Pedagogika społeczna

Tematyka ćwiczeń:

1. Poznanie i badanie środowisk wychowawczych - typologia. Podstawowe pojęcia pedagogiki społecznej:

- środowisko

- środowisko wychowawcze

- wychowanie

- siły społeczne

- diagnoza

- profilaktyka

- kompensacja

2. Rodzina jako podstawowe środowisko wychowawcze. Pomoc dziecku i rodzinie w środowisku lokalnym.

3. Grupa rówieśnicza, subkultury młodzieżowe, szkoła - i ich oddziaływanie wychowawcze.

4. Marginalizacja jako problem pedagogiki społecznej.

Ćwiczenia 2 11-10-2008

Zadania pedagogiki społecznej:

• profilaktyka i kompensacja

• opis danej rzeczywistości, poprzez analizę faktów

• projektowanie pewnych zmian, wzorców rzeczywistości pożądanej

1. WYCHOWANIE

• działanie zamierzone, planowane, celowe, następuje kształtowanie zmian osobowościowych

• świadoma i zamierzona działalność społeczna, której celem jest zamierzona zmiana w osobowości jednostki

• naturalne (samorzutne) - w rodzinie

• instytucjonalne - działania w powołanych do tego instytucjach (np.: plastyka w MDK)

2. ŚRODOWISKO

• elementy otaczającej nas struktury, które wywierają na nas wpływ

• otoczenie - otaczająca nas struktura szersza, zawiera zmienne i stałe elementy, które na jednostkę oddziaływają lub nieoddziaływają

• otoczenie jest szersze od środowiska

• siły społeczne - czynniki działające w środowisku, wyrażające się w działaniu; osoby działające w zbiorowości są inicjatorami pewnych zmian;

• siły zbiorowe - to grupy społeczne lub zakłady, które inicjują działanie, zmiany

• istotna jest motywacja

3. ŚRODOWISKO LOKALNE

• to grupa ludzi zamieszkujących ograniczone i względnie izolowane terytorium, posiadających i ceniących wspólną tradycję wartości i symbole, instytucje usługowe i kulturowe, świadomych jedności, odrębności i gotowość do wspólnotowego działania, żyjących w poczuciu przynależności i wewnętrznego bezpieczeństwa

• jego znaczenie i siła wynika m.in. stąd, iż jest ono nieodłącznym i nieuchronnym elementem otoczenie życia jednostki

• można powiedzieć, że środowisko lokalne ma sens terytorialny, demograficzny, instytucjonalny, kulturowy i regulacyjny

• wg F. Tönniesa w pojęciu środowiska lokalnego mieszczą się dwa typy zbiorowości: celowe (stowarzyszenie) i spontaniczne (wspólnota)

• więź społeczna - zorganizowany system stosunków, instytucji, środków kontroli społecznej; skupiający jednostki, podgrupy i inne elementy składowe zbiorowości w całość zdolną do trwania i rozwoju

4. ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE

• A. Kamiński nazwał środowiskiem wychowawczym „te elementy otaczającej struktury przyrodniczej, społecznej i kulturalnej, które działają na jednostkę stale lub przez dłuższy czas, albo krótko, lecz ze znaczną siłą, jako samorzutny lub zorganizowany system kształtujących ją podniet”

• K. Sośnicki za środowisko wychowawcze przyjmuje „ogół sytuacji wychowawczych. Te zaś określa jako ogół warunków, które działając na jednostkę powodują u niej określone przeżycia psychiczne”

• zespół celowo ukierunkowanych oddziaływań wychowawczych

• wg Pietera, środowisko wychowawcze to „złożony układ powtarzających się lub względnie stałych sytuacji, do których człowiek rozwijający się przystosowuje się czynnie w wychowawczym okresie swego życia”

• zwrócenie uwagi na potrzebę świadomości, celowości działania nastawione, zorientowane na wychowanie młodego człowieka

• aktywność wychowanka, samowychowanie

• bodźce:

• naturalne: ziemia, klimat, fauna, flora

• społeczne: relacje stosunków międzyludzkich, podział na wiek, płeć, poziom wykształcenia, zawód

• kulturowe: materialne i niematerialne, wierzenia, tradycje, wartości moralne

• czynniki terytorialne: wieś, miasto

• 3 kręgi środowiskowe wg Pietera

Środowisko
	Środowisko lokalne
		Środowisko
				CZŁOWIEK
			Domowe, rodzina
	Miasto, wieś
okoliczne

Wg Pietera

Cywilizacja ogólna

Kompleks kulturowy

Państwo, społeczeństwo narodowe

Region

Najbliższa okolica

Społeczności

Człowiek

Lokalne

najbliższa okolica

Region

państwo, społeczeństwo narodowe

kompleks kulturowy

cywilizacja ogólna

• diagnoza społeczna - zebranie wiedzy na temat jednostki i analiza jej sytuacji życiowej, diagnoza społeczna została podniesiona do rangi najważniejszego zadania poprzedzającego bezpośrednio pracę z przypadkiem

