny jest on przy opowiadaniu czytanki, wówczas każdy punkt planu może stać się podstawą cząstki opowiadania przewidzianej dla jednego ucznia. Wszelkie plany powinny mieć jednolitą formę.

80. Sprawozdanie jako podstawowa forma wypowiedzi

Sprawozdanie to forma wypowiedzi, za pomocą, której przedstawiamy fakty, czyli wydarzenia mające miejsce w rzeczywistości. Sprawozdawca musi brać udział w zdarzeniach lub ich naocznym świadkiem. Powinien uważnie obserwować przebieg zdarzeń, aby je potem dokładnie, rzeczowo opisać. Sprawozdanie jako forma wypowiedzi w klasach I-III dotyczy zbiorowego i indywidualnego zapisywania wypowiedzi na temat wycieczki lub uroczystości szkolnych.

CZĘŚCI SPRAWOZDANIA:

• informacyjnej ( co się wydarzyło? kiedy? gdzie? kto uczestniczył w wydarzeniu? ),

• sprawozdawczej ( jak to było? - opis przebiegu zdarzenia ),

• oceniającej ( jakie to było? - ocena, komentarz sprawozdawcy ).

ELEMENTY SPRAWOZDANIA:

• czas zdarzeń,

• miejsce,

• bohaterowie,

• cel, przyczyna zdarzeń,

• opis wydarzeń,

• ocena,

WSKAZÓWKI do napisania dobrego sprawozdania:

• konkretnie, rzeczowo przedstawiamy fakty,

• pamiętajmy o budowie sprawozdania,

• używajmy wielu czasowników, przymiotników oraz przysłówków,

• trzymajmy się planu i porządku chronologicznego,

• możemy wprowadzić krótkie zwięzłe elementy opisu,

• pamiętajmy o ocenie opisywanych zdarzeń.

Uczeń powinien wiedzieć, że w sprawozdaniu nie podaje się faktów zmyślonych., natomiast uwzględnia się tylko wydarzenia najważniejsze.

81. Ogłoszenie jako podstawowa forma wypowiedzi pisemnej

Jest to bardzo krótki tekst podający do ogólnej wiadomości jakąś pojedynczą konkretną informację np. o gotowości podjęcia określonej pracy, zaginięciu albo znalezieniu zwierzęcia lub przedmiotu, o zamiarze sprzedaży lub kupna. Nadawcą bywa osoba prywatna lub prawna (instytucja lub firma). Najczęściej mamy do czynienia z ogłoszeniami publikowanymi w prasie. Nierzadko jednak autorzy rozlepiają je również w miejscach często uczęszczanych, gdzie spodziewają się znaleźć zainteresowanych czytelników.

NAJWAŻNIEJSZE ZASADY PISANIA OGŁOSZENIA:

• Pisz konkretnie i na temat,

• Pamiętaj, że w ogłoszeniu muszą być zawarte wszystkie potrzebne informacje,

• Nie zapomnij podać numer telefonu lub innej formy kontaktu z Tobą, jeśli chcesz, by ogłoszenie miało odzew.

NAJWAŻNIEJSZE ELEMENTY OGŁOSZENIA:

• Kto lub co – aby ogłoszenie było poprawne, należy podać szczegóły dotyczące przedmiotu, osoby,

• Co się stało lub stanie – zaginął, sprzedaż,

• Jak skontaktować się z ogłoszeniodawcą – numer telefonu, adres mailowy,

82. List jako podstawowa forma wypowiedzi pisemnej

List jest użytkowa formą wypowiedzi. Kierujemy go zawsze do określonego adresata.
Charakterystyczna jest budowa listu:

• Miejscowość, data,

• Nagłówek,

• Wstęp,

• Treść właściwa,

• Zakończenie,

• Podpis.

W nagłówku zwracamy się do adresata, używając określonych zwrotów, np. Kochana Babciu!, Cześć Kasiu! We wstępie należy wyjaśnić przyczynę napisania listu lub nawiązania do wcześniejszej korespondencji. Treść właściwa zawiera wszystko, o czym chcemy opowiedzieć adresatowi.
W zakończeniu możemy napisać pozdrowienia, pożegnanie, np. Całuję gorąco!, Pozdrawiam serdecznie.
WSKAZÓWKI do napisania dobrego listu:

• Pisz na ładnej, czystej kartce.

• Pamiętaj o budowie listu.

• Zwroty grzecznościowe pisz wielką literą.

• Sprawdź, czy nie zrobiłeś błędów ortograficznych.

• Staraj się pisać ładnym, czytelnym pismem.

• Pamiętajmy o właściwym zaadresowaniu koperty!

83. Notatka kronikarska jako podstawowa forma wypowiedzi pisemnej

Notatka kronikarska to zapiski dowolnego rodzaju mające pomóc w zapamiętaniu i sprawnym przypomnieniu wiadomości. Treścią notatki kronikarskiej mogą być ważniejsze rzeczywiste wydarzenia szkolne w których dzieci brały udział.

REGUŁY OBOWIĄZUJĄCE PODCZAS SPORZĄDZANIA NOTATKI KRONIKARSKIEJ:

• Obiektywizm,

• Zgodność z rzeczywistością,

• Pomijanie szczegółów i mało istotnych spraw,

• Uchwycenie na bieżąco najważniejszych wydarzeń i faktów,

• Systematyczność w dokonywaniu zapisów.

84. Zaproszenie jako podstawowa forma wypowiedzi pisemnej

Zaproszenie jest to zaproponowanie komuś wzięcia udziału w jakimś wydarzeniu towarzyskim, zrobienie czegoś, skorzystania z czegoś. Prośba taka może być sformułowana na piśmie lub wypowiedziana. Zaproszeniem jest też karta na której wydrukowana lub zapisana ręcznie zastała prośba o przybycie na jakąś uroczystość lub upoważnienie do wzięcia udziału w ważnym wydarzeniu. Wygląd i treść zaproszenia uzależnione są od okoliczności. Ważne jest to do kogo jest kierowana prośba o przybycie i jaki charakter ma wydarzenie. Może to być zaproszenie na ślub, urodziny, imieniny, zabawę towarzyską, prywatkę lub bal, ale może to być zaproszenie na uroczystość kulturalną, wystawę lub inne oficjalne spotkanie. Pomimo tego, że wygląd czy styl pisania zaproszenia różnią się w zależności od adresata, to ogólne zasady pisania są następujące:

• Jako nagłówek należy umieścić słowo: Zaproszenie,

• Pod nim wpisuje się imię i nazwisko adresata,

• Pod spodem, zaczynając od akapitu, należy umieścić informację kto i na jaką uroczystość zaprasza daną osobę,

• Należy podać czas, miejsce oraz określić jaki charakter ma uroczystość,

• Pod spodem nadawca powinien podpisać się czytelnie imieniem i nazwiskiem,

• Zwroty na adresata należy pisać wielką literą,

• Zaproszenie zawsze piszę się poprawną polszczyzną, stosując zwroty perswazyjne (np. zapraszam serdecznie) i język literacki,

• Należy dbać o poprawną ortografię i interpunkcję,

• Należy określić czy zaproszeni jest jednocześnie kartą wstępu na daną uroczystość,

• Szata graficzna zaproszenia musi być dostosowana do okoliczności.

