Socjologia jako nauka - socjologia wykrywa błędne i wypaczone opinie oraz je koryguje, wyjaśnia wiedzę i konkurencjach społecznych istniejących w społeczeństwach, w których żyjemy, identyfikuje kulturowe zróżnicowanie życia społecznego, realizuje zadania etnograficzne(badanie kulturowych dystansów)
PODZIAŁ, JAK NALEŻY BADAĆ SPOŁECZEŃSTWO:
a) metodą nauk przyrodniczych
| Do badania dobiera się jednostki, którymi nie możemy manipulować; |
|---|
| Jednostki do badania pochodzą „z życia” – są brane bezpośrednio ze środowiska’ |
| Jednostki dobrane do badania same są przedmiotem badań – one to bezpośrednio są przedmiotem zainteresowania; |
| Obiekt badań jest stały; |
b) metodą nauk humanistycznych
| Jednostki zobligowane badaniem podlegają manipulacji; |
|---|
| Jednostek do badania nie dobiera się „z życia”, tylko z operatów losowania; |
| Jednostki dobrane do badania są generalizatorami źródeł. Same rzadko są badanymi obiektami; |
| Obiekt badań jest bardzo często płynny i wyróżnienie jednostek do badania jest bardzo trudne; |
Socjologia pozytywistyczna - zajmuje się społeczeństwem w taki sposób, że traktuje wszelkie zjawiska zachodzące w społeczeństwie tak, jak w naukach przyrodniczych
Cechy charakterystyczne:
- precyzja języka
- nacisk na empiryczną sprawdzalność wszelkich twierdzeń
- obiektywizm badacza (ma za zadanie opisywać rzeczywistość taką, jaką jest, a nie ją oceniać)
- niechęć do metafizyki
Przedstawiciele socjologii scjentystycznej:
- August Comte
- Emil Durkheim
Socjologia humanistyczna - według myślicieli tego nurtu świat społeczny nie jest gotowy, zewnętrzny w stosunku do człowieka. Jest czymś nieustannie tworzonym w procesach interakcji pomiędzy jednostkami obdarzonymi świadomością (zjawiska mają charakter podmiotu – wiele zależy od podmiotu – człowieka). Podważany jest dogmat socjologii scjentystycznej. Jesteśmy elementami, które tworzą rzeczywistość.
Wielki myśliciel, przedstawiciel socjologii humanistycznej to – Max Weber
Polscy przedstawiciele nurtu humanistycznego:
- Florian Znaniecki
- Stanisław Ossowski
- Józef Chałasiński
Kulturalizm Floriana Znanieckiego - uznał, że socjologia to wyspecjalizowana nauka o kulturze, a dokładniej o systemie kulturowym funkcjonującym w danym społeczeństwie. Rozróżnił porządek kultury – porządek rzeczy doświadczalnych empirycznie.
Koncepcja współczynnika humanistycznego – perspektywa indywidualnego, subiektywnego doświadczenia każdej jednostki. Chodzi o to jaki świat zdaje się wydawać badanym, a nie badaczom.
Rola społeczna - uczestnictwo jednostki w życiu społecznym, jest odmienna w zależności od tego w jakiej grupie się znajduje. Każda rola społeczna podlega wzorcom kulturowym, tzn. wymaga się, żeby jednostka nauczyła się w/w wzorów i się do nich stosowała- DZIAŁANIE ZGODNE Z OKREŚLONYMI NORMAMI MORALNYMI!!!
Rola społeczna rola aktora
1)jednostka nie może wykonywać sama roli społecznej
2) Rola społeczna jest dynamiczna i zmienia się
W skład roli społecznej wchodzą:
-osoba,
-prawa,
-obowiązki,
-krąg społeczny
Koncepcja symbolicznej interakcji:
Interakcja społeczna
Dwa poziomy:
- interakcja niesymboliczna
jednostki odpowiadają na swoje gesty czy działania bezpośrednio
- interakcja symboliczna
jednostki interpretują wzajemnie swoje gesty i czynności w oparciu o znaczenia wyłonione w wyniku interpretacji
Interakcja symboliczna obejmuje
- interpretację – stwierdzenie znaczenia działań lub uwag innej osoby
- definicję – przekazanie wskazówek innej osobie jak zamierza się działać
osobowości społecznej w ujęciu Georga Herberta Meada.
Struktura społeczna w ujęciu Piotra Sztompki
STRUKTURA (ogólna definicja) – ukryta sieć trwałych i regularnych powiązań między składnikami jakiejś dziedziny rzeczywistości, która wpływa na przebieg obserwowanych zjawisk w tej dziedzinie.
