ĆWICZENIA 2

- rodziny adopcyjne (Irena)

- rodziny zastępcze (Kasia Z., Monika D.)

- rodzinne domy dziecka (Magda S., Kasia B.)

- domy dziecka (Pati K., Aga)

- sieroctwo społeczne w Polsce

- instytucjonalne reakcje wobec problemów sieroctwa

- deprywacja emocjonalna u niemowląt i małych dzieci spowodowana brakiem kontaktu z matką (Paulina, Dominika)

- psychopedagogiczne i prawne uwarunkowania adopcji (Sylwia K.)

- kontakty z rodziną kobiet odbywających karę pozbawienia wolności (Bernadeta)

- adopcja dzieci polskich za granicą (Gosia, Iza)

Gdy w środowisku rodzinnym dzieci są zaniedbywane, dzieje się im krzywda lub kiedy dzieci zostają sierotami zachodzi konieczność umieszczenia ich w środowisku zastępczym, zapewniającym opiekę całkowitą i wychowanie. Jedną z najpowszechniejszych a zarazem najkorzystniejszych form kompensacji zaburzonego funkcjonowania rodziny lub jej braku jest rodzina adopcyjna.

Rodzina adopcyjna- powstaje w skutek formalnego ustanowienia przez sąd rodzinny, więzi prawnej pomiędzy przysposabianym (dzieckiem) i przysposabiającymi (rodzicami), ze wszystkimi skutkami tak jak w rodzinie naturalnej. Zgodnie z prawem obowiązującym w naszym kraju celem adopcji zawsze powinno być dobro dziecka. Przysposobienie może ustalić jedynie sąd, po wnikliwym zbadaniu i poznaniu dziecka oraz rodziców starających się o adopcję.

Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym istnieją trzy rodzaje przysposobienia (adopcji):

1. Przysposobienie niepełne:

• Pokrewieństwo tylko między przysposobionym a przysposabiającym, nie rozciąga się na dalszą rodzinę (wujków itp.)

• Nie zrywa powiązań rodzinnych dziecka z krewnymi z rodziny naturalnej

• W skróconym akcie urodzenia wymienia się rodziców adoptujących jako rodziców dziecka (jednakże pierwotne nazwisko i pochodzenie nie ulega utajnieniu)

• Może przekształcić się w przysposobienie pełne w przypadku zacieśnienia więzi i chęci obu stron

1. Przysposobienie pełne:

• Pokrewieństwo rozciąga się na dalszą rodzinę przysposabiających (ciotki, wujków itp.)

• Wygaśnięcie dotychczasowego pokrewieństwa z krewnymi z rodziny naturalnej, wygasają prawa i obowiązki krewnych względem dziecka

• W skróconym akcie urodzenia wpisuje się przysposabiających jako rodziców dziecka lub też sporządza się całkowicie nowy akt urodzenia

• Możliwość ustalenia pierwotnej tożsamości dziecka przez wgląd do pierwotnego aktu urodzenia (od 1995 roku przysposobiony po uzyskaniu pełnoletności może domagać się ujawnienia swojego rzeczywistego aktu urodzenia)

• Najczęściej stosowane przy adopcji małych dzieci.

1. Przysposobienie całkowite (anonimowe):

• Wiąże dziecko z nową rodziną w sposób zupełny i nierozerwalny

• Zerwanie wszelkich więzów z biologicznymi rodzicami

• Stworzenie nowego aktu urodzenia (stary ulega kasacji i nie podlega nigdy ujawnieniu)

• Wymaga zgody blankietowej rodziców biologicznych (całkowite zrzeczenie się dziecka i wyrażenie zgody na adopcję bez wskazania osoby przysposabiającej)

Rodzina zastępcza

Rodzina zastępcza jest formą tymczasowej opieki nad dzieckiem. W sytuacji kiedy dziecko nie może wychowywać się w swojej rodzinie naturalnej najlepszym wyjściem jest zapewnienie mu opieki rodzinnej. Taką opiekę sprawują rodziny zastępcze. Dziecko może pozostać w rodzinie zastępczej do pełnoletniości (w przypadku podjęcia dalszego kształcenia - dłużej), ale również, w wyniku zmiany sytuacji prawnej (przywrócenie lub pozbawienie praw rodzicielskich), może ustać potrzeba sprawowania dalszej opieki zastępczej. Kandydaci na rodziny zastępcze podejmując decyzję o utworzeniu rodziny zastępczej muszą posiadać świadomość czasowości opieki nad dzieckiem, brać pod uwagę i akceptować możliwość powrotu dziecka do rodziny naturalnej lub umieszczenia w rodzinie adopcyjnej.

Kiedy dzieci umieszcza się w rodzinie zastępczej?

Jeśli rodzice naturalni nie mogą wychowywać dziecka, oznacza to, że zostali trwale lub czasowo pozbawieni władzy rodzicielskiej albo władza ta została im ograniczona. Najczęściej do rodziny zastępczej trafiają dzieci rodziców o ograniczonych i zawieszonych prawach rodzicielskich, zdarza się jednak również, że w rodzinach zastępczych umieszcza się dzieci rodziców pozbawionych władzy rodzicielskiej oraz wyrażających dobrowolnie zgodę na przysposobienie (zrzeczenie), czyli dzieci które mogą być adoptowane, jednak ich szanse na znalezienie rodziny adopcyjnej są niewielkie (dzieci starsze, z problemami zdrowotnymi i rozwojowymi, liczne rodzeństwa). Także porzucone przez rodziców dzieci obcej narodowości, nie posiadające obywatelstwa polskiego mogą być umieszczone w rodzinie zastępczej.

Umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej może nastąpić w trybie:

• administracyjnym – w przypadkach pilnych, lecz za zgodą rodziców umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej może nastąpić na podstawie umowy powierzenia zawartej pomiędzy rodziną zastępczą, a starostą, właściwym ze względu na miejsce zamieszkania tej rodziny. O fakcie tym starosta winien jednak niezwłocznie powiadomić właściwy sąd.

• sądowym – sąd opiekuńczy wydaje orzeczenie, które stanowi podstawę umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej.

Sąd może umieścić dziecko:

• w trybie natychmiastowym, kiedy wydaje postanowienie o tymczasowym umieszczeniu dziecka w rodzinie zastępczej na czas trwania postępowania sądowego,

• na mocy postanowienia kończącego postępowanie o ograniczenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej.

Po otrzymaniu prawomocnego postanowienia sądu (uprawomocnienie trwa 21 dni), rodzina zastępcza powinna skontaktować się z Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej lub Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie właściwym ze względu na miejsce zamieszkania. Pracownik socjalny przeprowadzi wywiad środowiskowy w jej miejscu zamieszkania, na podstawie którego zostanie wydana decyzja o przyznaniu pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania umieszczonego w rodzinie zastępczej dziecka oraz w zależności od potrzeb pomocy jednorazowej na pokrycie wydatków związanych z potrzebami przyjmowanego do rodziny dziecka. Podstawę do przyznania pomocy rodzinie zastępczej stanowią zapisy ustawy z dnia 12 marca 2004 o pomocy społecznej (Dz.U. (Dz.U. Nr 115, poz.728 z 2008r.zpóźn.zm.) oraz Rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dn. 18.10.2004r. w sprawie rodzin zastępczych (Dz.U. Nr 233, poz. 2344 ).

Zadania do spełnienia przez rodzinę zastępczą:

1. sprawowanie osobistej opieki nad powierzonym dzieckiem,

2. zapewnienie dziecku warunków rozwoju i wychowania odpowiednich do jego stanu zdrowia i
poziomu rozwoju :

- odpowiednie warunki bytowe

- możliwość rozwoju fizycznego, psychicznego i społecznego

- możliwość właściwej edukacji i rozwoju zainteresowań

- możliwość zaspokajania indywidualnych potrzeb dziecka, w tym także potrzeby wypoczynku
i organizacji czasu wolnego)

3. współpraca z sądem opiekuńczym (składanie sprawozdań z wykonywanej opieki oraz stawianie się
na wezwanie Sądu, na sesję wykonawczą),

4. współpraca z jednostką sprawującą nadzór nad przebiegiem rozwoju dziecka oraz warunkami jego
życia (z Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie)

5. informowanie tej jednostki o stanie zdrowia dziecka, jego postępach w nauce i trudnościach
wychowawczych, a także o przerwie w sprawowaniu osobistej opieki nad dzieckiem i jego
samowolnym oddaleniu się,

6. wspieranie działań w zakresie unormowania sytuacji życiowej i prawnej dziecka, podtrzymywanie
więzi dziecka z jego rodziną naturalną.

Rodzina zastępcza przy wykonywaniu swej funkcji kieruje się d o b r e m dziecka przyjętego do rodziny i p o s z a n o w a n i e m jego praw do:

1. wiedzy o swoim pochodzeniu,

2. podtrzymania kontaktu z rodziną naturalną oraz z innymi osobami bliskimi,

3. zachowania godności i ochrony przed wszelkimi formami przemocy

4. prawo do wychowania w rodzinie,

5. prawo do stałości opieki,

6. prawo do prywatności,

7. prawo do praktyk religijnych,

8. prawo do informacji,

9. prawo do rozwoju i usamodzielniania,

10. prawo do oświaty i nauki,

11. prawo do kultury, wypoczynku i rozrywki,

12. prawo do podmiotowego traktowania.

Przy doborze rodziny zastępczej dla dziecka uwzględnia się:

- osoby spokrewnione lub spowinowacone z dzieckiem, jeśli dają gwarancję poprawy sytuacji dziecka,

- przygotowanie kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej,

- odpowiednią różnicę wieku między kandydatami do pełnienia funkcji rodziny zastępczej a dzieckiem,

- poziom rozwoju i sprawności dziecka, wymagania w zakresie pomocy profilaktyczno-wychowawczej
lub resocjalizacyjnej oraz możliwości zaspokajania potrzeb dziecka,

- zasadę nie rozłączania rodzeństwa,

- w miarę możliwości opinię wyrażoną przez dziecko.

