KONCEPCJE ROZWOJU CZŁOWIEKA, A MODELE WYCHOWANIA

Rozwój człowieka jest efektem wzajemnego oddziaływania

• Czynnika biologicznego;

• Czynnika społecznego;

• Aktywność własna podmiotu.

Zależnie od tego, jak pojmuje się naturę, człowieka i procesy jego rozwoju, można wyodrębnić różne koncepcje socjalizacji i zakorzenione w nich modele wychowania:

• Model laissez-faire (pielęgnowania rośliny);

• Model lepienia z gliny;

• Model konfliktowy;

• Model wzajemności i współdziałania.

MODEL LAISSEZ – FAIRE

Model pielęgnowania rośliny (inaczej : pozostawienie zupełnej swobody, permisywny).

• właściwości kontaktów społecznych – jednostki z otoczeniem mają niewielki wpływ na kierunek i dynamikę rozwoju człowieka;

• dorośli powinni uniknąć wszelkiego wpływu na całkowicie naturalny i spontaniczny proces rozwoju dziecka – interwencja dorosłych może jedynie ten rozwój zakłócić;

• naturalizm jako filozofia edukacyjna stanowiąca fundament koncepcji socjalizacji odwołującej się do metafory „pielęgnowania rośliny”;

• J.J. Rosseau (1712-1778): Autobiograficzne „Wyzwania”; „Emil : czyli o wychowaniu” - J.H. Pestalozzi.

Naturalizm jako filozofia edukacyjna :

1. Założenia (Gutek, 2003):

• Człowiek określając cele edukacyjne, musi zwrócić się ku przyrodzie i własnej naturze, które są częścią porządku naturalnego;

• Kluczem do zrozumienia natury jest poznanie zmysłowe, wrażenie stanowi fundament naszej wiedzy na temat rzeczywistości;

• Ponieważ procesy naturalne przebiegają powoli, stopniowo i mają charakter ewolucyjny, edukacja człowieka także powinna odbywać się bez pośpiechu.

1. Idee edukacyjne J.J. Rosseau:

• Każde dziecko przybywa na świat już wcześniej ukształtowane, ze wszystkimi podstawowymi aspektami osobowości będącymi w zalążku i mającymi się jedynie rozwinąć w ciągu dalszego rozwoju (Schaffer, 2006) – idea preformacjonizmu;

• Rodzice/opiekunowie/dorośli – mają do odegrania niewielką rolę – ich zadaniem jest pozostawienie dziecku zupełnej swobody, nieprzeszkadzanie w rozwoju, ograniczenie swoich wpływów, zapewnienie maksymalnie przywalającego otoczenia, w którym potencjał dziecka może się rozwijać;

• Dziecko powinno mieć szanse swobodnie wyrażać swoje zainteresowania oraz podejmować spontaniczną aktywność;

• W tym układzie socjalizacja jest procesem, którego inicjatorem jest samo dziecko (dziecko jest inicjatorem, dominuje w tej relacji z dorosłym, dorosły może podążać za dzieckiem);

• Zadaniem rodziców, opiekunów, wychowawców jest tworzenie permisywnej (przyzwalającej) atmosfery – zezwalanie dziecku na podejmowanie dowolnej aktywności, zależnej od jego potrzeb w danym momencie;

• Rosseau sprzeciwiał się wizji nauczyciela podporządkowującego sobie ucznia – Emil, rozwija się podejmując spontaniczną aktywność, ponosząc konsekwencje swoich wyborów;

• Zasługą J.J.Rosseau było „odkrycie” (w sensie dowartościowanie) dzieciństwa;

• Dziecko to niewinny dzikus – „dzieciństwo jest najbardziej naturalnym stadium rozwoju człowieka, tym czasem należy się uajać i cieszyć jak najdłużej”;

• Dziecko jest szlachetnym dzikusem, pierwotną istotą, która nie uległa jeszcze szkodliwym, demoralizującym wpływom społeczeństwa. Należy zaufać dziecięcym instynktom i polegać na nich;

• Adekwatność wychowawcza (edukacyjna) oznacza uczenie się tego na co dana osoba jest gotowa w określonej fazie rozwoju;

• Nie chodzi zatem o przygotowanie jednostki, aby pełniła określoną rolę społeczną.

Rola nauczyciela:

• Nauczyciel „zestrojony” z naturą – doceniający rolę środowiska naturalnego i dostrzegający wychowawczy potencjał otoczenia, nie przeszkadza naturze, do niej dostosowuje swe działania;

• Wychowawca jest cierpliwy, nie narzuca się, zapewnia emilowi swobodę działania;

• Emil uczy się, gdy jest do tego gotowy;

• Nauczyciel towarzyszy emilowi, ale nie wywiera na niego presji, zapewnia jedynie właściwe środowisko uczenia się;

• Relacje między nauczycielem a uczeniem się swobodne i nieformalne;

• Model wychowania oparty na naturalistycznej koncepcji rozwoju człowieka: spontaniczna, wielokierunkowa aktywność dziecka, realizowane w przyzwalającym otoczeniu (kontekst sprzyjający aktywności dziecka).

MODEL LEPIENIA Z GLINY:

• Dziecko ujmowane jest jako nieukształtowane, bierne i podatne na zewnętrzne oddziaływanie;

• „przyszło na świat jako bezkształtny kawałek gliny, który jest potem formowany jako kształt, na jaki arbitralnie zdecydują się jego opiekunowie”;

• Kierunek i tempo rozwoju człowieka zależy od różnych nacisków zewnętrznych (kar i nagród zorientowanych na wykształcenie określonych nawyków oraz modelowania zachowań dziecka).