WYMIARY STRUKTURYSPOŁECZNEJ
Normatywny – powiązana i charakterystyczna dla danej zbiorowości sieć norm, wartości i instytucji
Idealny – powiązana i rozpowszechniona w danej zbiorowości sieć idei, przekonań i wizji. Ma ona charakter stwierdzający.
Interakcyjny – powiązana i typowa dla danej zbiorowości sieć wzajemnie ukierunkowanych i zorientowanych działań.
Szans Życiowych – rozkład dostępu do dóbr społecznie uznanych za pożądane (bogactwo prestiż)
Zachowania w społeczeństwie i sposoby analizy zachowań zbiorowych
Zbiorowe działanie - działanie wielu jednostek w bliskości przestrzennej, w tych samych warunkach sytuacyjnych, ale niejako obok siebie, niewspólnie, np.: tłum, audytorium
Zachowanie zbiorowe:
-całość życia grupowego,
-moda, plotka, trend, ruchy religijne,
-niestałe, spontaniczne, brak obiektywności
-wywołuje silne, emocjonalne relacje
Rodzaje zgromadzeń zbiorowych wg. Blumera:
a) tłum działający- ma cel,
b) tłum ekspresyjny- wyraża uczucie w działaniu, np. tańcząca sekta,
c) masa- zbiorowość dużej liczby indywidualnych wyborów na podstawie impulsu,
d) widownia- grupa ludzi skoncentrowana na pewnej kwestii, angażują się w dyskusję, zbliżają do podjęcia konkretnej decyzji, na pierwszym planie są racjonalne przemyślenia.
Grupa społeczna i jej właściwości
OSTROŚĆ / MGLISTOŚĆ
- grupy różnią się między sobą ostrością uczestnictwa
- uczestnictwo w grupie musi być jasno określone
ZAANGARZOWANIE
- zakres i intensywność zaangażowania w swoją grupę
- „grupy totalitarne” obejmują i regulują uczucia, zachowania swoich członków
- „ grupy wycinkowe” regulują tylko określony wycinek zachowania swoich członków
- jednostka pełni dużo ról
FAKTYCZNY / OCZEKIWANY OKRES TRWANIA W GRUPIE
- trwałość uczestnictwa w grupie
- grupy różnią się stopniem wytrwałości w grupie
ABSOLUTNA WIELKOŚĆ GRUPY
- ilość osób w grupie
- pozycja w grupie
WZGLĘDNAWIELKOŚC GRUPY
- liczba osób w grupie w stosunku do liczby osób w innych grupach w tej samej sferze instytucyjnej np. „ duża ryba w małym stawie, staje się małą rybą w wielkim stawie” ( ten sam staw może być duży lub mały w zależności od tego, gdzie się znajduje.
OTWARTY/ ZAMKNIĘTY CHARAKTER GRUPY
- stopień ekstremalności grupy, dostęp do grupy
KOMPLETNOŚĆ
-stosunek członków faktycznych do członków potencjalnych
STOPIEŃ SPOŁECZNEGO ZRÓŻNICOWANIA
- liczba stosunków społecznych i ról, które można wyróżnić w grupie
-wzrostowi wielkości grupy towarzyszy jej zróżnicowanie
KSZTAŁT I WYSOKOŚĆ DRABINY STRATYFIKACJI
- liczba społecznie zróżnicowanych warstw względnej wielkości warstw i względnego dystansu między nimi
RODZAJE I NASILENIE WIĘZI SPOŁECZNEJ
-wrodzona kulturowo (wspólne wzory i wartości)
- wrodzona organizacyjnie (realizacja celów)
- wrodzona strukturalnie (przeciwstawienie kontaktami z innymi grupami)
SKŁONNNOŚĆ DO PODMIOTÓW WEWNĘTRZNYCH LUB JEDNOŚĆ GRUPY
- np. partie polityczne(niektóre się dzielą a inne łączą)
- niektóre grupy kształtują grupy zależne od siebie na swój wzór i podobieństwo
ZAKRES INTERAKCJI SPOŁECZNYCH W OBRĘBIE GRUPY
-oczekiwany i taktyczny zakres interakcji społecznych między jednostkami
CHARAKTER STOSUNKÓW SPOŁECZNYCH W GRUPIE
- opis stosunków w grupie
- neutralność, uniwersalizm, osiąganie
STOPIEŃ KONFORMIZMU WOBEC GRUPY
- tolerancja odchyleń od norm grupowych
- swoboda zachowań jednostek w grupie
- zinstytucjonalizowane nieprzestrzeganie zasad instytucjonalnych (wymagane zachowania są sprzeczne z normami i praktykami)
SYSTEM KONTROLI NORMATYWNEJ
- kontrola procesów regulujących zachowanie grupy
- grupy różnią się :doktryną nowoczesną, oczekiwaniami co do zachowań
OBSERWOWALNOŚĆ/WIDOCZNOŚĆ W GRUPIE
- w jakim stopniu status społeczny jednostek jest postrzegany dla innych (przepływ informacji)
EKOLOGICZNA STRUKTURA GRUPY
- przestrzenne rozmieszczenie członków (wysoki stopień skupienia/ silne rozproszenie)
SAMODZIELNOŚĆ / UZALEŻNIENIE GRUPY
- czy grupa jest samodzielna czy uzależnienie od innych grup, instytucji
STABILNOŚĆ GRUPY
- zdolność grupy do przeciwstawiania się opozycji z zewnątrz
- utrzymanie swojej struktury
- rozwijanie grupy
STABILNOŚC ŚRODOWISKA GRUPY
- zdolność grupy do utrzymania swojego charakteru
SPOSÓB UTRZYMANIA PKT 19 I 20
- w odpowiedzi na naciski zewnętrzne i wewnętrzne może być sztywna lub elastyczna
WZGLĘDNA POZYCJA SPOŁECZNA GRUPY
- dostęp grupy do prestiżu itp.