Rodziny zastępcze dzielą się na:

- spokrewnione z dzieckiem;

- niespokrewnione z dzieckiem;

- zawodowe niespokrewnione z dzieckiem:

• wielodzietne;

• specjalistyczne;

• o charakterze pogotowia rodzinnego;

• rodzinne domy dziecka.

Spokrewniona z dzieckiem rodzina zastępcza – to taka, w której opiekę nad dzieckiem i wychowanie przejmują członkowie rodziny dziecka, np. dziadkowie, wujostwo lub rodzeństwo.

Niespokrewniona z dzieckiem rodziny zastępcze – to taka, w której opiekunowie z punktu widzenia prawa są obcy dla dziecka. Kandydaci na rodziców zastępczych powinni poznać szczegółowo problemy konkretnego dziecka oraz wcześniej przejść szkolenie z zakresu praktycznych umiejętności wychowawczych i postępowania, a także poznać ich typowe problemy i trudności.

Zawodowa niespokrewniona z dzieckiem wielodzietna rodzina zastępcza – przebywa w niej nie mniej niż troje i nie więcej niż sześcioro dzieci. W przypadku konieczności umieszczenia w rodzinie licznego rodzeństwa liczba dzieci w wielodzietnej rodzinie zastępczej może się zwiększyć. Zawodowa niespokrewniona z dzieckiem wielodzietna rodzina zastępcza otrzymuje wynagrodzenie z tytułu świadczonej opieki i wychowania.

Zawodowa niespokrewniona z dzieckiem specjalistyczna rodzina zastępcza – jest alternatywą na profesjonalną opiekę nad dziećmi niepełnosprawnymi i wymagającymi resocjalizacji w „terapeutycznych” i kameralnych warunkach rodziny. W tej formie rodziny zastępczej przebywają dzieci niedostosowane społecznie albo dzieci z różnymi dysfunkcjami, problemami zdrowotnymi wymagającymi szczególnej opieki i pielęgnacji. W rodzinie tej może wychowywać się w tym samym czasie nie więcej niż troje dzieci. Zawodowa niespokrewniona z dzieckiem specjalistyczna rodzina zastępcza otrzymuje wynagrodzenie z tytułu świadczonej opieki i wychowania.

Zawodowa niespokrewniona z dzieckiem rodzina zastępcza o charakterze pogotowia rodzinnego – to przeszkolone rodziny w których umieszcza się nie więcej niż troje dzieci na pobyt okresowy do czasu unormowania sytuacji życiowej dziecka, nie dłużej niż na 12 miesięcy, w szczególnie uzasadnionych przypadkach z możliwością przedłużenia o nie więcej niż 3 miesiące. Rodzina zastępcza tego typu nie może odmówić przyjęcia dziecka w wieku do 10 lat, jeżeli zostało doprowadzone przez policję.

Kto może pełnić funkcje rodziny zastępczej?

Wymagania wobec kandydatów na rodziny zastępcze szczegółowo określa Ustawa z dnia 12.03.2004 r. o pomocy społecznej - art. 73, punkt 1. Zgodnie z ustawą: Pełnienie funkcji rodziny zastępczej może być powierzone małżonkom lub osobie nie pozostającej w związku małżeńskim, jeżeli spełniają następujące warunki:

• - dają rękojmię należytego wykonywania zadań rodziny zastępczej;

• - maja stałe miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i korzystają z pełni praw cywilnych i obywatelskich;

• - nie są lub nie były pozbawione władzy rodzicielskiej, ani też władza rodzicielska nie została zawieszona,

• - nie są chore na chorobę uniemożliwiającą właściwą opiekę nad dzieckiem,

• - mają odpowiednie warunki mieszkaniowe oraz stałe źródło utrzymania,

• - ukończą SZKOLENIE DLA RODZIN ZASTĘPCZYCH,

• - uzyskają kwalifikację Komisji Kwalifikacyjnej,

• - są gotowi do współpracy z sądem opiekuńczym i centrum pomocy rodzinie,

• - przyjmują na siebie obowiązek podtrzymywania kontaktów z rodziną naturalną dziecka.

Przy wyborze rodziny zastępczej dla dziecka bierze się pod uwagę:

- osoby spokrewnione lub spowinowacone z dzieckiem, jeżeli dają gwarancję poprawy sytuacji dziecka,

- predyspozycje, umiejętności i przygotowanie kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej,

- odpowiednią różnicę wieku między kandydatami a dzieckiem (nie powinna przekraczać 40 lat),

- poziom rozwoju dziecka oraz możliwości zaspokajania jego potrzeb przez rodzinę zastępczą,

- zasadę nierozłączania rodzeństwa.

PROCEDURA KWALIFIKACJI RODZIN ZASTĘPCZYCH

1. Pierwsze spotkanie z rodziną:

• zapoznanie z formalnymi wymaganiami wobec kandydatów na rodziny zastępcze,

• przedstawienie procedury przygotowawczej i kwalifikacyjnej,

• zebranie wstępnych informacji o rodzinie.

2. Przyjęcie zgłoszenia kandydatów i wymaganych dokumentów

3. Wywiad środowiskowy - poznanie mieszkalno-bytowych warunków rodziny, stylu i trybu życia kandydatów, sytuacji rodzinnej oraz prezentowanych poglądów i postaw.

4. Badania psychologiczne kandydatów.

5. Szkolenie rodzin zastępczych

Szkolenia rodzin zastępczych. Ośrodek Adopcyjno-Opiekuńczy organizuje szkolenia rodzin zastępczych. Zakres programowy szkolenia obejmuje m.in. elementy prawa, pedagogiki, psychologii, profilaktyki uzależnień oraz tematykę pomocy i wsparcia udzielanego rodzinom zastępczym.

6. Po przejściu procedury kwalifikacyjnej kandydaci kwalifikowani są przez Komisję Kwalifikacyjną ds. Adopcji i Rodzin Zastępczych.

Dokumenty niezbędne przy staraniu się o zakwalifikowanie na rodzinę zastępczą

1. podanie;

2. życiorys;

3. odpis aktu małżeństwa /aktualny/. W przypadku drugiego związku - akt rozwodowy.

Osoby samotne - odpis aktu urodzenia;

4. zaświadczenia o zatrudnieniu i dochodach /rolnicy z Urzędu Gminy/;

5. zaświadczenia z Poradni Leczenia Uzależnień;

6. zaświadczenia z Poradni Zdrowia Psychicznego;

7. zaświadczenie o niekaralności - występuje Ośrodek;

8. zdjęcie.

Kiedy rodzina zastępcza kończy opiekę nad dzieckiem?

* Piecza zastępcza ustaje z mocy prawa po osiągnięciu przez wychowanka pełnoletności, tj. po skończeniu 18 roku życia. Pełnoletność może uzyskać również wychowanka, która skończyła 16 lat i za zgodą sądu zawarła związek małżeński. Pełnoletni wychowanek ma prawo przebywać w rodzinie zastępczej do ukończenia szkoły, wówczas, gdy uczy się w szkole, w której podjął naukę przed osiągnięciem pełnoletniości, w takiej sytuacji rodzina zastępcza zachowuje prawo do pomocy

pieniężnej na dziecko.

* Inne sytuacje: rozwiązanie umowy zawartej ze starostą, rezygnacja rodziny zastępczej, zmiana orzeczenia sądu – powrót dziecka do rodziny naturalnej, umieszczenie dziecka w innej rodzinie zastępczej, w placówce opiekuńczo-wychowawczej, orzeczenie o przysposobieniu dziecka, wydarzenie losowe (śmierć rodzica zastępczego, śmierć dziecka).

Nadzór nad rodzinami zastępczymi

Nadzór nad wykonywaniem obowiązków przez rodzinę zastępczą sprawuje kilka instytucji. Przede wszystkim jest to:

- Sąd opiekuńczy, który orzeka o umieszczeniu dziecka w rodzinie zastępczej. Wykonanie orzeczenia nadzoruje do ukończenia przez wychowanka 18 lat.

- Zawodowy kurator rodzinny – w postępowaniu wykonawczym dokonuje czynności organizacyjnych.
- Kurator oświaty – zobowiązany jest zawiadomić sąd opiekuńczy o okolicznościach uzasadniających potrzebę zmian praw i obowiązków rodziny w razie nie wywiązywania się z jej przyjętych zadań. Informacje o wychowanku kurator otrzymuje zwykle od wychowawcy klasy.

Wynagrodzenie dla rodzin zastępczych:

Zgodnie z nowymi przepisami od 2012 r. rodzinie zastępczej zawodowej oraz osobom prowadzącym rodzinny dom dziecka będzie przysługiwało wynagrodzenie nie niższe niż 2.000 zł miesięcznie. Rodziny zastępcze zawodowe oraz osoby pełniące funkcję pogotowia rodzinnego będą otrzymywały miesięcznie minimum 2.600 zł. Przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia brane będą pod uwagę w szczególności kwalifikacje, szkolenia i oceny.

Ponadto rodziny zastępcze będą mogły liczyć na dodatek w wysokości 20 % otrzymywanego wynagrodzenia. Stanie się tak w sytuacji, gdy:

• w rodzinie zastępczej zawodowej pełniącej funkcję pogotowia rodzinnego przebywa przez okres dłuższy niż 10 dni w miesiącu kalendarzowym więcej niż 3 dzieci lub co najmniej jedno dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności albo dziecko umieszczone w rodzinie zastępczej w trybie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich;

• rodzina zastępcza zawodowa lub osoby prowadzące rodzinny dom dziecka sprawują funkcje rodziny pomocowej.