Behawiorystyczny portret człowieka:

• Człowiek jest układem zewnątrz sterownym – jego zachowanie całkowicie kontrolowane przez środowisko zewnętrzne;

• System kar i nagród znajdujący się w otoczeniu decyduje o tym, czego człowiek unika i do czego dąży;

• Środowisko steruje ludzkim zachowaniem, struktura zachowania jest w dużej mierze kopią struktury środowiska (środowisko to mozaika bodźców);

• „jest się takim, jak miejsce, w którym się jest” („granica” z. Nałkowska);

• Procesy psychiczne nie kierują zachowaniem człowieka – pojęcie wolnej woli jest semantyczną fikcją;

• Świadome kierowanie swym losem jest zbiorową iluzją;

• W konsekwencji jeśli chcemy ukształtować doskonałego człowieka, to najpierw trzeba stworzyć doskonałe środowisko;

• Narzędziem wpływu są wzmocnienia pozytywne i negatywne.

Model wychowania oparty na behawiorystycznej koncepcji rozwoju :

• Deterministyczna rola doświadczenia w rozwoju jednostki – dziecko to bierny odbiorca bodźców pochodzących od innych ludzi (ich rodzaj, liczba, kolejność kontrolowane są przez dorosłego (nauczyciela));

• Uzyskiwane efekty oddziaływania zależą od siły, rodzaju i sposobu dostarczania stymulacji.

MODEL KONFLIKTOWY:

• Zależnie od sytuacji, od przyzwolenia dorosłego na własną spontaniczna aktywność dziecka lub do wycofania tego przyzwolenia, zanurzony w określonym kontekście zachowania dorosłego;

• Linia postępowania – obserwacje, dorosły wyznacza zadania dziecku, które wyznacza mu środowisko zewnętrzne.

Model przedmiotowy interakcji:

Zagrożenia :

• Uczeń – niskie poczucie kompetencji ucznia, jego wiedza jest sfragmentaryzowana, zagrożenie indoktrynacją;

• Interakcje w konfliktowym modelu wychowania:

  • Zależne od sytuacji – czasem interakcja quasi podmiotowa (model permisywny wychowania, czasem podmiotowa (lepienie z gliny) – to zależy od przyzwolenia dorosłego na spontaniczną aktywność dziecka lub od wycofania tego przyzwolenia.

Model podmiotowy (dwupodmiotowy):

• Relacja dwupodmiotowa;

• Styl wzajemnego kontaktowania się ucznia i nauczyciela respektujący potrzeby obojga – wzajemne oddziaływanie;

• Wspólne działania i oddzielne realizowanie specyficznych zadań;

• Bezpośredni kontakt i współpraca, wymiana wiedzy i doświadczeń, wzajemne korzystanie ze swoich kompetencji i wzajemne uczenie się od siebie;

• Naturalna różnica w poziomie kompetencji jest czynnikiem stymulującym do podejmowana wspólnych jak i samodzielnych wysiłków w celu opanowania czegoś.

Rezultaty:

• U obu partnerów interakcji kształtuje się poczucie sprawstwa, kompetencji, wysokie poczucie własnej wartości;

• Efektywne uczenie się: gromadzenie doświadczeń i ich przepracowywanie, ocenienie i bycie ocenianym, pomaganie i korzystanie z pomocy – każdy występuje w różnych rolach;

• Związek między aktywnością ucznia i nauczyciela – im więcej aktywności dorosłego, tym mniejsza przestrzeń dla aktywności dziecka.

FUNKCJE WYCHOWANIA RICHARD RORTHY:

1. Funkcja socjalizacyjna (adaptacyjna):

• „Przekształcenia małych zwierzątek w istoty ludzkie” poprzez czynienie ich zdolnym do kontrolowania i sublimowania emocjonalności (passion) w społecznie akceptowany sposób, do posługiwania się perswazją zamiast siły, do stawania się członkami społeczności ludzkiej” ;

• Socjalizacja wiąże się z przygotowaniem jednostki do podejmowanie różnych zadań w społeczeństwie i na jego rzecz, w sposób nienaruszający porządku społecznego;

• Działania wychowawcze mają kształtować systemy wartości, postawy i umiejętności tak aby jednostka potrafiła i chciała podejmować zadania, jakich oczekuje społeczeństwo;

• Funkcja socjalizacyjna służy adaptacji;

• Jest ukierunkowana na respektowanie interesu społecznego;

• W tej funkcji ważna jest grupa np. Rodzina;

• Koncentracja na celach instytucji;

• Relacje przedmiotowe i działanie perspektywiczne(dalekie cele).

1. Funkcja emancypacyjna:

• Wyzwolenie ludzi od dominacji ich rodziców, od środowiska i tradycji, w których wyrastał poprzez wyzwolenie ich wyobraźni – aby umożliwić im zwrócenie się ku jakościowo nowym praktykom społecznym, jakościowo nowym formom życia, nowym sposobom istnienia ludzkiego (Rorty, 1993);

• Funkcja emancypacyjna wiąże się z organizowaniem takich warunków działania w środowisku rozwijającej się osoby aby jej potencjał mógł się wyzwalać i realizować;

• Wychowanie ma sprzyjać rozwojowi osoby, pielęgnować jej indywidualność, odrębność od innych osób, wzmacniać specyficzne tylko dla niej kompetencje;

• Funkcja ta zorientowana jest na respektowanie interesu indywidualnego;

• Ważna jest jednostka;

• Koncentracja na potrzebach ludzkich;

• Relacje podmiotowe;

• Działanie krótko terminowe.