85. Nauka pisania wypracowań w klasach I-III

Nauka pisania wypracowań w klasach I-III

1. Metoda analizy i twórczego naśladowania wzorów .

Nauczyciel przygotowuje tekst-wzór spełniający warunki wzorowej wypowiedzi, a następnie przeprowadza z uczniami obserwację i ćwiczenia analityczne (kompozycja, leksyka, związki między doborem formy językowej a funkcją wypowiedzi lub sytuacją komunikacyjną). Wzór musi stanowić inspirację do ćwiczeń transformacyjnych, czyli twórczego naśladowania wzorów.

2. Metoda norm i instrukcji.

Nauczyciel podaje zasady konstruowania wypowiedzi (o cechach gatunkowych, o zasadach doboru środków językowo-stylistycznych i kompozycyjnych w zależności od formy wypowiedzi lub od sytuacji komunikacyjnej). Praktyczną działalność ucznia dobrze jest wspomóc instrukcjami do pracy.

3. Ćwiczenia kompozycyjne i redakcyjne bogato prezentowane w podręcznikach: dopisywanie dalszego ciągu historii, opowiadanie z punktu widzenia bohatera, przekształcanie dialogu w opowiadanie, przekształcanie cytatów w wypowiedzi własnymi słowami, porządkowanie ułożonych w przypadkowej kolejności segmentów (akapitów) tekstu, by tworzyły spójną całość, pisanie różnych form wypowiedzi o określonej liczbie słów lub zdań, skracanie zdań lub całego tekstu.

4. Wszelkie ćwiczenia gramatyczno-stylistyczne, słownikowo-frazeologiczne, ortograficzne i interpunkcyjne: łączenie dwóch lub kilku zdań w jedno, wyszukiwanie w tekście zdań lub wyrazów, które zakłócają jego logiczną organizację, opracowywanie słowniczków tematycznych, usuwanie zbędnych wyrazów, wstawianie znaków interpunkcyjnych.

86. Struktura wypracowania

87. Cele pisania wypracowań

88. Inscenizacje w klasach I-III

INSCENIZACJA – zespołowa recytacja tekstu z podziałem na role i odpowiednim do treści zachowaniem się wykonawców, czyli z grą aktorską. Na grę aktorską składają się ruchy na scenie, gesty i odpowiednia mimika. W inscenizacji działają na widza i słuchacza nie tylko słowa głośno recytowanego tekstu, ale i ruch, działanie osób, dramatyczna sytuacja na scenie. Dlatego do inscenizacji nadają się teksty, które główną treścią są powiązane ze sobą wydarzenia, czyli akcja.

CELE DYDAKTYCZNE INSCENIZACJI:

• Wzbogaca i uaktywnia język ucznia, wiedzę dziecka o teatrze,

• Uczy mówić wyraziście z naturalną intonacją,

• Pogłębia zrozumienie i odczucie treści tekstu,

• Wyrabia pamięć językową i logiczną,

• Doskonali poprawność ortograficzną,

• Kształci wyobraźnię plastyczną,

• Rozwija zdolności konstrukcyjne,

• Pobudza twórczą aktywność,

• Rozwija zainteresowania czytelnicze,

CELE WYCHOWAWCZE INSCENIZACJI:

• Zaspokaja u dziecka naturalną potrzebę ruchu i zabawy,

• Wyrabia świadomą dyscyplinę,

• Kształtuje uczucia i postawy,

• Kształci wrażliwość estetyczną,

• Uczy społecznego współżycia i współdziałania,

• Wzmacnia więź koleżeńską,

• Ośmiela dzieci,

• Uczy właściwej oceny bohaterów i zajmowania właściwego stanowiska wobec określonych faktów, czynów i zdarzeń.

RODZAJE INSCENIZACJI:

• Teatrzyk wycinanek,

• Teatr lalek,

• Teatrzyk chińskich cieni,

• Żywy plan (dzieci układają scenariusz samodzielnie do tekstu lub mogą się posługiwać scenariuszem gotowym, dzieci wykonują dekoracje, kostiumy, rekwizyty, wybierają aktorów i narratora; uczą się tekstu na pamięć i wygłaszają go wiernie wg scenariusza)

• Żywy teatr (inaczej teatr samorodny, wszelka sceniczna improwizacja, nie ma wcześniej scenariusza, inscenizacja twórcza, w której dzieci tworzą dialog na żywo, powstał z zabaw naśladowczych, tematycznych, wstępem są przeżycia dzieci).

TOK METODYCZNEGO POSTĘPOWANIA:

1. Trafny wybór utworu.

2. Opracowanie utworu:

1. Zapoznanie z treścią,

2. Wyodrębnienie wydarzeń,

3. Nadanie im tytułu,

4. Charakterystyka postaci, napisanie scenariusza.

1. Czytanie z podziałem na role połączone z ćwiczeniem dykcji.

2. Wybór techniki wykonania inscenizacji.

3. Nauka piosenek i pląsów.

4. Wykonanie dekoracji i rekwizytów.

5. Inscenizacje.

89. Lektura w klasach I-III

Bardzo istotny wpływ na rozwój osobowości dziecka w młodszym wieku szkolnym ma stały kontakt z książką. Książka spełnia w życiu wiele funkcji, a zwłaszcza: poznawczą, wychowawczą i estetyczną. Toteż doniosłe znaczenie ma kształtowanie i rozwijanie zainteresowań czytelniczych uczniów nauczania zintegrowanego poprzez właściwe wprowadzenie i opracowanie lektur.

Praca z lekturą powinna mieć zawsze na względzie:

• wykorzystywanie treści poznawczych i wychowawczych do realizacji celów kształcenia zawartych w programie nauczania początkowego,

• propagowanie czytelnictwa, aktywności czytelniczej i kultury czytelniczej poprzez stosowanie różnorodnych i interesujących form pracy z lekturą.

Program nauczania wyraźnie określa sposoby zapoznania uczniów z wybranymi pozycjami lektur, uwzględniając:

• głośne czytanie lektur przez nauczyciela,

• czytanie książek przez uczniów w klasie pod kierunkiem nauczyciela,

• samodzielne czytanie książek przez uczniów w domu.