Osoby prowadzące rodzinny dom dziecka oraz rodziny zastępcze będą otrzymywały na każde dziecko świadczenie na pokrycie kosztów jego utrzymania w wysokości nie niższej niż:

• 660 zł miesięcznie - w przypadku dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej spokrewnionej;

• 1000 zł miesięcznie - w przypadku dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej zawodowej, rodzinie zastępczej niezawodowej lub rodzinnym domu dziecka.

Wysokość tego świadczenia pomniejsza się o kwotę nie wyższą niż 50% dochodu dziecka, nie więcej jednak niż o 80% kwot wskazanych powyżej. Dochód dziecka stanowią otrzymywane alimenty, renta rodzinna oraz uposażenie rodzinne.

Rodzinom zastępczym oraz prowadzącym rodzinny dom dziecka przysługuje dodatek na dziecko niepełnosprawne (legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności). Wysokość dodatku to minimum 200 zł miesięcznie na pokrycie zwiększonych potrzeb utrzymania dziecka.

Dodatek w takiej samej wysokości otrzymają też rodziny zastępcze zawodowe na dziecko umieszczone w trybie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich.

Akty prawne regulujące funkcjonowanie rodzin zastępczych:

1. Kodeks rodzinny i opiekuńczy, ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. (Dz. U. Nr 9, poz.59 z późn. zm.) art. 114-127

2. Konwencja Narodów Zjednoczonych o Prawach Dziecka z dnia 20 listopada 1989 roku ( Dz.U. Nr 16, poz. 71 z 1991 r.)

3. Europejska Konwencja o wykonywaniu praw dzieci z dnia 25 stycznia 1996 roku (DZ.U. Nr 107, poz.1128 z 1997 r.)

4. Ustawa z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz.U. 115 z 2008 r., poz. 728 z późń. zm.) - dotyczy rodzin zastępczych

5. Rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej, z dnia 30 września 2005r., w sprawie ośrodków adopcyjno -opiekuńczych (Dz. U. Nr 205, poz.1701 , z późn. zm.)

6. Rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej, z dnia 18 października 2004r., w sprawie rodzin zastępczych ( Dz. U. Nr 233 poz. 2344, z późn. zm.)

7. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 października 2007 r. w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych (Dz. U. Nr 201, poz.1455)

8. Rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 2004 r. w sprawie udzielania pomocy na usamodzielnienie, kontynuowanie nauki oraz zagospodarowanie (Dz. U. Nr 6, poz.45, z późń. zm.)

9. Rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 5 listopada 2004 r. w sprawie określenia zryczałtowanej kwoty na utrzymanie dziecka oraz stawek na bieżące funkcjonowanie placówki rodzinnej (Dz. U. Nr 245, poz. 2461 z późn. zm.)

Literatura
1. Brągiel J., Badora S., Formy pracy opiekuńczo – wychowawczej, WSP w Częstochowie 1997.
2. Głowacka B., Rodziny zastępcze, pytania i odpowiedzi, „Problemy opiekuńczo - wychowawcze ” 1994, nr 7.

3. Głowacka B., Zastępcze formy wychowania rodzinnego, „Problemy opiekuńczo - wychowawcze” 1994, nr 8.

4. Maciaszkowa J., Z teorii i praktyki pedagogiki opiekuńczej, Warszawa 1991.

5. Tatko A., Zaspokajanie potrzeb dzieci w rodzinach zastępczych, „Problemy opiekuńczo - wychowawcze” 1995, nr 4.

6. Tynelski A., Rodziny zastępcze, „Problemy opiekuńczo - wychowawcze” 1949, nr 9.
7. Ustawa z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty, Dz. U. nr 95, poz.425 z późniejszymi zmianami; Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 października 1993r. w sprawie rodzin zastępczych.

8. Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, Dz. U. 2011 nr 149 poz. 887; dostępna w Internecie: http://www.infor.pl/dziennik-ustaw,rok,2011,nr,149/poz,887,ustawa-o-wspieraniu-rodziny-i-systemie-pieczy-zastepczej.html, [18.03.2012r.].

RODZINNE DOMY DZIECKA

1. HISTORIA

• Pierwsze Rodzinne Domy Dziecka w Polsce powstały w 1958 roku.

Były to: RDD Weroniki i Grzegorza Dowlaszów w Szczecinie (funkcjonujący jako filia państwowych domów dziecka – obojga rodziców było zatrudnionych jako wychowawcy placówki) oraz RDD Marii i Stanisława Zapartów w Świdwinie (ojciec pracował zawodowo poza domem, matka miała status wychowawcy).

• Te oraz inne, później powstające RDD, nawiązywały do koncepcji gniazd sierocych Kazimierza Jeżewskiego (w 1907 Kazimierz Jeżewski założył Towarzystwo Gniazd Sierocych, które kierowało do wybranej naturalnej rodziny dziecko osierocone tworząc w ten sposób w środowisku wiejskim gniazda sieroce. Celem tych gniazd było przygotowanie zawodowe dzieci do pracy głównie w środowisku wiejskim).

• Oprócz RDD resortu oświaty rozwijały się też palcówki pod patronatem Towarzystwa Przyjaciół Dzieci.

• RDD powstały jako wyraz niezadowolenia z rezultatów wychowania w Państwowych Domach Dziecka, a jednocześnie jako wynik prób poszukiwania form opieki bardziej zbliżonych do wychowania w rodzinie.

• Istnienie RDD usankcjonowało Ministerstwo Oświaty i Wychowania w 1976 roku nadając im statut państwowych placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz określając zasady ich organizacji i działalności.

1. FUNKCJONOWANIE RODZINNYCH DOMÓW DZIECKA

• RDD jest placówką dla dzieci, całkowicie lub częściowo, pozbawionych opieki rodzicielskiej, realizującą zadania opieki całkowitej w warunkach naturalnego środowiska rodzinnego, zapewniającą właściwą opiekę wychowawczą dzieciom wymagającym zindywidualizowanych form i metod pracy wychowawczej.

• Pod opiekę RDD powierzane są dzieci, które są sierotami naturalnymi lub społecznymi; powinny być w normie rozwojowej. Często do RDD trafiają wieloosobowe rodzeństwa. Niemal wszystkie dzieci umieszczone w placówkach opiekuńczo – wychowawczych pochodzą z rodzin żyjących w ubóstwie. W placówkach opiekuńczo – wychowawczych przebywają także dzieci rodziców, którzy ze względu na stan zdrowia (często jest to choroba psychiczna) nie mogą osobiście sprawować opieki nad dzieckiem. Jako nowy problem pojawia się „porzucenie” dzieci przez rodziców wyjeżdżających do pracy za granicę.

• RDD sprawuje opiekę nad nie więcej niż ośmiorgiem dzieci (w tej liczbie nie mieszczą się biologiczne bądź adoptowane dzieci rodziców), które pod opieką zostają do chwili powrotu do rodziny biologicznej, do adopcji lub do osiągnięcia dorosłości i usamodzielnienia (do 18 roku życia, lub 25 roku życia, w przypadku kiedy kontynuują naukę). Osoba, która opuszcza RDD , jest objęta pomocą mającą na celu jej życiowe usamodzielnienie i integrację ze środowiskiem przez pracę socjalną, jak również przez pomoc pieniężną (na usamodzielnienie, na kontynuowanie nauki), pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w uzyskaniu zatrudnienia.

• Funkcjonowanie RDD opiera się na głównym założeniu, że wykorzystując przykład rodziny wielodzietnej można stworzyć środowisko o podobnych walorach wychowawczych. W związku z tym, podobnie jak w normalnej rodzinie, osoby prowadzące RDD są zobowiązane do:

• stworzenia dobrej atmosfery rodzinnej, zapewniającej dzieciom poczucie bezpieczeństwa i stabilizacji życiowej oraz warunków prawidłowego rozwoju emocjonalnego i społecznego

• troski o prawidłowy rozwój psychofizyczny dzieci, dbałości o ich zdrowie, zapewnienia zgodnego z normami fizjologicznymi żywienia i warunków socjalno-bytowych

• troski o wykształcenie dzieci i przygotowanie ich do zawodu, pomocy w napotykających trudnościach w nauce i przystosowaniu społecznym

• kształtowania społecznie pożądanych postaw życiowych, umiejętności i nawyków pracy, rozwijania zainteresowań i zamiłowań dzieci oraz przygotowania ich do samodzielnego życia

• Ponadto placówka zapewnia:

• Dostęp do nauki

• Pomoce w nauce, przy odrabianiu zadań domowych oraz w miarę potrzeby przez udział z zajęciach wyrównawczych,

• W miarę możliwości uczestnictwo w zajęciach pozalekcyjnych i rekreacyjno-sportowych,

Placówka organizuje działalność kulturalną i rekreacyjną, uwzględnia święta i inne dni wynikające z tradycji i obyczajów,

• Placówki rodzinne są finansowane z budżetu samorządu powiatowego.

Otrzymują następujące środki publiczne:

• miesięczną kwotę na utrzymanie każdego dziecka

• miesięczną stawkę na utrzymanie lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego, w którym mieści się ta placówka,

• miesięczną stawkę na usługi telekomunikacyjne

• roczną stawkę na bieżące naprawy, remonty oraz wyposażenie placówki w niezbędny sprzęt

• roczną stawkę na świadczenia zdrowotne nieobjęte ubezpieczeniem zdrowotnym

Ponadto powiat ponosi pełne koszty wynagrodzenia osób zatrudnionych w placówce rodzinnej.

Wysokości świadczeń pieniężnych dla placówek opiekuńczo-wychowawczych typu rodzinnego to obecnie 1.647 zł.

Prowadzący placówkę zwracają część kosztów utrzymania (25% miesięcznej stawki żywieniowej dla siebie, 40% za własne dzieci oraz część kwoty za mieszkanie)

1. KWALIFIKOWANIE OSÓB TWORZĄCYCH RODZINNE DOMY DZIECKA :

• W typowaniu kandydatów na wychowawców w RDD brana jest pod uwagę dojrzałość emocjonalna i społeczna, postaw moralna, doświadczenie życiowe, wymagany jest dobry stan zdrowia fizycznego i psychicznego, pełnia praw cywilnych i obywatelskich, średnie wykształcenie, obywatelstwo polskie.