Obie funkcje pozostają ze sobą w konflikcie: dominacja działań sprzyjających realizacji funkcji socjalizacyjnej hamuje emancypacje wychowanka (i odwrotnie)

Skutki zbytniego nacisku na funkcje socjalizacyjną:

„koszty wychowanka”:

• Zablokowanie rozwoju indywidualności wychowanka;

• Indoktrynacja.

„koszty wychowawcy”:

• Utrata własnej indywidualności;

• Instrumentalizacja – jest narzędziem realizacji oferty wychowawczej.

Skutki zbytniego nacisku na funkcje emancypacyjną:

„koszty wychowanka”:

• Nadmierne indywidualizacja wychowanka a w konsekwencji: jednostka jest niedopasowania kulturowo, brak pewnych umiejętności przystosowania się do grupy i funkcjonowania w niej, poza środowiskiem skoncentrowanym na potrzebie wychowanka.

„koszy wychowawcy”:

• Podporządkowanie się linii rozwojowej podopiecznego;

• Gloryfikacja własnego rozwoju wychowawcy.

Relacje między tymi funkcjami zmieniają się w kolejnych okresach życia jednostki. W prawidłowym środowisku wychowawczym panuje dynamiczna równowaga między tymi funkcjami (realizacja potrzeb społecznych indywidualnych w różnych konfiguracjach wzajemnych wpływów). Te funkcje nakładają się na siebie w okresie adolescencji.

Dynamiczna równowaga – realizacja potrzeb społecznych i indywidualnych, w różnych konfiguracjach wzajemnych wpływów, czasem większy nacisk na funkcje emancypacji a czasem socjalizacji.

IDEOLOGICZNE UWIKŁANIA PRAKTYKI EDUKACYJNEJ

• Standardy oceniania praktyki edukacyjnej – określają JAK POWINNO BYĆ;

• Mają charakter powinnościowy – to wiąże je z założeniami o charakterze ideologicznym;

• Standardy te zawsze uwikłane są w założenia o charakterze ideologicznym (wyrastają z określonych ideologii);

• Standard – kim/jaki uczeń ma być?

Ideologia:

• zbiór przekonań definiujący cele, treści, metody działania;

• ideologie są wobec siebie alternatywne (pozostają w konflikcie);

• założenia ideologiczne nie muszą być uzasadnione;

• obiektywizm w stanowieniu standardów jest trudno osiągalny.

Rodzaje standardów:

1. Jednostkowy – co jednostka winna wynieść z praktyki edukacyjnej (ze szkół kolejnych szczebli)?

2. Społeczny – co jednostka powinna wnieść do życia społecznego?

3. Instytucjonalny – jak powinna działać edukacja?

IDEOLOGIE EDUKACYJNE

ROMANTYCZNA

• To co wywodzi się od dziecka jest najważniejszym impulsem i aspektem rozwoju;

• Chodzi o to, aby mogło się rozwinąć wewnętrzne dobro dziecka;

• Ważne jest to, co jednostkowe, nowe, osobiste.

TRANSMISJI KULTUROWEJ

• Młodym pokoleniom trzeba wpajać tradycję i wartości pokoleń poprzednich;

• Młodej generacji należy pokazać wiedzę, normy i wartości zebrane w przeszłości;

• Wychowanie ma być transmisją (przekazywaniem) zdobyczy kultury;

• Celem jest uwewnętrznienie przez ucznia norm przekazywanych przez pokolenia wcześniejsze;

• Edukacja ma zapewnić trwanie;

• Ważne to, co wspólne i ustalone.

PROGRRESYWNA

• Rozwój jednostki to postęp – poprzez przechodzenie przez kolejne stadia;

• Celem jest osiągnięcie coraz wyższego poziomu rozwoju ;

• Celem edukacji jest tworzenie środowiska, które aktywnie stymuluje rozwój jednostki poprzez prezentację autentycznych problemów i konfliktów (j. Dewey).

STANDARD	ROMANTYCZNA	TRANSMISJI KULTUROWEJ	PROGRESYWNA
Jednostkowy	bądź tym kim być możesz	bądź tym, kim powinieneś, czego od ciebie oczekują inni	bądź tym, kogo wyobrazić sobie możesz jako siebie
Społeczny	bądź sobą, jesteś najważniejszy	bądź pożyteczny, jesteś jednym z wielu	nie daj się i zmagaj się z przeciwnościami
Instytucjonalny	nie przeszkadzać	włączać wiedzę i umiejętności	prowokować

Film o elitarnej szkole w Niemczech.

Szkoła La Rosey – Szwajcaria / Szkoła waldorfska – Berlin

La Rosey - ideologia transmisji kulturowej – bądź tym kim powinieneś

• Uczniowie z różnych krajów, kultur – 360 uczniów z 50 krajów

• Zimowa siedziba w szwajcarii

• Zajęcia prowadzone są w różnych językach, uczniowie mogą wybierać zajęcia w dwóch językach

• Nauczyciele są z różnych krajów, stosują różne metody np. Wykład

• Bardzo duża motywacja nauczycieli – nie jest dobry odchodzi

• Przekonać uczniów, że lubi się to, co się lubi

• Uczniowie robią notatki a na koniec lekcji są odpytywani

• Wieczorem mecze z nauczycielami – szkoła uczy wygrywać

• Bardzo duże wymagania, dużo zajęć, całe dnie są wypełnione zajęciami

• 3 semestry – 2 semestry w zimie w górach – zajęcia rano, po południu sport

• Kary np. Bieganie za bałagan w pokoju, żucie gumy, spóźnienie się, nie wyłączenie telefonu na zajęciach, wychodzenie nocą

