SZTUKA DWORÓW PANUJĄCYCH W XIV w. FRANCJA OSTATNICH KAPETYNGÓW.
Sztuka ‘królów przeklętych’
Ostatnia dynastia Kapetyngów zwana była przeklętą przez wiele klęsk w rodzinach królewskich jak i w sprawach gospodarczych.
Filip IV zwany pięknym – król Kapetyngów- gloryfikacja Kapetyngów, to przez niego papiez przeprowadził się do Avinion, droga do reformacji.
Styl elegancki, wytworny z zamiłowaniem do luksusu, drogich materiałów tj marmur, alabaster, kość słoniowa, emalie.
Opactwo w Poissy 1300
-katedra św Ludwika;
-fundacja Filipa IV ;
-rzeźba o charakterystycznym programie;
-bogate wyposażenie rzeźbiarskie;
-wizerunki władców (żywych) – pierwszy przypadek;
-figury św Piotra d’ Akucon(?)- syn św Ludwika, Izabeli Francuskiej –córki św Ludwika;
-dość przysadziste, harmonijne pełne prostoty figury;
-gruba szyja, płaska pulchna twarz, typ urody naiwny i dziecięcy;
-grupa aniołów.
Kolegiata w Ecouis:
-portal- w przestrzeni na konsolach pierwszy raz pojawiły się portrety – nie zachowały się do naszych czasów;
-święta Magdalena- rzeźba pełnoplastyczna 1313- przysadzista, pokryta w całości płaszczem ze swoich włosów, „s” kontrapost, złocone ręce, dziecięce oblicze;
-święta Małgorzata – malarska kompozycja, triumfuje ponad smokiem, wygląda jakby z niego wyrastała, dziecinny ideał urody;
Palais de la Cite w Paryżu
-galeria królów francuskich 1300-1313;
-świecka monumentalna budowla;
-nie jest to galeria funeralna- jest to zespół kommemoracyjny, upamiętniający dynastie;
Ikonografia władzy:
-Pięczęć króla Ludwika X Kłótliwego
-Pieczęć króla Fifiego V Dłogiego;
-Nagrobek Filipa III i Filipa IV w St.Denis; zatarta tradycja Ludwika, gdzie w kosciołach mogli być jedynie władcy; zestawienie białego marmuru bez polichromii na czarnej podstawie, były inkrustowane; delikatne i młodzieńcze rysy Pięknego;
-Nagrobek Ludwika X Kłótliwego- wyidealizowany;
-Nagrobek króla Jana I Pogrobowca – otruty, małe dziecko;
-Nagrobek rycerski Roberta d’Artois.
Posągi Madonn:
-Madonna z dzieciątkiem z op St.Denis pocz.XIVw;- powrót po ikonoklazmie, wyraz maryjnego kultu, dworska elegancja, alabaster, zawsze ukoronowana;
Lotaryngia I tercja XIVw
-funkcja madonn;
-warsztat z Metz;
-typ rzeźb, który przywędrował przez Luksemburg z kolonii;
-b.przysadziste, grube ręce i palce, twarz opuchnięta, małe oczy, zaciśnięte usta.
-dzieciątko z atrybutem z dużą głową zwykle z szczegółem;
-często gest zakładania pierścienia – zaślubiny mistyczne, dzieciątko zakłada Marii pierścień;
-dzieciątko wysoko uniesione;
Ekskluzywne wyroby z kości słoniowej :
-Paryski dyptyk pasyjny 3tercja XIV
-Paryski tryptyk maryjny 1tercja XiV w; Madonna z dzieciątkiem mocno w siebie ‘wczepieni’, Grupa koronacji Marii, dworska tradycja – polichromie i złotnictwo;
-Madonna z Dzieciątkiem St-Chapelle 1280; warsztat paryski, nowa Ewa z jabłkiem w dłoni;
Złotnictwo:
-Madonna Jeanne d’Evreux ok. 1324-1339; skrzynka na której stoi; emalia na skrzynce; rzeźba wyborna; Maria z berłem; dziecko blisko matki(bliskość); kształt „s”;
Emalia de plique
-brosze z czasów ostatnich Kapetyngów;
Miniatorstwo
-Ewangeliarz Jolandy de Soissons p XIV
-Karta z ‘Żywota św Dionizego’ Paryż po 1317;
-Godzinki Joanny d’evreux 1325; Jean Pucelle – małe drobiazgowo wykonane.