Głośne czytanie przez nauczyciela musi być wzorowe w zakresie interpretacji tekstu, jak również stosowania odpowiednich środków wyrazu i elementów techniki żywego słowa. Takie czytanie pozwala dzieciom lepiej zrozumieć i głębiej przeżyć treść utworu. Nauczyciel czytając głośno z właściwym tempem, akcentem, intonacją, zmieniając siłę i ton głosu, robiąc pauzy gramatyczne i logiczne, daje uczniom przykład właściwej interpretacji tekstu lektury i sprawia, że dziecko przeżywa ją silniej niż gdyby czytało samo. Wzorowe czytanie książki przez nauczyciela ma jeszcze jeden ważny walor – jest czynnikiem dyscyplinującym klasę oraz stanowi przykład czytania dla uczniów.

Bardzo ważne dla doskonalenia techniki czytania i kształcenia umiejętności czytania ze zrozumieniem jest czytanie książek lub ich fragmentów przez ucznia pod kierunkiem nauczyciela. Planując taką lekcję nauczyciel powinien podzielić tekst na urywki przeznaczone do cichego czytania / jako przygotowania do głośnego indywidualnego lub zbiorowego czytania oraz jako przygotowania do bezpośredniego opowiadania danego fragmentu /, głośnego czytania przez ucznia dobrze czytającego, czytania z podziałem na role. Ten sposób poznania utworów literackich sprzyja łączeniu czytania z różnymi rodzajami ćwiczeń w mówieniu i pisaniu, ułatwia bezpośrednie odwoływanie się do ilustracji, skłania dzieci do twórczej aktywności.

Samodzielne czytanie lektury uzależnione jest od umiejętności czytania przez uczniów, stopnia trudności i długości tekstu. Książki przeznaczone do indywidualnego czytania muszą być łatwe, ciekawe i ładnie ilustrowane. Ważne jest, by nauczyciel umiał uczniów zainteresować lekturą przed rozpoczęciem czytania i ściśle określił termin przeczytania utworu.

Praca z lekturą związana jest z realizacją prawie wszystkich ćwiczeń w mówieniu i pisaniu oraz ćwiczeń słownikowo – frazeologicznych przewidzianych w programie nauczania klas I – III. M. Patzerowa w książce „ Lektura uczy, bawi, wychowuje” w pracy z przeczytaną lekturą wyróżnia:

• swobodne wypowiedzi uczniów na temat wrażeń z przeczytanej książki,

• omawianie treści utworu w celu zweryfikowania stopnia zrozumienia,

• wysuwanie i omawianie najważniejszych zagadnień zawartych w utworze,

• omawianie zagadnień wychowawczych,

• pogłębianie rozumienia treści i problematyki utworu w celu wydobycia sensu moralnego i ustalenia myśli przewodniej,

• określanie gatunku literackiego, formy wypowiedzi oraz stylu i języka utworu,

• wykorzystywanie ilustracji.

Formy i rodzaje ćwiczeń w mówieniu i pisaniu uzależnione są od wieku uczniów, stopnia trudności oraz środków dydaktycznych, którymi nauczyciel dysponuje. Zawsze jednak w pierwszym etapie powinny występować swobodne wypowiedzi uczniów na temat wrażeń o przeczytanej książce, a nauczyciel może dyskretnie kierować tymi wypowiedziami.

Sprawdzenie stopnia przyswojenia przez dzieci przeczytanej książki można przeprowadzić za pomocą różnych form wypowiedzi ustnych lub pisemnych. Ważne jest ustalenie kolejności zdarzeń, ich wzajemnych powiązań, wyodrębnienie wydarzeń przełomowych. Doskonałym sposobem utrwalania treści jest rozwiązywanie zagadek, krzyżówek, rebusów, a także inscenizowanie wybranych fragmentów utworu.

Najistotniejszą częścią pracy z tekstem literackim jest wysunięcie i omówienie zagadnień w nim zawartych. Najczęściej należą do nich:

• opisy głównych postaci, połączone z oceną ich postępowania,

• zagadnienia wychowawcze bezpośrednio związane z własnymi doświadczeniami i przeżyciami dzieci,

• ustalenie myśli przewodniej,

• walory stylistyczne i językowe utworu.

Właściwie we wszystkich książkach z lektury poruszane są problemy wychowawcze. Najczęściej wiążą się z oceną postępowania głównych postaci. Na podstawie tego, co one mówią i robią, uczniowie klas pierwszych oceniają je jako dobre lub złe. Dopiero w klasach drugich, a zwłaszcza trzecich, dzieci wyodrębniają cechy negatywne i pozytywne oraz dzielą je na wady i zalety.

Charakteryzowanie postaci w formie wypowiedzi ustnej i próby opisywania ich w formie wypowiedzi pisemnej należą do ćwiczeń, które mają ogromny wpływ na bogacenie słownictwa uczniów, skłaniają do stosowania wyrazów o znaczeniu bliskoznacznym lub przeciwnym, dobierania trafnych związków frazeologicznych, a także określania cech fizycznych, usposobienia oraz motywów postępowania bohaterów lektury. Dla uwypuklenia cech i przeprowadzenia trafnej oceny postępowania postaci stosuje się techniki teatralne, do ciekawych prac należy również komponowanie dalszych losów bohatera oraz plastyczne przedstawienie postaci i ciekawych zdarzeń z lektur.

Budzenie zamiłowań czytelniczych w warunkach nauki szkolnej w klasach niższych polega na takiej pracy z lekturą, żeby nauczyć dziecko czytania samodzielnego, autentyczności przeżywania, skłonić do własnej refleksji, zaktywizować psychikę dziecka, wprowadzając je w świat rzeczywistości literackiej. Należy, więc uwzględnić w pracy z lekturą twórcze działanie uczniów.

Improwizowanie tekstów lektury

Po przeczytaniu i rozmowie na temat danej lektury dzieci samodzielnie lub wspólnie z nauczycielem przygotowują improwizowaną inscenizację –zabawę, czyli przedstawiają wybrane fragmenty pozycji lekturowych. Improwizacja pozwala na twórcze wyrażanie myśli i własnych doświadczeń oraz na rozwijanie umiejętności reagowania przez dzieci na różnorodne i zmienne sytuacje.

Inscenizacje na podstawie lektury

Ułatwia ona integrację wszystkich zajęć i treści programowych różnych przedmiotów nauczania, a szczególnie artystycznych, co sprawia, że pełniejsze staje się wychowanie poprzez sztukę. Jest doskonałym ćwiczeniem o charakterze twórczym i ekspresyjnym. Daje możliwości wprowadzenia w sposób naturalny śpiewu, muzyki i szeroko pojętego ruchu jako tła ekspresji słownej. Inscenizację można przeprowadzić w trakcie czytania lektury lub po jej przeczytaniu, w zależności od tego, jaką funkcje ma ona pełnić.