• Oceny – najwyższa 7

• Gr. Niesatysfakcjonująca poniżej 4

• Gr. Satysfakcjonująca ok. 4

• Za przynależność do najlepszej grupy bonusy

• Osobno mieszkają chłopcy i dziewczęta

• Wycieczki na uczelnię

• Nauczyciele doradzają

• Po kolacji o 8 w pokojach (2 h na naukę) od 22 cisza nocna

• Pobudka o 7.00, dzień dokładnie zaplanowany

• 4 tyg. Egzaminów międzynarodowych – brane pod uwagę przy rekrutacji na uczelnie

• Na przywileje trzeba zasłużyć

• Niewielkie klasy

• Szkoła ma dać podstawę do dalszego życia

• To szkoła konserwatywna – akcentuje socjalizację, adaptację, mówią: „dajemy ci umiejętności na całe życie, które umożliwią odniesienie sukcesu”

• Proces uczenia rankingi i oceny – jeśli się w nich nie mieścisz to musisz się cały czas uczyć (to negatywna motywacja) – jeśli spełniasz wymagania – jesteś w porządku, nagrodą jest dzień wolny

• Kary i nagrody – akcent na użytkowy charakter edukacyjny – mają świetnie zdać egzaminy i dostać się do świetnych uczelni

• Uczniowie oceniani ze względu na miejsce w rankingu a nie na indywidualne osiągnięcia

• Życie społeczne zorganizowane wokół nauki, pracy społecznej

• Rodzice mają swoją filozofię sukcesu, pilnują kariery dziecka, dokumentują osiągnięcia dzieci

• Edukacja postrzegana jest jako inwestycja całożyciowa

• Cały porządek dnia jest zorganizowany a uczniowie muszą się w to wpasować

• Dominująca rola nauczyciela – on wprowadza zasady, bo wie jak uczyć i wychowywać dzieci (to metody tradycyjne – wykład + samodzielna nauka)

• W transmisji kulturowej

  • W standardzie jednostkowym:

    • Narzędzia wpływu mają charakter zewnętrzny;

    • Dyscyplina zbudowana na karach i nagrodach.

      • W standardzie instytucjonalnym – przekonanie, że istnieje pewien poziom wiedzy, który pomoże im odnaleźć się w życiu, uczniowie mają jasno określoną ścieżkę kariery zgodną z wymaganiami rodziców:

        • W standardzie społecznym – ćwiczenie takich umiejętności społecznych, żeby stworzyć z nich członków zespołu, żeby umieli funkcjonować w grupie.

Szkoła waldorfska – ideologia romantyczna – bądź sobą, tym kim możesz być

• To kontrowersyjny koncept edukacyjny i filozoficzny

• Twórcą tej szkoły jest steiner (i-sza szkoła 1919 r.)

• Duży nacisk na naukę umiejętności praktycznych

• Kolegialność decyzji – silna pozycja nauczyciela (nie ma dyrektora), klasa ma jednego nauczyciela od prawie wszystkich przedmiotów

• Unika się porównywania uczniów do standardów – brak ocen (oceny opisowe)

• Zaczęły odradzać się po ii wś

• Czesne zależne jest od dochodów

• Nauczyciele osobiście witają uczniów każdego ranka

• Zajęcia rozpoczynają się od motta klasy (recytacja)

• Ważna jest praca zespołowa!

• Nie ma drugoroczności (by nie było presji zewnętrznej)

• Bliskie więzi z nauczycielami (1 przez 8 lat od wszystkiego)

• Duży nacisk na uspołecznienie

• Od 11 klasy są oceniani wg standardów

• W 8 klasie wybiera się projekt , który później realizują do ukończenia szkoły

• 20 rzemiosł: uprawiają ogrodnictwo, tkactwo, obróbka drewna, krawiectwo

• Dzieci są traktowane indywidualnie – nie ma jednego programu dla wszystkich

• 3 cykle zajęć w ciągu dnia: epoka artystyczna, epoka techniczna…

• Bogata oferta pozalekcyjna, bo uczeń ma sobie wybrać to co go zainteresuje

• Kolegialność podejmowania decyzji

• Koncepcja szkoły waldorfskiej

• Rudolf steiner – twórca antropozofii – wiedzy duchowej o człowieku kosmicznym, obejmuje teorię i metodologię poznawania świata duchowego

• Powstanie szkoły:

  • Szkoła jako próba radykalnej odnowy społeczeństwa i jego duchowego życia

  • Szkoła prywatna, niezależna od państwowych rozwiązań organizacyjno – prawnych

  • Kurs antropozofii, dydaktyki i metodyki nauczania dla nauczycieli

  • Eurytmia – przedmiot wprowadzony przez steinera

  • Antropozoficzne podstawy:

    • Cztery (siedmioletnie) okresy w życiu związane z narodzinami

      • Ciała fizycznego (do trzeciego roku życia)

      • Ciała eterycznego

      • Ciała astralnego

      • Ciała ja

Organizacja szkoły:

• Pozbawiona hierarchicznej struktury – wolne stowarzyszenie uczniów, nauczycieli i rodziców. Decyzje podejmowane kolegialnie – poprzez osiąganie jednomyślności

• Nauczanie przedmiotów „epokami” trójfazowość zajęć w ciągu dnia (najpierw lekcje wymagające myślenia, koncentracji uwagi, wiedzy i rozumienia, potem – ćwiczenia techniczne i następnie artystyczno – rzemieślnicze

• Brak stopni szkolnych, ocena opisowa

• Zadaniem nauczyciela jest umożliwienie każdemu uczniowi realizację zadań dydaktycznych i rozwojowych, zgodnie z jego tempem i osobistym potencjałem