• profilaktyka - zapobieganie tym wszystkim sytuacjom, które powodują wyłanianie się potrzeb z zakresu opieki społecznej, a więc i kompensacji społecznej. Rozwinięta i dobrze realizowana profilaktyka społeczna powinna redukować przypadki niedostosowania społecznego, wykolejeń, patologii społecznej. Powinna uprzedzać stany zagrożenia moralnego, zdrowotnego, kulturalnego, społecznego, aby uchronić jednostki i grupy danej populacji przed niepożądanymi odchyleniami od stanów normalnych.

• kompensacja - wyrównywanie braków, uzupełnianie, obszar wiedzy idący w kierunku pewnej sprawności np.: świetlica środowiskowa; każde działania kompensacyjne mają walor profilaktyki

5. GRUPA RÓWIEŚNICZA

• grupa społeczna to zbiorowość, która wykształciła pewien zakres wspólnego myślenia. Jest to zbiór osób, które wyznaczają więź społeczną (charakter dwoisty) i samoświadomość. W grupie istnieje komunikacja i łączność, tendencja do zachowania konformizmu, kulturowo wspólnych wartości, świadomość wspólnych interesów i ich przedkładanie nad swoje interesy

• Wg Kosińskiego grupa wyznaczona jest przez:

1. Co najmniej 3 członków (istnieje większość i mniejszość, podstruktura)

2. Cel (wyznacza solidarność, więź)

3. Wyraźna struktura wewnętrzna zbudowana z pozycji zajmowanych przez członków i związanych z nimi ról, stosunki władzy

4. Tożsamość (wskazuje na jej odrębność)

5. Ośrodki skupienia, symbole.

• grupa rówieśnicza - jest to organizm społeczny wyróżniony spośród innych nie ze względu na cechę demograficzną - wieku, lecz ze względu na typ więzi, bliskie, nacechowane wzajemną aprobatą uczestnictwo

• grupa formalna - jasno określone cele, struktura, np.: klasa szkolna

• grupa nieformalna - np.: dziecięca grupa zabawowa, spontaniczność, klasa szkolna - grupy nieformalne w grupie formalnej, budowanie więzi, wsparcie

• grupa pierwotna - „grupa charakteryzująca się współpracą i bezpośrednim kontaktem twarzą w twarz. Jest ona pierwotna pod wieloma względami, przede wszystkim jednak ze względu na swą fundamentalną rolę w kształtowaniu społecznej natury i ideałów jednostki. Psychiczny rezultat bezpośredniego kontaktu stanowi tego rodzaju zespolenie się indywidualności w jedną całość, że wspólne życie i wspólne cele grupy, w pewnym przynajmniej zakresie, stają się treścią jaźni indywidualnej. W najprostszy chyba sposób można określić tę całość za pomocą zaimka <my>; zakłada on stopień sympatii oraz wzajemnej identyfikacji, którego naturalnym wyrazem staje się wyrażenie <my>. Człowiek żyje w poczuciu łączności z całością i to uczucie wyznacza głównie jego dążenia”(Charles H. Cooley)

• grupa pierwotna - powstaje w sposób naturalny, przykładem jest rodzina (podstawą rodziny jest miłość)

• więzi formalne i nieformalne - więzi labilne, zaburzony proces komunikacji między mąż-żona-dziecko

• trzy typy grup rówieśniczych: dziecięce grupy zabawowe, bandy; młodzieżowe paczki, kliki; młodzieżowe grupy dewiacyjne (gangi, bandy przestępcze)

• struktura grupy - zawiera, co najmniej trzy elementy tworzące istotę stosunków społecznych grupy: układ hierarchii wewnętrznej grupy; układ decyzji i system kanałów komunikacyjnych; układ i rodzaj więzi między członkami grupy

• przodownictwo - specyficzny typ kierowania grupą; charakteryzuje on osoby, które z racji cech osobowych, pewnej charyzmy oraz właściwości opiekuńczych - obdarzone są przez grupę niewymuszonym, spontanicznym zaufaniem, pozytywnym nastawieniem emocjonalnym i gotowością do współdziałania

• przywództwo - jest ono zdobywane przy aprobacie członków grupy lub niekiedy mimo tej aprobaty; może wynikać z kwalifikacji ogólnoosobowych lub specjalnych właściwości

• panowanie - zdobywana jest instrumentalnie, głównie siłą; wyraża się w autorytarnym rygoryzmie i centralizacji decyzji; pozbawiona jest więzi emocjonalnych, zaufania i poczucia bliskości; ma sens wyłącznie organizacyjny i zadaniowy