Zabawy twórcze na podstawie lektury

Teksty lektur mogą być źródłem pomysłów do zabaw twórczych. Dzieci bawiąc się w mniejszych grupach kształcą i doskonalą swoją spostrzegawczość oraz twórczą wyobraźnię, a także nabywają sprawności w bardziej precyzyjnym wyrażaniu myśli.

Opowiadania twórcze dotyczące lektury

Praca nad lekturą daje uczniom możliwość szerszej wymiany myśli, przedstawiania swoich poglądów na tematy poruszane w książce, czy dostrzegania i rozumienia motywów działania bohaterów. Uczy to dzieci nie tylko myśleć, ale i słuchać tego, jak widzą spawy inni. Opowiadania twórcze dają uczniom całkowitą swobodę w komponowaniu fabuły, rozwijaniu akcji, ustalaniu ciągłości wydarzeń.

Swobodne teksty na podstawie lektury

Swobodny tekst jest szczególną formą ekspresji słownej umożliwiającą dzieciom własną, twórczą wypowiedź. Dziecko nie musi kierować się z góry ułożonym planem wypowiedzi, nie jest skrępowane obawą oceny negatywnej, bo w każdej swobodnej wypowiedzi, nauczyciel – przyjaciel dziecka dostrzeże jakieś wartości: językowe, stylu, ciekawą myśl, chociaż może być ona wypowiedziana nieporadnie.

Prowadzenie dzienniczków lektur

Są one atrakcyjną formą pracy z książkami lekturowymi. Dla nauczyciela mogą być pewną formą kontroli czytelnictwa uczniów, a dla samych dzieci pomocą w utrwalaniu wiadomości o przeczytanych książkach, ich autorach, ilustratorach, itp. Podczas sporządzania notatek następuje jakby bezpośredni kontakt z bohaterem, wyrabia się wrażliwość na piękno języka, przeżywa jeszcze raz przedstawione obrazy literackie. Sposoby prowadzenia dzienniczków zależą od inwencji nauczyciela i pomysłów samych dzieci.

90. Zadania lektury szkolnej

Głównym celem opracowania lektur jest nauczyć dziecko czytać, rozumieć i kochać książki. Zainteresowanie książką trzeba wyrabiać w dziecku. Każde dziecko to indywidualność i dlatego zainteresowanie książką może powstać u każdego w innym momencie i pod wpływem innej pobudki. Wszystko zależy od doboru odpowiedniej książki. Dziecko interesuje przede wszystkim żywa i barwna akcja. W książce musi się coś dziać i to tak, aby zainteresowało dziecko.

Lektura ma wielki walory poznawcze i wychowawcze:

• Rozbudza zamiłowanie do czytania wartościowych książek,

• Uczy kulturalnego korzystania z biblioteki klasowej, szkolnej, publicznej,

• Przygotowuje przyszłego samodzielnego czytelnika,

• Uczy kulturalnego obchodzenia się z książką,

• Zapoznaje z przebiegiem powstania książki (począwszy od pracy autora do znalezienia się książki na półkach księgarskich),

• Wyrabia umiejętność korzystania z książki jako kulturalnej rozrywki,

• Życie bohaterów zwielokrotnia doświadczenia życiowe dziecka,

• Wyrabia cechy charakteru potrzebne do dobrego współżycia w grupie społecznej,

• Rozwija umysłowo, pobudza fantazję, rozwija wyobraźnię, wzbogaca słownictwo, wdraża do logicznego myślenia, pogłębia wiadomości.

91. Praca z książką w klasach I-III

KLASA I: Prawdziwy kontakt z książką następuje po ukończeniu okresu elementarzowego. Wskazane jest wówczas zorganizowanie wycieczki do księgarni i zakup pierwszej, wybranej przez dziecko książeczki. Samodzielne próby czytania tytułu i nazwiska autora nastąpią w czasie zakupu, czytanie podpisów pod obrazkami i fragmentów w klasie po powrocie z księgarni. Jest to również okazja do wzbogacenia biblioteczki klasowej o książki dziecięce wypożyczone do wspólnego korzystania. Nauczyciel musi indywidualnie dobierać książki dla każdego dziecka, kierując się jego zainteresowaniami i stopniem opanowania techniki czytania. Od półrocza klasy I proponuje się organizowanie co 3- 4 tygodnie lekcji z ciekawą książką pod hasłem: Tę książkę warto przeczytać. Przebieg lekcji może być następujący:

1. Prezentacja przeczytanych książeczek,

2. Wystawa rysunków ilustrujących treść przeczytanej książki,

3. Czytanie dowolnie wybranych fragmentów

4. Wzajemna wymiana książek do czytania

5. Pod koniec lekcji nagrody za: najciekawszą prezentację, najlepiej przeczytany fragment, najlepszy rysunek.

Należy też przewidzieć utwory do samodzielnego czytania w klasie lub w domu i do wspólnego omówienia na lekcji.

KLASA II: Książka zaczyna wchodzić w życie dziecka. Trzeba więc wyrobić u dzieci potrzebę obcowania z książką. W tym celu należy:

• Organizować wyprawy do księgarni po zakupy książki do biblioteczki domowej i klasowej,

• Kontynuować lekcje z ciekawą książką,

• Zwiedzić bibliotekę i czytelnię publiczną

• Obejrzeć film, przedstawienie teatralne lub spektakl telewizyjny będące ekranizacją lub inscenizacją książki dziecięcej.

KLASA III: Ten rok nauczania decyduje o przyszłym czytelniku. Dziecko ma opanowaną na tyle umiejętność czytania, że powinno sobie poradzić samodzielnie z obszerniejszą pozycją. Jest wskazane, by wykaz lektur dzieci otrzymały pod koniec klasy II, aby mogły zgromadzić ich w swojej biblioteczce jak najwięcej. Systematycznie raz w miesiącu należy organizować lekcje z ciekawą książką – uczniowie proponują sposób prezentacji książki. W klasie III wprowadzić należy dzienniczek lektur. Sposób prowadzenia proponują dzieci. Można wpisywać: autora, tytuł, miejsce i rok wydania, główne postacie, miejsce i czas akcji, ciekawy fragment, wykonać ilustrację.