• (ideologia romantyczna)

	SZKOŁA KONSERWATYWNA	SZKOŁA ROMANTYCZNA
FILOZOFIA KSZTAŁCENIA	adaptacja szkoła ma dać podstawy na całe życie sukces szkolny to gwarancja sukcesu życiowego	emancypacja (wyzwolenia spod ograniczeń) rozpoznanie indywid. potencjału ucznia i dostosowanie do tego oferty szkolnej kształcenie ma uwrażliwiać, gotowość poznawcza, umiejętność samodzielnego uczenia
PROMOWANE WARTOŚCI	liberalizm – o sukcesie decydują zewnętrzne atrybuty np. certyfikaty, świadectwa sukces jako umiejętność awansu społecznego osiągnie sukcesu – awans do elity	autokreacja – rozwój siebie przygotowanie do odpowiedzialności za własne życie i świat
ORGANIZACJA ŻYCIA SZKOLNEGO	ustalony, utrwalony tradycją regulamin kary, nagrody rangowanie ze względu na wyniki szkolne uczeń dostosowuje się do zewnętrznego systemu wpływu	silny nacisk na indywidualność elastyczność w ofercie edukacyjnej, wielostronność oferty

ALTERNATYWNE I TRADYCYJNE PODEJŚCIE W EDUKACJI

ALTERNATYWNE	TRADYCYJNE
Uczenie przez odkrywanie i badanie, gromadzenie doświadczeń	Nauczyciel jako dostarczyciel wiedzy
Udział uczniów w planowaniu programu	Bierna rola ucznia- przyjmującego przekazywany w szkole zasób wiedzy
Poleganie na wewnętrznej motywacji ucznia, nieprzywiązywanie znaczenia do nagród i kar	Nacisk położony na pamięciowe opanowanie materiału i ćwiczenie
Rzadkie stosowanie testów	Regularne testowanie – ocena jako miernik osiągnięć uczniów
Nacisk położony na kooperację, docenianie pracy zespołowej – współdziałanie	Współzawodnictwo – szkoła ma przygotować do rywalizacji
Nauczanie prowadzone niekoniecznie w klasie	Nauczanie przede wszystkim w klasie – uporządkowane i zorganizowane
Docenianie twórczej ekspresji uczniów	Rola zewnętrznej motywacji, stosownie rozbudowanego systemu kar i nagród
Promowanie wartości – autokreacja, odpowiedzialność, wewnętrzna wolność jednostki	Promowanie wartości, sukces w życiu rozumiany jako zwycięstwo w konkurencyjnym świecie

DZIESIĘCIOŚCIAN EDUKACJI

Koncepcja Z. Kwiecińskiego – pomysł, który ma uporządkować myślenie jednostki by stała się tym, kim jest; próba całościowego ujęcia procesów składających się na kształtowanie wielostronnie, harmonijnie i w pełni rozwiniętego człowieka. (ujęcie wszystkich wpływów jakim ulega jednostka)

Forma 10 ścian:

• Różne procesy społeczne którym ulega jednostka, w różnych okresach życia;

• Jednostka zawsze odpowiada na te wpływy;

• Jednostka może się rozwijać w pełni, gdy istnieje harmonia, żaden wpływ nie może być zbyt słaby lub zbyt silny.

Najszerszą kategorią, która obejmuje wszystkie pozostałe wg Kwiecińskiego jest EDUKACJA – obejmuje wszystkie procesy, ogół wpływów którym podlega jednostki i grupy społeczne. Wpływy są tak ukierunkowane, że mają sprzyjać wykorzystaniu możliwości, które posiadają są to wpływy sprzyjające takiemu rozwojowi, że w efekcie jednostki stają się świadomymi i twórczymi członkami wspólnoty społecznej, narodowej, kulturowej, globalnej. W efekcie tych wpływów jednostka jest zdolna do aktywnej samorealizacji; ma poczucie identyczności z samym sobą i poczucie odrębności. Jednostka powinna umieć utrzymać ciągłość poczucia JA – wewnętrzne poczucie jedności i tożsamości w toku spełniania różnorodnych ról.

EDUKACJA – ogół czynności prowadzenia drugiego człowieka (czynniki zewnętrzne) i jego własnej aktywności w osiąganiu pełnych i swoistych dla niego możliwości. Ogół wpływów i funkcji ustanawiających i regulujących osobowość człowieka i jego zachowania w relacji do innych ludzi i świata.

Dziesięciościan oddaje ogół wpływów, którym podlega edukowana jednostka.

Na edukację składa się 10 ścian / procesów:

1. GLOBALIZACJA – świat, problemy globalne, polityczny podział świata na centrum i peryferie, problemy środowiska; grupowanie struktur państwowych; 4 elementy, które decyduję o istotności globalizacji w edukacji jednostki:

• Rośnie handel międzynarodowy;

• Powstają międzynarodowe korporacje;

• Międzynarodowe rynki finansowe;

• Nowe technologie środki komunikatów.

1. ETATYZACJA – zagadnienia związane z państwem i jego funkcjonowanie – suwerenność, ustrój, instytucje demokratyczne (wybory, referenda), miejsce państwa w świecie i jego usytuowanie wśród sojuszników i przeciwników; kształtowanie tożsamości obywatelskiej, duch państwowy.

2. NACJONALIZACJA – kształtowanie tożsamości narodowe, naród, tradycja, pamięć historyczna, symbole narodowe, znajomość historii, poczucie więzi, odrębności narodowej.