• subkultury, kontrkultury (przeciwstawia się zastanym normom i zasadom obowiązującym w społeczeństwie)

• gdy dziecko ma problemy to szuka „swojego miejsca”, tam gdzie zostanie wysłuchany, zaakceptowany

6. SZKOŁA

• źródło przemocy i agresji tkwi w rodzinie a szkoła jest „sceną”, na której dzieci tej przemocy używają

• szkoła, jako organ najbardziej przygotowany merytorycznie powinna pełnić rolę koordynatora wychowania integralnego. Powierza się jej taką funkcję gdyż jest ona zarazem układem instytucjonalnym, jak i społecznym, a więc przygotowanym do systematyzowania i porządkowania życia społecznego (choć czasami szkoła może przystosować się do poziomu społeczno - ekonomiczno - kulturowego społeczności lokalnej). Z powyższego wynika, że celami takiego wychowania integralnego powinno być:

· Podjęcie działań profilaktyczno - resocjalizujących nad uczniami niedostosowanymi społecznie;

· Przygotowanie młodzieży do spędzania czasu wolnego;

· Kształtowanie wśród rodziców właściwego modelu wychowawczego;

· Kształtowanie więzi lokalnych w społeczności lokalnej.

• W jaki zatem sposób poszczególne składniki środowiska wychowawczego szkoły wpływają na siebie wzajemnie? Najlepiej relacje te przedstawić przy pomocy wymiarów tzw. subiektywnego środowiska wychowawczego szkoły. Czym jest owo subiektywne środowisko? Według K. Konarzewskiego jest to subiektywny obraz wyodrębnionego zbioru miejsc, relacji, zdarzeń oparty na tzw. dominujących schematach interpretacyjnych, czyli własnych narzędziach podmiotu służących do nadawania znaczenie sytuacjom, zdarzeniom czy też ogólnie mówiąc rzeczywistości. Według wspomnianego autora środowisko szkolne ująć można w trzech wymiarach:

1. życzliwość - wrogość;

2. sensowność - bezsensowność;

3. kontrola - brak kontroli.

W wymiarze pierwszym podmiot określa, czy dane środowisko szkolne jest w stanie zaspokoić jego potrzeby, czy czuje się w nim bezpieczny. W wymiarze drugim uczeń odnosi się do osiągania przez niego celów edukacyjnych, społecznych, itp. Natomiast trzeci wymiar odnosi się do możności wpływania przez ucznia na zmianę środowiska ( lub na jego część - nauczycieli, rówieśników, itp.). Samo zachowanie ucznia natomiast odnoszące się do ujmowania przez niego środowiska szkolnego, można określić przy pomocy trzech cech:

1. uczestnictwa ( miara niewymuszonego uczestnictwa w życiu szkoły);

2. aspiracji (ukierunkowanie działań ucznia na zachowania będące w zgodzie z przyjętymi normami);

3. wytrwałości ( miara ilości wysiłku ucznia inwestowanego w osiąganie celów wytyczonych przez system szkolny).

Szkoła widziana oczami ucznia ma - czy też dla części z nich nie ma - wartość, na którą składają się trzy składniki:

· wartość aktywności poznawczej, - jeśli szkoła sprzyja zaspokojeniu potrzeb poznawczych jest przez uczniów wysoko ceniona;

· wartość szkoły jako instytucji w bieżącym życiu ucznia, - czyli instytucji dającej informację na temat, jaki jestem, jaka ma pozycje społeczną, itp.;

· wartość wykształcenia, - czyli możliwość uzyskania dyplomu niezbędnego w dobrej pracy, planach życiowych.

ćwiczenia 3 25-10-2008

1. RODZINA

• para małżeńska posiadająca dzieci własne i/lub adoptowane

• najstarsza i najtrwalsza forma współżycia społecznego

• pośrednia struktura pomiędzy jednostką a grupą społeczną

1. cechy:

- społecznie uznane trwałe współżycie

- prawnie usankcjonowany związek

- pokrewieństwo

- najmniejsza struktura gospodarcza, aktywność zawodowa

- członkowie danej rodziny identyfikują się tym samym nazwiskiem

- najczęściej członkowie rodziny są w jednym miejscu (miejscowości)

• siły wewnętrzne: emocje, uczucia, miłość, potrzeby, szacunek, godność

• siły zewnętrzne (kontrola, sterowanie): prawo, religia, tradycje i obyczaje

• tworzenie rodziny powinno być oparte na zasadach określania dojrzałości do wykonywania roli żony/męża; potrzeba do tego dojrzałości:

- emocjonalnej

- prawnej

- biologicznej/fizycznej

- społecznej (świadomość, wiedza)

1. style wychowania w rodzinie:

1. autokratyczny: duży dystans między rodzicami a dziećmi; rodzice nie wgłębiają się w potrzeby dzieci, uznają własne racje, nie znoszą sprzeciwu; skutkiem tego stylu wychowania jest agresywność dzieci, kierują się one własnym egoistycznym interesem

2. demokratyczny: najbardziej pożądany, polega na nawiązaniu przez rodziców przyjacielskich kontaktów ze swymi dziećmi: liczeniu się z ich potrzebami, umożliwianiu im powzięcia decyzji w sprawach rodzinnych. Ważny jest tu podział obowiązków sprawowanych na zasadzie dobrowolności i zgodnie z możliwościami dzieci (nie jest przymuszane). Rodzice nie karzą, ale stosują metodę perswazji; kontrola społeczna

3. liberalny: rodzice zaspokajają tylko podstawowe potrzeby dziecka (jedzenie itp.); polega on niemal na całkowitym pozostawieniu dzieci samym sobie, na nie wtrącaniu się w ich sprawy, tolerowaniu aspołecznych zachowań; dziecku wszystko wolno, na wszystko mu się pozwala, z niczego nie musi się tłumaczyć; dziecko zajmuje w rodzinie najwyższą pozycję - rodzice bardzo łatwo ulegają jego namową i spełniają niemal wszelkie jego zachcianki

1. funkcje rodziny wg Z. Tyszki:

1. biopsychiczne:

- prokreacyjna (posiadanie dzieci)

- seksualna (zaspokojenie potrzeb seksualnych)

2. ekonomiczne:

- materialno - ekonomiczna

- opiekuńczo - zabezpieczająca

3. społeczno - wyznaczające:

- legalizacyjno - kontrolna (kontrola społeczna)

- stratyfikacyjna (przynależność do danej grupy społecznej, klasy)

4. socjopsychologiczne:

- socjalizacyjno - wychowawcza

- kulturalna

- emocjonalno - ekspresywna

- religijna

- rekreacyjno - towarzyska

1. funkcje rodziny wg Marii Ziemskiej:

1. prokreacyjna

2. zarobkowa / produkcyjna

3. usługowo - opiekuńcza

4. socjalizacyjna

5. psycho - higieniczna

1. Zaspokojenie potrzeb zależy od:

• dojrzałości

• zasobności materialnej

• poziomu wykształcenia

• hierarchia wartości

• umiejętność nawiązywania kontaktów międzyludzkich

• praca i czas wolny rodziców

• metody wychowawcze (umiejętność karania i nagradzania dziecka): największą nagrodą dla dziecka jest obecność rodziców, akceptacja - pochwała - przytulenie; właściwa komunikacja mama-tata, rodzice-dzieci, dziecko-dziecko

• zdrowie poszczególnych członków rodziny

• kwestia struktury rodziny

1. Postrzeganie rodziny

• jako instytucji

• jako wspólnoty (wypływa z natury ludzkiej)

• jako zrzeszenie: kiedy posiada usankcjonowanie prawne, ma prawa i obowiązki; rodzice-dzieci, dzieci-rodzice, rodzina-społeczeństwo

1. Modele władzy

• z patriarchalnej do egalitaryzmu

.

.

.

1. Elementy rodziny jako środowiska wychowawczego wg Piekarskiego:

• sfera materialno - rzeczowa

• sfera oddziaływań o charakterze wychowawczym

• sfera wartości

1. Czynniki brane pod uwagę przy diagnozowaniu rodziny

.

.

.

2. S. Kawula - typologia pedagogiczna rodziny - 5 kategorii:

• wzorcowe

• normalne

• wydolne wychowawczo

• niewydolne wychowawczo

• patologiczne

1. Zasady ważne dla funkcjonowania rodziny

• obecność obojga rodziców

• stałość i konsekwencja w wymaganiach

• jednolitość (określa zachowania obydwojga rodziców)

• umiar (w karach i nagrodach)

• indywidualizacja (każde dziecko jest inne)

• motywacja religijna

1. Model typologii postaw rodzicielskich właściwych i niewłaściwych wg M. Ziemskiej

odtrącająca nadmiernie wymagająca

akceptacja uznanie praw





zrównoważenie

uczuciowe

rodziców





współdziałanie rozumna swoboda

unikająca nadmiernie chroniąca

2. Instytucje pomocowe dla rodziny

• MOPS - Konwencja o Prawach Dziecka

• świetlica środowiskowa - Towarzystwo Przyjaciół Dzieci

• przedszkole - Polski Komitet Pomocy Społecznej

• żłobek - Komitet Praw Dziecka

• telefon zaufania - Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie

Każda z tych form pomocy zawiera się w zakresie profilaktyki i kompensacji.

ćwiczenia 4

marginalizacja - definicja i jakich środowisk dotyczy

8

---