92. Omówienie lektury. Tok metodycznego postępowania.

1. Wybór lektury.

2. Czytanie lektury:

1. Głośne czytanie utworu przez nauczyciela w całości i we fragmentach,

2. Czytanie pod kierunkiem nauczyciela,

3. Samodzielne czytanie dzieci.

1. Swobodne wypowiedzi na temat wrażeń z lektury.

2. Przyswojenie treści utworu.

3. Wysunięcie i omówienie wybranych zagadnień.

1. Omawianie postaci.

2. Wyodrębnienie zagadnień wychowawczych.

3. Pogłębienie rozumienia treści i problematyki utworu.

1. Wykorzystanie ilustracji.

2. Analiza formy utworu.

3. Ocena utworu.

93. Pedagogika Marii Montessori

Pedagogika Marii Montessori daje dziecku szansę wszechstronnego rozwoju: fizycznego, duchowego, kulturowego i społecznego; wspiera jego spontaniczną i twórczą aktywność.
CELE PEDAGOGIKI MARII MONTESSORI
Pedagogika Montessori pomaga w rozwijaniu indywidualnych cech osobowości, w formowaniu prawidłowego charakteru, zdobywaniu wiedzy, umiejętności szkolnych i współdziałania.
Cele te realizowane są poprzez pomoc dziecku w:

• rozwijaniu samodzielności i wiary we własne siły,

• wypracowaniu szacunku do porządku i do pracy,

• wypracowaniu zamiłowania do ciszy i w tej atmosferze do pracy indywidualnej i zbiorowej,

• osiąganiu długotrwałej koncentracji nad wykonywanym zadaniem,

• wypracowaniu postaw posłuszeństwa opartego na samokontroli, a nie na zewnętrznym przymusie,

• uniezależnieniu od nagrody,

• formowaniu postaw wzajemnej pomocy bez rywalizacji,

• szacunku dla pracy innych,

• rozwijaniu indywidualnych uzdolnień i umiejętności współpracy,

• osiąganiu spontanicznej samodyscypliny wynikającej z dziecięcego posłuszeństwa.

ZASADY PEDAGOGIKI MONTESSORI:

• uczenie przez działanie: dzieci zdobywają wiedzę i praktyczne umiejętności poprzez własną aktywność, w przemyślanym środowisku pedagogicznym, przy współpracy z nauczycielami,

• samodzielność: dzieci swobodnie wybierają rodzaj, miejsce, czas i formę pracy (indywidualną lub z partnerem) przy zachowaniu reguł społecznych. Rozwijają indywidualne uzdolnienia i uczą się realnej oceny swoich umiejętności,

• koncentracja: dzieci ćwiczą dokładność i wytrwałość przy wykonywaniu konkretnych zadań,

• lekcje ciszy: dzieci uczą się współpracować w cichych zajęciach indywidualnych i grupowych,

• porządek: dzieci zdobywają umiejętność przestrzegania zasad porządku w otoczeniu i swoim działaniu,

• społeczne reguły: dzieci zróżnicowane wiekowo (trzy roczniki) są łączone w grupy, sprzyja to wymianie wzajemnych zdolności i umiejętności. Dzieci uczą się przestrzegać reguł: nie rań, nie niszcz, nie przeszkadzaj,

• obserwacja: jest kluczem dorosłych do poznania świata dziecka. Nauczyciel z szacunkiem i uwagą obserwuje postępy i trudności dziecka, jest jego przewodnikiem,

• indywidualny tok rozwoju każdego dziecka: dziecko jest serdecznie przyjęte, znajduje uwagę i indywidualną opiekę nauczyciela. Pracuje według własnego tempa i możliwości, podejmując zadania, do których jest już gotowe.

MATERIAŁY MONTESSORI
Ważną częścią Pedagogiki Montessori jest oryginalny zestaw pomocy dydaktycznych zwany Materiałem Montessori. Jego cechy to:

• prostota, precyzja i estetyka wykonania,

• uwzględnienie zasady stopniowania trudności,

• dostosowany do potrzeb rozwojowych dziecka,

• logiczna spójność ogniw ciągów tematycznych,

• konstrukcja umożliwiająca samodzielną kontrolę błędów,

• ograniczenie - dany rodzaj występuje tylko raz, w jednym egzemplarzu.

Można go podzielić na pięć kategorii:

• Materiał do ćwiczeń z praktycznego życia - związany z samoobsługą, troską o środowisko, zwyczajami i normami społecznymi,

• Materiał sensoryczny - rozwijający poznanie zmysłowe, służy pobudzaniu aktywności umysłowej.,

• Materiały do nauki języka, matematyki, kultury i innych dziedzin wiedzy,

• Materiały artystyczne związane z ekspresją muzyczną, plastyczną i zręcznościową dziecka,

• Materiały religijne, np. przedstawiające przypowieści biblijne.

OTOCZENIE DZIECKA
Bardzo ważne w metodzie Montessori jest otoczenie, w którym przebywa dziecko. Może ono wspomagać w pełni harmonijny rozwój osobowości dziecka - sprawia, że czuje się ono szczęśliwe i radosne; szybko i chętnie się uczy. Respektuje kolejne fazy zainteresowań, związane z rozwojem dziecka. Wszystkie materiały są uporządkowane tematycznie i łatwo dostępne - umieszczone w zasięgu ręki dziecka. Nauczyciel jest pośrednikiem pomiędzy otoczeniem i dzieckiem, pomaga dziecku samodzielnie odkrywać rzeczywistość.

94. Techniki Celestyna Freineta

Zgodnie ze swoimi założeniami i określonym celem wychowania i nauczania Celestyn Freinet w miejsce tradycyjnych metod wprowadził różnorodne interesujące zajęcia, pozwalające na maksymalne uaktywnienie każdego ucznia. Tradycyjne nauczanie podręcznikowe, oparte na autorytecie nauczyciela zastąpił nowymi oryginalnymi formami pracy szkolnej, które nazwał "technikami szkolnymi". Technika ta wymaga sprzyjających warunków środowiskowych, odpowiednich urządzeń i narzędzi oraz dobrze przeszkolonych twórczych nauczycieli. Podstawowymi i najbardziej znanymi technikami Celestyna Freineta są:

• swobodne teksty dzieci, drukarnia i szkolna gazetka jako podstawa do nauki czynnego języka ojczystego, jako źródło poznania dziecka, a także jako punkt wyjścia do zainteresowań;

• doświadczenia poszukujące jako podstawa do samodzielnej pracy uczniów w zakresie matematyki, nauk przyrodniczych, historii i geografii;

• planowanie pracy indywidualnej i zespołowej przez uczniów pod kierunkiem nauczyciela oraz nowe formy oceny pracy i kontroli jako podstawa do wykształcenia nawyku samokontroli i samooceny;

• spółdzielnia klasowa (nowa forma samorządu uczniowskiego) jako podstawa wychowania moralnego i obywatelskiego;

• referaty i sprawności jako skuteczny środek wyzwalania zainteresowań, pielęgnowania zamiłowań i uzdolnień oraz zdobywania umiejętności samokształcenia;

• różnorodne formy swobodnej ekspresji artystycznej i technicznej jako podstawa wychowania estetycznego i politechnicznego;

• wymiana gazetek, korespondencji, informacji i doświadczeń między szkołami jako podstawa szerokich kontaktów społecznych.

Podstawowymi środkami dydaktycznymi w każdej klasie są:

• biblioteka klasowa,

• kąciki specjalistyczne,

• kartoteka fiszek autokorektywnych (obejmująca ortografię, gramatykę i matematykę)

• płytoteka,

• szafka z narzędziami,

• plany pracy uczniów,

• wystawki prac,

• kronika klasy zwana "książką życia klasy",

• gazetka wychowawcza.