3. KOLEKTYWIZACJA – socjalizacja wtórna, która odbywa się poza rodziną /osobami znaczącymi/, gdy dziecko zaczyna nabierać świadomości istnienia uogólnionego innego; wpływy klasy społecznej – poczucie więzi społecznej, klasowej; solidarność z ludźmi o podobnej, etos zawodowy, wchodzenie do wtórnych grup społecznych (instytucje, religie, partie polityczne, grupy zawodowe).

4. POLITYZACJA, BIUROKRATYZACJA, PROFESJONALIZACJA - wychowanie do podziału pracy- przyjmuje zobowiązania związane z pracą zawodową.

5. SOCJALIZACJA PIERWOTNA – oddziaływanie rodziny, grupy rówieśniczej i społeczności lokalnej – wrastanie w zastane normy.

6. INKULTURACJA – proces wzrastania w kulturę.

7. PERSONALIZACJA – kształtowanie umiejętności dokonywania automatycznych wyborów, wartości.

8. WYCHOWANIE I JURYDYFIKACJA – wdrażanie do realizowanych ról i czynności obywatelskich. Kształtowanie świadomości prawnej (jurydyfikacja).

9. KSZTAŁCENIE I HUMANIZACJA – efekt procesu nauczania (kształcenie). Czynienie człowieka jednostką ludzką; kompetencje interpersonalne, empatia (humanizacja).

10. HOMINIZACJA – biologiczne wrastanie organizmu( wychowanie zdrowotne seksualne); kanalizacja potrzeb( jak załatwić potrzeby fizjologiczne, jak zdobyć pożywienie).

• Postulatem 10- ścian jest harmonijne oddziaływanie na jednostkę. Musi być RÓWNOWAGA, żeby jedna ściana nie zniosła, nie zabierała miejsca innemu procesowi. 10-ścian powinien być regularny, każda ściana taka sama, ma takie samo pole. Pole oznacza wielkość wpływu na osobę, czyli realną rolę w kształtowaniu osobowości. Jednostka działa aktywnie.

• W efekcie tak działających wpływów kształtuje się jednostka w pełni rozwinięta, która aktywnie zmienia świat, podtrzymuje swoją tożsamość, robi coś na rzecz świata.

• Jeśli któryś proces jest za silny lub zbyt słaby to mamy do czynienia z patologiami nadmiaru lub niedomiaru;

GLOBALIZACJA

Nadmiar – wyolbrzymianie dramatu w wymiarze światowym i niezauważanie problemów własnego państwa, grupy pierwotnej.

Niedomiar- zwracanie uwagi tylko na swoje potrzeby

ETATYZACJA

Nadmiar – Etatyzm – zbyt duże interwencja państwa, w takie obszary życia, społecznego gdzie tak duża interwencja jest nieuzasadniona może to doprowadzić to do kultu państwa np. ludzie żyją w okupowanych sferach

Niedomiar – Anarchizm – unieważnienie państwa nie utożsamianie się z nim

NACJONALIZACJA

Nadmiar – budowanie poczucia wyższości jednego narodu nad drugim mogą się pojawiać nazistowskie poglądy, zamykane jednostki na innych, nacisk na tworzenie tożsamości narodowej.

Niedomiar – wykorzystanie/zanik tożsamości narodowe, postawy kosmopolityczne, brak wiedzy o własnym narodzie, brak gotowości do jej poznania

KOLEKTYWIZACJA

Nadmiar – skrajny kolektywizm tzn. przewaga i dyrektura klasy społecznej np. Różan Luksemburga, wyrzeczenie się obrony własnego państwa

Niedomiar – alienacja polityczna, brak świadomości politycznej, konfliktów, różnych interesów klasowych

POLITYZACJA, BIUROKRATYZACJA, PERSONIFIKACJA

Niedomiar – kształtowanie człowieka organizacji (zewnętrznego) syndrom osobowości autorytarnej( ma skłonić do dominacji, ale gdy czuje że ktoś jest silniejszy od niej staje się uległ); schizofreniczne funkcjonowanie np. w życiu zawodowym podporządkowuje się, a w prywatnym chce być całkowicie samodzielny, ale nie ma takich umiejętności.

• Alienacja pracy (nie ma wartości sama w sobie), aspołeczność egocentryzm

• Bumerang kids – nie usamodzielniają się

• Rodzina powinna dać korzenie i skrzydła

SOCJALIZACJA PIERWOTNA

Nadmiar – zamykanie się jednostki w życiu rodzinnym, lokalne widzenie siebie i świata, brak odpowiedzialności za szersze problemy niż te rodzinne, ograniczenie horyzontów do tych lokalnych interesów

Niedomiar – łamanie podstawowych norm związanych z funkcjonowaniem w życiu rodzinnym, wykroczenia przeciwko normom społecznym

INKULTURACJA, PERSONALIZACJA

Nadmiar – idealistyczne oderwanie od rzeczywistości (czasem związane z przekonywaniem, że świat jest zły i trzeba się skupić na wewnętrznych wartościach, by scalić dobro w sobie) koncentrowanie na własnych przeżyciach

Niedomiar – analfabetyzm kulturowy (nie czytają, nie znają pewnych symboli kulturowych, prowadzi to do rozchwiania i braku zasad oraz wartości)

WYCHOWANIE I JURYDYZACJA

Nadmiar – kształtowani się osobowości zewnątrzsterowanej, sztywność osobista, człowiek jest więźniem własnych zasad

Niedomiar – brak świadomości własnych praw i obowiązków, brak umiejętności funkcjonowanie w obowiązku prawnym – wykroczenia przeciwko normom

KSZTAŁCENIE I HUMANIZACJA

Nadmiar – akademickość wiedzy (wiedza jest ogólna, ozdobna – nie przystająca rzeczywistości), konserwatyzm poznawczy