• Pozyskiwaniem i kwalifikowaniem osób wyrażających gotowość zapewnienia dziecku zastępczego wychowania rodzinnego w formie placówki rodzinnej zajmuje się ośrodek adopcyjno – opiekuńczy.

• Osoby starające się o możliwość prowadzenia RDD przechodzą cykl szkoleń, najpierw aby zostać zakwalifikowanym jako kandydat do tworzenia RDD, następnie aby być zakwalifikowanym jako osoba prowadząca RDD. Kwalifikacja ta jest ważna jeden rok, w ciągu którego rodzina, opiekując się dziećmi, jest na bieżąco monitorowana, a następnie oceniana.

1. KWALIFIKACJA DZIECI DO PLACÓWKI:

• Dziecko do RDD kwalifikuje i kieruje państwowe pogotowie opiekuńcze, uwzględniając opinię ośrodka adopcyjno- opiekuńczego i wychowawcy RDD.

• Dziecko umieszczane jest w RDD przez organ administracji oświatowej w sytuacji, gdy wyrażają na to zgodę rodzice, którym przysługuje władza rodzicielska, lub w skutek orzeczenia sądu opiekuńczego, który w ten sposób ogranicza władzę rodzicielską jego rodziców

1. ZALETY RDD:

• rodzinny charakter wychowania

• stała opieka wychowawcza dająca poczucie stabilizacji trwające od momentu rzeczywistego usamodzielnienie się

• ochrona rodzeństwa przez rozłączeniem

• mała liczba wychowanków, pozwalająca im na zachowanie własnej indywidualności i sprzyjająca szybkiemu dostrzeganiu wszelkich nieprawidłowości w rozwoju i zachowaniu

• życie w rodzinie, obserwacja postępowania osób dorosłych, stałe obowiązki przygotowujące do funkcjonowania we własnej, przyszłej rodzinie

1. J. Raczkowska, „Kiedy rodzina zawiedzie”

2. M. Kolankiewicz, „Zagrożone dzieciństwo: rodzinne i instytucjonalne formy opieki”

3. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, „Założenia projektu ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej nad dzieckiem” („Założenia” przyjęte przez RM w dniu 30 czerwca 2009 roku)

DOMY DZIECKA

Zdzisław Dąbrowski "Wprowadzenie do metodyki opieki i wychowania w domu dziecka"

1. Co to jest dom dziecka?

Dom dziecka – całodobowa placówka opiekuńczo-wychowawcza typu socjalizacyjnego.

Do domów dziecka kierowane są dzieci i młodzież, których potrzeby stale lub okresowo nie mogą być zaspokajane w domu rodzinnym. Oznacza to, że domy dziecka są powołane do istnienia nie tylko dla sierot, ale także dla dzieci i młodzieży zaniedbanych środowiskowo, których rodzina nie wywiązuje się z powierzonych zadań. Takie dzieci i młodzież nazywana jest wtedy sierotami społecznymi.

2. Funkcja społeczna domu dziecka

Zasadniczą funkcją społeczną domów dziecka jest zapewnienie opieki całkowitej dzieciom pozbawionym z różnych przyczyn naturalnej opieki rodziny własnej. A więc główną rolą tej placówki jest zastąpienie dziecku rodziny oraz kompensacja skutków, jakie brak rodziny lub oderwanie od niej powodują w życiu dziecka, związanych przede wszystkim z sytuacją osamotnienia.

3. Zadanie domów dziecka wobec wychowanków

Wobec dziecka przyjętego pod opiekę i na wychowanie dom dziecka wypełnia szereg zadań opiekuńczo-wychowawczych w zastępstwie rodziny, chodzi mianowicie o:

a) zapewnienie bezpieczeństwa osobistego i ochronę zdrowia fizycznego i psychicznego, w tym stworzenie warunków do nawiązanie bliskich więzi osobowych i zaspokajania potrzeb emocjonalnych,
b) zaspokajanie potrzeb materialnych,
c) zapewnienie warunków nauki własnej i zdobycia zawodu,
d) rozwijanie zainteresowań i zaspokajanie potrzeb kulturalnych,
e) wdrażanie do życia społecznego,
f) przygotowanie do życia w rodzinie własnej.
(A. Kelm "O opiece nad dzieckiem w rodzinie")

W pracy z dzieckiem osamotnionym, pozbawionym w przyszłości oparcia, jakie każdemu dziecku w momencie usamodzielnienia się zapewnia rodzina własna, szczególne ważne jest zaszczepienie tych wartości moralnych oraz takie przygotowanie do pracy, aby wychowanek po odejściu z placówki umiał prawidłowo ułożyć swoje życie i swoje kontakty w nowym środowisku zamieszkanie i pracy. Taką postawę wobec wychowanków prezentowali nasi wielcy wychowawcy: Jeżewski, Babicki, Kamiński, Korczak, Lisiecki, którzy w swej pracy umieli łączyć miłość do dziecka z wymaganiami wobec niego.

4. Cele i wartości w pracy opiekuńczo-wychowawczej domu dziecka

Jednym ze szczególnie trudnych problemów w warunkach życia zbiorowego jest godzenie dobra wychowanka jako jednostki z dobrem grupy wychowawczej i całej społeczności domu dziecka. Wychowanek w procesie opiekuńczo-wychowawczym nie może być traktowany jako przedmiot, lecz jako podmiot wychowania.

'Swoiste prawa wychowanków' do:
- pozytywnej motywacji pobytu dziecka w placówce,
- stabilizacji więzi osobowych w układach: dzieci - dzieci, dzieci - kadra,
- rzeczywistego współudziału dziecka w kształtowaniu warunków życia w placówce,
- demokratycznej zależności (Korczakowska teza - dziecko podlega regułom życia w placówce, a nie osobom),
- mobilizujących perspektyw jednostkowych i zbiorowych,
- radości życia i marzeń,
- ochrony i bezpieczeństwa osobistego - jednostkowego i zbiorowego,
- obiektywnej i sprawiedliwej oceny postępowanie dziecka,
- łączenia uprawnień dziecka z wymaganiami wobec niego,
- nawiązywania przez dziecko kontaktów koleżeńskich, przyjaźni i miłości,
- wyboru drób postępowanie moralnego i odpowiedzialności za ten wybór,
- wybaczanie błędów, a ograniczania kar na rzecz zachęt wzmacniających pozytywną motywację dziecka,
- naprawiania przez dziecko, w miarę jego możliwości, szkód i krzywd wyrządzonych świadomie czy nieświadomie,
- szanowanie tajemnic dziecka i intymności przeżyć osobistych,
- wzmacniania i hartowanie woli dziecka,
- stwarzania warunków poznawania i przyjmowanie przez dziecko społecznie uznanych wartości życia.

5. Dobór i rola kadry w domu dziecka

*Po pierwsze - w domu dziecka każdy pracownik spełnia funkcje pedagogiczną, dlatego każdy pracownik powinien mieć świadomość wymagań pedagogicznych, jakie wiążą się z jego pracą na danym stanowisku.

*Po drugie - globalny zakres opieki nad wychowankami sprawia, że układ godzin pracy osób zatrudnionych w domu dziecka wymaga dostosowania do potrzeb opieki, w tym obecności na zmiany w różnych godzinach (do południa, po południu, w godzinach nocnych), tak w dni robocze, jak też w dni wolne od pracy, tak w ciągu zajęć szkolnych, jak te z w okresach przerw świątecznych i wakacyjnych.

*Po trzecie - szczególna rola w domu dziecka przypada wychowawcom, oni bowiem mają zastąpić wychowankom utraconych lub przebywających z dala od dzieci rodziców i to na wychowawcach spoczywa w głównej mierze powinność wypełniania zadań opiekuńczo-wychowawczych placówki.

*Po czwarte - główną rolę w wiązaniu pracy wszystkich pracowników spełnia dyrektor domu dziecka. Spośród wielu kryteriów, jakim powinien sprostać dyrektor jako zwierzchnik tak pracowników, jak i wychowanków, na pierwszym miejscu należy wymienić generalny postulat, że jest on przede wszystkim pierwszym wychowawcą.

*Po piąte - w kompletowanie zespołu kadrowego domu dziecka warto zwracać uwagę nie tylko na pożądane cechy osobowe oraz kwalifikacje zawodowe, lecz także na określone zainteresowanie własne (zamiłowanie, hobby). Właśnie to pozwala wzbogacać wewnętrzne życie domu dziecka.

6. Elementy składowe domu dziecka

W łączeniu elementów składowych domu dziecka występują pewne szczeble, wymagające wyodrębnienia, a następnie zaplanowania dla każdego szczebla odpowiednich urządzeń i środków, a mianowicie:
a) Pojedynczy wychowanek i wszystko to, co należy przewidzieć dla niego osobiście, zgodnie ze standardami bytu materialnego i duchowego możliwy do zrealizowanie w placówce.
b) Zespół wychowanków w pokoju mieszkalnym (sypialni) i wszystko to, co należy przewidzieć dla tych wychowanków.
c) Grupa wychowawcza i wszystkie pomieszczenia oraz urządzenia niezbędne do jej funkcjonowania, zgodnie z przyjęta ogólnie koncepcją wychowania; na tym szczeblu włączamy wychowawcę lub wychowawców, zgodnie z przewidywanymi normami etatowymi i rozwiązaniami organizacyjnymi opieki nad grupą.
d) Cała społeczność domu dziecka, a więc wszyscy wychowankowie i wszyscy pracownicy oraz pomieszczenia i urządzenia oraz środki służące zaspokajaniu potrzeb tej społeczności, a także jej powiązania ze społecznością lokalną.