FRANCJA WALEZJUSZY
Jest to podkład pod styl międzynarodowy;
Portret Jana Dobrego ok. 1350r.
-profilowe ujęcie;
-złote tło;
Miniatorstwo:
Psałterz Bony Luksemburskiej 1348 r:
-Bona – druga żona Jana Dobrego z Luksemburgu;
-temat czarnej śmierci;
-pierwsza fala dżumy;
-symbol dworskości z katastrofą;
MALARSTWO CZESKIE wieku XIV
Niezwykłe zjawisko rozwoju sztuki za panowania Przemysława I Otokara zwanego królem żelaznym i złotym, później za Wacława II, Jana Luksemburskiego i jego syna Wacława IV;
W Czechach pojawiają się malowidła związane z Janem Luksem- zaśnięcie Marii z Koszatek
-recepcja wloska polega na wstawieniu postaci do wnętrza kształtowanego na sposób przestrzenny;
-operowanie formami architektonicznymi;
-rozwiązania o charakterze iluzjonistycznym;
-scena podzielona na trzy nawy cieniutkimi kolumnie kam;
-arkady sklepienia w skrótach perspektywicznych (strop w silnym skrócie);
Szereg dzieł zw jest z recepcją włoskich rozwiązań, postać niekiedy ginie w konstrukcjach architektonicznych (potocznie arch snycerska?)
Przełomowe dzieło – Ołtarz z klasztoru cystersów w Wyznym brodzie, pd czechy, rodzina Rosenbergów;
-fundacja Piotra z Rosenbergów (współpracownik Jana Luksemburskiego);
-9 scen każda ponad metr h, pierwsza pokazuje zwiastowanie, italizujące formy ale czytelne odwołania do szt fr.;
-cała scena jest dworska Maria siedzi na tronie i czyta modlitewnik, anioł ma płaszcz granatowy z francuskimi fleur-des-lis (?);
-być może powstał ok. 1347r w zw ze ślubem Karola IV z księżniczką francuską;
-italjanizujące aspekty: karnacja, migdałowe oczy, trefienie włosów, sposób malowania gruntu bizantyński;
- kolejna kwatera- Boże narodzenie, świetna, bogata, dzieło mistrza, kolejne to tylko jego spuścizna;
-eleousa – matka wie co stanie się z dzieckiem; święty Józek po raz pierwszy aktywny;
-fundator Piotr z herbem Rosenbergów umiesczony w kwaterze;
-kolejne sceny – 3królowie – im dalej w sceny tym gorzej – kiepscy naśladowcy;
-ostatnie sceny bez mocy i poweru :D;
-sceny b narracyjne, być może nie jest to nastaw- lepiej patrzeć na sceny jedna po drugiej;
Obrazy Maryjne np. Madonna z Most czy Braslawy:
-połowa XIV w – szereg kultowych obrazów o formie włoskiej i bizantyńskiej;
-Karol IV popierał kult ikon – traktował go jako wiecznie żywą tradycję kościoła pierwszych wieków;
Pierwszy styl czeski lata 40te XIV w, łączy się z mistrzem z Wyznego brodu i kończy w latach 50tych. (madonna z Rzymu)
Karol IV koronowany na cesarza powraca do Pragi i tworzy coś na wzór nowego Rzymu, buduje stolicę cesarską na wzór sztukli imperialnej; funduje miasta i rezydencje (Karlstein k. Pragi -zamek relikwia, pierwotnie rezydencja władcy później przechowalnia klejnotów koronnych);
Przełomowe warsztaty malarskie – tzw wielka sala zamku na Karlstein i wielka sala pałacu hradczarnskiego;
Ukazują one genealogię Karola IV typowo średniowieczna, sięgnięto aż do starożytnych i biblijnych władców; nowa moda na odsłonięte ramiona i cycki na wierzchu:D (malowidła nie istnieją znane SA z XVI kopii);
Wnętrze Karlsteinu,
* kapl mariacka:
-sceny ukazują kupno i pozyskiwanie relikwi przez Karola IV ^^krzyz święty od Francji;
-kupno ciernu korony od króla Cypru;
-całosć ażurowa, iluzjonistyczna architektura;
*oratorium św Katarzyny:
-małe ciasne wnętrze, prywatna dewocja;
-na scianie po raz pierwszy użyto znaku ‘firmowego’ Karola IV;
-wnętrze wyłozone kamieniami szlachetnymi i poszlachetnymi;
*Wnętrze małej wieży – gdzie są dwie poprzednie, jest to przejście do wielkiej wieży z relikwiarzami – kaplica krzyża świętego i narzędzie męki.