Niedomiar – analfabetyzm funkcjonalny (nieumiejętność poruszania się w przestrzeni kulturowej)

Ortoreksja – przymus zdrowego odżywiania

HOMINIZACJA

Nadmiar – ustawiczny wgląd w siebie, hipochondryczne wyszukiwanie braków, ciągłe porównywanie siebie do normy np. zaburzenia w odżywianiu, przesadna odpowiedzialność za straty swojego zdrowia

Niedomiar – niedomaganie organizmu, nie zauważenie potrzeb swojego organizmu – degradacja fizyczna

EDUKACJA A STRATYFIKACJA SPOŁECZNA

Stratyfikacja społeczna – w każdym społeczeństwie grupy społeczne są uszeregowane w sposób hierarchiczny, stratyfikacja określa dostęp do zasobów społecznych (np. władza, prestiż, dostęp do wykształcenia). Dostęp do jednego zasobu daje możliwość dostępu do innych zasobów.

Definicja „Oparte na strukturze hierarchicznej uszeregowanie grup społecznych” dotyczy kilku wymiarów np. ze względu na wiek, płeć, klasę społeczną, wykształcenie

Silnym składnikiem stratyfikacji jest zawód, uprzednio wykształcenie.

Skala prestiżu – symboliczny wymiar stratyfikacji, odzwierciedla społeczne przekonanie o wartości lub ważności jakiegoś zawodu.

Skala socjoekonomiczna – kulturowe i ekonomiczne korzyści jakie można wynieść z wykonywania jakiegoś zawodu, zawód lokuje jednostkę na drabinie społecznej.

Ruchliwość społeczna – opisuje procesy, dzięki którym jednostka może się przemieszczać z jednego położenia na drugi.

• Wertyfikalna – jednostka przemieszcza się w pionie, albo do wyżej albo do niżej usytuowanego miejsca w hierarchii.

• Horyzontalna – jednostka przemieszcza się z grupy na grupę ale nie zmienia swojego położenia w hierarchii.

• Dystans ruchliwości – odległość między jednym położeniem a drugim jednostki.

• Szybkość ruchliwości – czas przejścia jednostki z jednego miejsca na drugi w hierarchii.

• Kanały ruchliwości – drogi, dzięki którym jest możliwy awans społeczny np. zdobycie dyplomu.

• Ruchliwość intrageneracyjna – ruchliwość wewnątrz jednego pokolenia, np. jaki dystans indywidualnie pokonałam w ramach swojego życia.

• Ruchliwość intergeneracyjna – międzypokoleniowa różnica np. między pozycją rodziców a ich dzieci.

• Sztywność stratyfikacyjna – im bardziej jest sztywny status społeczny tym trudniej go zmienić.

Stratyfikacyjna rola edukacji:

1. Edukacja jest jednym z większych kanałów ruchliwości społecznej, w coraz większym stopniu realizuje równość szans ludności (np. wymuszenie obowiązku szkolnego, rozszerzenie dostępu do szkolnictwa wyższego) podejście optymistyczne.

Ludzie mają dostęp do różnych jakości kształcenia, która przyczynia się do zmiany pozycji jednostki w hierarchii. Równy dostęp do edukacji nie oznacza zatem takiej samej pozycji w stratyfikacji.

1. Podkreśla działanie reprodukcji społecznych. Edukacja przyczynia się do modelu powielania starych elit, dzieci powielają status swoich rodziców, odtwarzają ten status rodziny w której się urodzili podejście pesymistyczne.

SZKOŁA W ŚWIETLE TEORII ORGANIZACJI – każda szkoła jest organizacją:

GLAU & Scott

1. Rola organizacji w społeczeństwie (kto z tego korzysta, kto jest beneficjentem)

TYP	BENEFICJENT	STRUKTURA
Klub społeczny	Członkowie	Charakter demokracji uczestniczącej
Organizacyjno-komercyjna	Właściciele	Efektywność i sprawność
Niedochodowe – doradcze	Klienci	Indywidualistyczna, oparta na kompetencjach zawodowych
Służba publiczna lub państwowa	Obywatele	Biurokratyczna

Charakterystyka typów :

1. Klub społeczny – członkowie zakładają po to aby osiągnąć własne korzyści, przyjmują pewne zobowiązania, uczestniczą w zebraniach, zabiegają o materialny rozwój organizacji, płacą składki, idea – utrzymanie demokracji uczestniczącej

2. Organizacyjno – komercyjna – zakładane przez jednostki, które chcą osiągnąć własne cele, poszerzyć pole własnej działalności, zarządzanie zasobami ludzkimi, struktura musi być konkurencyjna – musi dostosować się do zmieniających się warunków, minimalizacja kosztów i maksymalizacja zysków to najważniejszy cel

3. Niedochodowe – doradcze – nastawienie na wybrane oczekiwania klientów, mają charakter indywidualny – dostosowanie do indywidualnych potrzeb klienta

4. Służba publiczna – dobro społeczeństwa najważniejsze, realizują potrzeby społeczeństwa, których nie potrafią jednostki same realizować np. policja, opieka społeczna

1. Uczestnictwo i poczucie przynależności do organizacji

2. Jaka jest władza organizacji, jak przekłada się na klimat organizacji

• Istota tej teorii – można ją zastosować do wyjaśnienia organizacji szkoły.

• Beneficjentem – uczeń, klientami są również rodzice, nauczyciele, państwo (ma zapewnioną realizację celów związaną z przekazywaniem wiedzy).

• Szkołą – może odnosić się do różnych typów, działa jak klub społeczny, jak organizacja państwowa.