Ważne są rozwiązania architektoniczne i wyposażenie domów dziecka. W dokumentach dotyczących reformy systemu edukacji narodowej postulowano, aby domu dziecka były niewielkie (40 - 50 wychowanków), zlokalizowane tak, aby zapewnić wychowankom wykształcenie ogólne i zawodowe.

8. Budżet domu dziecka

Głównym źródłem środków finansowych na pokrycie kosztów funkcjonowania domu dziecka jest budżet placówki, finansowany przez państwo. Zawiera on wydatki planowane w skali rocznej. Strukturę budżetu ustalają organy administracji państwowej, którym podporządkowany jest dom dziecka. W budżecie placówki wyróżniamy dwie grupy składników:
a) wydatki stałe, objęte normami budżetowymi (płace, wyżywienie, odzież, świadczenia komunalne i inne),
b) wydatki zmienne, nie objęte normami budżetowymi i planowane według potrzeb placówki oraz możliwości finansowych organy administracji; w tym trybie planuje się m.in. wydatki na remonty oraz zakupy typu inwestycyjnego.

9. Koncepcja grupy wychowawczej

W domach dziecka stosowane są rozwiązania określone nazwami:
- grupy rodzinkowej (koedukacja, dzieci w różnym wieku),
- grupy rozwojowej (dzieci w różnym wieku, lecz zwykle jednej płci, z różnych szczebli edukacji),
- grupy jednorodnej (dzieci zbliżone wiekiem, jednej płci i o podobnej sytuacji szkolnej, zwykle z tej samej klasy),
- grupy mieszanej (o różnym składzie wychowanków, dobieranych raczej przypadkowo w miarę napływu do domu dziecka).

DOMY DZIECKA
EWA SIERANKIEWICZ „Opieka, wychowanie, terapia w domach dziecka”

Dom dziecka w aktualnie funkcjonującym systemie opieki i wychowania jest najbardziej rozpowszechnioną formą zastępowani i kompensowania braku własnej rodziny dzieciom osieroconym i opuszczonym. Pomimo przyznawania wyższości rodzinnym formą opieki nad formami opieki zakładowej, państwowy dom dziecka nadal jest i długo jeszcze pozostanie instytucja społecznie niezbędną. Rodziny zastępcze i rodzinne domy dziecka nie są w stanie objąć opieką wszystkich dzieci. Ponadto istnieje kategoria dzieci, które z różnych względów ( wiek, sytuacja prawna, zaburzenia w rozwoju i zachowaniu) nie będą mogły skorzystać z rodzinnych form opieki i domy dziecka stają się dla nich ostatecznym oparciem.

Dom dziecka jest placówką, która dzieciom i młodzieży trwale lub okresowo bez opieki rodziny własnej, zastępuje rodzinę, zapewnia opiekę i wychowanie, odpowiednie do potrzeb warunki rozwoju, przygotowuje do samodzielnego życia.

Podstawowe zadania placówki określa Statut:

-zapewnienie warunków rozwoju psychofizycznego, z uwzględnieniem zaspokajania potrzeb emocjonalnych, kompensujących brak domu rodzinnego;

-zapewnienie odpowiednich warunków bytowych (mieszkanie, ubranie, rzeczy codziennego użytku);

-zapewnienie opieki medycznej;

-przygotowanie do samodzielnego życia

Statut domu dziecka wyraźnie określa zadania opieki i wychowania wychowanków. Narastające jednak od dłuższego czasu rozmiary sieroctwa społecznego i związane z nim problemy – negatywne skutki rozwoju psychospołecznego dzieci sierocych- spowodowały, że takie sformułowanie zadań statutowych stało się niewystarczające. Wśród wychowanków istnieje kategoria dzieci odbiegających od normy, trudnych wychowawczo, a to powoduje, że dom dziecka staje się z konieczności w znacznym stopniu placówką rewalidacyjną i resocjalizacyjną. W tej sytuacji środowisko domu dziecka ma do spełnienia dwojaką funkcję:

-terapeutyczna- zmierzająca do zniwelowania roli traumatyzujących doświadczeń wyniesionych z rodzin własnych dzieci oraz korekcji zaburzeń rozwoju psychospołecznego będących skutkiem sieroctwa społecznego

-stworzenia im warunków właściwego rozwoju, socjalizacji i wychowania.

*Zadaniem podstawowym działalności domu dziecka jest tworzenie warunków do zaspokajania potrzeb życiowych i rozwojowych wychowanków. Jest to konieczne do prawidłowej adaptacji społecznej (przystosowania) dzieci sierocych przebywających w placówkach opiekuńczo- wychowawczych.

DEPRYWACJA EMOCJONALNA U NIEMOWLĄT I MAŁYCH DZIECI SPOWODOWANA BRAKIEM KONTAKTÓW Z MATKĄ

Psychiczna deprywacja to stan psychiczny, który powstał na skutek takich życiowych sytuacji, jak niezaspokojenie jego podstawowych psychicznych potrzeb w dostatecznej mierze przez dłuższy okres czasu, pozbawienie kontaktu emocjonalnego z matką. Może przybierać różne stopnie nasilenia i jest bardzo silnym stresorem u niemowląt. J. Laugmeier i Z. Matějček przytaczają również inne nazwy na określenie deprywacji: skryta lub maskowana deprywacja dzieci bez rodzin; tęsknota za domem; separacyjny niepokój.
Brak kontaktu prowadzi do zaburzeń w dwóch etapach:

1. Reakcja rozpaczy, krzyk, trwający nawet parę dni, brak apetytu

2. Apatia, Zatrzymanie rozwoju dziecka a następnie następuje jego regres, zaburzenia somatyczne: wymioty, spłycenie oddechu, spadek napięcia skóry.

Każdy z członków rodziny wywiera inny wpływ na rozwój dziecka. Znaczenie to nie zależy od stopnia pokrewieństwa, ale od udziału w zaspakajaniu potrzeb dziecka. Dominującą rolę w tych kontaktach spełnia matka, zwłaszcza w pierwszych miesiącach życia dziecka.

Matka jest pierwszą istotą ludzką z jaką styka się dziecko, a postawa uczuciowa dziecka wobec niej jest prototypem wszystkich późniejszych powiązań uczuciowych człowieka. Pierwsze dwa lata uznane są dzisiaj za okres krytyczny dla rozwoju osobowości, która w tym czasie jest bardzo plastyczna i podatna na wszelkie wpływy zarówno kształtujące jak i uszkadzające.

W większości naukowych publikacji na temat bezpośredniej przyczyny choroby sierocej spotykamy się z opinią, że głównym źródłem jest separacja małego dziecka od matki. Żaden zakład, który nie zapewni optymalnych warunków na nawiązanie indywidualnych i stałych więzi emocjonalnych z jedną osobą, nie jest w stanie ustrzec dziecka przed tą chorobą.

BADANIA:

1. R. A. Spitz – badanie w grupie 91 dzieci z przytułku w Meksyku. Po 3 miesiącach karmienia dzieci, matki ich opuszczały zakład i zostawiały dzieci pod dobrą opieką lekarską, dzieci jednak były odgrodzone od siebie prześcieradłami.
   Grupa kontrolna – dzieci wychowywane w żłóbku przez własne matki.
   Po dwuletnich doświadczeniach autor badań stwierdził, że znacząco pogorszył się rozwój psychomotoryczny dzieci z przytułku po rozłące z matką, zmniejszyła się odporność na infekcje, co doprowadziło do wysokiej śmiertelności tych dzieci.
   Inne objawy: całkowita bierność, martwota, mimika, dziwaczne ruchy palców, wtulanie się w poduszkę z wyrazem cierpienia – depresja anaklityczna

2. R. A. Spitz i K. Wolf - Półtoraroczna obserwacja 170 dzieci, z których 34 przeżyło rozłąkę z matką w wieku 6 miesięcy. Spitz wyodrębnił kolejne fazy postępującej depresji- od zachowania „wymagającego” i przejawów „lepkości” wobec personelu zakładu wkrótce po rozstaniu z matką, poprzez fazę „rozpaczy , w której przeważa płacz przechodzący w głośny krzyk, az do fazy utraty kontaktu z ludźmi, która przechodzi następnie w fazę letargiczną. Towarzyszy tym stadiom postępujące zahamowanie rozwoju psychoruchowego, utrata na wadze, pogorszenie ogólnego stanu zdrowia.

3. J. Bowlby – główny teoretyk choroby sierocej, stwierdził: dziecko pozbawione opieki matki jest prawie zawsze opóźnione w rozwoju fizycznym , umysłowym i społecznym. Okresem krytycznym w tych zachowaniach ustanowił okres między 6 miesiącem a trzecim rokiem życia dziecka. Między matka a dzieckiem istnieje więź fizyczna (ssanie piersi, przytulanie, wodzenie za nią wzrokiem).

4. W. Goldfarb - Badania dwóch grup dzieci 10-14 letnich rozłączonych z matkami w wieku 9 miesięcy, z których jedna grupa składała się z dzieci adoptowanych przed upływem roku, a druga przebywała w zakładzie do 3 lat. Dzieci z drugiej grupy były mniej inteligentne, gorzej uczyły się w szkole i wykazywały słabszy rozwój mowy oraz zaburzenia koncentracji uwagi. Były społecznie niedojrzałe, agresywne, żadne uczucia, ale same nie potrafiły do nikogo przywiązać się głębiej. Dzieci adoptowane bezpośrednio po rozłące z matką nie przejawiały żadnych zaburzeń w zachowaniu.

5. Badania polskich psychologów - Potwierdzają tezę, że zerwany w sposób gwałtowny kontakt emocjonalny z matką w okresie 3 miesiąca życia dziecka, gdy nie zapewniono substytutu matki, powoduje że mogą pojawić się głębokie zaburzenia rozwojowe.