WZGLĘDNA SIŁA GRUPY
- zdolność grupy do narzucania swoich zbiorowych decyzji swym członkom bądź środowisku społecznemu
Rodzina jako grupa i instytucja społeczna
Rodzina jako grupa społeczna - Związek intymnego, wzajemnego uczucia, współdziałania i wzajemnej odpowiedzialności, w którym akcent pada na wzmacnianie wewnętrznych relacji i interakcji.
W tym ujęciu rodzina pełni funkcje osobowe:
• Małżeńską
• Rodzicielską
• Braterską
Rodzina jako instytucja społeczna - Grupa określona przez stosunki seksualne, odpowiednio unormowane i trwałe, tak by mogła zapewnić odnawianie się sfery reprodukcji
Ojczyzna w koncepcji Stanisława Ossowskiego - Na podstawie teorii Stanisława Ossowskiego[1] wyróżnia się ojczyznę prywatną i ojczyznę ideologiczną. Pierwszą z nich jest przestrzeń wyznaczona miejscem urodzenia czy zamieszkiwania pojedynczego człowieka, druga – wspólnym terytorium narodowym. W myśl tych założeń ludzie należący do jednego narodu mogą mieć różne ojczyzny prywatne, wspólna jest dla nich natomiast ojczyzna ideologiczna. Członkowie danego narodu mogą mieć jednak różne koncepcje ojczyzny ideologicznej oraz w różnoraki sposób artykułować swą przynależność do danej wspólnoty narodowej
Kultura w teorii Antoniny Kłoskowskiej - względnie zintegrowana całość obejmująca zachowania ludzi przebiegające wg wspólnych dla zbiorowości społecznej zbiorów wykształconych i przyswojonych w toku interakcji, oraz zawierająca wytwory takich zachowań.
Wyróżniła:
kulturę bytu: obejmującą wartości, wzory zachowań, normy, sankcje zabezpieczające
przestrzeganie norm;
kulturę społeczną: obejmuje treści odnoszące się do stosunków społecznych, treści regulujące stosunki;
kulturę symboliczną: obejmującą wartości, wzory zachowań związane z zaspokajaniem potrzeb ludzkich wykraczających poza podstawowe
Kultura masowa - kultura masowa jest produktem wtórnym rewolucji przemysłowej, industrializmu i urbanizacji1. Dzięki tym procesom, zmieniły się style życia ludności, która przechodząc z wsi do miast wkraczała w ramy sformalizowanego, miejskiego życia społecznego. Masom ludności roboczej narzucano sztywny rytm biernej, monotonnej pracy, nie wymagającej wysiłku intelektualnego. Sprzyjało to kształtowaniu się postawom biernego poddania się podnietom, ucieczki od wysiłku intelektualnego oraz podatności na powierzchowne ale jaskrawe efekty, o których w swojej książce mówi pani Kłoskowska. W ten sposób dostrzegamy inne kształtujące się cechy kultury masowej, tj. upowszechnienie się środków masowego komunikowania się, standaryzacja i homogenizacja przekazanych treści, masowa i rozproszona przestrzennie publiczność.
Kultura popularna - zbiór ogólnie dostępnych wytworów – filmów, nagrań, ubiorów, programów telewizyjnych, środków transportu o szerokim zasięgu, który jest spowodowany m.in. licznymi kategoriami odbiorców, wynikiem zastosowania środków technicznych masowego komunikowania, co umożliwia zwielokrotnienie przekazywanych treści i ich nieustającą ofertę
Globalizacja – teoretyczne aspekty zmian.