Zastosowanie wybranych technik może przyczynić się do pełniejszego rozwoju twórczego myślenia i osobowości dziecka, wzbogacania i rozszerzania życia klasowego, a tym samym wpłynie na lepszą sprawność szkoły.
Podstawową techniką Nowoczesnej Szkoły Francuskiej jest zdaniem Freineta, drukarnia szkolna i związana z nią gazetka szkolna oparta na swobodnych tekstach dzieci. Uczniowie najpierw opowiadają, a później opisują swobodnie to, co pragną wyrazić słowami, co chcą przekazać swojemu otoczeniu lub korespondentom. Treść tych tekstów jest związana z przeżyciami dziecka w środowisku społecznym. Dziecko pisze to, co jego zdaniem mogłoby w jego myślach, obserwacjach, uczuciach i czynnościach zainteresować innych, ale pisze także o tym, co jest interesujące dla niego samego. W tym właśnie celu stosuje się gazetkę szkolną i korespondencję międzyszkolną.
Technika swobodnego tekstu spełnia istotną rolę w doskonaleniu języka dziecka, opiera się na swobodnej ekspresji słownej, którą Freinet wysunął na pierwsze miejsce wśród różnorodnych form ekspresji. Wykorzystując w pracy dydaktycznej tę technikę kształcimy wyobraźnię twórczą, wyrabiamy wrażliwość na słowa, muzykę, umiejętność komunikowania otoczeniu własnych poglądów. Nauczyciel, wprowadzając do swojej klasy technikę swobodnego tekstu, musi pamiętać o kilku podstawowych zasadach warunkujących jego skuteczność dydaktyczną i wychowawczą.

• Zasada pierwsza Jest to zasada swobody. Dziecko powinno być przekonane, że podczas tych zajęć wolno mu wybrać temat, jak również formę swej wypowiedzi.

• Zasada druga Drugą zasadą jest stworzenie uczniom odpowiednich warunków. Nikt, ani dziecko, ani człowiek dorosły nie lubi robić rzeczy niepotrzebnych. Tylko motywacja i łączące się z nią zainteresowanie oraz napięcie emocjonalne mogą sprawić, że dziecko stara się w swoją pracę włożyć cały wysiłek, na jaki je stać. Bez motywacji swobodny tekst szybko przestanie dzieci interesować, będzie dla nich jeszcze jedną formą narzuconych wypracowań. Naturalną motywację dla swobodnego tekstu stwarza gazetka klasowa.

• Zasada trzecia Trzecią zasadą warunkującą skuteczność swobodnego tekstu jest wykorzystanie go do nauczenia dzieci poprawnego posługiwania się czynnym językiem w mowie, piśmie i lekturze, co jest udziałem nauczyciela.

Aby wykorzystać wszystkie walory pedagogiczne nauczyciel musi przede wszystkim znać doskonale wymagania programu nauczania, a także trudności, braki swych uczniów, jak również ich zamiłowania i zdolności. To pozwoli mu z każdego swobodnego tekstu, wybranego przez klasę do opracowania, wyciągnąć maksymalne korzyści dla nauczania nowych zasad pisowni i gramatyki, ukazania roli różnych części mowy i części zdania, dla nadania takiego czy innego sensu myśli, dla powtórzenia i utrwalenia zasad dawniej poznanych, wreszcie dla wzbogacenia słownictwa uczniów. Sposób i czas przeprowadzenia takich zajęć zależy od pomysłów nauczyciela, warunków środowiskowych, planu lekcji i od wieku dzieci. Zawsze jednak w organizacji tego typu zajęć można wyróżnić cztery zasadnicze etapy:

• I etap - Pisanie swobodnego tekstu
  Dzieci piszą swój tekst na kartkach na temat, który je właśnie interesuje, w dowolnej, tzw. nie narzuconej przez nauczyciela formie literackiej. Praktyka szkolna podsuwa jeszcze inne odmiany swobodnego tekstu, np. takie, w których jest:
  - wspólny wybór tematu, indywidualna forma i treść;
  - indywidualny wybór tematu, wspólny wybór formy;
  - wspólny temat i forma, indywidualne pisanie po jednym zdaniu, wybór najlepszego do zredagowania wspólnego tekstu;

• II etap - Czytanie tekstów i wybór najciekawszych prac
  Tu może być głosowanie i koniecznie uzasadnienie swojego zdania. W mało licznych klasach czytają wszyscy uczniowie. W innym przypadku czytanie i wybór tekstów przeprowadza się początkowo w małych zespołach. Potem autorzy wybranych tekstów odczytują je wobec klasy i następuje wybór najciekawszej pracy.

• III etap - Zbiorowe opracowywanie wybranego tekstu
  Utwór zapisywany jest na tablicy lub wyświetlany w wersji oryginalnej, po czym następuje jego poprawianie. Po sprawdzeniu, omówieniu i poprawieniu błędów językowych następuje dyskusja nad jego treścią oraz kompozycją, np. uczniowie proponują zastępowanie wyrażeń innymi, trafniejszymi, wyjaśniają ewentualne błędy rzeczowe. Wniesione poprawki akceptuje autor tekstu, każdorazowo uzasadniając swoje stanowisko. Z tą pracą wiążą się ćwiczenia słownikowe, które Freinet nazywa "polowaniem na słowa”. Wyrazy bliskoznaczne, przeciwstawne, porównania, przenośnie - przyczyniają się do rozwoju mowy, a także czynnego i literackiego języka.

• IV etap - Ćwiczenia szczegółowe, tzw. pedagogiczne wykorzystanie swobodnego tekstu to:
  - zajęcia bezpośrednio związane z techniką gazetki szkolnej, np. ilustrowanie, powielanie tekstów
  - zajęcia bezpośrednio związane z treścią opracowywanych tekstów, np. poszukiwanie wiadomości na interesujący dzieci temat w różnych materiałach źródłowych

Systematycznie prowadzone zajęcia swobodnego tekstu wpływają na:
- rozwijanie czynnego języka uczniów;
- wzbogacanie ich słownika;
- utrwalanie zasad poprawnego stosowania w praktyce reguł gramatyki i ortografii;
- wprawianie w głośnym i cichym czytaniu ze zrozumieniem;
- jasne i zwięzłe wypowiadanie swych myśli, przeżyć i sądów.

95. Dysleksja- wyjaśnienia terminologiczne

Dysleksja - rozumiana jako trudności w czytaniu, przejawiające się zaburzeniami tempa i techniki czytania, jak i stopnia rozumienia treści. Używanie terminu "dysleksja" do określenia kłopotów z czytaniem zwiększa bałagan w terminologii, jednak tak się niezbyt szczęśliwie przyjęło.