PODSUMOWANIE

Skutki emocjonalnego odrzucenia dziecka zdaniem G. Gertsmanna sięgają w odległą przyszłość rozwoju dziecka:

• Opóźnienia w rozwoju motorycznym

• Opóźnienia w zakresie intelektu i mowy

• Zaburzenia w życiu społecznym

• Problemy z nawiązywaniem kontaktów

• Nieumiejętność współdziałania w grupie

• Skłonność do samotnictwa „odludki”

• Skrytość

Reakcja dziecka na odrzucenie zależy także od jego cech indywidualnych, m.in. od typu układu nerwowego: dziecko z silnym układem nerwowym będzie skłonne do reagowanie agresją, a ze słabym – biernością depresyjną.

PSYCHOPEDAGOGICZNE I PRAWNE UWARUNKOWANIA ADOPCJI

Instytucjami, które zajmują się umieszczaniem dzieci w rodzinach adopcyjnych są ośrodki adopcyjno-opiekuńcze, działające z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Dzieci (TPD). Zgodnie ze statusem TPD celem działania ośrodka jest współdziałanie z organami administracji państwowej – w organizowaniu dla dzieci potrzebujących zastępczych środowisk wychowawczych. Ośrodek ściśle współpracuje ze wszystkimi instytucjami opiekuńczo-wychowawczymi.
Jedną z metod pracy ośrodka adopcyjno-opiekuńczego jest bezpośrednie przekazywanie do rodzin dzieci z oddziałów noworodkowych (z pominięciem domów małego dziecka).
W najgorszej sytuacji są dzieci podrzucane do domów małego dziecka lub porzucane w szpitalu (brak możliwości odnalezienia rodziców biologicznych i uregulowania sytuacji prawnej tego dziecka przedłuża lub uniemożliwia proces adopcji).
Orzekanie o przysposobieniu powierzono sądom powszechnym (wraz z zaangażowaniem w sprawę przysposobienia ośrodków adopcyjnych, placówek opiekuńczo-wychowawczych, szpitali itp.).

Zgodnie z ogólnie przyjętymi ustaleniami rodzicami powinni być w zasadzie ludzie młodzi. Jeśli chodzi o adopcję niemowlęcia, optymalny wiek rodziców powinien wynosić 25-35 lat. Natomiast dziecko paro- i kilkuletnie mogą adoptować ludzie w wieku 30-45 lat.
Z badań wynika, że rodzice adopcyjni są na ogół starsi od rodziców biologicznych.

Ciekawym zjawiskiem jest nowoczesność w rodzinach adopcyjnych. W większym stopniu realizowany jest partnerski układ między małżonkami – udział ojców w wychowaniu jest znacząco wyższy niż w rodzinach biologicznych.

Z. Matejcek – identyfikacja dziecka z nową rodziną powinna być jasna, czysta, bez zbytecznych tajemnic i niebezpiecznych niedomówień.

Zasady jawności przysposobienia:

-nie czekać, aż dziecko będzie pytać; okres najbardziej wskazany do podjęcia takich rozmów z dzieckiem to wiek około 3 lat (należy wykorzystać do tego np. bajkę)
-można ubarwiać opowiadanie, ale nie można nic zmieniać (zaspokajając ciekawość dziecka poprzez pozytywne, emocjonalne zabarwienie)
-o rodzinach biologicznych dziecka nie wolno mówić nic złego

Doświadczenie pedagogiczne wskazuje na fakt, iż znacznie więcej jest przypadków młodych ludzi poszukujących swej rodziny naturalnej wśród tych, którzy nie znali prawdy o sobie, a potem nagle ją odkryli, niż w grupie poinformowanych już w dzieciństwie, że są adoptowani.
Z psychologicznego punktu widzenia stan wewnętrznego napięcia i wstrząs przeżyty w momencie poznania prawdy może wywołać niechęć czy gniew do przybranych rodziców, co w następstwie skomplikuje sytuację wychowawczą w rodzinie.

U człowieka mechanizmy psychiczne odgrywają tak znaczącą rolę, że rodzice adopcyjni mogą być rodzicami w pełnym tego słowa znaczeniu. Dziecko przyjmuje za rodziców tych, którzy z ojcowskim uczuciem i macierzyńskim oddaniem je wychowują.

Pierwsza i naczelna zasada, jaką należy się kierować w sprawach o przysposobienie dziecka brzmi : „PRZYSPOSOBIĆ MOŻNA OSOBĘ MAŁOLETNIĄ TYLKO DLA JEJ DOBRA”.

Dobro dziecka rozumie się jako postulowaną sytuację w świetle dominującej w naszym społeczeństwie doktryny moralnej.

Ustawa dotycząca adopcji z maja 1995 roku:

1. zakaz przysposobienia osób pełnoletnich
2. ustanowienie minimalnej granicy wieku między przysposobionym, a przysposabiającym na 18 lat oraz maksymalnej takiej, aby rodzice w późniejszym wieku byli w stanie w należytym stopniu sprawować władzę rodzicielską – przysposobiony powinien być gotowy do podjęcia pracy zawodowej w czasie, gdy przysposabiająca kobieta będzie liczyła nie więcej niż 60 lat, a przysposabiający mężczyzna nie więcej niż 65 lat
3. do orzeczenia adopcji potrzebna jest zgoda dziecka, które ukończyło 13 lat; jeśli jest to dziecko młodsze i rozumie sens przysposobienia, sąd przed wydaniem orzeczenia musi wysłuchać jego zdania
4. wymagana jest pełna zdolność rodziców do czynności prawnych oraz wymóg odpowiednich właściwości osobistych
5. strona przysposobienia nie jest jedna, ale dokonują go dwie osoby wspólnie, muszą być one małżeństwem heteroseksualnym
6. po śmierci przysposabiających możliwe jest ponowne dokonanie adopcji dziecka
7. pierwszeństwo przysposobienia „krajowego” (w przypadku braku możliwości przysposobienia przez rodzinę polską szuka się rodziny dla dziecka za granicą)
8. przysposobiony, po osiągnięciu pełnoletniości, ma prawo do zapoznania się z aktem urodzenia, zawierającym dane o jego rodzicach


Przysposobienie musi być dobrowolne, potwierdzone pisemnie przez rodziców w formie wniosku o przysposobienie.

Osoby pragnące skorzystać z pośrednictwa ośrodka adopcyjno-opiekuńczego w wyszukaniu dziecka powinny się liczyć z koniecznością poddania się procesowi „kwalifikacji” jako kandydaci na rodziców adopcyjnych. W procesie „kwalifikowania” na przyszłych rodziców adopcyjnych mogą zostać wykorzystane: wywiady środowiskowe, badania pedagogiczne, badania lekarskie. Kandydat na rodzica adopcyjnego, który decyduje się na pośrednictwo ośrodka akceptuje ingerencje pracowników ośrodka e sferę prywatności. Zgłoszenie się kandydatów do ośrodka adopcyjno-opiekuńczego powoduje powstanie stosunku cywilno-prawnego pomiędzy kandydatem, a osobą prowadzącą ośrodek (w której imieniu działają pracownicy ośrodka).

Przysposobienie następuje wskutek orzeczenia sądu opiekuńczego, wydanego na żądnie przysposabiającego. Postępowanie jest wszczynane na wniosek przysposabiającego. Ustawa nie wymaga przejścia jakiegokolwiek postępowania kwalifikacyjnego, a wnioskodawca nie ma obowiązku wykazania, że ośrodek adopcyjno-opiekuńczy lub inna placówka „zakwalifikowała” go, jako osobę „mającą czynną zdolność do przysposobienia”. Sąd wniosek rozpatruje merytorycznie. Treść orzeczenia świadczy o tym, czy wnioskodawca został „zakwalifikowany” jako spełniający przesłanki, od których zależy przysposobienie ściśle określonego dziecka. Przesłanki, od których zależy orzeczenie przysposobienia przez sąd, powinny być więc zawsze uwzględniane w postępowaniu „kwalifikacyjnym” kandydatów, prowadzonym przez ośrodki adopcyjno-opiekuńcze. Prawne przesłanki „kwalifikowania” kandydatów na rodziców adopcyjnych: pełna zdolność do czynności prawnych, odpowiedni wiek przysposabiającego, kwalifikacje osobiste.


* Jaworski R., Kamińska U., Psychopedagogiczne i prawne uwarunkowania adopcji, w: Pedagogika społeczna u schyłku XX wieku, Radziewicz-Winnicki A.
*pod red. Milewska E., Ostrowska K., Adopcja – teoria i praktyka

Bernadeta Prandzioch

KONTAKTY Z RODZINĄ KOBIET

ODBYWAJĄCYCH KARĘ POZBAWIENIA WOLNOŚĆI

TEORETYCZNE RAMY SYTUACJI KOBIET

Postępowanie wobec kobiet, które odbywają karę pozbawienia wolności, regulują odpowiednie artykuły Kodeksu Karnego Wykonawczego:

• Art. 87

  • wymaga zapewnienia specjalistycznej opieki (lekarz, psycholog, etc.) kobiecie ciężarnej oraz kobietom karmiącym

  • na kobiety te nie mogą być nakładane kary dyscyplinarne

  • mają one możliwość odbywania dodatkowych spacerów

  • w celu umożliwienia sprawowania stałej i bezpośredniej opieki nad dzieckiem organizuje się przy wskazanych zakładach karnych domy dla matki i dziecka, w których dziecko może przebywać z matką do 3. roku życia

• Art. 87a

  • Wykonując karę wobec skazanych sprawujących opiekę nad dzieckiem poniżej 15 roku życia, uwzględnia się potrzebę inicjowania, podtrzymywania i zacieśniania więzi uczuciowej z dziećmi

  • Kara powinna być odbywana możliwie blisko miejsca zamieszkania dzieci

W PRAKTYCE

• Mimo, że możliwe są 2 widzenia w miesiącu, zwykle nie są one wykorzystywane

• Jedną z poważnych przyczyn tego zjawiska jest fakt, że bardzo często przed dziećmi ukrywa się fakt odbywania kary przez matkę