Cechy szkoły na poziomie Klubu społecznego:

• Powstała by zrealizować potrzeby swoich członków;

• Uczniowie mogą przyswoić wiedzę;

• Rodzice – członkowie klubu, otrzymują informacje dotyczące osiągnięć swojego dziecka.

Cechy szkoły jako organizacja organizacyjno – komercyjna:

• Prowadzenie edukacji musi być konkurencyjne, by cieszyła się zainteresowaniem;

• Środkami dysponuje właściciel;

• Biznesowe podejście do szkoły.

Cechy szkoły jako organizacje niedochodowe:

• Nauczyciele świadczą w szkole usługi profesjonalne;

• Szkoła oferuje inne usługi np. Szereg zajęć pozalekcyjnych.

Cechy szkoły jako służba publiczna:

• Powiązanie między efektywnością edukacyjną, systemem oświaty, a pomyślnością państwa

• Edukacja – inwestycja w kapitał

• Szkoła – dystrybucja dóbr niematerialnych czyli wiedzy, właściwości szkoły zależą od tego jaką wiedzą dysponuje

Może jeden z tych typów przeważać nad pozostałymi, wszystkie typy na pewno występują. Struktura organizacji zależy od głównych celów. Mogą być cele, które będą sprzeczne z poszczególnymi typami.

TYPOLOGIA CARLSONA

Przynależność do organizacji zależy od klienta

1	2
3	4

Organizacja kontroluje przynależność

Dwuwymiarowa typologia, kryterium wyodrębnienia – rodzaj stosunków między organizacją a klientem.

1. Klient decyduje o uczestnictwie w organizacji, organizacja o charakterze rynkowym, orientacja na konkurencyjność i rynek, organizacja stwarza ofertę, a klient decyduje czy z tej oferty skorzysta, organizacja musi stwarzać taką ofertę aby była atrakcyjna dla klienta;

2. Klient nie ma wpływu na to czy należy do organizacji – organizacja przymusowa, organizacja decyduje kto jest jej klientem (np. wojsko);

3. Usługowa – klient pobiera usługę od firmy, organizacje nie powinny odmawiać pomocy;

4. Losowa – ani organizacja, ani klient nie decyduje o tym czy korzysta z usług tej organizacji.

Jak można odnieść to do funkcjonowania szkoły?

1. Uczeń a system oświaty – wszystkie typy występują, szkoła jest organizacją konkurencyjną, uczeń może zabiegać o to aby dostać się do określonej szkoły, szkoła musi stworzyć konkurencyjną ofertę;

2. Uczeń i szkoła – uczeń w każdej szkole ma inne możliwości uczęszczania do klasy o konkretnym profilu, szkoła stawia warunki;

3. Uczeń a klasa – uczeń indywidualnie realizuje przynależność do szkoły;

4. Nauczyciel i nauczanie – kariera jednostki zależna od instytucji, nauczyciel – przymusowa, gdy nauczyciel jest skazany na pracę w zawodzie.

Zachowania przystosowawcze szkoły (co może robić szkoła, by zwiększyć zakres decyzji, kto do niej należy).

1. Segregacja – charakter klasowy – szkoła odtwarza status społeczny ucznia;

2. Manipulowanie celami – w szkole najważniejszy powinien być osobisty rozwój ucznia, jak się nie udaje zrealizować głównych celów, szkoła zaczyna realizować inne cele;

3. Preferencyjne traktowanie innych osób – z jakim sukcesem jednostka wpisuje się w oczekiwania szkoły, narzędziem jest stosowanie kar i nagród.

Zachowania przystosowawcze ucznia:

1. Wagary i odpad szkolny – rezygnuje z oferty szkoły;

2. Strategia wycofania – wyalienowany sposób funkcjonowania, tylko powierzchowne realizowanie wymagań, bez indywidualnego zaangażowania;

3. Bunt – by zaburzyć funkcjonowanie szkoły, np. podważanie pozycji nauczyciela, nauczyciel też może się buntować np. poprzez odmowę uczestnictwa w życiu szkoły;

4. Korzyści uboczne – uczeń zorientowany na te cele, które są uboczne np. zajęcia dodatkowe.

TYPOLOGIA ETZIONIEGO

Trzy wymiary analizy, jakie stosunki panują wewnątrz :

1. Jak się korzysta z władzy?

• Prawomocna – władza rozumiana jako pozycja jednostki, człowiek musi podejmować decyzje;

• Nagradzanie – władza rozumiana jako wpływ jednostki, która rozdziela pewne środki;

• Karanie – władza, która wynika z karania, jednostka ma władzę, bo dysponuje karami;

• Władza z przyzwolenia – ma charakter charyzmatyczny, ktoś ma władzę, bo inna jednostka dała mu takie przyzwolenie;

• Władza wynikająca z kompetencji – władza jednostki jest silna, bo biegła jest w pewnej sferze.

W szkole wszystkie te rodzaje władzy są sprawowane.

• Sprawowanie władzy oparte na przymusie (jednostka robi coś, bo może dotknąć ją jakaś groźba) jednostka może wycofać się poprzez alienację, jeśli władza jest oparta na przymusie to panuje porządek;

• Sprawowanie władzy poprzez nagradzanie – panuje w takiej organizacji atmosfera handlowa;

• Władza realizowana w sposób symboliczny – władza odwołuje się do reguł, służy to porządkowi społecznemu – struktura normatywna – ważne cele, które są ważne dla danej grupy.

Struktury jakie są obecne zależą od celów, które realizuje organizacja.

1.Style uczestnictwa klientów;

2.Ostateczne cele organizacji.