96. Dysortografia- wyjaśnienia terminologiczne

Dysortografia - czyli trudności z opanowaniem poprawnej pisowni. Żeby można było stwierdzić dysortografię trzeba sprawdzić, czy dziecko popełnia błędy ortograficzne mimo dobrej znajomości zasad pisowni. U dzieci popełniających błędy ortograficzne i nie znających zasad pisowni trudno mówić o dysortografii.

97. Dysgrafia- wyjaśnienia terminologiczne

Dysgrafia - czyli niski poziom graficzny pisma (potocznie mówimy, że dziecko brzydko pisze). Litery pisane przez dziecko są koślawe, różnej wielkości i często lądują na niewłaściwej wysokości. Praktycznie wszystkie dzieci zaczynające pisać popełniają tego typu błędy, więc występowanie ich w pierwszym zeszycie nie stanowi podstawy do obaw. Problem pojawia się, gdy błędy utrzymują się mimo upływu czasu.

98. Pomoce dydaktyczne potrzebne do realizacji tematu: Wprowadzenie litery w klasie I

Klocki z literami,

Przesuwanki literowe,

Ilustracje,

Tablice z wzorami alfabetu,

Słownik literowo – wyrazowy – obrazowy,

Alfabet dla ucznia klasy I,

Rozsypanki sylabowe, literowe,

Wzór alfabetu pisanego,

Domino obrazkowo – wyrazowo – literowe,

Plastelina do formowania poznanej litery,

99. Historyjka obrazkowa i jej rola w edukacji językowej

ZNACZENIE HISTORYJKI OBRAZKOWEJ: Układanie historyjek obrazkowych w ciągu logicznym ma doniosłą wartość dla kształcenia intelektualnego. Historyjka obrazkowa ma na celu szczególnie rozwijanie logicznego myślenia dzieci, kształcenie wyobraźni, wzbogacenie słownictwa, a nad to cykl ilustruje określony problem wychowawczy, który również musimy mieć na uwadze. Różne szczegóły widoczne na obrazku powinny nadawać kierunek rozumowania dzieci. Historyjki obrazkowe przyzwyczajają dziecko do patrzenia na obraz w połączeniu ze zrozumieniem jego treści. W ten sposób przygotowują uczniów do zrozumienie filmu, przeźroczy czy audycji telewizyjnych.

ROLA OBRAZKÓW I ILUSTRACJI: Obrazki odgrywają pierwszorzędną rolę w kształceniu uwagi, spostrzegawczości, pamięci, wyobraźni i uzdolnień intelektualnych. Z. Jeleńska zwraca szczególną uwagę na wartość obrazków w kształceniu intelektualnym:

• Już samo rozpatrywanie przedmiotów na obrazku, bez wnikania jeszcze w jego treść, może mieć wartość dla kształcenia logicznego, jeśli unikamy chaosu.

• Segregowanie obrazków prowadzi do zrozumienia zasady logicznego podziału.

• Układanie historyjek obrazkowych w ich ciągu logicznym ma doniosłą wartość dla kształcenia intelektualnego.

• Nadawanie tytułu historyjce obrazkowej wyrabia umiejętność syntetycznego ujmowania całości.

• Po nadaniu tytułu następuje właściwe ćwiczenie językowe – opowiadanie całości.

• Posłużymy się również historyjką w obrazkach, aby kształcić tak ważną dla życia intelektualnego zdolność postrzegania logicznej zależności.

• Również przy pomocy obrazków wdrażamy dzieci do oceny dostatecznych i niedostatecznych danych.

Ćwiczenia oparte na obrazkach posiadają dużą wartość kształcącą i wychowującą, wzbogacają słownictwo, uczą rozumowania, rozwijają wyobraźnię a umiejętnie dobrana treść oddziałuje wychowawczo. Obrazki stanowią wartościowy z psychologicznego punktu widzenia bodziec, wpływający na wzrost umiejętności obserwowania zjawisk, rozwój operacji umysłowych oraz kształtowanie sprawności w posługiwaniu się językiem ojczystym.

100. Kierunki kształcenia mowy dziecka

101. Nauka tekstów na pamięć- cele i zadania

CELE NAUKI TEKSTÓW NA PAMIĘĆ:

• Poznawcze – nauka czytania tekstów i ich recytacja pozwala uczniom lepiej utrwalić w pamięci zastosowane w praktyce wiadomości z różnych działów programu języka polskiego, takich jak: gramatyka, ortografia, teoria literatury,

• Kształcące – piękne, głośne czytanie i recytacja są to umiejętności trudne i skomplikowane. Wymagają wiadomości teoretycznych, doskonalą psychiczną i fizyczną stronę mowy ucznia,

• Wychowawcze – utwory zawierają często wartościowe treści wychowawczo – ideowe, wyrażone w sposób przekonywujący dzięki artystycznej formie.

ZADANIA NAUKI TEKSTÓW NA PAMIĘĆ:

Głównym zadaniem nauki tekstów na pamięć jest wyrabianie pamięci:

• Językowej (wyrabia się pamięć do zapamiętywania wyrazów, zwrotów językowych, całych zdań i większych fragmentów),

• Logicznej (pozwala zapamiętać sens i treść utworu),

• Mechanicznej (dzięki niej możesz zapamiętać wyrazy w ustalonej kolejności i wypowiedzenie jednego wyrazu pociąga za sobą mówienie następnych).

102.Metody nauki tekstów na pamięć

Do najczęściej stosowanych sposobów nauki tekstów na pamięć należą metody:

• Bezpośrednia – uczniowie słuchają tekstu recytowanego przez nauczyciela, po krótkim omówieniu treści i formy utworu, nauczyciel kilkakrotnie wygłasza tekst, w tym czasie włączają się do recytacji uczniowie,

• Pośrednia – tekst utworu opracowuje się w dwóch dniach: w pierwszym opracowuje się jego treść i formę, w drugim zaś omawia się sposób wygłaszania utworu i opatruje się go oznaczeniami recytacyjnymi, opracowany w ten sposób tekst odczytuje nauczyciel a potem uczniowie,

• Równoległa – nauczyciel organizuje wycieczkę lub stosuje pokaz obrazu, przeprowadza ćwiczenia w mówieniu, w trakcie swobodnych wypowiedzi nauczyciel posługuje się zwrotami i wyrażeniami z utworu, dzieci przyswajają je sobie i stosują we własnych wypowiedziach, w odpowiednim nastroju nauczyciel wygłasza utwór z pamięci, dzieci słuchają a następnie włączają się do recytacji.