-po drodze do klatki schodowej na scianach umieszczony jest cykl scen z życia św Wacława (malarz Oswald);
-na ścianie nisza na relikwie;
-wnętrze inkrustowane kamieniami szlachetnymi, sciany i sklepienie wykładane złotem, ściany tarczowe w całości wyłożone malowidłami tablicowymi – pierwotnie 130 (dziś 128);
-cała kaplica to monumentalny relikwiarz, każda z tych tablic ma w bramie relikwiarzowej repozytorium, każdy obraz jest relikwiarzem;
Całośc jest niezwykle przemyślanym program,Em ikonograficznym – okna były pierwotnie wypełnione ołowiem z kamieniami szlachetnymi, bez witraży i bez białych szyb, nawt w oknach były kamienie, kamienie everywhere :D
Ma to dwie interpretacje
-niebiańska Jeruzalem, apokalipsa św Jana;
-legendy arturiańskie, ponoć pałac króla Artura ma mury kamieniami wysadzane;
Malowidła tabl ukazują świętych poszeregowanych wg hierarchii pseudodionizego co wiąże się z interpretacja eklezjologiczną niebiańskiego Jeruzalem;
Malarstwo dworskie Karola IV:
-MISTRZ TEODERYK:
-stworzył tzw manierę dworską Karola IV rozpowszechniona w latach 60tych XiV w.
-Wielkie postacie, przysadziste, wielkie łby, nalane twarze, ogromne wąsy i oczy, wielkie łapska opuchnięte powieki, palce przypominające parówki:D, po włoskiej idealizacji nie zostało nic.
-anty estetyzacja, ostentacyjny realizm,-bardzo lubiany przez Karola IV
**styl dworski i oficjalna forma wypowiedzi:
-kompozycja wychodzi na obramienie, jakby nie mieści się w ramach;
-obramienia są dekorowanie bogato w technice palistilia, zaprawa na tło następnie w zaprawie odciska się dekorację;
-maniera teoderyka trwała długo i miała licznych naśladowców;
-obraz wotywny abp Jana Oczka z blaszinia, są tam wszyscy patroni królestwa rzymskiego;
Norynberga, Vanschletter, kosciół św Zeblada, kaplica Wacława;
-Karol IV ufundował mal poświecone min św Wacławowi, jest tu także scena chrztu Wacława;
Wzornik z Elgern – naśladowca maniery teoderyka w latach 80tych XIVw i schyłek panowania Karola IV;
***Trzeci styl malarstwa czeskiego***
Jest on datowany na ostatnia cwierć XIV wieku, po śmierci Karola IV w 1378r.
Władcą został Wacław IV,
Mistrz ołtarza z Trzeboni, kanonicy regularni z klasztoru w trzeboni. (ołarz Zach częściowo);
-3 kwatery malowane dwustronnie, po jednej str narracje z życia J.Ch. po drugiej hieratyczne postacie świętych pod baldachimami;
-niezwykła uroda i subtelność;
-źródła czeskiej odmiany gotyku miedzynarodowego; styl piękny w wydani czeskim;
Postacie o kompozycji przemyślanej, miękkie łukowate linie;
-długie wysmukłe niezwykle eleganckie;
-świadoma gra kolorem;
-bajkowe ramy z bujną roślinnością;
-postacie pod baldachimami jakby tronowały, niezwykle wzniosłe;
-Maria ze splamionym welonem – związek z kupnem przez Karola IV relikwi welonu nmp i ofiarowaniem ich katedrze;
-obrazowanie prawdy teologicznej dotyczącej cielesności Chrystusa po zmartwychwstaniu;
Konwencja mistrza z Trzeboni rozpowszechnia się w Europie i ok. 1400 Praga staje się metropolią mającą wpływ na inne ośrodki europejskie;