• Należy podkreślić, że najczęściej matki jeszcze w okresie przedwięziennym niewłaściwie wywiązywały się z obowiązków wobec dzieci

• Dzieci uwięzionych matek rzadziej mieszkają w tym okresie z drugim rodzicem, choć ulega to zmianie, aktualne badania:

  • 40% pozostaje z ojcem

  • 16% w domu dziecka

  • Pozostała część – z rodziną

• Mimo deklarowanej chęci powrotu do dzieci po zwolnieniu z więzienia, blisko połowa matek nie ma z dziećmi żadnego kontaktu podczas odbywania kary

• Aktualne koncepcje i programy resocjalizacyjne kładą nacisk na to, że podczas odbywania kary ważniejsze jest dążenie do utrzymania i odbudowywania kontaktu z bliskimi, który umożliwi powrót do życia z nimi, niż samo odbywanie kary

ADOPCJA ZAGRANICZNA

Adopcja zagraniczna to termin, którym określa się przysposobienie, które spowoduje zmianę dotychczasowego miejsca zamieszkania przysposabianego w Rzeczypospolitej Polskiej na miejsce zamieszkania w innym państwie (art. 114 k.r.o.). Nie jest ważne, czy polskie dziecko adoptują osoby o podwójnym obywatelstwie, czy para małżeńska o różnym obywatelstwie – sam fakt jego przemieszczenia na stałe poza granice Polski jest adopcją zagraniczną. Adopcji zagranicznej mogą dokonać nie tylko cudzoziemcy, ale też obywatele polscy stale mieszkający za granicą.

Przysposobienie zagraniczne jest procesem złożonym i dość trudnym, regulowanym głównie przez przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz Kodeksu postępowania cywilnego.

Najważniejszą zasadą regulującą adopcję zagraniczną jest zasada pierwszeństwa adopcji krajowej. Do przysposobienia zagranicznego może dojść wtedy, gdy tylko w ten sposób można zapewnić dziecku odpowiednie zastępcze środowisko rodzinne (czyli gdy przysposobienie dziecka w kraju nie jest możliwe i gdy ustalone zostanie, że zagraniczna rodzina zastępcza będzie dla niego odpowiednim środowiskiem). Odstępstwo od tej zasady dopuszcza się w dwóch przypadkach: gdy między przysposabiającym a przysposabianym istnieje stosunek pokrewieństwa lub powinowactwa, lub gdy przysposabiający już przysposobił siostrę lub brata dziecka (art. 114 k.p.c.).

Procedura adopcji zagranicznej

Małżeństwo, które chce przysposobić polskie dziecko, musi najpierw zgłosić się do licencjonowanego ośrodka adopcyjnego na terenie zamieszkiwanego kraju i zostać tam zakwalifikowane jako kandydaci na rodziców adopcyjnych. Ośrodek ten powinien mieć zawiązane stosowne umowy o współpracy z ośrodkami w Polsce, które zajmują się adopcją zagraniczną, i zgłosić kandydatów do jednego z takich ośrodków. Lista takich ośrodków jest ogłaszana przez ministra do spraw rodziny w „Monitorze Polskim”.

Do zakwalifikowania się jako zagraniczna rodzina adopcyjna potrzebne są następujące dokumenty:

- wniosek rodziców do danego ośrodka

- krótka charakterystyka siebie, oczekiwanie odnośnie dziecka bądź ilości dzieci, płci itd.

- świadectwa urodzenia obydwojga małżonków

- zaświadczenie o stanie majątkowym

- odpis aktu małżeństwa

- świadectwo o niekaralności obydwojga małżonków

- świadectwo o obywatelstwie

- zaświadczenie o stanie zdrowia obydwojga małżonków, w tym podana przyczyna bezpłodności

- opinia środowiska wystawiona przez służby opieki społecznej w miejscu zamieszkania (można dołączyć np. opinie z miejsca pracy, od księdza proboszcza)

- zgoda władz (ośrodka adopcyjnego lub organizacji licencjonowanej przez rząd danego kraju)

- opinia Konsulatu Rzeczypospolitej Polskiej właściwego dla miejsca zamieszkania.

Dokumenty te mogą być przesłane w kopii, wymagane jest ich przetłumaczenie na język polski przez przysięgłego tłumacza.

Następnie małżeństwo kierowane jest na kontakt z dzieckiem do polskiego ośrodka adopcyjnego i domu dziecka, w którym przebywa dziecko zakwalifikowane do adopcji zagranicznej. Rejestr dzieci, które nie znalazły rodziny adopcyjnej w Polsce, znajduje się w Centralnym Banku Danych w Warszawie. Są to często dzieci niepełnosprawne, z poważnymi problemami zdrowotnymi lub duże rodzeństwa, których nie można rozdzielić ze względu na więź emocjonalną. W przypadku pozytywnego kontaktu, małżeństwo składa w odpowiednim sądzie (wydział rodzinny) wniosek o przysposobienie wraz z kompletem dokumentów. Wtedy zaczyna się postępowanie sądowe (art. 585 par. 1 k.p.c.).

Sąd ustala przede wszystkim, czy przysposobienie zagraniczne pozostaje w zgodności z dobrem dziecka, czy nie jest możliwe przysposobienie dziecka w Polsce i czy tylko w taki sposób można zapewnić dziecku właściwe zastępcze środowisko rodzinne (czyli dla dziecka takim środowiskiem jest tylko rodzina adopcyjna, a nie np. rodzina zastępcza). Po wstępnej analizie danych sąd wzywa na pierwszą sprawę wnioskodawców i opiekuna prawnego dziecka.

Do przysposobienia potrzebna jest zgoda rodziców przysposabianego, chyba że są oni pozbawieni władzy rodzicielskiej, nieznani, ubezwłasnowolnieni lub porozumienie z nimi napotyka na trudne do przezwyciężenia przeszkody (art. 1191 k.p.c.). W szczególnych przypadkach sąd może zgodzić się na adopcję mimo braku takiej zgody. Jeśli dziecko ma ukończone 13 lat, także powinno wyrazić zgodę. Również młodsze dzieci powinny zostać wysłuchane przez sąd. Jeśli dziecko ma ustanowionego opiekuna, to on powinien wyrazić zgodę zamiast rodziców, ale sąd może orzec o adopcji bez jego zgody, jeśli wymaga tego dobro dziecka.

Rodzice adopcyjni muszą nie tylko spełnić wszystkie warunki wymagane przy adopcji, ale też odbyć okres próbny do uzyskania zgody sądu na adopcję (art. 120 par. 3 k.r.o.). Sposób i czas trwania okresu próbnego ustala się na pierwszej rozprawie. Ma on na celu stworzenie więzi emocjonalnej z dzieckiem, dokonanie obserwacji zachowań rodziców, poznanie ich motywacji i pomoc dziecku i rodzicom w nowej sytuacji psychologicznej. Dziecko może przez jakiś czas mieszkać w domu rodziców adopcyjnych lub wraz z nimi w placówce, w której dotąd przebywało.

Po okresie próbnym odbywa się sprawa o pełne przysposobienie, w wyniku której zostaje wydane orzeczenie o adopcji. Na końcu dziecko otrzymuje nowy akt urodzenia wydany przez Urząd Stanu Cywilnego i zostaje zameldowane w nowym domu.

ĆWICZENIA 3

- rodzina jako składnik systemu wychowawczego (Justyna, Emilka)

Rodzina jako podstawowe środowisko wychowawcze.

Rodzina jest tym składnikiem środowiska wychowawczego, który oddziaływuje na jednostkę najdłużej, niekiedy przez całe życie. Stanowi ona naturalne środowisko wychowawcze, ponieważ wychowanie dziecka odbywa się w sposób naturalny, często spontaniczny, żywiołowy, rzadziej natomiast staje się w pełni świadomą i planową działalnością ukierunkowaną na realizację określonych celów.

Rodzina określa bliżej cele i wartości, do których dzieci mają dążyć, przyczynia się do formowania ich potrzeb i zainteresowań, dostarcza dziecku modeli osobowych i wzorów zachowań w konkretnych sytuacjach życia codziennego.

Rodzice i inni członkowie rodziny przekazują dzieciom określony system wartości i norm społecznych. Ponadto uczy przyjmowania przez nie zadań i obowiązków wykraczających poza jego osobiste potrzeby i interesy, współdziałania w grupie, pełnienia ról społecznych. Odgrywa zatem rodzina rolę ,,niwelatora wstrząsów, filtru i pomostu”, chroniąc dziecko przed zbyt brutalnym zetknięciem z rzeczywistością. I to od rodziców zależy właśnie, czy to zetknięcie odbędzie się bezboleśnie, czy przyniesie dziecku wiele niepowodzeń i rozczarowań.

Należy pamiętać o tym, że w życiu codziennym wychowanie odbywa się nie tylko dzięki działalności nauczycieli - wychowawców, a więc tych, którzy posiadają wiedzę pedagogiczną, odpowiednie sprawności z tego zakresu i odpowiednie narzędzia pracy wychowawczej w postaci programów nauczania i wychowania, ale jest ono również wynikiem oddziaływań ludzi spełniających różne inne zawody. Wszelkie powodzenia lub niepowodzenia wychowawcze są także uzależnione od wpływów i wzajemnej współpracy instytucji specjalnie powołanych przez społeczeństwo dla realizacji zadań wychowawczych oraz od rodziny i środowiska społecznego (bliższego i dalszego) wychowanków.