103. Spotkanie z rodzicami uczniów klas młodszych

Wychowawca, który chce skutecznie realizować założenia reformy i efektywnie towarzyszyć uczniom w ich rozwoju musi pozyskać sobie rodziców. Bez współpracy z rodzicami nie będzie miał wpływu na rozwój osobowości i psychiki ucznia. Aby ta współpraca przyniosła oczekiwane rezultaty nie tylko rodzice, ale przede wszystkim nauczyciele muszą być świadomi zmiany stylu i charakteru współdziałania. Rodzice są koniecznym i nieodzownym filarem, od którego zależy sprawne funkcjonowanie szkoły. Pozyskanie sobie rodziców, nawet jeśli wymagałoby to długiego czasu i zabiegów, jest jedyną możliwością na skuteczne oddziaływanie wychowawcze na terenie szkoły. W klasach młodszych, gdy dziecko jest całkowicie zależne od dorosłego, kiedy dorośli tworzą dobre lub złe warunki rozwoju i wychowania ważne jest, aby ich ukierunkować na prawidłowe działania wspomagające wielostronny lepszy rozwój dziecka. Nauczyciel powinien pobudzać zainteresowanie rodziców światem dziecięcych przeżyć, tym co się dzieje w szkole, zmieniać ich świadomość pedagogiczną. Podstawowym warunkiem pomyślnie układającej się współpracy z rodzicami jest zdobycie ich zaufania, dzięki któremu jest przepływ informacji o uczniu, możliwość szczerej rozmowy i dokładnej opinii o szkole i o pracy nauczyciela. Postępowanie takie ułatwia zaangażowanie rodzica na płaszczyźnie rodzic-dziecko-wychowawca. Im lepsza jest wiedza rodziców o pracy nauczyciela, jego zadaniach oraz problemach z jakimi się spotyka, tym wzmocni to efekt wychowawczy i pomoże zrozumieć dziecko i jego sytuacje przez obie strony. Ponadto oczekiwania rodziców mają decydujący wpływ na tworzenie planu wychowawczego na danym etapie kształcenia.

104. Ocena opisowa ucznia klas I-III

Ministerstwo Edukacji Narodowej w 1999 roku wprowadziło rozporządzeniem ocenę opisową – model bez stopni, ale klasyfikacyjny. Wymogi wprowadzonej reformy oświatowej narzuciły nauczycielowi zweryfikowanie istniejących sposobów oceniania dziecka, zwłaszcza w pierwszym etapie kształcenia. Tradycyjny sposób oceniania przy pomocy stopni był od dawna krytykowany i uznawany za nie spełniający wymogów współczesnej edukacji. Stopnie były odbierane jako nagroda lub kara, i tylko w niewielkim stopniu informowały ucznia o jego postępach. Ocena opisowa uwzględnia indywidualny rozwój dziecka, co jest bardzo istotne w młodszym wieku szkolnym.

Prawidłowa ocena opisowa powinna:

• Uwzględniać możliwości dziecka,

• Brać pod uwagę wkład pracy dziecka, jego wysiłek i chęci,

• Dawać informacje o tym, co już dziecko umie, nad czym musi popracować i jak to zrobić,

• Eliminować niezdrową rywalizację o ocenę cyfrową,

• Nie etykietować dzieci,

• Nie zawierać krytyki dziecka,

• Nie pełnić funkcji nagrody czy kary,

Prawidłowo sformułowana ocena opisowa musi spełniać trzy podstawowe funkcje:

• Korekcyjną- co trzeba zmienić w pracy z uczniem, aby uzyskać lepsze efekty,

• Informacyjną- co uczniowi udało się poznać, opowiadać, zrozumieć, jakie zdobył umiejętności,

• Motywacyjną- zachęca do podejmowania dalszego wysiłku, wskazuje na możliwość osiągnięcia sukcesu oraz dodaje uczniowi wiary we własne siły.

Cele oceniania:

• Poinformowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych, postępach w tym zakresie,

• Pomoc uczniowi w samodzielnym planowaniu jego rozwoju,

• Dostarczenie rodzicom i nauczycielom informacji o postępach, trudnościach i specjalnych uzdolnieniach ucznia,

• Motywowanie ucznia do dalszej pracy.

Zasady oceniania:

• Ocenianie jawne i systematyczne,

• Bieżące informacje na temat aktualnego poziomu osiągnięć uczniów przekazywane są rodzicom w formie i częstotliwości zgodnej z oczekiwaniami,

• Dokumentacja procesu oceniania każdego ucznia jest gromadzona i przechowywana do końca danego roku szkolnego,

• Na ocenę z zajęć edukacyjnych nie ma wpływu zachowanie ucznia,

• Nauczyciel ma prawo do modyfikacji zasad oceniania z ważnych powodów wynikających z procesu planowanie pracy ucznia i nauczyciela.

Sposoby oceniania uczniów:

• Ocenianie bieżące – ustna ocena wobec całej klasy lub indywidualna (pochwała lub zachęta do dalszej pracy), pisemna ocena w postaci krótkiej informacji w zeszycie ucznia, albo w postaci stempelka, ocena w postaci dużej litery alfabetu w dzienniku lekcyjnym,(A-Wspaniale, B- Bardzo dobrze, C- Ładnie, D- Postaraj się, E- Pomyśl, F- Pracuj więcej), oceny w postaci stempelków w zeszycie ucznia oraz na kartach pracy,

• Ocenianie okresowe – ocena opisowa,

• Ocenianie końcowe – opisowa ocena klasyfikacyjna na koniec roku szkolnego. Zamiast świadectwa ze stopniami w edukacji polonistycznej, matematycznej, przyrodniczo – społecznej, artystycznej, technicznej, czy motoryczno – zdrowotnej, uczeń i jego rodzice otrzymują świadectwo, na którym zbiór zdań opisuje zachowanie i postępy w nauce.

Ocenie bieżącej, okresowej i końcowej podlegać będzie również zachowanie ucznia.Ocenie tej podlegać będą następujące aspekty:

1. Kontakty z rówieśnikami:

• Nawiązywanie kontaktów,

• Jakość kontaktów,

1. Współdziałanie w grupie rówieśniczej:

• Pozycja w grupie,

• Działanie w grupie,

1. Kontakty z dorosłymi:

• Wyczucie dystansu,

• Przyjmowanie uwag i poleceń,

1. Zachowanie w różnych sytuacjach na terenie szkoły:

• Dbanie o bezpieczeństwo własne i kolegów,

• Kulturalne zachowanie podczas przerw, uroczystości szkolnych, wycieczek, spożywania posiłków,

• Wzorowe pełnienie obowiązków dyżurnego,

• Unikanie używania brzydkich słów,

• Stosowanie zwrotów grzecznościowych,

• Dbanie o porządek na ławce i w plecaku.

1. Aktywność podczas zajęć, a także uczestnictwo w konkursach, uroczystościach szkolnych, zajęciach pozalekcyjnych,

2. Frekwencja i punktualność,

3. Wkład pracy i wysiłek wkładany w wykonywanie powierzonych zadań,

4. Prace domowe.