Sprawa ta nie jest jednak taka prosta i łatwa. Trudności w pełnej integracji rodziny z poszczególnymi systemami wychowawczymi wynikają przede wszystkim ze specyfiki funkcjonowania rodziny jako grupy pierwotnej, a w związku z tym, z ograniczonymi możliwościami wpływania na rodzinę z zewnątrz. Rodzina jest tą grupą społeczną, do której stosunkowo późno i z pewnymi oporami przenikają nowe idee wychowawcze z globalnego systemu wychowawczego. Stanisław Kowalski w tej kwestii pisze m.in.: "przeżytki ideologiczne trwają uporczywiej, a nowe wartości przyjmują się trudniej w rodzinie niż w środowisku pozarodzinnym - w grupach rówieśników, w szkole, w zakładzie pracy i innych instytucjach, Po prostu instytucje pozarodzinne są (na ogół - S.K.) nosicielami nowych wartości bez opierania się o tradycję, czasem nawet dzięki radykalnemu zerwaniu z nią, rodzina zaś akceptuje nowe wartości w procesie uporczywego ścierania się starego z nowym"

Bywa że rodzina może właściwie funkcjonować. Właściwie, ze względu na własne, wewnętrzne cele. Ale nie stanowi jeszcze integralnej całości (funkcjonalnej lub rzeczowej) z globalnym systemem wychowawczym, a także z systemem środowiskowym, ze względu na zadania ogólnospołeczne, np. praca produkcyjna dzieci chłopskich jest korzystna dla funkcjonowania ekonomicznego tych rodzin, ale powoduje konflikt z wypełnianiem przez dzieci obowiązku szkolnego.

Bywają przecież przypadki, że rodzice wychowują swoje dzieci jedynie dla własnych potrzeb, dla dobra domowego ogniska. Dziecko "dobre" dla rodziców i rodziny nie musi ich zdaniem być równocześnie "dobre" dla społeczeństwa. Jednostka wychowana w takiej rodzinie, w której rodzice kochają swoje dzieci, cieszą się z obcowania z nimi, są z nich dumni, stroją je itp., często zapominają o odpowiedzialności za to, jacy wyrosną z nich obywatele, wychowuje się w atmosferze swoistego "egoizmu rodzinnego". Dziecko wychowane w ten sposób będzie związane tylko w obrębie rodziny, ale będzie mu brakowało właściwego uspołecznienia poza nią. Oddziaływanie wychowawcze w rodzinie - aczkolwiek zamierzone, ale zorientowane tylko na swoje wewnętrzne cele - może doprowadzić do podtrzymywania dualizmu pomiędzy wychowaniem rodzinnym i ogólnospołecznym.

Podsumowując te rozważania należy stwierdzić, iż może występować funkcjonalność wychowawcza wewnątrz grupy rodzinnej, ale zarazem może to być dysfunkcjonalność wychowawcza zewnętrzna.

Postawy rodzicielskie

Szczególną rolę w rodzinie przypisuje się postawom rodzicielskim, które w znacznej mierze decydują o układzie stosunków między rodzicami a dziećmi. To one decydują w jakim stopniu są zaspokajane- bądź nie- podstawowe potrzeby dziecka: potrzeba miłości, życzliwości, solidarności i akceptacji.

Jeśli dziecko jest przez rodziców kochane i akceptowane ze wszystkimi swoimi wadami i zaletami rozwija się prawidłowo, jest aktywne i pewne siebie, łatwiej nawiązuje kontakty z rówieśnikami. Ta akceptacja daje mu poczucie bezpieczeństwa i zadowolenia z własnego istnienia.

Dziecko odrzucone, a więc traktowane niechętnie, niekiedy wrogo, otoczone zakazami i poddawane surowej dyscyplinie przeżywa stałe frustracje.

Odrzucenie zaburza rozwój emocjonalno-społeczny dziecka, które czuje się zagrożone, przeżywa lęk i niepokój. Wzrasta w poczuciu izolacji i zbędności, dlatego jego samoocena jest przeważnie negatywna. Do rodziców z reguły przejawia wrogość i niechęć, jest nieposłuszne, aroganckie, niekarne i wybuchowe. Często staje się apatyczne, stroni od kontaktów z rówieśnikami, żyje samotnie dręczone żalem oraz poczuciem krzywdy.

Ujemny wpływ na dziecko ma również postawa obojętności rodziców. Tacy rodzice wprawdzie dbają o dobre odżywianie dziecka, ubiór, sprawiają prezenty, lecz dziecko nie jest obiektem ich prawdziwych zainteresowań. Z reguły są zajęci sobą, a dziecko jest jakby dodatkiem do ich życia.

Tego rodzaju relacja nie stwarzając warunków do wymiany uczuć wywołuje u dziecka oschłość uczuciową, niezdolność do trwalszych i intymnych kontaktów, nieufność wobec ludzi.

Rozpatrując postawy emocjonalne rodziców wobec dzieci należy podkreślić, że dziecko musi być akceptowane przez rodziców, powinno być wychowywane w atmosferze serdeczności i zainteresowania jego osobą.

To rodzice mają największy wpływ na to, na jakiego człowieka wyrośnie ich dziecko.

Postawy obojętne, a tym bardziej wrogie rodzice powinni zdecydowanie wyeliminować z życia codziennego; zniekształcają bowiem one tak silnie i trwale rozwój dziecka, że żadne metody wychowawcze stosowane przez szkołę czy poradnie wychowawcze nie są tych wypaczeń całkowicie usunąć.

System nagród i kar

Ogromny wpływ na kształtowanie i rozwój osobowości dziecka- a także jej zaburzeń- wywierają metody wychowawcze stosowane przez rodziców. Trudno bowiem wyobrazić sobie wychowanie bez określonych, względnie stałych rodzicielskich oddziaływań, stosowania metod, których celem jest realizacja założonego ideału wychowawczego, ukształtowanie właściwych zachowań dzieci, wdrożenie ich do wykonywania powierzonych zadań i obowiązków.

Szczególne znaczenie dla kształtowania i utrwalania pożądanych form zachowania się mają nagrody i kary, czyli tzw. wzmocnienia pozytywne i negatywne. Ich stosowanie jest szczególnie trudne i wymaga dużej kultury pedagogicznej ze strony rodziców, nie powinno prowadzić do osłabienia bądź niszczenia pozytywnych więzi łączących rodziców z dziećmi.

Niesprawiedliwa kara, zbyt surowa, zastosowana bez wnikania w motywy postępowania, z pominięciem aktualnego stanu psychicznego i fizycznego dziecka, może mu wyrządzić wielką krzywdę. Dziecko ukarane niesłusznie staje się nieufne, obojętne uczuciowo, często zaczyna zachowywać się przeciwnie do życzeń rodziców. Nadmierna kara, zwłaszcza połączona z szyderstwem, wymyślaniem, krzykiem, może wywołać lęk przed odrzuceniem i utratą miłości bliskich, może stać się przyczyną smutku i osamotnienia.

Kary stosowane przez rodziców w stanach złości, kary niesprawiedliwe, poniżające dziecko wyzwalają często wrogość, chęć odwetu i niszczą wzajemną więź uczuciową.

Wiele ujemnych skutków w psychice i zachowaniu dziecka przynoszą tzw. kary niepedagogiczne: strofowanie dziecka, zawstydzanie go, przekupywanie, pogróżki, oziębłość, ubliżające porównywanie, wyśmiewanie, sarkazm, poniżanie, ciągłe wytykanie wykroczeń, zbyt silne nagany, kary cielesne, pozbawianie rzeczy, do których dzieci mają prawo oraz grożenie przyszłymi karami.

Bardziej efektywną metodą w oddziaływaniu wychowawczym jest nagroda, ponieważ towarzyszy jej przyjemny stan emocjonalny, a ich stosowanie wpływa pozytywnie na kształtowanie aktywnej postawy dziecka, wyzwala jego czynny stosunek do obowiązków, do stawianych mu wymagań. Ponadto właściwie stosowane nagrody wywołują u dziecka uczucia przyjemne: uciechę, radość, nadzieję, uczucie powodzenia, świadomości uznania, zaspokojenia ambicji. Wzmacnia w nim wiarę we własne siły, zapewnia poczucie bezpieczeństwa i zachęca do podejmowania nowych i trudniejszych wysiłków.

Wniosek: Tylko w zdrowym środowisku rodzinnym kształtują się pożądane warunki psychofizyczne dziecka. Ważą się jego losy i decyduje się to, czy stanie się ono jednostką odporną fizycznie i psychicznie, czy też słabą, niedojrzałą emocjonalnie i społecznie.

1. Klasyfikacja rodziny (wg Stanisława Kawuli):
Ze względu na poziom warunków wychowawczych wyróżniamy następujące typy rodzin:
# Rodzina wzorowa - tworząca najlepsze warunki wychowawcze i stale
podnosząca ich poziom;
# Rodzina normalna - zapewniająca wszechstronny rozwój;
# Rodzina wydolna wychowawczo - funkcjonowanie warunków wychowawczych
może być zachwiane;
# Rodzina niewydolna wychowawczo - są to rodziny niepełne gdzie
współżycie członków rodziny bywa zaburzone;
# Rodzina patologiczna - członkowie tej rodziny to osoby, które pozostają
w konflikcie z prawem, z takich rodzin wywodzi się największy procent
dzieci i młodzieży niedostosowanej społecznie.

2. Jakie czynniki rodzinne wpływają na powodzenia i niepowodzenia
szkolne dziecka:
- współpraca rodziny ze szkołą
- poczucie bezpieczeństwa dziecka, jego akceptacji i miłości w rodzinie
- poziom wykształcenia rodziców
- warunki kulturalne rodziców:
* estetyka języka, którym się posługują ( bogactwo, poprawność
gramatyczna, gwara, żargon, wulgaryzmy)
* obcowanie z kulturą (prasa, literatura, telewizja, teatr itp.)
- praca zawodowa matek
- urbanizacja
- warunki materialne rodziny
- warunki mieszkaniowe ( higiena, przestrzeń)
- ilość dzieci w rodzinie
- rodzina pełna czy rozbita
- dysfunkcje rodziny np. alkoholizm